Каханак Вялікай Мядзведзіцы

Слоўнік

Абрэз — карабін з адрэзанай руляй і рукаяткай.

Агранда — прысваенне кантрабанды купца, слова ўтворана ад «гранда» дадаткам літары «а»; аналагічна турэмнаму «акасацыя», утворана на ўзор «апеляцыя».

Адкуцца — узбагаціцца, паправіць матэрыяльнае становішча.

Адшыць — зняць абвінавачванні.

Акантаваць — ашукаць.

Апыліць — прадаць.

Арэхі — набоі, патроны.

Ачко — гульня ў карты «21».

Бандаж — падвойны мяшок з палатна, пашыты накшталт доўгай і шырокай камізэлькі; служыць для пакавання і пераносу кантрабанды; апранаецца пад куртку, кажух альбо паліто.

Бааняр — салдат пагранічнай службы, якую да паловы 1923 г. выконвала войска, г. зв. баоны мытныя.

Блатны — свой, пераважна адносіцца да злодзеяў. Гэты выраз мае шмат значэнняў: на блат — нелегальна, некага блатаваць — яднаць з сабой (хабар).

Братва — браты.

Будзёнаўка — шапка ў чырвонай арміі, пашытая з сукна альбо палатна (у залежнасці ад сезону) накшталт нямецкай «пікельгаўбы» (pikelhauby).

Буліць — даваць, сыпаць; напр.: буліць грошы.

Бусоўка — напоі; бусаваць — піць.

Вдрэбезгі — зусім п’яны.

Воліспалком — «волостной исполнительный комитет» (валасная выканаўчая камрада).

Выстаўны — чалавек, які хаваецца ад паліцыі, гнаны, які жыве з фальшывымі пашпартамі.

Вытыш, на вытыш — легальна, адкрыта.

Гад — селянін.

Гамэра — водка.

Гай — крык, лямант.

Гімнасцёрка — расейская вайсковая кашуля з сукна колеру хакі.

Граба — далонь.

Гудлай — жыд.

Гузік — залатая дзесятка царскай чаканкі.

Даваць гвінта — уцякаць.

Да моці — да кампаніі.

Даць драла, драляваць — уцякаць.

Даць разгон — прымусіць да ўцёкаў.

Даць у косці — біць.

Доля — лёс.

Допр — дом прымусовых работ, турма.

Допрос — допыт.

Драка — бойка.

Дрэйфіць — баяцца.

Дыбаць — ісці.

Думенка — казак, адзін з арганізатараў савецкай Першай Коннай Арміі, якой пасля камандаваў Будзённы; пры Думенку ён быў камандзірам корпуса. Яго расстралялі ў Растове ў 1920 годзе.

Жлоб — хам.

Жыган — прафесійны злодзей, перамытнік.

Загмаць — адарваць што-небудзь з агульнага заробку.

Заградительный отряд — вайсковы патруль, які пільнуе дарогі.

Задра — нож.

Замінжавацца — памёрці ад суму.

Засыпаць — заваліцца, уваліць.

Зрабіць гвінта — уцякаць.

Звяга — сабака.

Зыхер, на зыхер — напэўна.

Зэкс — увага, папярэджванне.

Зялёнкі — пагранічная варта.

Кантрабанда — перамыт.

Кантрабандыст — перамытнік.

Карнач — каравульны начальнік, камендант варты.

Капыта — рэвальвер.

Каса — нож.

Керанка — фасон шапкі, грошы.

Кікуе — глядзіць.

Кімаць — спаць.

Кіраць — піць гарэлку.

Класціся — пападацца.

Клёва — добра.

Коўтнуць — памерці.

Кола — боты.

Комін — рэвальвер.

Крыць — нападаць.

Ксіва, ксіба — ліст, дакумент.

Купляць граніцу — даваць грошы пагранічнай варце.

Куцця — калядная страва.

Лаба — поспех; мець лабу — мець поспех.

Лімоны — мільёны, грошы.

Лог — даліна.

Лысы — месяц.

Лягнуць — закласці, выдаць.

Мардэр — куніца.

Маруха — дзяўчына.

Масалак — салдат.

Машына — рэвальвер.

Машыніст — праваднік перамытнікаў.

Мойра — страх.

Моця — удзел.

Мурова — добра, выдатна.

Мяліна — схованка, ад «маліна».

Мяшочнік — чалавек, які перавозіць ці пераносіць, нягледзячы на забарону, правіянт з адной мясцовасці да другой; паходзіць ад слова «мяшок» — торба.

На блат — нелегальна.

Нарабіць гаю — нарабіць крыку.

Наст — цвёрдая паверхня снегу.

Ношчыца — дзяўчына, якая пераносіць тавар з пагранічнага пункту да горада.

Паверка — праверка.

Пагранатрад — аддзел пагранічнай варты.

Падпольнік — агент.

Пайка — порцыя хлеба.

Палажыць — паддацца арышту.

Палаці — полкі.

Палітрук — «политический руководитель» (палітычны кіраўнік).

Папаха — зімовая шапка з аўчыны, воўнай наверх.

Парута — засыпка.

Патроны — набоі.

Паўстанцы — новыя, маладыя перамытнікі.

Плітаваць — уцякаць.

Понт, з понтам — прадстаўляць, удаваць нешта.

Прышыць — абвінаваціць, знішчыць.

Пудзель — жыд.

Пункт — мяліна.

Пусціць у расход — расстраляць.

Радно — каляровая тканіна хатняга вырабу.

Распіска — абавязваючы подпіс.

Ребята — хлопцы.

Рура — рэвальвер.

Рэўтрыбунал — рэвалюцыйны трыбунал, судовая інстанцыя, якая адпавядае акруговаму суду.

Саладуха — салодкая гарэлка, лікёры, вішнёўка.

Самаўзвод — рэвальвер сыстэмы «наган афіцэрскі», з байком, які падымаецца разам з курком.

Сармак — грошы.

Сексот — «секретный сотрудник» (сакрэтны супрацоўнік), тайны агент паліцыі, палітычнай ці крымінальнай, даносчык.

Скамеячнік — канакрад.

Скікаваць — дагледзіць.

Сковер — сабака.

Скокі — боты.

Сплюва — рэвальвер.

Стары закапёр — бывалы, дасведчаны зух.

Стукаць — даносіць.

Стырачнік — шулер, гуляка ў карты.

Стырка — карта, якой гуляюць.

Спіртанош — перамытнік алкаголю.

Табляваць — несці.

Таможнік — мытнік.

Тартар — жыд.

Трымаць штаму — супрацоўнічаць, жыць у згодзе.

Фарт — шчасце; фартаваць — красці, жыць нелегальна.

Фея — алтайская вавёрка.

Фігуркі — людзі, якія нелегальна пераходзяць зялёную граніцу.

Фрайда — глупства, пустая гутарка.

Фэраіна — кампанія, хеўра.

Хазяйка — гаспадыня.

Хайрак — дзёрзкі хлопец.

Хеўра — група.

Хруст — царскі папяровы рубель; таксама адносіцца да адзінкі манетнай.

Цмога — гарэлка.

Цынкаваць — пазначаць; цынк — знак, папераджальны сігнал.

Чорная сотня — група прыхільнікаў цара.

Чэка — чрэзвычайка: Надзвычайная камісія да барацьбы са шпіёнствам, спекуляцыяй, контррэвалюцыяй, сабатажам і бандытызмам. Дэкрэтам «ЦИКу» пераменавана ў лістападзе 1923 г. на ГПУ (Государственное политическое управление).

Шамка — ежа; шамаць — есці.

Шкоп — дрэнь.

Шмара — жанчына.

Шмат — вялікая колькасць; шмат дарогі — кавалак дарогі.

Шпана — дрэнныя злодзеі, балбатуны.

Шпанюга — перамытнік.

Шубраны — выдатны злодзей, перамытнік.

Шухер — небяспека; злавіць шухер — быць заўважаным.

He ўсе словы ў слоўніку да першага выдання рамана Сяргея Пясецкага сустракаюцца ў тэксце. Верагодна, яны былі зняты рэдактарам першага выдання, але засталіся ў слоўніку, які найперш быў разлічаны на польскамоўнага чытача.