Горад маладосці

Вясна на Дзвіне

Да саракагоддзя Савецкай Беларусі ў гарадку нафтабудаўдаў засялілі яшчэ восем інтэрнатаў, пусцілі ў ход лазню i воданапорную вежу, адкрылі амбулаторыю i бібліятэку, магазін i цырульню, накрылі будынак кінатэатра. Але колькі намаганняў, колькі энергіі прыклалі маладыя будаўнікі, каб напісаць у сваім рапарце гэтыя кароткія радкі сухой інфармацыі!

Зімою амаль усе маладыя рабочыя вучыліся ў філіяле будаўнічай школы, набывалі спецыяльнасці муляраў i тынкоўшчыкаў, сантэхмантажнікаў i арматуршчыкаў, а практыку праходзілі на аб'ектах, якія «не замарожваліся» i зімою: узводзілі сцены школы-дзесяцігодкі, паліклінікі, дзіцячага сада, некалькіх шматнавярховых жылых дамоў на 232 кватэры. Адзін за адным здавалі пад засяленне новыя інтэрнаты. К вясне ix ужо было трыццаць. У адзін з ix з Полацка пераехаў трэст № 16 «Нафтабуда» i дырэкцыя нафтаперапрацоўчага завода. У невялікім кутнім пакоі размясціўся дыспетчарскі пункт. Тут стаяць селектары i тэлефонныя апараты, звязаныя дзесяткамі правадоў з усімі ўчасткамі i службам: будоўлі. Сотні тэлеграм i тэлефонаграм штодзённа прыбываюць сюды з Украіны i Латвіі, Урала i Башкірыі аб адгрузцы «Нафтабуду» шчэбеню i цэменту, швэлеру i цэглы, каналізацыйных труб i кабеля. Тут няспынна б'ецца пульс вялікай будоўлі, што раскінулася на дзесятак кіламетраў уздоўж берага Дзвіны.

Мінулая вясна на Дзвіне пачалася рана i дружна. Як толькі прайшоў крыгаход, на рацэ затарахцеў буксірны кацер i пацягнуў з аднаго на другі бераг вялізны паром. У горад нафтабудаўцаў ён перавозіць гружаныя аўтамашыны, а назад — паражняк. Каля пераправы, з аднаго i з другога боку,— заўсёды даўжэзная чарга машын. Ix паток расце з кожным днём, гадзінамі «загараюць» шафёры, чакаючы кароткай каманды старога абветранага паромшчыка — «давай!»

Пераправа адыграла сваю ролю ў першыя месяцы будоўлі, а цяпер з'яўляецца тормазам усяго ходу работ. Муляры прастойваюць, чакаючы цэглу, а машыны з цэглаю расцягнуліся ў чарзе ад берага да самай Ахотніцы. Трэба шукаць выйсце, нешта рабіць, каб грузы ішлі без затрымак на будаўнічыя пляцоўкі. Мост адразу не пабудуеш, a вузкія палявыя дарогі, залітыя веснавою вадою, ператварыліся ў пасткі для кожнай машыны. Як толькі падсохлі дарогі, ад Полацка мастоўшчыкі пачалі класці шашу ў напрамку новабудоўлі, a ім насустрач з гарадка нафтабудаўцаў рушылі брыгады дарожнікаў, загрукаталі каменедрабілкі i бульдозеры каля Слабады i Плаксаў, але за дзень ці за тыдзень не пракладзеш шашу на дзесяткі кіламетраў, а грузы патрэбны сёння, зараз, у гэтую ж хвіліну. I ў цесным кабінеце ўпраўляючага трэстам збіраюцца інжынеры i начальпікі ўпраўленняў, тут першы сакратар Полацкага гаркома партыі тав. Сямёнаў i «маці нафтабудаўцаў» — Тамара Аляксандраўна Кажура, побач з ёю — прадстаўнік Міністэрства будаўніцтва тав. Раговін. Гэта нават не нарада, гэта хутчэй аператыўнае пасяджэнне баявога штаба ў палявых умовах. Рэгламент — тры хвіліны. Уносіць толькі канкрэтныя прапановы. Лаканічнасць прамоў нагадвае мову тэлеграфа — толькі самае істотнае. I ўсе сходзяцца на адным: да таго, як будзе пабудаваны капітальны мост праз Дзвіну ў раёне будоўлі, на месцы пераправы патрэбен наплаўны мост. Тут жа даецца заказ на тэрміновую тэлефонную размову з начальнікам Віцебскага ўпраўлення рачнога флоту тав. Прадонам.

— Патрэбна дзесяць баржаў для наплаўнога моста праз Дзвіну! — крычыць у трубку Катаводаў.— Хопіць. У нас сваіх ёсць чатыры штукі... Так, так, наплаўны мост, як на фронце. У нас i ёсць фронт, пярэдні край сямігодкі,— i твар Пятра Іванавіча расплываецца ўсмешкай. Гледзячы на яго, усе разумеюць, што мост будзе, i таксама ўсміхаюцца. Гэта толькі эпізод у бурным жыцці будоўлі. Кожны дзень ідзе закладка новых аб'ектаў: жылыя дамы, магазіны, яслі, бетонныя палігоны, пракладваецца шырокая асфальтаваная магістраль, якую тут завуць дарогай «А». Яна злучыць жылы гарадок з вытворчаю базай i нафтаперапрацоўчым заводам тралейбуснымі i аўтобуснымі лініямі. На ўзлессі пачынаецца будаўніцтва зялёнага тэатра, праектуюцца паліклініка i дом адпачынку, якія вырастуць у маляўнічым бары паміж гарадком i вытворчаю базай. Пасля работы камсамольцы абсталёўваюць тайцавальную пляцоўку, а брыгада добраўпарадкавання асфальтуе тратуары i вуліцы, саджае маладзенькія ліпкі i клёны, робіць кветнікі i газоны, электрыкі вядуць высакавольтную лінію. I амаль у кожнай справе ўзнікаюць непаразуменні i непаладкі, чагосьці пе хапае, штосьці не выходзіць, нейкі малавопытны рабочы дапусціў брак... Але гэтыя драбніцы губляюцца ў шырокім развароце работ, якімі пачалася вясна на Дзвіне.

З месца будоўлі пераязджаюць на цэнтральную сядзібу калгаса «Чырвоная зорка» былыя жыхары вёскі Слабада. Перавозяць хаты, хлявы i лазні. Ад былога ўпраўлення начальніка работ — № 121 ужо засталіся толькі сенцы: новую хату будуе ў калгасным пасёлку Ганна Мікалаеўна Плакса. Яна глядзіць на горад, што ўзняўся за нейкія дзесяць месяцаў на леташнім ільнішчы, i з прыхаванай пахвалою ў голасе кажа свайму былому кватаранту:

— Я ж думала, Рыгор Васільевіч, што вы жартавалі ca старое бабы тады, як схаваліся ў нас ад дажджу. Хто б мог думаць, што з такою блазнотаю за восень i за зіму гэтулькі тут наварочаюць. Каб сама не бачыла, не паверыла б,— і, памаўчаўшы, дадала: — Вось улезем у новую хату, першым госцем будзеце. Каб не ваш завод, стаяў бы наш катух яшчэ сто год. Толькі саду шкада, але ён тут нікому не замінацьме, хай добрыя людзі спажываюць ды дабром успамінаюць.

А сады гэтаю вясною стаялі, нібы замеценыя завірухай, белыя-белыя. Над імі гулі раі пчол, выгінаючы аксамітныя спінкі ў венчыках яблыневых кветак, i неслі ўзятак на новыя пасекі ў свае даўно абжытыя вуллі.

Па дарогах днём i ноччу ў воблаках рудога пылу беглі машыны, кожны дзень усё вышэй i вышэй уздымаліся сцены жылых дамоў. Следам за мулярамі ішлі тынкоўшчыкі Мікалая Завадскага i Галіны Сяргун, a ў першых паверхах ужо завіхаліся маляры Марыі Брыкоўскай. Каля кінатэатра заасфальтоўваліся пляцоўкі i тратуары, падвешваліся люстры да столі ў новай сталовай. А непадалёк ад садоў, што засталіся на былых калгасных сядзібах, на будынку трохпавярховай школы рабочыя ўкладвалі карнізныя пліты i ставілі кроквы. Дваццацідвухметровы вежавы кран спрытна падаваў на апошні наверх бетонныя бэлькі i цяжкія пліты i ўкладваў ix на месца з такою дакладнасцю, што рабочым заставалася толькі крыкнуць: «Лады! Малайчына, Валя!» А кран ужо каціўся з густым цоканнем па рэйках далей, круціліся лябёдкі, напіналіся тросы, i доўгая страла зноў з нейкаю артыстычнай грацыёзнасцю несла новы груз на высокі белы будынак. У празрыстай шкляной кабіне, асветленай гарачым майскім сонцам, на фоне чыстага сіняга неба быў відзён сілуэт кранаўшчыка, i знізу не пазнаеш — хлапец ці дзяўчына з такім майстэрствам кіруе гэтым вялізным паслухмяным механізмам. Кожны, праходзячы каля школы, спыняецца i падоўгу глядзіць, задраўшы галаву, на віртуозную работу крана. За шклом кабіны ён заўважае букецік кветак. Няўжо дзяўчына?

— Гэта наша Валя Забаронька,— тлумачыць майстар участка, нядаўні выпускнік Мінскага політэхнічнага інстытута Анатоль Шымко.— Яна сама не сядзіць i нікому не дае заседжвацца. Хлопцы скардзяцца, што пакурыць няма часу, калі Валя на змене.

Але якраз Валіна змена скончылася, i па стромкай лесвіцы з хуткасцю маладзенькай вавёркі збегла на зямлю бялявая вясёлая дзяўчына. Яна нешта даводзіла свайму зменшчыку, аб нечым папярэджвала яго, інструктавала тонам адказнага i старэйшага майстра. Потым, гарэзліва жартуючы, штурхнула яго ў плячо, i той паслухмяна палез у кабіну.

Мабыць, не ўпершыню пыталіся ў Валі, чаму яна стала кранаўшчыцай, a дзяўчына заўсёды, весела смеючыся, адказвае:

— Спытайцеся ў маёй мамы. Яна мяне з маленства верхалазам звала. У нас за Лагойскам растуць высачэзныя сосны, дык калі я яшчэ была ў чацвёртым класе, нашы хлапчукі лазілі на ix здымаць грачыныя яйкі, а я ўбачу, што яны ідуць, аббягу нацянькі, хуценька ўзбяруся на саменькі верх i сяджу. Палезе каторы, а я адтуль — шышкамі, шышкамі яго па спіне. Ён, як гарбуз, скоціцца на зямлю i крычыць: «Злазь, бо спілім хвою!» Так я ix i адвучыла. А дома маці лае, што сукенку падрала, што ўсе ногі ў стрэмках i смале. Цяжка ёй было пасля вайны. Татка загінуў на фронце, а яна ўвесь час у бальніцы санітаркай працавала i мяне з братам вучыла. Я, як толькі скончыла дзесяцігодку, адразу пайшла ў Мінскае вучылішча на машыніста вежавага крана вучыцца. Маме адразу i не прызнавалася, якую спецыяльнасць сабе выбрала. Даведалася яна, дык як загалосіць: «Кінь, дачушка,— кажа,— галаву скруціш. Лепш ідзі да нас у бальніцу за рэгістратара». Ледзь я яе пераканала, што кран у мяне не вышэйшы за нашу хату.

Валя, падняўшы ўгору галаву, доўга глядзіць на свой дваццацідвухметровы кран, побач з якім яна здаецца зусім маленькім i кволенькім падлеткам.

— Любата! — гаворыць яна.— Адтуль на дзесяць кіламетраў відаць вакол; уся будоўля, як на далоні,— і, памаўчаўшы дадае: — Наша, камсамольская.