Чорныя геральды

ІМПЕРСКІЯ НАСТАЛЬГІІ

І

Заход нудзьгу ў абліччах адмысловых

разьбярыць ля Мансічэ ўсмешкай горкай,

і нацыя ў маіх світае словах

на зрэзах мускула крывавай зоркай.

Капліцу адчыніць няма гатовых...

званы... Яны біблейскаю гаворкай

заняты. Слова памірае ў сховах.

Заход па-азіяцку згас за горкай.

I стала лава ў тры нагі за яслі,

хор чычу[3] ўзняў прычасцем, каб не гаслі

у смазе вусны, хор цёмнагалосы.

I ветрам дым калыша аднастайны,

перамяшаўшы пахі мар і стайні,

дым быццам хоча закапціць нябёсы.

ІІ

Маўчыць старая, як рэльеф сацьмелы

на валуне даінкаўскай часіны;

і з воўны год у пальцах Мамы[4] ўмела

прадзецца прадзіва, як сон айчыны.

Сляпое сонца жаўцізной паспела

сурочыць склератычны зірк жанчыны...

Знявага вуснаў і спакой ссівелы

ахоўваць стому даўніны павінны.

Як інкаў пераможаныя барды,

задумаліся фікусы пагарды

аб горы даўнім крыжам ашуканых

хоць у хвіліну сораму, якая

ў жывых люстэрках возера знікае,

дзе плача, бы ў палоне, Манка-Капак[5].

ІІІ

Валы, нібы куракі[6], ў задуменні

дарогай на Трухілё йдуць паволі...

Як каралі, што плачуць у здранцвенні

па мёртвых уладаннях без патолі.

Я пра законы думаю ў зняменні,

што след чаргуюць шчасця і нядолі:

гніюць валовых зрэнак летуценні,

свайго “калі” ў іх не было ніколі.

I вёска пачынае апрананне

у шэры пыл, каровіна мычанне

і ў сон ідзе ў гуаку[7] на адхоны.

I ў светлым свяце ёдзістае сіні

у кубку звона стогне і не стыне

язык-нявольнік зношаны ягоны.

IV

Былінка стрымлівае беспрычынны

пратэст, які даўно жыве ў істоце:

нібы душа паэтава хвіліны,

калі падбіта стомаю ў палёце.

Свой сілуэт зразьбярылі галіны,

рабрыны падламаны на самоце,

і сэрцу хвораму спакой адзіны —

у смутку ля выявы ў тэракоце.

Марскія ляды прэснай песні рады,

а песня ў масцы зваднай буфанады,

што ў сліне, як павешаны сабака!

Бінт кургану туман тчэ ў рухах леных,

што крэпасцю стаіць у снах ваенных

на варце, як вялікае гуака.

ЛІСЦЕ ЭБЕНУ[8]

А цыгарэта, быццам залатая;

яе святло ўбірае чуйны порах.

А жоўтае святло жаўцей міргае,

і тамарында[9] пастушок спявае

пра цень свой мёртвы, пра нябачны порух.

У цемры энергічнай патанае

вялізнай камяніцы

адзнака млява-белая, слабая.

Бядуе лёгкі водар навальніцы.

Старыя дзверы ўсе, і міласэрнасць

бяссонніцы з мяшкамі пад вачыма

жуе цыгары згрызенай мізэрнасць.

Пакінуў маладыя за плячыма;

а сёння дзверы ў праху павуціны

і ценю з пахам забыцця і ночы

да сэрца самага, да сарцавіны.

Глядзяць на шлях. Калі мяне аднойчы

убачылі самотнага ў трымценні,

нібы крычалі ў радасці трывожнай,

у роскід рук схапіць мяне хацелі.

Яны прыспалі схоўна ў клетцы кожнай

пярліну-нарачонку і слязіну

усім, хто ім глядзіць з любоўю ў спіну.

З якой жа памяццю шаптацца стане

душа мая, не ўражаная цвіллю.

— А гаспадыня? — ... ў вёсцы ўжо,

васпане,

знікала, захінутая ў мантыллю[10]...

Бабуліна гаркота на парозе

чуллівай песні парыі нервознай —

о муза легендарная ў знямозе! —

падточвае разводдзе плыні слёзнай

пад змрокам ночы зрэдку:

нібыта ўнізе, ўнізе там, дзе схілы,

у мутным зрэнку

адкрытае наноў магілы,

хаўтуры вечныя аксціўшы, джалы

зламалі фантастычныя кінжалы.

Дажджыць... Дажджыць...

I навальніцы ў сконе

перадаецца пах жальбы, як вера,

ад дрэваў камфарных, што ўжо не сёння

тугу дарог вартуюць ад бяссоння,

напяўшы понча з лёду, без самбрэра.

ТРЫПЦІХ САМАБЫТНАСЦІ

І

Зноў аксаміціцца рука ратая,

спыняецца ля вуснаў у жагнанні.

О свята! Рытм шалёны плуг трымае

і гук, як рэгент[11] бронзавы, ў старанні.

Знікае грубасць. Шэпт сябе вяртае...

ў індзейскіх жылах яраві[12] не вяне

з крыві самой той спеў, што працінае,

як сум вачэй, па сонейку ў выгнанні.

Уздых свой стрымліваючы, паяды[13],

як на эстампах старажытных, рады

ў палеркі сімвалы нізаць бясконца.

Пасля вітаць Апостала на троне,

а Ён у ладане і ў свечках тоне,

сучасны Бог — для аратая сонца.

ІІ

На вецер волас кідае ссівелы[14]

індзеец. Гул ад алтара ступае.

Заходу вока бачыць не схацела,

як хутар спапяліла сіла злая.

Пастушка йдзе ў апратцы з воўны смела,

што складкамі цнатлівымі спадае,

галоўкаю бавоўны бела-бела

глядзіць душа сялянкі маладая.

Сярод мелодый, фейерверкаў дзіўна

гучыць гармонік. I гандляр надрыўна

“Адно ў мяне!” крычаць не паспявае.

Прынадна іскаркі лятуць, як тая

адважная пшаніца залатая,

што аратай у неба высявае.

ІІІ

Гарэлка ўсё ж на золку выбухае

і лаянкай і бойкамі міжволі,

мачой і перцам п'яны патыхае,

выпісваючы на хаду крамзолі.

“А заўтра, калі з’еду я...” —

благае Рамэо-селянін у вечнай ролі.

На золку прадаюць булён, густая

шугае пара да нябеснай столі.

Пасвіствае бядак... Змоўк смех жаночы..

I п’яная рака аплакаць хоча

перадгісторыю вады, сырая.

Гучыць Таянгі[15] бубен, як з нябыту.

Пачаўшы ўайну[16] сінюю нібыта,

падол вышэй світанне задзірае.

МАЛІТВА НА ДАРОГУ

Каму салодкаю гаркота стане?

О сонца, ты прымі яе залёты,

павесь, нібы Хрыста, ў твой дзень сканання

мой боль багемны на грудзях гаркоты.

Даліна ў горкім золаце нямая,

дарога сумная канца не мае.

Бурчыць гітара. Гэта ад пашаны

твой род стары, багаты беднякамі,

дазнаўся: ты чужынец зганьбаваны,

і твар яго пабіўся плямакамі.

Даліна ў горкім золаце нямая,

глыток глыбокі... келіх дна не мае...

І гаўкае рака, і шлях сінее...

Адчай халоднае чало схіляе

звярына-мярлае. Няма надзеі

ў забойцы — шпагі, страх эфес ламае.

Ў даліне мумій, залатога глею

вуголле поту ў слёзах патанае.

Час пах пакіне, ўгноены радкамі,

ў атожылках на мармуры без краю,

залатакосна звісне над вякамі

жаўрук, што ў маім сэрцы памірае!

ГУАКА

Я — каракэнке, я сляпое дрэва,

на ўсё гляджу праз шыбу ўласнай раны,

як даўняе гуака ў вечным руху,

я да зямнога Шара прывязаны.

Я — лама, толькі глупства даганяе

варожае мяне, што выстрыгае

прасветленыя завіткі настрою,

у завіткоў зіхотлівасць благая,

як збронзелае яраві старое.

Я — птушанятка кондара[17], якое

гішпанскім паабскублена мушкетам;

лунаю, як святла спрадвечны Лазар[18],

над чалавецтвам, Андамі, над светам.

Я — зграбнасць інкаў, рух рукі пакуты

у курыканчах[19] залатой задумы

з фасфатамі памылак і цыкуты.

Гнеў камяні часамі дыбіць люты,

як нервы выцятыя мёртвай пумы.

Я — сонцавы фермент, яго адценне,

я — дрожджы ценю, сэрца і трымцення!

МАЙ

На досвітку ліе дымок барвовы

пах баразны на сонны дах хаціны,

спяваючы, пастушка коле дровы,

спеў алілуі плача ціхаплынны.

Дым кухні, як аперытыў, што горка

і ўладна юшыць подзвігі пахмелля.

I п’е апошняя ўцякачка-зорка

яго і ўся ад слодычы п’янее,

паўночніца, блакітная надзея, —

ружовыя прасціны золак сцеле.

I хочацца паесці ў асалоду,

піць з ручаіны смех і ахалоду!

З уздымам з хатнім дымам браць узлёты

ці з ветрам восеньскім яго ўладанні,

Руф нейкую знайсці свяшчэннай цноты,

што ахвяруе каласком пяшчоты

ў пшанічна-іудзейскім памазанні!

З касой спакойнай на плячы прастуе,

таймуючы энергію крутую,

ратай дарогаю на Ірычуга.

У кожнае руцэ пульсуе туга

жалезны сок —

нясхібнасці пачатак,

які іскрыцца ў творчым намаганні

штодня трагічным дыяментам з хатак

праз поры кожнае рукі ў старанні,

яшчэ не візантыйскай, без пальчатак.

Пад аркамі алешын, моцы поўны, —

ў рыззі паход крыжовы ўмеў старацца! —

праходзіць профіль інкаўскі грунтоўны

крутога Ахілеса чорнай працы.

Дзяўчына плача ў шчырым парыванні

і яраві спявае на світанні,

збірае — бедная Венера! — недзе

бярэмца дроў з пахучымі сучкамі

аголенымі, зграбнымі рукамі,

а рукі, быццам выразаны з медзі,

пакуль цялятка, спешчанае долам,

сабака гоніць з гаўканнем вясёлым,

яно ўзбягае на гару старую

і маладому дню як ахвяруе

Вергіліевы гімн званочкам кволым.

Перад хацінаю, жыццю пакорны,

дзядок-індзеец курыць гаспадарна,

і захад сонца ружавы і горны,

як першасны алтар, дымарыць марна

ён, дымам тытунёвым апантаны.

А гэтак узнікае легендарны

з глыбінь гуака, містыкай схаваны,

пах лотасаў у збранзавелых водах,

і нітку сінюю ламае подых!

ВЯСКОВАЕ

Паветру аддае, як дар, як воддар,

званоў далёкіх сумнае трымценне

прытомленай тугі вясковы водар,

Крывава ў панадворку ў змоўклай згодзе

развітваецца сонца на заходзе.

I даляглядаў алебастр асенні

шарэе хваравіта ў ахалодзе.

Панура пакланіўшыся варотам

параненае кіпцем часу хаты,

заглядвае маўкліва-ленаваты,

да стойла звыклага праходзіць потым

з марудлівасцю сілуэт лабаты

вала, якога залацілі схілы,

што зрэнкамі біблейскімі ў адчаі

пад казань перазвону ўспамінае

той свой узрост мужчынскай сілы.

I на каменны плот па патароччы

нудоту са свайго прагнаўшы спеву,

хвалько, паганскі певень скочыць хоча,

як дзве слязіны смеласці і гневу

трымцяць балюча ў мёртвы вечар вочы.

Ірвецца млявае ў абдымкі мары

у старажытнай вёсцы, быццам колас,

з салодкіх вуснаў яраві гітары,

у зябкім смутку, у спрадвечнай млосці

не згубіцца індзейца сумны голас,

нібыта звон старэчы на пагосце.

Кажу ля плота прыпыніцца кроку,

як верх бярэ ў душы адценне змроку,

а вецер моліцца ў галлі сустрэчай

з плачом сараматлівай кены[20] нечай,

і я ўздыхаю, ўчуўшы смутак кроны,

бо бачу сам, што змрок жоўта-чырвоны

галосіць па ідыліях сінечай.

МЁРТВАЯ ІДЫЛІЯ

Дзе слодыч Рыты з трыснягу світання,

шуміць мне капулі[21] андыйскі чула,

калі я Візантыяй да сканання

даведзены і кроў мая заснула.

А рукі дзе, што жэстам пакаяння

бялізну прасавалі, каб дыхнула

слабое калі-небудзь, дождж дазвання

ахвоту жыць адбіў, усе мінула.

А дзе сукенка сціплая з фланелі,

паходка, ад якое ўсе п’янелі,

і дрэва майскае[22] над чараўніцай.

Яна глядзіць на аблачыны, можа,

і задрыжыць, і скажа: “Зябка... Божа!” —

заплача дзікі птах над чарапіцай.