Krimo kaj Puno

Aŭskultu, — hastis Raskoljnikov, — mi venis nur por diri, ke vi gajnis la veton kaj efektive neniu povas scii, kio povas al li okazi. Eniri mi ne povas: mi tiel malfortas, ke tuj mi falos. Kaj tial saluton kaj adiaŭ! Kaj morgaŭ venu al mi...

Sciu do, mi akompanos vin hejmen! Se vi mem diras, ke vi estas malforta, tiam...

Sed la gastoj? Kiu estas tiu krispohara, kiu ĵus ĉi tien enrigardis?

Ĉu tiu? He, diablo scias! Konato de onklo, povas esti, aŭ eble eĉ neinvitito... Mi restigu kun ili la onklon. Li estas vera trezoro; domaĝe, vi nun ne povas konatiĝi. Cetere, diablo kun ĉiuj ili! Nun ili ne pri mi pensas, krome ankaŭ mi bezonas refreŝiĝon, tial, frato, vi ĝustatempe al- venis: ankoraŭ du minutoj kaj mi tie batus ilin ververe! ili sovaĝe men- sogas... Vi eĉ imagi ne povas, ĝis kioma grado la homo kapablas men- sogi! Cetere, kial ne imagi? Ĉu ni mem ne mensogas? Nu, lasu ni ilin nun mensogi: poste ili ne mensogu... Sidu unu minuton, mi kondukos Zosimov-on.

Zosimov atakis Raskoljnikov-on kun iu avido. En li estis videbla iu speciala scivolemo. Baldaŭ lia vizaĝo sereniĝis.

Senprokraste dormu, — li decidis, laŭeble ekzameninte la pacien- ton, — kaj antaŭ la nokto estus bone preni unu aĵon. Ĉu vi prenos? Mi jam antaŭe preparis... unu pulvoro.

Eĉ du, — respondis Raskoljnikov.

La pulvoro estis tuj glutita.

Estas tre bone, ke vi mem akompanos lin, — rimarkis Zosimov al Razumiĥin, — kio estos morgaŭ, ni vidos, kaj hodiaŭ estas tute kon- tentige: signifa ŝanĝo kompare kun la lasta fojo. Cent jarojn vivu, cent jarojn lernu...

ĉu vi scias, kion Zosimov al mi ĵus flustris, kiam ni estis eliron- taj, — trumpetis Razumiĥin, apenaŭ ili eliris straten. — Mi, frato, al vi ĉion rekte diros, ĉar ili estas stultuloj. Zosimov petis ke mi babilu kun vi laŭvoje kaj igu vin babili kaj poste rakontu al li, ĉar li havas ideon... ke vi... estas frenezulo aŭ proksimas al tio. Imagu tion! Unue, vi trioble pli saĝas ol li; due, se vi ne estas freneza, vi do kraĉas je tio, ke li havas tian halanĝon en la kapo, kaj trie, tiu peco da viando, kaj laŭ sia profesio — kirurgo, freneziĝis nun je mensomalsanoj, kaj koncerne vin, lin defenitive turnis via hodiaŭa interparolo kun Zametov.

Ĉu Zametov ĉion rakontis al vi?

Ĉion, kaj li bone faris, ke rakontis. Nun mi ĉion komprenas, kaj Zametov komprenis... Nu, unuvorte, Rodja... temas pri tio, ke tiu ideo... ĉu vi komprenas? efektive ĉe ili estis eloviĝonta... ĉu vi kompre- nas? Tio estas: neniu el ili aŭdacis ĝin laŭte diri, ĉar estas galimatio stultega, kaj precipe post la aresto de tiu farbisto, tio krevis kaj estin- giĝis por ĉiam. Sed kial ili povis, stultuloj! Mi tiam iom draŝis Zame- tov-on, — tio estu nur inter ni, frato, mi petas, eĉ ne alude montru ke. vi scias; mi rimarkis, ke li estas principa homo; tiam ni ĉe Laviza estis, — sed hodiaŭ, hodiaŭ ĉio klariĝis. Ĉefe, tiu Ilja Petroviĉ! Li tiam el- profitis vian svenon en la kontoro, sed poste li mem hontis; mi scias...

Raskoljnikov avide aŭskultis. Ebria Razumiĥin rakontis ĉion.

Mi svenis tiam ĉar estis sufoke kaj olea farbo odoris, — diris Ra- skoljnikov.

Li eksplikas! Ne nur farbo: la malsano dum la tuta monato pre- pariĝis. Zosimov tion atestas! Kaj nur kiel nun tiu knabo estas morte honta, vi eĉ imagi ne kapablas! "Etfingron, — li diras, — de tiu homo mi ne valoras!" Vian etfingron, do. Ĉe li, frato, kelkiam vekiĝas bonaj sentoj. Sed la leciono, la leciono hodiaŭ estis por li en "La Kristala pa- laco", perfekta rezulto! Ja vi lin komence timigis, ĝis spasmoj! Ja vi pre- skaŭ igis lin ree konvinkiĝi pri tiu sensencaĵo kaj poste, subite, — ia langon montris al li: "Jen, kaptu do!" Perfekte! Li estas tretita, neniigita nun. Majstro estas vi, je Dio, kaj tiel necesas al ili! Bedaŭrinde, mi tie forestis! Li nun terure atendis vin. Ankaŭ Porfirij deziras kun vi kona- tiĝi...

He... ankaŭ tiu... Sed kiei frenezulon kial oni min registris?

Ne tute kiei frenezulon. Mi, frato, ŝajne tro distrumpetis al vi... Vidu, li estis konsternita tiam, ke vin interesas nur tiu sola punkto, nun klaras kial ĝi interesas, sciante ĉiujn cirkonstancojn... kaj kiei tio vin in- citis tiam kaj kune kun la malsano interpiektiĝis... Mi, frato, estas iom ebria, sed, diablo iin scias, li havas iun sian ideon... Mi diras al vi: ii freneziĝis pro mensomalsanoj. Vi kraĉu nur...

Duonan minuton ili silentis.

Aŭskultu, Razumifiin, — ekparoiis Raskoljnikov, — mi volas diri al vi rekte: mi estis ĵus ĉe mortinto, mortis unu oficisto... tie mi mian tutan monon fordonis... kaj, krom tio, min kisis ĵus unu estaĵo, kiu, se mi eĉ murdus iun, egale... unuvorte, mi vidis tie ankoraŭ alian esta- ĵon... kun fajra piumo... sed, cetere, mi mensogas. Mi estas tre malfor- ta, subtenu min... nun estos la ŝtuparo...

Kio okazis al vi? Kio al vi? — demandis aiarmita Razumifiin.

La kapo iom turniĝas, sed ne pri tio temas, temas pri tio, ke al mi estas tiom triste, tiom triste! kvazaŭ al virino... vere! Rigardu, kio estas? Rigardu! rigardu!

Kio estas?

Ĉu vi ne vidas? Lumo en mia ĉambro, ĉu vi vidas? Tra ia fendo...

Iii jam staris antaŭ la lasta ŝtuparo, apud la mastrina pordo, kaj

efektive, eblis desube rimarki, ke en ia ĉambreto de Raskoljnikov estas lumo.

Strange! Nastasja, povas esti, — rimarkis Razumiĥin.

Neniam en tiu horo ŝi estas ĉe mi, kaj ŝi dormas delonge, sed... al mi estas egale! Adiaŭ!

Ne! Mi akompanos vin, ni kune eniros!

Mi scias, ke ni kune eniros, sed mi volis ĉi tie premi vian manon kaj ĉi tie adiaŭi vin. Nu, donu la manon, adiaŭ!

Kio al vi, Rodja?

Nenio. Venu. Vi estos atestanto...

111 komencis grimpi la ŝtuparon, kaj ĉe Razumifiin trafulmis penso, ke Zosimov, eble, pravas. "Efi! Mi nur afliktis lin per mia babilado!" — li murmuris en si. Subite, alirante la pordon, ili ekaŭdis en la ĉambro voĉojn.

Do kio estas ĉi tie? — krietis Razumifiin.

Raskoljnikov la unua ekprenis la pordon, ĝin vaste malferminte, kaj rigidiĝis sursojle.

Liaj patrino kaj fratino sidis sur lia sofo jam unu kaj duonan horon atendante lin. Do, kial li tute ne atendis ilin kaj tute ne pensis pri ili, eĉ malgraŭ la informo ripetita hodiaŭ, ke ili elveturis, veturas, kaj bal- daŭ venos? Tutan horon kaj duonon ili senĉese pridemandis Nastasjan, kiu ankaŭ nun staris antaŭ ili kaj kiu sukcesis rakonti al ili ĉion kona- tan. Ili forgesis pri si mem pro timo, kiam ili ekaŭdis, ke li "hodiaŭ fuĝis", malsana kaj, kiel videblas el la rakonto, nepre en la deliro! "Dio, kio okazis al li!" Ambaŭ ploris, ambaŭ eltenis krucuman turmenton dum tiu horo kaj duono da atendado.

ĉoja, triumfa krio renkontis la aperon de Raskoljnikov. Ambaŭ viri- noj ĵetiĝis al li. Sed li staris kiel morta. Neeltenebla abrupta konscio fra- pis lin, kiel tondro. Eĉ liaj manoj ne leviĝis brakumi ilin. la patrino kaj fratino premis lin en la brakumoj, kisis lin, ridis, ploris... Li faris pa- ŝon, ŝanceliĝis kaj svene falis planken.

Alarmo, krioj de teruro, ĝemoj... Razumihin, staranta sursojle, flugis en la ĉambron, kaptis la malsanulon per siaj fortegaj brakoj, kaj tuj fulmrapide tiu okazis sur la sofo.

— Ne gravas, ne gravas! — li kriis al la patrino kaj fratino, — tio estas sveno, bagatelo! Ĵus la kuracisto diris, ke li estas multe pli bona, ke li estas tute sana! Akvon! Nu, jen li jam rekonsciiĝas, nu, jen li re- konsciiĝis!..

Kaj, kaptinte Duneĉkan je la mano tiel, ke li preskaŭ eltordis ĝin, li klinis ŝin rigardi, ke "jen li jam rekonsciiĝis". Kaj la patrino kaj fratino rigardis al Razumifiin kiel al providenco, kun kortuŝo kaj dankemo. Ili jam aŭdis de Nastasja, kio estis por ilia Rodja, dum la tuta tempo de la malsano, tiu "vigla junulo", kiel nomis lin, en la sama vespero, en intima interparolo kun Dunja, Pulfieria Aleksandrovna Raskoljnikova mem.

Parto Tria

I

Raskoljnikov leviĝetis kaj eksidis sur la sofo.

Li malforte mansvingis al Razumiĥin por ĉesigi lavangon de liaj sen- iigitaj kaj ardaj konsoloj, adresitaj al la patrino kaj fratino, prenis iiin ambaŭ je la manoj kaj ĉirkaŭ du minutojn siiente fiksrigardis jen unu, jen la aiian. La patrino ektimis lian rigardon. Јn tiu rigardo trafiltriĝis ĝis sufero forta sento, sed samtempe estis io senmova, preskaŭ eĉ fre- neza. Puiĥeria Aleksandrovna ekploris.

Avdotja Romanovna palis; ŝia mano tremis en la mano de V frato.

Iru hejmen... kun li, — li diris per rompita voĉo, montrante al Razumiĥin, — ĝis morgaŭ, morgaŭ ni ĉion... ĉu vi delonge alvenis?

Vespere, Rodja, — respondis Pulĥeria Aleksandrovna, — la trajno terure malfruis. Sed, Rodja, nun mi nenial foriros de vi! Mi noktumas ĉi tie apude...

Ne turmentu min! — li diris, incitite mansvinginte.

Mi restos ĉe li! — ekkriis Razumiĥin, — eĉ por unu minuto mi ne lasos lin, kaj al diablo ĉiujn gastojn, faru ili kion volas! Tie nun mia onklo estas la prezidanto.

Per kio, per kio mi povus danki vin! — komencis Pulĥeria Alek- sandrovna, denove premante la manojn de Razumiĥin, sed Raskoljnikov denove ŝin interrompis:

Mi ne povas, ne povas, — incitite li ripetis, — ne turmentu! Su- fiĉe, foriru... Mi ne povas!..

Ni iru, panjo. Almenaŭ el la ĉambro ni eiiru por unu minuto, — flustris Dunja, — ni mortigas lin, tio videblas.

Ĉu mi eĉ ne povas rigardi lin, post tri jaroj! — ekploris Pulĥeria Aleksandrovna.

Haltu! — li denove haltigis ilin, — ĉiam vi interrompas, miaj pen- soj kirliĝas... Ĉu vi vidis Luĵin-on?

Ne, Rodja, sed li jam scias pri nia alveno. Ni aŭdis, Rodja, ke Petro Petroviĉ estis tiom afabla kaj vizitis vin hodiaŭ, — kun kelka mal- kuraĝo aldonis Pulĥeria Aleksandrovna.

Jes... li estis tiom afabla... Dunja, hodiaŭ mi diris al Luĵin, ke mi ruligos lin laŭ la ŝtuparo, kaj forpelis lin al diablo...

Rodja, kion vi! Vi, verŝajne... vi ja ne volas diri, — ekparolis en timo Pulĥeria Aleksandrovna, sed haltis, rigardante al Dunja.

Avdotja Romanovna atente rigardis al la frato kaj atendis daŭrigon. Ambaŭ estis jam sciigitaj pri la kverelo pere de Nastasja, kiom tiu povis kompreni kaj rerakonti, kaj ili suferis pro malkompreno kaj atendado.

Dunja, — pene daŭrigis Raskoljnikov, — tiun geedziĝon mi ne de- ziras, kaj tial vi devas, jam morgaŭ ĉe la unua vorto, rifuzi al Luĵin, por ke eĉ lian spiron mi ĉi tie sentu neniam.

Mia Dio! — kriis Pulĥeria Aleksandrovna.

Frato, pripensu, kion vi diras! — flame komencis Avdotja Roma- novna, tamen retenis sin. — Vi, eble, estas nun en malbona humoro, vi laciĝis, — ŝi humile diris.

Ĉu en deliro? Ne... Vi edziĝas al Luĵin pro mi! Sed mi ne ak- ceptas la oferon. Kaj tial, morgaŭ, skribu leteron... kun la rifuzo... Ma- tene donu al mi ĝin por tralegi kaj fino!

Tion mi ne povas fari! — kriis la ofendita junulino. — Kiurajte...

Duneĉka, ankaŭ vi estas flamiĝema, ĉesu, morgaŭ... Ĉu vi ne vi- das... — ektimis la patrino, sin ĵetante al Dunja. — Aĥ, ni foriru pli bone!

Li deliras! — kriis ebria Razumiĥin, — aliel li ne kuraĝus! Mor- gaŭ tiu ĉi stultaĵo elsaltos... Kaj hodiaŭ li efektive forpelis lin. ĉuste tiel okazis. Nu, ankaŭ tiu koleriĝis... Li oratoris ĉi tie, siajn sciojn el- starigis, kaj foriris, la voston subpreminte.*.

Do, estas vere? — kriis Pulfieria Aleksandrovna.

Ĝis morgaŭ, frato, — kompate diris Dunja, — ni iru, panjo... Adiaŭ, Rodja!

Aŭdu, fratino, — ii ripetis post iiin, kolektinte la lastajn fortojn,

mi ne deliras. Tiu geedziĝo estas fiaĵo. Estu mi fiulo, sed vi tamen ne devas... iu sola... kaj mi kvankam fiulo, sed tian fratinon mi ne tak- sos fratino. Aŭ mi, aŭ Luĵin! Iru, do...

Vi freneziĝis! Despoto! — ekmuĝis Razumifiin, sed Raskoljnikov jam ne volis respondi, aŭ eble ne povis. Li kuŝiĝis sur la sofo kaj tur- niĝis al la muro en plena laciĝo. Avdotja Romanovna scivole ekrigardis al Razumiĥin. Ŝiaj nigraj okuloj ekbrilis: Razumiĥin eĉ tremeris pro tiu rigardo. Pulfieria Aieksandrovna staris kvazaŭ ŝtoniĝinta.

Mi neniel devas foriri! — ŝi flustris al Razumifiin, preskaŭ en malespero. — Mi restas ĉi tie, ie... akompanu Dunjan.

Kaj vi ĉion fuŝos! — ankaŭ flustre, diris koleriĝanta Razumifiin,

ni eliru almenaŭ al la ŝtuparo. Nastasja, lumu! Mi ĵuras al vi, — li daŭrigis duonflustre, sur la ŝtuparo, — ke antaŭ nelonge, li min kaj la doktoron preskaŭ mortbatis! Ĉu vi tion komprenas! La doktoron mem! Kaj tiu cedis, por ne inciti, kaj foriris, dum mi malsupre restis por gar- di, sed li tuj vestiĝis kaj forglitis. Ankaŭ nun ii forglitos, se vi ĝenados, nokte, kaj faros ion pri si...

Afi, kion vi diras!

Cetere, Avdotja Romanovna ne povos resti sola sen vi en la ĉam- bro! Nur pripensu, kie vi ekloĝis? Ja tiu fiulo, Petro Petroviĉ, povus pli bonan loĝejon por vi... Cetere, mi estas iom ebria kaj tial... mi insultis; ne atentu...

Sed mi iros al ĉi-Ioka mastrino, — insistis Pulfieria Aleksandrov- na, — mi admonos ŝin, ke ŝi donu al mi kaj Dunja angulon por ĉi nok- to. Mi ne devas lasi lin tia, ne devas!

Parolante, ili staris sur la ŝtuparo, sur la placeto, ĝuste antaŭ la ma- strina pordo. Nastasja lumis al ili de sur la lasta ŝtupo. Razumifiin estis neordinare ekscitita. Nur antaŭ horduono, akompanante Raskoljnikov- on, kvankam li estis tro babilema, sed tute vigla kaj preskaŭ freŝa, spite la teruran kvanton da eltrinkita ĉi-vespere vino. Nun lia stato similis al iu ekzalto, kaj samtempe kvazaŭ la tuta eltrinkita vino refoje kaj kun duobla forto frapis en lian kapon. Li staris kun ambaŭ virinoj, kaptinte ilin je la manoj, admonante ilin kaj prezentante al ili rezonojn kun mi- rinda sincero kaj, evidente por plia konvinko, preskaŭ ĉe ĉiu sia vorto, fortege, kiel per tenajlo, premadis al ili la manojn gis doloro kaj, ŝajne, voris per la okuloj Avdotjan Romanovnan tute senhonte. Pro la doloro ili penis elŝiri siajn manojn el liaj grandaj kaj ostecaj manegoj, sed li ne nur ne rimarkis la kaŭzon de tio, sed eĉ pli forte altiris ilin al si. Se nun ili ordonus al li, por servi ilin, salti de sur la ŝtuparo per la kapo malsupren, Ii tuj tion plenumus, sen rezoni kaj dubi. Kvankam Pu- lĥeria Aleksandrovna, forte alarmita de penso pri sia Rodja, sentis, ke la juna viro estas iom tro bizara kaj iom tro dolore premas ŝian manon, sed ĉar nun li estis por ŝi providenco, ŝi ne volis rimarki tiujn bizarajn detalojn. Sed, spite la saman maltrakvilon, Avdotja Romanovna malgraŭ sia netimema karaktero, kun miro kaj preskaŭ kun timo renkontis la fre- neze fajrantajn rigardojn de 1' amiko de sia frato, kaj nur la senlima fido, sugestita per la rakontoj de Nastasja pri tiu stranga homo, retenis ŝin de atenco forkuri de li kaj fortiri kun si la patrinon. Ŝi komprenis ankaŭ, ke nun eĉ forkuri ili ne povas de li. Cetere, post deko da mi- nutoj, ŝi sufiĉe trankviliĝis. Razumifiin ĉiam rapide en parolo prezentis sian naturon sendepende de sia humoro, tiel ke ĉiuj baldaŭ povis ekscii kun kiu ili rilatas.

— Neeblas al la mastrino, absurdo terurega! — li kriis, provante persvadi Pulfierian Aleksandrovnan. — Kvankam vi estas la patrino, sed restinte vi frenezigus lin, kaj nur diablo scias, kio povus okazi! Aŭdu: jen kion mi faros: nun ĉe li Nastasja sidos, dum mi vin ambaŭ akom- panos al via hejmo, ĉar vi ne devas esti solaj sur la stratoj; ĉe ni en Peterburgo tiurilate... Nu, kraĉe!.. Poste de vi mi tuj kuros ĉi tien kaj post horkvarono, mi ĵuras, ke mi liveros al vi raporton: kia li? ĉu li dor- mas aŭ ne? kaj cetere. Poste, aŭdu! Poste de vi mi flugos al mi, — tie ĉe mi estas gastoj, ĉiuj ebriaj, — mi prenos Zosimov-on, la doktoron, kiu kuracas lin, li nun sidas ĉe mi, ne ebria; li ne estas ebria, li neniam estas ebria! Mi trenos lin al Rodjka kaj tuj poste al vi, tio signifas, ke dum unu horo vi ricevos pri li du sciigojn, — ankaŭ de V doktoro, kom- prenu, de V doktoro mem; ja tio ne estas de mi! Se li fartos malbone, jen mi ĵuras, ke mi vin mem ĉi tien kondukos, kaj se li bonos, vi en- litiĝos por dormi. Sed mi noktumos ĉi tie, en la koridoro, li eĉ ne aŭdos, kaj al Zosimov mi ordonos noktumi ĉe la mastrino, por ke li estu apude. Nu, kiu nun estas pli utila por li, vi aŭ la doktoro? La doktoro estus pli utila, pli utila. Do, iru hejmen! Sed al la mastrino tute ne eblas; por mi eblas, sed por vi ne eblas: ŝi ne lasos, ĉar ŝi estas stulta. Ŝi ĵaluzos pri mi kontraŭ Avdotja Romanovna, kaj sciu, ankaŭ kontraŭ vi... Kaj kontraŭ Avdotja Romanovna nepre. Tute, tute surpriza karaktero! Cete- re, ankaŭ mi stultas... Kraĉe! Venu! Ĉu vi fidas min? Nu, ĉu vi fidas min aŭ ne?

Ni iru, panjo, — diris Avdotja Romanovna, -— li, vere, faros tiel, kiel promesas. Li jam revivigis la fraton, kaj se la doktoro vere konsen- tos ĉi tie noktumi, do kio povas esti pli bona?

Jen vi... vi... komprenas min, ĉar vi estas anĝelo! — admire kriis Razumihin. — Ni iru! Nastasja! Fulme supren, kaj sidu tie ĉe li, kun kandelo, mi post horkvarono revenos...

Kvankam Pulĥeria Aleksandrovna ne konvinkiĝis komplete, ŝi ne plu rezistis. Razumiĥin prenis ilin ambaŭ sub la brakojn kaj ektiris de sur la ŝtuparo. Cetere, li maltrankviligis ŝin: "kvankam vigla kaj bonkora, sed ĉu li kapablas nun plenumi sian promeson? Ja li estas en tia aspek- to!.."

Aha, mi komprenas, ke vi pensas, ke mi estas ebria! — interrom- pis ŝiajn pensojn Razumiĥin, diveninte ilin kaj paŝante per siaj grande- gaj paŝoj sur la trotuaro, tiel ke ambaŭ virinoj apenaŭ kapablis sekvi lin, kion li cetere ne rimarkis. — Absurde! Vere... mi ebrias kiel barelo, sed ne pri tio temas; ne pro vino mi ebrias. Sed kiam mi ekvidis vin, tuj io frapis al mi en la kapon... Sed fajfu pri mi! Ne atentu: mi blagas; mi ne indas je vi... Mi tute ne indas je vi!.. Tuj post vin akompani, mi verŝos sur mian kapon du sitelojn da akvo, kaj tuj mi freŝos... Se vi nur scius, kiel mi amas vin ambaŭ!.. ne ridu kaj ne koleru!.. koleru je ĉiuj, sed je mi ne koleru! Mi estas lia amiko, do, ankaŭ via amiko. Mi tiel volas... Mi tion antaŭsentis... pasintjare, estis tiu momento... Cete- re, ne tute antaŭsentis, ĉar vi kvazaŭ de la ĉielo estis falintaj. Kaj mi, eble, la tutan nokton ne dormos... Tiu Zosimov hieraŭ timis, ke li fre- neziĝos... Jen kial lin ĝeni oni ne devas...

Kion vi diras! — kriis la patrino.

Ĉu vere, ke la doktoro mem tiel diris? — demandis Avdotja Ro- manovna, ektiminte.

Li diris, sed estas ne tio, tute ne tio. Li eĉ medikamenton al li donis, pulvoron, mi vidis, kaj vi tiam alveturis... Eĥ!.. Estus pli bone, se vi morgaŭ alveturus! Estas bone, ke ni foriris. Kaj post unu horo al vi pri ĉio mem Zosimov raportos. Tiu ne estas ebria! Ankaŭ mi ne estos ebria... Kaj pro kio mi tiom drinkis? Ja pro tio, ke ili persvadis min en diskuton, damnitoj! Ja mi ĵuris ne diskuti... Tian halanĝon ili parolas! Mi preskaŭ ekluktis! Tie mi la onklon restigis por prezidi... Nu, ĉu vi kredas: ili postulas plenan indiferenton, kaj en tio plezuron trovas! Nur ne esti si mem, nur ne simili sin mem! Guste tion ili nomas la supera progreso. Se ili aimenaŭ originale biagus, tamen ili...

Aŭskultu, — maikuraĝe interrompis Pulficria Aleksandrovna, sed tio nur aldonis la ardon al Razumiĥin.

Kion vi pensas? — kriis Razumifiin, plilaŭtigante la voĉon, — ĉu vi pensas, ke mi spitas iliajn blagojn? Stultaĵo! Mi ŝatas, kiam oni men- sogas! Mensogi estas la sola privilegio de la homo super ĉiuj estaĵoj. Mensogon diri —■ la veron akiri! Kaj tial mi estas la homo, ĉar mi men- sogas. Neniun veron oni akiras, ne mensoginte dek kvar fojojn, kaj eble, eĉ cent dek kvar, kaj tio estas honoro en sia speco. Sed ni eĉ mensogi per la propra saĝo ne kapablas! Vi mensogu al mi, sed mensogu origi- nale, kaj tiam mi kisos vin. Mensogi originaie — ja tio estas preskaŭ pli bona ol diri ies veron. En la unua okazo vi estas homo, kaj en la dua — nur birdo! La vero ne vanuos, sed la vivon eblas perdi, ekzistas ekzemploj. Nu, kio ni estas nun? ĉiuj ni, ĉiuj senescepte, en la kampo de scienco, de evoluo, pensado, inventoj, idealoj, deziroj, liberalismo, in- telekto, sperto kaj ĉio, ĉio, ĉio, ankoraŭ en la prepara klaso de gimnazio ni sidas! Plaĉis al ni uzi la fremdan cerbon — kaj ni uzas! Ĉu tiel? ĉu estas tiel, kiel mi diras? — kriis Razumifiin, skuante kaj premante la manojn de ambaŭ virinoj — ĉu tiel?

Ho, Dio, mi ne scias, — diris malfeliĉa Pulfieria Aleksandrovna.

Tiel, tiel... kvankam ne pri tuto mi konsentas kun vi, — serioze aldonis Avdotja Romanovna kaj tuj ekkrietis; ĉar ii dolore premis ŝian manon.

ĉu tiel? Vi diras, tiel? Do, vi estas... vi estas... — li kriis admire,

vi estas la fonto de bono, racio kaj... perfekto! Donu vian manon, donu... ankaŭ vi donu la vian, mi volas kisi viajn manojn ĉi tie, sur la genuoj!

Kaj li surgenuiĝis meze de V trotuaro, nun feliĉe dezerta.

ĉesu, mi petas vin, kion vi faras? — ekkriis ekstreme alarinita Pulfieria Aleksandrovna.

Ekstaru, ekstaru! — ridis kaj maltrankvilis ankaŭ Dunja.

Neniam, se vi ne donos al mi la manojn! Jen tiel, kaj sufiĉe, kaj mi ekstaris, kaj ni iru! Mi estas povra stultulo, mi ne valoras vin kaj mi estas ebria, kaj mi hontas... Mi ne indas por ami vin, sed adori vin

estas la devo de ĉiu, se nur li ne estas definitiva bruto! Do, mi sur- genuiĝis!.. Jen estas viaj ĉambroj, kaj nur pro tio sola Rodion pravas, ke li hieraŭ vian Petron Petroviĉ elpelis! Ĉu vi scias, kiun oni enlasas ĉi tien? Sed vi ja estas fianĉino! Vi ja estas fianĉino, ĉu? Do, mi diras al vi, ke via fianĉo estas fiulo!

Aŭskultu, sinjoro Razumifiin, vi forgesis vin... — komencis Pulfie- ria Aleksandrovna.

Jes, jes, vi pravas, mi forgesis min, mi hontas! — sin rebridis Ra- zumifiin, — sed... sed... vi ne povas koleri al mi pro tio, ke mi tiel pa- rolas! Ja mi parolas sincere, sed ne pro tio, ke... hm! tio estus fiule, unuvorte, ne pro tio, ke mi al vi... hm!.. ne, do, ne, nenion mi diros, mi ne devas!.. Kaj ni ĉiuj hieraŭ komprenis, kiam li eniris frizita ĉe bar- biro, ne pro tio, ke li sian saĝon hastis elmontri, sed ĉar li estas spiono kaj spekulisto, ĉar li estas judo kaj bufono, kaj tio estas videbla. Ĉu vi opinias, ke li estas saĝa? Ne, li estas stulta, stulta! Nu, ĉu li estas taŭga por vi? Ho, mia Dio! Vidu, sinjorinoj, — subite li haltis, jam supren- irante la ŝtuparon kondukantan al la ĉambroj, — kvankam tie ĉe mi ĉiuj estas ebriaj, tamen honestaj, kaj kvankam ni mensogas, ja ankaŭ ni mensogas, sed mensogante ni alvenos finfine al la vero, ĉar ni sur nobla vojo staras, sed Petro Petroviĉ... staras ne sur nobla vojo. Kaj kvankam mi nun ilin insultis tre arde, sed mi estimas ĉiujn ilin. Eĉ se mi ne esti- mas Zametov-on, mi tamen amas lin, ĉar tro flavbekas li! Eĉ tiun bruton Zosimov, ĉar li honestas kaj bone scias la metion... Sed, sufiĉas, ĉio di- rita kaj pardonita. Ĉu pardonita? ĉu jes? Nu, venu. Mi konas tiun ko- ridoron, mi jam estis ĉi tie. Jen ĉi tie, en la tria ĉambro, okazis skan- dalo... Nu, kie vi loĝiĝis? En kiu ĉambro? En la oka? Do, nokte ŝlosiĝu, neniun enlasu. Post kvaronhoro mi revenos kun informo, kaj ankoraŭ post duona horo, kun Zosimov, vi vidos! Adiaŭ, mi kuras!

Mia Dio, Duneĉka, kio okazos? — diris Pulfieria Aleksandrovna, alarmite kaj time adresante sin al la filino.

Trankviliĝu, panjo, — respondis Dunja, formetante de si la ĉape- lon kaj pelerinon, — Dio mem sendis al ni tiun sinjoron, kvankam li venis ĝuste de iu drinkado. Lin eblas fidi, mi certigas vin. Kaj ĉio, kion li jam faris por la frato...

Afi, Duneĉka, nur Dio scias, ĉu li venos! Kiel mi decidis lasi Rod- jan!.. Kaj tute, tute ne tia mi esperis trovi lin! Kiel severa li estas, kva- taŭ li ne ĝojus pro ni...

Larmoj montriĝis en ŝiaj okuloj.

Ne, estas ne tiel, panjo. Vi ne bone vidis, vi ĉiam ploris. Li estas tre malforta pro grava malsano, — jen estas la kaŭzo de ĉio.

Ah, tiu malsano! Kio okazos, kio okazos! Kaj kiel li parolis kun vi, Dunja! — diris la patrino, timide rigardante en la okulojn de la fi- lino, por tralegi tutan ŝian penson, kaj jam duone konsolita per tio, ke Dunja ja defendas Rodjan, kaj sekve, ŝi pardonis lin. — Mi estas certa, ke morgaŭ li ŝanĝos la opinion, — ŝi aldonis por ĝisfine kompreni ŝin.

Sed mi certas, ke ankaŭ morgaŭ li same parolos... pri tio, — abrupte diris Avdotja Romanovna, kaj certe tio estis problemo, ĉar ĉi tie estis la punkto, pri kiu Pulĥeria Aleksandrovna timis nun ekparoli. Dun- ja aliris kaj kisis la patrinon. Tiu silente firme brakumis ŝin. Poste ŝi sidiĝis en maltrankvila atendo de reveno de Razumiĥin kaj komencis ti- mide observi la filinon, kiu, krucinte la brakojn, kaj ankaŭ en la atendo, komencis pendoli en la ĉambro, meditante. Tiu paŝado el angulo en an- gulon, en meditado, estis ordinara kutimo de Avdotja Romanovna, kaj la patrino ĉiam timis rompi en tiu minuto ŝian meditadon.

Razumiĥin, kompreneble, estis ridinda pro sia subita, ebrie flamiĝin- ta pasio al Avdotja Romanovna. Sed, rigardante al Avdotja Romanovna, precipe nun, kiam ŝi krucinte la brakojn paŝadis en la ĉambro, trista kaj enpensiĝinta, multaj eble pardonus lin, precipe se oni konsiderus lian bizaran staton. Avdotja Romanovna estis rimarkinde ĉarma junulino — alta, mirinde svelta, forta, memfida, kio montriĝis en ĉiu ŝia gesto kaj kio, cetere, tute ne forprenis molecon kaj gracion de ŝiaj movoj. Vizaĝe ŝi similis al la frato, sed ŝin eblis nomi eĉ belulino. Ŝiaj kaŝtanaj haroj estis iom pli helaj ol tiuj de V frato; la okuloj — preskaŭ nigraj, bri- lantaj, fieraj kaj, samtempe dum iuj momentoj, neordinare bonkoraj. Ŝi estis pala, sed ne malsanece pala; ŝia vizaĝo radiis freŝon kaj sanon. Ŝia buŝo estis iom malgranda, la malsupra lipo, freŝa kaj skarlata, iomete elstaris antaŭen, kune kun la mentono — la sola anomalio en tiu bela vizaĝo, aldonanta al ĝi specialan aspekton kaj, interalie, kvazaŭ arogan- tecon. La esprimo de ŝia vizaĝo ĉiam estis pli serioza ol gaja, enpen- siĝema; tamen rideto bonege konvenis al tiu vizaĝo, samkiel konvenis al ĝi rido, gaja, juna, senkaŝa! Kompreneble, la arda, sincera, malruza, honesta, forta kiel atleto kaj ebria Razumiĥin, neniam vidinta ion simi- lan, de la unua rigardo perdis la kapon. Tiom pli, ke la sorto kvazaŭ speciale, unuafoje montris al li Dunjan en la bela momento de amo kaj ĝojo pro renkontiĝo kun la frato. Li vidis poste, kiel tremetis pro kolero ŝia malsupra lipo responde al la arogaj kaj sendanke krudaj ordonoj de F frato — kaj li ne plu povis rezisti.

Cetere, li diris la veron, kiam li pro ebrieco elbabilis sur la ŝtuparo,ke la bizara mastrino de Raskoljnikov, Praskovja Pavlovna, ĵaluzos pri li ne nur kontraŭ Avdotja Romanovna, sed, eble, eĉ kontraŭ Pulfieria Aleksandrovna mem. Malgraŭ tio, ke Pulfieria Aleksandrovna jam havis kvardek tri jarojn, ŝia vizaĝo ankoraŭ konservis en si la reston de V an- taŭa beleco, des pli ke ŝi ŝajnis pli juna ol ŝiaj jaroj, kio preskaŭ ĉiam okazas al la virinoj konservintaj la klarecon de V spirito, ia freŝon de impresoj kaj la honestan, puran ardon de V koro ĝis la maljuneco. Ni diru parenteze, ke konservi ĉion ĉi estas la sola rimedo ne perdi sian belecon eĉ en la maljuneco. Ŝiaj haroj jam komencis griziĝi kaj estis maloftaj, jam delo.nge ĉe la okuloj aperis etaj faltoradioj, la vangoj ka- viĝis kaj sekiĝis pro zorgoj kaj malfeliĉo, tamen tiu vizaĝo estis bela. ĉi estis la portreto de 1' vizaĝo de Duneĉka, nur post dudek jaroj, kaj sen la emfazo de V malsupra lipeto, kiu ĉe ŝi ne elstaris antaŭen. Pulĥeria Aleksandrovna estis sentema, kvankam ne tro, timida kaj cedema, sed ĝis la certa grado: ŝi multon kapablis cedi, pri multo kapablis konsenti, eĉ pri tio kio kontraŭdiris al ŝiaj konvinkoj, sed ĉiam estis limo de ho- nesto, de reguloj kaj de konvinkoj, kiun sub neniuj cirkonstancoj ŝi transpaŝus.

Ekzakte dudek minutojn post la foriro de Razumiĥin aŭdiĝis du ne- laŭtaj, sed rapidaj frapoj ĉe la pordo. Li revenis.

Mi ne eniras, tempo mankas! — li ekhastis, kiam ili malfermis la pordon, — li dormas kiel marmoto, perfekte, trankvile, kaj faru Dio, ke li dormu dek horojn. Ĉe li estas Nastasja. Mi ordonis al ŝi ne foriri ĝis mia reveno. Nun mi altrenos Zosimov-on, li raportos al vi, kaj poste an- kaŭ vi povos dormi, vi hodiaŭ laciĝis terure, mi vidas.

Kaj li ekkuris laŭ la koridoro.

Kiom vigla kaj... fidela junulo! — ekkriis ekstreme ĝojigita Pu- lĥeria Aleksandrovna.

Ŝajne, simpatia persono! — kun kelka ardo respondis Avdotja Ro- manovna, denove komencante pendoli en la ĉambro.

177

Preskaŭ post unu horo en la koridoro aŭdiĝis paŝoj kaj nova frapo ĉe la pordo. Ambaŭ virinoj atendis, ĉi-foje tute kredante la promeson de Razumifiin. Kaj efektive, li sukcesis altreni Zosimov-on. Zosimov tuj konsentis foriasi la festenon kaj iri por ekzameni Raskoljnikov-on, sed al la virinoj li ekiris sen deziro kaj kun granda malfidemo, ne kredante al la ebria Razumiĥin. Sed lia memamo tuj estis trankviligita kaj eĉ fla- tita: li komprenis ke oni lin efektive ajendis kiel orakolon. Li restis ĉe ili ekzakte dek minutojn kaj sukcesis plene konvinki kaj trankviligi Pu-

12 3axa3 1541lĥerian Aleksandrovnan. Li parolis kun neordinara kompatemo, sed bri- dite kaj iei tro serioze, tute kiel dudeksepjara doktoro en grava konsulto, kaj eĉ per unu vorto li ne deviis de la temo kaj ne montris eĉ plej etan deziron akiri pli intimajn kaj familiarajn riiatojn kun la du virinoj. Ri- markinte ankoraŭ ĉe ia eniro, kiel blindige belas Avdotja Romanovna, li eĉ penis entute ne rimarki ŝin dum la tuta tempo de la vizito, kaj li adresis sin sole ai Pulĥeria Aleksandrovna. Ĉio ĉi faris al li ekstreman internan kontentiĝon. Koncerne la malsanulon ii diris, ke li trovas lin nun en tre kontentiga stato. Laŭ liaj observoj, la malsano de 1' paciento, krom la malbonaj materiaj cirkonstancoj de la lastaj monatoj, havas an- koraŭ kelkajn moralajn kaŭzojn, "ĝi estas, por tiel diri, produkto de multaj komplikaj moralaj influoj, maltrankviloj, danĝeroj, zorgoj, kelkaj ideoj kaj cetere". Interalie rimarkinte, ke Avdotja Romanovna komencis precipe atente aŭskulti, Zosimov iom pli vaste tuŝis tiun temon. A1 la maltrankvila kaj timida demando de Pulheria Aleksandrovna, koncerne "kelkajn malklarajn suspektojn pri demenciĝo", li respondis kun trankvila kaj sincera rideto, ke liaj vortoj estas troigitaj; ke efektive ĉe la malsa- nulo estas rimarkebla iu senmova ideo, io sugestanta monomanion — ja li, Zosimov, nun precipe atente sekvas tiun ekstreme interesan fakon de medicino — sed necesas ja rememori, ke preskaŭ ĝis la hodiaŭa tago la malsanulo estis en deliro, kaj... kaj, certe, la veno de I* parencoj plifir- migos lin, distros kaj efikos salubre "se oni povos eviti novajn precipajn skuojn", — li aldonis grave. Poste li ekstaris, impone kaj kore riverencis, akompanata de benoj, varmaj dankoj, petoj kaj eĉ de etendita al li por premo, sen lia serĉo, maneto de Avdotja Romanovna, kaj li eliris tre kontenta pri sia vizito kaj des pli pri si mem.

Ni parolos morgaŭ. Kuŝiĝu tuj, nepre! — finis Razumifiin, fori- rante kun Zosimov. — Morgaŭ, plej frue, mi venos al vi kun raporto.

Tamen kia ĉarma knabino estas tiu Avdotja Romanovna! — rimar- kis Zosimov, preskaŭ lekante la lipojn, kiam ili ambaŭ eliris sur la stra- ton.

Ĉarma! Ĉu vi diris ĉarma? — ekmuĝis Razumifiin kaj subite ĵetiĝis al Zosimov kaj kaptis lin ĉe la gorĝo. — Se iam vi kuraĝos... Ĉu vi kom- prenas? Ĉu vi komprenas? — li kriis, skuante lin je la kolumo kaj al- preminte al muro, — ĉu vi aŭdas?

He, lasu, diablo ebria! — sin defendis Zosimov kaj poste, jam kiam tiu lin lasis, rigardis al li fikse kaj subite ekridegis. Razumifiin sta- ris antaŭ li, mallevinte la brakojn, en morna kaj serioza meditado.

Kompreneble, mi estas azeno, — li diris, sombra kiel ŝtorma nu- bo, — sed ja... ankaŭ vi.

Ho ne, frato, tute ne ankaŭ. Mi pri stultaĵoj ne revas.

Ili silente ekiris kaj, jam venante al la loĝejo de Raskoljnikov, la zor- goplena Razumiĥin, interrompis la silenton.

Aŭskuitu, — ii diris al Zosimov, — vi estas bona ulo, sed vi, krom ĉiuj viaj aĉaj ecoj, estas malĉastulo, tion mi scias, kaj malĉastulo kota. Vi estas nervoza, febla estaĵo, vi estas folulo, vi grasiĝis kaj nenion povas rifuzi al vi — kaj tion mi nomas jam koto, ĉar tio rekte kondukas al koto. Vi ĝis tiom dorlotis vin, ke mi verdire ne povas kompreni, kiel vi kapablas esti samtempe bona kaj abnegacia kuracisto. Vi dormas sur peplomo (doktoro!), sed nokte leviĝas por iri al malsanulo!.. Post tri ja- roj vi ne plu leviĝos pro malsanulo... Sed al diablo, ne pri tio temas, jen pri kio: vi hodiaŭ noktumos en la mastrina loĝejo (mi pene sukcesis konvinki ŝin!), kaj mi dormos en la kuirejo: jen estas okazo por vi ko- natiĝi pli proksime! Ne, tute ne tio, pri kio vi pensas! Ĉi tie, frato, eĉ ombro de tio ne ekzistas...

Sed mi tute ne pensas.

ĉi tie, frato, estas pudoro, silentemo, timido, granda prudeco, kaj ĉe tio — suspiroj, kaj ŝi degelas kiel vakso, degelas! Liberigu min de ŝi, je ĉiuj diabloj de V mondo! Tre avenanta!.. Mi repag^s, per la kapo mi repagos!

Zosimov ekridegis pli forte.

Jen kiel vi klopodas! Sed por kio ŝi al mi?

Kredu, zorgoj ne estas multaj, nur halanĝu, iel ajn, nur sidu apu- de kaj parolu. Ja vi estas doktoro, komencu do kuraci ion al ŝi. Mi ĵuras, ke vi ne pentos. ĉe ŝi staras kiavikordo; ja mi, vi scias, iomete muzi- kaĉas; kaj mi scias unu kanteton, rusan: "Ploregas kaj larmegas mi..." ŝi ŝatas similajn kantojn, — nu, per tiu ĉi kanteto ĉio komenciĝis; kaj vi ja piane estas majstro, virtuozo, Rubinŝtejn¹... Kredu, ke vi ne pen- tos!

He, ĉu vi eble al ŝi iujn promesojn donis? ĉu vi dokumenton sub- skribis? Eble vi edziĝi promesis?..

Nenio, nenio, tute nenio el tio estis! Kaj ŝi ne estas tia: al ŝi pro- vis ĉebarov...

Nu, lasu ŝin do!

Sed ne eblas tiel lasi!

12*

Kial do ne eblas?

179

Nu jes, iel ne eblas, ne eblas ja! Ci tie, frato, altruda cirkonstan- co ekzistas.

Por kio do vi ŝin allogis?

Mi tute ne logis, mi, povas esti, mem estas logita pro mia stulteco kaj ŝi tute indiferentas ĉu vi aŭ mi, nur estu iu apude kaj suspiru. Ŝi, frato... Mi ne povas tion esprimi al vi nun. Vi bone scias matematikon, ankoraŭ nun vi pri ĝi okupiĝas, mi scias... nu, komencu prelegi al ŝi pri la integrala kalkulado, je Dio mi ne ŝercas, mi serioze parolas, al ŝi estos tute indiferente: ŝi rigardos vin kaj suspiros kaj tiel dum la tuta jaro. Interalie, mi ai ŝi tre longe, tutajn du tagojn pri la ĉambro de sinj- oroj en Prusujo² parolis (ĉar pri kio oni kun ŝi parolu?), — ŝi nur su- spiris kaj ŝvitis! Nur pri amo ne ekparolu, — ŝi estas konfuziĝema ĝis spasmoj, sed ankaŭ faru aspekton, kvazaŭ vi deiri ne povas kaj sufiĉas. Komforto senlima, tute kiel en sia hejmo, — legu, sidu, kuŝu, skribu... Eblas eĉ kisi, singarde...

Nu, por kio ŝi al mi?

Afi, neniel mi povas komprenigi al vi! Vidu: vi ambaŭ perfekte konvenas unu al la alia! Ankaŭ antaŭe mi pri vi pensis... Ja vi finos per tio! Do, ĉu ne estas al vi egale — ĉu frue aŭ malfrue. En tio, frato estas tia peploma cirkonstanco, — eĥ! ja ne sola peploma! Tio allogas, tio estas la mondofino, ankro, kvieta azilo, la umbiliko de la mondo, la trifiŝa bazo de la mondo, la esenco de blinoj, de grasaj kukoj, de ve- spera samovaro, de softaj suspiroj kaj varmaj bluzoj, varmigitaj kuŝejoj, — nu, ĝuste kvazaŭ vi mortus, kaj samtempe ankaŭ vivus, du avantaĝoj kune! Nu, frato, damne, mi biagas jam, tempas por dormi! Aŭskultu: mi kutimas nokte vekiĝi, mi do iros por rigardi lin. Tamen nenio grava, absurde, ĉio estas bona. Ankaŭ vi ne maltrankviliĝu forte, sed se vi vo- las, venu ankaŭ vi unu fojon. Sed rimarkinte ion, ekzemple deliron, aŭ febron, aŭ ankoraŭ ion, tuj veku min. Cetere, ne devas esti...

n

Zorgopiena kaj serioza vekiĝis Razumifiin sekvatage je la oka horo. Multe da novaj kaj neantaŭvideblaj embarasoj li subite ekhavis tiumate- ne. Li eĉ ne imagis antaŭe, ke iam li tiel vekiĝos. Li memoris ĉiujn de- talojn de ĉio okazinta hieraŭ, kaj li komprenis, ke al li okazis io ekster- ordinara, ke ii ekhavis en si unu, ĝis nun tute ne konatan al li impreson kaj ne similan al ĉiuj pli fruaj. Samtempe li klare konsciis, ke la revo, ekbrilinta en lia kapo, estas absolute nerealigebla, tiom nerealigebla, ke li eĉ hontis pri ĝi, kaj li rapidis transiri al aliaj, pli aktualaj zorgoj kaj embarasoj, hereditaj de li post la "damnita hieraŭa tago".

Lia plej terura rememoro estis tio, kiel li hieraŭ montriĝis "malnobla kaj fia", ne pro tio sola, ke li estis ebria, sed pro tio, ke li insultis antaŭ la junulino — uzante ŝian situacion pro stulte-hasta ĵaluzemo — ŝian fianĉon konante nek iliajn reciprokajn rilatojn kaj devojn, nek eĉ sciante la homon tute. Cetere, kiun rajton lj havis prijuĝi la homon tiel haste kaj senmotive? Kaj kiu invitis lin juĝi? Kaj ĉu eblas, ke tia estaĵo, kiel Avdotja Romanovna, povas fordoni sin pro mono al malinda homo? Do, li tamen havas iun dignecon. La ĉambroj? Efektive, kiel li povus scii kia estas tiu gastejo? Kaj li preparas loĝejon... fi, kiel malnoble! Kaj ĉu estas pravigo, ke li estis ebria! Stulta preteksto, pli malnobliganta lin! En la vino estas la vero, kaj jen la tuta vero fakte elverŝiĝis, "tio estas la tuta malpuraĵo de lia enviema, kruda koro elverŝiĝis!" Kaj ĉu estas permesebla almenaŭ iom tia revo al li, Razumiĥin? Kio li estas en la komparo kun tiu junulino, — li, ebria diboĉulo kaj hieraŭa fanfaronulo? "Ĉu eblas fari tian cinikan kaj ridindan komparon?" Razumiĥin forte ruĝiĝis pro tiu penso kaj subite, kvazaŭ intence, en la sama momento, li klare rememoris, kiel li parolis al ili hieraŭ starante sur la ŝtuparo, ke la mastrino ĵaluzos pri li kontraŭ Avdotja Romanovna... tio estis jam netolerebla. Plensvinge li pugnobatis la kuirejan fornon, kontuzis sian manon kaj elbatis unu brikon.

"Certe, — li murmuris interne post minuto, kun sento de memhumi- ligo, — certe, ĉiujn tiujn fiaĵojn mi nun neniel povos mildigi kaj neni- igi... kaj do, mi eĉ ne pensu pri tio, mi nur venu silente kaj... plenumu miajn devojn... ankaŭ silente, kaj... ne petu pardonon, kaj nenion mi parolu, kaj... certe, nun ĉio pereis!"

Kaj tamen, sin vestante, li ĉirkaŭrigardis sian kostumon pli zorge ol iam. Alian veston li ne havis, kaj se li havus, li eble ne vestus sin per ĝi, — "intence ne vestus". Sed ĉiuokaze ne eblas resti cinikulo kaj mal- purulo: li ne havas rajton ofendi sentojn de aliaj homoj, des pli ke tiuj, la aliaj, mem bezonas lin kaj ili mem vokas lin al si. Siajn vestojn li tre zorge purigis per broso. Kaj la ĉemizo sur li ĉiam estis sufiĉe bona, koncerne ĝin li ĉiam estis precipe purema.

Li iavis sin en tiu mateno tre diligente — ĉe Nastasja troviĝis sapo — iavis la harojn, la kolon kaj precipe la manojn. Kaj kiam li frontis la demandon: ĉu razi sin aŭ ne (Praskovja Pavlovna havis tre bonajn razilojn, konserviĝintaj ankoraŭ de la forpasinta sinjoro Zarnicyn), la demando estis rezolute solvita negative: "Restu tiel! lli povos pensi, ke mi razis min por... jen, ili nepre tiel pensos! Pro nenio en la mondo!

Kaj... kaj ĉefe, li estas tiom kruda, maipura, li havas drinkejajn ma- nierojn; kaj ... kaj, supozeble, li scias, ke ankaŭ li, almenaŭ iom, estas tamen honesta homo... sed pri kio fieri, se honesta? Ĉiu homo devas esti honesta, kaj eĉ pli, kaj... tamen (li tion memoras) ankaŭ li havis tiajn aferetojn... ne ĝuste malhonestajn, kaj tamen!.. Kaj kiajn intencojn li havis! hm... kaj ĉion tion starigi apud Avdotja Romanovna! Nu, al diablo! Ne gravas! Jes, mi intence estu tia malpura, grasmakuiita, drin- keja, kaj kraĉe! Eĉ pli aĉa mi estu!.."

ĉe tiuj monologoj lin surprizis Zosimov, noktuminta en la gastoĉam- bro ĉe Praskovja Pavlovna.

Li direktiĝis hejmen kaj, forironte, hastis ekzameni la malsanulon. Razumihin raportis al li, ke tiu dormas kiel marmoto. Zosimov ordonis ne veki lin, ke li mem vekiĝu. Kaj li mem venos ĉirkaŭ la dek-unua ho- ro.

Se li estos hejme, — li aldonis. — Pu, damne! Sen regi la pa- cienton, provu nun kuraci! Ĉu vi ne sias: li al ili iros, aŭ ili ĉi tien ve- nos?

Ili, mi pensas, — respondis Razumiĥin kompreninte la celon de T demando, — kaj, certe, ili parolos pri siaj familiaj aferoj. Mi foriros. Vi, kiel doktoro, kompreneble, havas pli da rajto ol mi.

Ankaŭ mi ne estas pastro. Mi venos kaj foriros. Mi havas multajn aliajn aferojn.

Jen kio ne donas al mi la trankvilon, — interrompis lin paŭtinta Razumiĥin, — hieraŭ mi, ebria, elbabilis al li laŭvoje diversajn stulta- ĵojn... diversajn... interalie, ke vi timas... ke li inklinas al freneziĝo...

Vi tion ankaŭ al la virinoj elbabilis.

Mi scias, ke estas stulte! Frapu do min, se vi volas! Kaj ĉu vi vere havas firman ideon?

Absurde, kia firma ideo? Vi mem priskribis lin kiel monomaniu- lon, kiam alkondukis min al li... Nu, kaj ni hieraŭ ankoraŭ plivarmigis tion, precipe vi, per tiuj rakontoj... pri la farbisto. Bela rakonto, kiam li eble mem frenezas pro tio! Se mi scius detale, kio tiam en la kontoro okazis kaj ke iin tie iu kanajlo per tiu suspekto... ofendis! Hm... mi ne ailasus hieraŭ tiun interparolon. Ja tiuj monomaniuloj el guto faras ocea- non, imagas sonĝon esti reaia... Kiel mi memoras, hieraŭ, el tiu rakonto de Zametov, al mi duono de 1' afero klariĝis. Nu! Mi scias unu kazon, kiel unu kvatdekjara hipokondriulo, kiu ne plu kapablis toleri mokridojn de okjara knabeto dum manĝado, buĉis lin! Kaj ĉi tie: vestita per ĉifo- noj, komenciĝanta malsano, polica arogulo, kaj tia suspekto! Por furioza hipokondriuio! Ĉe frenezaj ambicioj eistaraj! Ja ĉi tie, eble, ĝuste la kaŭzo de la ekmalsano sidas! Nu, al diabio!.. Interaiie, tiu Zametov efektive estas ĉarma knabo, nur hm... li malbone faris hieraŭ, ĉion ra- kontinte. Terura babilisto!

Sed al kiu li rakontis? Nur al mi kaj al vi.

Kaj al Porfirij.

Do kio, ke al Porfirij?

Interalie, ĉu vi havas iun influon al tiuj, al la patrino kaj la fra- tino? Iii estu hodiaŭ singardaj kun li...

Ili sukcesos! — nevolonte respondis Razumiĥin.

Interese, pro kio li tiel traktas Luĵin-on? Viro kun mono... Por ŝi, ŝajne, ne abomena... Kaj ili ja estas sengroŝaj? ĉu?

Sed kiai vi min enketas? — agacite kriis Razumiĥin, — kial mi sciu, ĉu kun groŝoj aŭ sen groŝoj? Mem demandu ilin, eble vi ion ek- scios...

Fi, kiei vi stultas kelkiam! La hieraŭa ebrieco... ĉis revido. Dan- ku mianome vian Praskovjan Pavlovnan por la noktumo. ŝi enfermiĝis, al mia bonjour* ne respondis, kaj matene je la sepa vekiĝis, la samo- varon por ŝi oni portis en la koridoro el la kuirejo... Mi ne havis la ho- noron eĉ vidi ŝin...

Precize je la naŭa horo Razumiĥin venis al la ĉambroj de Bakalejev. Ambaŭ virinoj jam delonge atendis lin kun histeria malpacienco. Ili le- viĝis je la sepa aŭ eĉ pii frue. Li eniris malserena kiel nokto, riverencis mallerte, pro kio li tuj koleriĝis — pri si, kompreneble. Li eraris en siaj supozoj: Pulĥeria Aleksandrovna impetis al li, kaptis liajn ambaŭ manojn kaj preskaŭ kisis ilin. Li timide rigardis al Avdotja Romanovna, sed an- kaŭ en ŝia memfida vizaĝo tiuminute estis tia esprimo de dankemo kaj amikeco, tia plena kaj neatendita de li estimo (anstataŭ la mokaj rigar- doj kaj nevola, malbone kaŝata malestimo!), ke li vere fartus pli bone, se ili renkontus lin per insultoj, ja nun li tro konfuziĝis. Feliĉe, ii havis pretan temon por interparolo, kaj li rapide kroĉiĝis al ĝi.

Aŭdinte, ke "li ankoraŭ ne vekiĝis", sed "ĉio bonegas", Pulfieria Aleksandrovna deklaris, ke tio estas eĉ pli bona, "ĉar ŝi tre, tre, tre be- zonas anticipe interparoli". Sekvis la demando pri teo kaj la invito trinki ĝin kun ili: mem ili ankoraŭ ne trinkis atendante lin. Avdotja Romanov- na sonorigis, kaj alvenis malpura ĉifonulo, kaj oni ordonis al li porti te- on, kiu, finfine, estis servita, sed tiel malpure kaj tiel nekonvene, ke la virinoj ekhontis, Razumiĥin energie insultis la gastejon, sed rememorinte pri Luĵin eksilentis, konfuziĝis kaj terure ekĝojis, kiam la demandoj de Pulĥeria Aleksandrovna finfine ekŝutiĝis senĉese.

Respondante al ili, li parolis tri horkvaronojn, senĉese interrompata kaj redemandata, kaj sukcesis sciigi ĉiujn plej ĉefajn kaj plej necesajn faktojn, kiujn li sciis pri la lasta jaro de vivo de Rodion Romanoviĉ, fi- ninte per detala rakonto pri lia malsano. Cetere, li multon preterlasis, kion necesis preterlasi, interalie ankaŭ pri la sceno en la kontoro kun ĉiuj konsekvencoj. Lian rakonton ili aŭskultis avide. Sed kiam ii kredis, ke li jam finis kaj kontentigis siajn aŭskultantojn, evidentiĝis, ke laŭ ilia opinio, li ankoraŭ preskaŭ ne komencis.

Diru, diru al mi, kiel vi pensas... aĥ, pardonu, mi ĝis nun anko- raŭ ne scias vian nomon? — hastis Pulĥeria Aleksandrovna.

Dmitrij Prokofjiĉ.

Do jen, Dmitrij Prokofjiĉ, mi estus tre, tre ĝoja eksii... kiel ĝene- rale... li rigardas nun al objektoj, tio estas, komprenu min, kiel mi kla- rigu al vi, tio estas pli bone diri: kion li ŝatas kaj kion malŝatas? Ĉu li ĉiam estas tia incitiĝema? Kiajn dezirojn li havas kaj, por tiel diri, re- vojn, se permesite? Kio nome nun precipe influas lin? Unuvorte, mi de- zirus...

Afi, panjo, kiel eblus al ĉio respondi samtempe! — rimarkis Dun-

ja.

Afi, mia Dio, ja mi tute, tute ne tian supozis renkonti lin, Dmitrij Prokofjiĉ.

Tio estas tre natura, —- respondis Dmitrij Prokofjiĉ. — Patrinon mi ne havas, sed la onklo ĉiujare ĉi tien alveturas kaj preskaŭ ĉiufoje min ne rekonas eĉ ekstere, kvankam li estas saĝulo. Nu, kaj dum tri jaroj de via disiĝo multo ŝanĝiĝis. Cetere, kion mi diru al vi? Unu jaron kaj duonon mi konas lin: trista, morna, memfida kaj fiera; lastatempe (kaj eble multe pli frue) suspektema kaj hipokondria. Grandanima kaj bonkora. Siajn sentojn li ne ŝatas montri kaj prefere agos brutale, sed la koron per vortoj ne montros. Kelkiam, cetere, tute ne hipokondria, sed simple frida kaj senkompata ĝis malhomeco, kvazaŭ du kontraŭstaraj karakteroj alterne ŝanĝiĝas. Kelkiam li estas terure neparolema! Ĉiam mankas la tempo, ĉiam oni lin ĝenas, sed mem li nur kuŝas, faras ne- nion. Li ne ŝatas sarkasmi, sed ne pro tio, ke mankas al li sprito, sed kvazaŭ tempo mankus al li por tiaj bagateloj. Li ne finaŭskultas, kion oni parolas. Li neniam interesiĝas pri tio, pri kio ĉiuj ĉi-minute intere- siĝas. Tre alte li taksas sin kaj, ŝajne, ne sen kelka rajto je tio. Nu, kio ankoraŭ?.. A1 mi ŝajnas, ke via alveturo havos por li savegan efikon.

Ah, donu Dio! — ekkriis Pulheria Aleksandrovna, turmentita per la opinio de Razumiĥin pri ŝia Rodja.

Kaj Razumiĥin finfine ekrigardis pli gaje al Avdotja Romanovna. Li ofte rigardis ŝin dum la interparolo, sed fluge, nur por unu momento, kaj tuj kaŝis la rigardon. Avdotja Romanovna jen sidiĝis ĉe la tablo kaj atente aŭskultis, jen ŝi denove ekstaris kaj komencis paŝadi, laŭ sia ku- timo, el angulo en angulon, krucinte la brakojn, ne ĉesigante la iradon, meditante. Ankaŭ ŝi kutimis ne finaŭskulti, kion oni parolas. Ŝi surhavis iun iom malhelan leĝermaterian robon, kaj ŝian kolon zonis blanka dia- fana skarpo. Laŭ multaj indikoj Razumiĥin rapide rimarkis, ke la du vi- rinoj estas ekstreme malriĉaj. Se Avdotja Romanovna estus vestita kiel reĝino, tiam, ŝajne, li tute ne timus ŝin; sed nun, eble ĝuste pro tio, ke ŝi estas tiel malriĉe vestita kaj ke li rimarkis tiun mizeran situacion, en lia koro eknestis timo, li komencis timi pro ĉiu sia vorto, pro ĉiu sia gesto, kio certe estas ĝena por homo, kiu eĉ sen tio ne fidis al si.

Vi diris multon interesan pri la karaktero de V frato kaj... diris objektive. Tio estas bona; mi opiniis, ke vi adoras lin, — rimarkis Av- dotja Romanovna kun rideto. — Ŝajne, ankaŭ tio veras, ke apud li devas esti virino, — ŝi aldonis mediteme.

Mi ne diris tion, sed cetere, eble vi pravas en tio, nur...

Kio?

Ja li amas neniun. Kaj eble li neniam ekamos, — abrupte diris Razumiĥin.

Tio estas, li ne kapablas ekami?

Kaj ĉu vi scias, Avdotja Romanovna, ke vi mem tiel frape similas al via frato, en ĉio — li subite eldiris, surprize por si mem, sed tuj re- memorinte kion li ĵus diris pri ŝia frato, ruĝiĝis, kiel tomato, kaj terure konfuziĝis. Avdotja Romanovna ne povis reteni ridon, rigardante lin.

Koncerne Rodjan vi ambaŭ povas erari, — rekaptis iom pikita Pu- lĥeria Aleksandrovna. — Mi ne pri la nuna tempo parolas, Duneĉka. Tio, kion skribis Petro Petroviĉ en tiu ietero... kaj kiom mi supozis kun vi, eble, estas malvero, sed vi imagi ne povas, Dmitrij Prokofjiĉ, kiel li estas fantasta kaj, kiel tion diri, kaprica. A1 lia karaktero mi neniam po- vis fidi, eĉ kiam li estis nur dekkvinjara. Mi certas, ke ankaŭ nun li kapablas subite fari al si ion tian, kian neniu iam planus fari... Jen kla- ra ekzemplo: ĉu vi scias, kiel li, antaŭ unu jaro kaj duono, mirigis min, konsternis kaj preskaŭ mortigis, kiam li subite decidis edziĝi al tiu ino, kiel oni ŝin nomis... al tiu filino de Zarnicyna, lia mastrino?

Ĉu vi scias detalojn de tiu historio? — demandis Avdotja Roma- novna.

Ĉu vi opinias, — arde daŭrigis Pulfieria Aleksandrovna, — ke lin povis haltigi tiam miaj larmoj, miaj petoj, mia malsano, mia morto — eble pro angoro, nia mizero? Li trankvile transpaŝus ĉiujn obstaklojn. Kaj ĉu vere, ĉu vere li nin ne amas?

Li mem nenion kaj neniam parolis al mi pri tiu historio, — sin- garde respondis Razumiĥin, — sed mi iomete aŭdis de sinjorino Zarni- cyna mem, ankaŭ ŝi ne estas bona rakontistino, kaj kion mi aŭdis, tio vere estas eĉ iom stranga...

Kaj kion, kion vi aŭdis? — samtempe demandis ambaŭ virinoj.

Cetere nenion specialan. Mi eksciis nur, ke tiu ĉi geedziĝo, jam tute certa kaj ne okazinta nur pro la morto de 1' fianĉino, tute ne plaĉis al sinjorino Zarnicyna mem... Krom tio, onidire, la fianĉino tute ne estis bela, tio estas, onidire, eĉ ŝi estis malbela... kaj tiom malsana, kaj... kaj stranga... cetere, ŝajne kun kelkaj bonaj ecoj. Nepre ŝi devis havi iujn bonajn ecojn, aliel estus tute nekompreneble... Ankaŭ doto mankis, sed li eĉ ne kalkulis pri doto... ĉenerale, pri tiu historio estas komplike juĝi.

Mi certas, ke ŝi estis inda junulino, — kurte rimarkis Avdotja Ro- manovna.

Dio pardonu min, sed mi tiam eĉ ĝojis pro ŝia morto, kvankam mi ne scias, kiu el ili unu la alian mortigus: ĉu li ŝin, aŭ ŝi lin? — finis Pulfieria Aleksandrovna. Poste singarde, kun paŭzoj kaj senĉesaj rigar- doj al Dunja, kio evidente estis al tiu malagrabla, ŝi komencis denove enketi pri la hieraŭa sceno inter Rodja kaj Luĵin. Tiu incidento, videble, plej maltrankviligis ŝin, ĝis timo kaj tremo. Razumifiin rerakontis ĉion denove, detale, sed nun aldonis ankaŭ sian konkludon: li rekte kulpigis

Raskoljnikov-on pri intenca ofendo de Petro Petroviĉ, ĉi-foje tre malmul- te pravigante lin per ia malsano.

Ankoraŭ ĝis la malsano li tion elpensis, — li aldonis.

Ankaŭ mi tiel pensas, — diris Puiĥeria Aleksandrovna kun morta mieno. Sed ŝi estis tre mirigita, ke Razumiĥin pri Petro Petroviĉ espri- mis nun tiel singarde kaj kvazaŭ kun estimo. Tio konsternis ankaŭ Av- dotjan Romanovnan.

Do, kiun opinion vi havas pri Petro Petroviĉ? — ne povis ne de- mandi Pulfieria Aieksandrovna.

Pri la estonta edzo de via filino mi ne povas havi alian opinion, — firme kaj arde respondis Razumiĥin, — kaj ne pro nura banaia ĝen- tileco mi tion parolas, sed pro tio... pro tio... nu almenaŭ pro tio, ke Avdotja Romanovna mem, iibervole, degnis eiekti tiun homon. Mi tiel insultis lin hieraŭ pro tio, ke hieraŭ mi estis brute ebria kaj ankoraŭ... freneza; jes, freneza, sen ia kapo, mi perdis la saĝon, komplete... kaj hodiaŭ mi hontas pri tio!.. — li ruĝiĝis kai eksilentis. Avdotja Romanov- na ruĝiĝis, sed ŝi ne rompis la silenton. Ŝi ne ellasis eĉ unu vorton de tiu minuto, kiam ili ekparolis pri Luĵin.

Intertempe Puifieria Aleksandrovna sen ŝia subteno evidente troviĝis en embaraso. Fine, stumblante kaj senĉese ekrigardante al la filino, ŝi dekiaris, ke ŝin tre zorgigas nun unu cirkonstanco.

Vidu, Dmitrij Prokofjiĉ, — ŝi komencis. — Mi estos tute sincera kun Dmitrij Prokofjiĉ, Duneĉka, ĉu?

Certe tiel, panjo, — impone rimarkis Avdotja Romanovna.

Jen estas kio, — ŝi ekrapidis, kvazaŭ oni demetus de ŝi monton per permeso sciigi ŝian angoron. — Hodiaŭ, tre frue, ni ricevis de Petro Petroviĉ leteron, responde al nia hieraŭa sciigo pri la alveno. Vidu, hie- raŭ li devis renkonti nin, kiel li promesis, en la stacio mem. Anstataŭ tio en la stacion estis sendita renkonte al ni iu lakeo, kun la adreso de ĉi gastejo kaj por montri al ni la vojon, dum Petro Petroviĉ ordonis transdoni, ke li venos al ni ĉi tien mem, hodiaŭ matene. Anstataŭ li ho- diaŭ matene alvenis de li jen tiu ĉi letero... Prefere mem legu ĝin; ĉi tie estas unu punkto, kiu tre maltrankviligas min... vi nun mem vidos, kiu estas ia punkto, kaj... diru al mi vian sinceran opinion, Dmitrij Pro- kofjiĉ. Vi plej bone konas la karakteron de Rodja kaj povas fari plej bo- nan konsilon. Mi avertas vin, ke Duneĉka jam ĉion decidis, en la unua sekundo, sed mi, mi ankoraŭ ne scias, kion mi faru, kaj... kaj mi aten- dis vin.

Razumiĥin malfaldis la leteron, datitan per la hieraŭa tago, kaj tra- legis la sekvan:

"Estimata sinjorino Pulĥeria Aleksandrovna, mi havas la hono- ron sciigi al vi, ke pro okazintaj subitaj prokrastoj, renkonti vin sur la kajo mi ne povis, kaj sendis kun tiu celo homon, tre viglan. Krom tio, mi ne havos la honoron revidi vin ankaŭ morgaŭ mate- ne, pro neprokrasteblaj senataj aferoj kaj por ne malhelpi al la fa- milia renkonto de vi kun la filo kaj de Avdotja Romanovna kun la frato. Mi havos la honoron viziti vin kaj saluti vin en via loĝejo nepre la morgaŭan tagon, ekzakte je la oka horo posttagmeze, ĉe kio mi kuraĝas aligi mian persistan kaj, mi devas aldoni, insistan peton, por ke dum nia komuna revidiĝo Rodion Romanoviĉ jam ne ĉeestu, ĉar li senprecedence kaj malĝentile ofendis min, kiam mi vizitis lin dum lia malsano kaj, krom tio, mi havas persone al vi necesan kaj detalan traktadon de F certa punkto, koncerne kiun mi dezirus ekscii vian propran klarigon. Kun tio mi havas la ho- noron anticipe informi, ke se spite la peton, mi renkontos Rodion- on Romanoviĉ, tiam mi estos devigita senprokraste foriri, kaj tiam riproĉu vin mem. Kaj mi skribas al vi supozante, ke Rodion Ro- manoviĉ, kiu dum mia vizito aspektis tiom malsana, post du horoj subite resaniĝis, kaj do, elirinte el la hejmo, li ankaŭ povas veni al vi. Min konfirmis pri tio miaj propraj okuloj, en loĝejo de unu, de ĉevaloj tretita drinkulo, pro tio mortinta, al kies filino, fikon- duta junulino, li hieraŭ enmanigis ĉirkaŭ dudek kvin rubiojn, sub preteksto de la sepulto, kio tre mirigis min, ĉar mi scias per kiaj klopodoj vi kolektis tiun sumon. Ĉe tio, atestante mian precipan respekton al estimata Avdotja Romanovna, mi petas akcepti la sen- tojn pri F respekta fidelo

de via humila servanto P.Luĵin"

Kion mi faru nun, Dmitrij Prokofjiĉ? — parolis Puifieria Aleksan- drovna preskaŭ plorante. — Kiel mi proponos al Rodja ne veni? Li tiel insistis hieraŭ, ke ni rifuzu al Petro Petroviĉ kaj nun estas postulate ne akcepti lin mem! Ja li intence venos, eksciinte, kaj... kio estos tiam?

Faru tiel, kiel decidis Avdotja Romanovna, — trankvile respondis Razumiĥin.

Afi, mia Dio! Ŝi diras... ŝi diras nur Dio-scias-kion, kaj ne kla- rigas la celon! Ŝi diras, ke estos pli bone, tio estas ne ĝuste pli bone, sed por io tamen nepre necesas, por ke Rodja nepre alvenu hodiaŭ je la oka kaj por ke ili nepre renkontiĝu. Sed mi ne volis eĉ montri al li tiun leteron kaj volis fari iel ruze, pere de vi, por ke li ne venu... ja li estas tiom incitiĝema... Kaj nenion mi komprenas, kiu drinkulo tie mor- tis kaj kiu filino kaj kiumaniere li povis fordoni al tiu filino la tutan la- stan monon... kiun...

Kiun vi tiei kare akiris, panjo, — aldonis Avdotja Romanovna.

Li ne regis sin hieraŭ, — enpensiĝeme diris Razumifiin. — Se vi nur scius, kion li hieraŭ faris en la drinkejo, kvankam saĝe... hm! Pri iu mortinto kaj pri iu junulino li efektive parolis al mi hieraŭ, kiam ni iris hejmen, sed mi eĉ unu vorton ne komprenis... Cetere ankaŭ mi hie- raŭ...

Estus plej bone, panjo, ke ni mem iru al li kaj tie, kredu, ni tuj vidos kion necesas fari. Ja tempas jam, — Dio! La dekunua horo! — ŝi ekkriis, rigardinte al sia bela ora horloĝo kun cmajlo, pendanta sur ŝia kolo sur minca venecia ĉeneto kaj terure malharmonia al la cetera vesto. "La fianĉa donaco", — pensis Razumifiin.

Afi, tempas... Tempas, Duneĉka, tempas! — maltrankviliĝis Pu- lfieria Aleksandrovna, — li supozos ke ni koleras pro la hieraŭa, ĉar tiel longe ne venas. Afi, mia Dio!

Parolante tion, ŝi rapide surmetis al si la pelerinon kaj ĉapeleton. Ankaŭ Duneĉka vestiĝis. ŝiaj gantoj estis ne nur trivitaj, sed eĉ truitaj, kion rimarkis Razumiĥin, kaj interalie tiu frapa malriĉo de 1' kostumo eĉ aldonis al ambaŭ virinoj aspekton de iu precipa digno, kio ĉiam oka- zas ĉe tiuj, kiuj scipovas porti malriĉajn vestojn. Razumiĥin adore rigar- dis al Duneĉka kaj fieris, ke li kondukos ŝin. "Tiu reĝino, — li pensis, — kiu flikis siajn ŝtrumpojn en prizono³, en tiu minuto certe aspektis pli reĝine ol dum la plej pompaj festenoj kaj baloj".

Mia Dio! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna, — ĉu mi iam supozis, ke mi timos rendevuon kun la filo, kun mia kara, kara Rodja, kiel mi nun timas!.. Mi timas, Dmitrij Prokofjiĉ! — ŝi aldonis, timide rigardante al li.

Ne timu, panjo, — diris Dunja, ŝin kisante, — prefere kredu je li. Mi kredas.

Afi, mia Dio! Ankaŭ mi kredas, sed mi la tutan nokton maldor- mis! — ekkriis la malfeliĉa virino.

111 eliris straten.

Sciu, Duneĉka, apenaŭ mi matene ekdormis iomete, subite mi so- nĝis la mortintan Marfa Petrovna... ŝi estis en blanka... ŝi aliris min, prenis la manon, kaj ŝi balancis al mi kape, kaj tiel severe, severe, kva- zaŭ Ŝi malaprobus... Ĉu tio al bono okazis? Aĥ, mia Dio, Dmitrij Pro- kofjiĉ, vi ankoraŭ ne scias, ke Marfa Petrovna mortis!

Ne, mi ne scias. Kiu Marfa Petrovna?

Neatendita morto! Kaj imagu...

Poste, panjo, — enmiksis sin Dunja, — ja li ankoraŭ ne scias, kiu estas Marfa Petrovna.

Afi, ĉu vi ne scias? Sed mi pensis, ke vi jam ĉion scias. Pardonu min, Dmitrij Prokofjiĉ, mi en tiuj ĉi tagoj simple perdis la kapon. Vere, mi traktas vin kvazaŭ nian providencon, kaj tial mi tute kredis, ke vi jam ĉion scias. Mi traktas vin kiel nian parencon... Ne koleru, ke mi tiel parolas. Afi, mia Dio, kio okazis al via dekstra mano? Ĉu estas kon- tuzo?

Jes, kontuzo, — murmuris feliĉigita Razumifiin.

Mi iam tro sincere parolas, kaj Dunja do min korektas... Sed, mia Dio, en kia ĉambraĉo li loĝas! ĉu li vekiĝis jam? Kaj tiu virino, lia ma- strino, ĉu ŝi opinias tion ĉambro? Aŭskultu, vi diris, ke li ne ŝatas la koron elmontri, mi eble eĉ enuigos lin per miaj... kor-elverŝoj? ĉu vi ne instruos min, Dmitrij Prokofjiĉ? Kiel mi kondutu ĉe li? Mj, vidu, tute perdis la konsciencon.

Ne tre demandu lin pri io, se vi vidos, ke li faltigas la frunton. Precipe pri la sano ne tre demandu: li ne ŝatas.

Afi, Dmitrij Prokofjiĉ, kiel malfacilas esti patrino! Do, jen tiu ŝtu- paro... Kia terura ŝtuparo!

Panjo, vi eĉ paliĝis, trankviliĝu, mia kara, — diris al la patrino Avdotja Romanovna, karesante ŝin, — li devas senti la feliĉon, ke li vi- das vin, sed vi tiel turmentas vin, — ŝi aldonis, sparkinte per siaj oku- loj.

Atendu, antaŭe mi kontrolu, ĉu li vekiĝis?

La virinoj malrapide ekiris post Razumiĥin irinta antaŭen sur la ŝtu- paro, kaj kiam ili jam atingis en la kvara etaĝo la mastrinan pordon, ili rimarkis, ke la mastrina pordo estas iom malfermita kaj du rapidaj ni- graj okuloj observas ilin ambaŭ el la mallumo. Kiam la rigardoj renkon- tiĝis, la pordo subite fermiĝis, kun tia klako, ke Pulfieria Aleksandrovna preskaŭ ekkriis pro timo.

m

Sana, sana! — gaje ekkriis Zosimov ai la enirantoj. Li aivenis jam antaŭ ĉirkaŭ dek minutoj kaj sidis en sia hieraŭa anguio sur la sofo. Raskoljnikov sidis en la kontraŭa angulo, tute vestita kaj eĉ zorge lavita kaj kombita, kio jam delonge al ii ne okazis. La ĉambro tuj pleniĝis, ta- men Nastasja sukcesis eniri post la vizitantoj kaj komencis aŭskulti.

Efektive, Raskoljnikov estis preskaŭ sana, precipe kompare kun la hieraŭa tago, li nur estis tre pala, distriĝema kaj moroza. Li similis al homo vundita, aŭ toleranta fortan fizikan doloron: liaj brovoj estis kun- tiritaj, la iipoj kunpremitaj, la rigardo inflama. Li parolis malmulte kaj nevoionte, kvazaŭ pene aŭ laŭ devigo, kaj ioma maltrankvilo de tempo al tempo vidiĝis en liaj gestoj.

Necesis bandaĝo sur brako aŭ tafta tegaĵo sur fingro por plena si- mileco al homo, kiun tre doloras absceso sur la fingro, aŭ kies mano estas vundita, aŭ io samspeca.

Cetere, eĉ tiu pala kaj malserena vizaĝo kvazaŭ ekradius iumon, kiam eniris la patrino kaj fratino, sed tio nur aldonis al iia mieno, an- stataŭ la antaŭa angora distriĝemo, iun pli koncentriĝintan turmenton. La lumo estingiĝis rapide, sed la turmento restis, kaj Zosimov, kiu ob- servis kaj studis sian pacienton kun la junula ardo de ekpraktikanta doktoro, mire rimarkis en li post la alveno de la parencoj anstataŭ la ĝojo kvazaŭ pezan kaŝitan decidemon toleri unu aŭ du horojn da torturo, kiun jam ne eblas eviti. Li vidis poste, ke preskaŭ ĉiu vorto de 1' sek- vinta interparolo iel tuŝis iun el la vundoj de lia paciento kaj skrapis ĝin; sed samtempe Zosimov miris pri lia hodiaŭa kapablo regi sin kaj kaŝi siajn sentojn de 1' monomaniulo, kiu hieraŭ furioziĝis pro plej mai- gravaj vortoj.

Jes, mi mem nun vidas, ke mi preskaŭ sanas, — diris Raskoljni- kov, afable kisante la patrinon kaj fratinon, pro kio Pulfieria Aleksan- drovna tuj ekradiis ĝojon, — kaj mi jam ne en la hieraŭa maniero tion parolas, — li aldonis adresante al Razumiĥin kaj amike premante ties manon.

Kaj mi eĉ miris hodiaŭ pri li, — komencis Zosimov, tre ĝoja pro ilia alveno, ĉar dum dek minutoj li jam sukcesis perdi la fadenon de 1' interparolo kun sia malsanulo. — Post tri-kvar tagoj, se ĉio iros glate, li estos tute antaŭa, kia li estis antaŭ unu aŭ du monatoj... aŭ eble eĉ antaŭ tri? Ja tio delonge komenciĝis kaj prepariĝis... he? Cu vi konfesas nun, ke vi eble mem kulpis? — li aldonis kun singarda rideto, kvazaŭ ĝis nun li ankoraŭ timus iel agaci lin.

Tute eble, — malvarme respondis Raskoljnikov.

Mi volis diri, — daŭrigis vigliĝinta Zosimov, — ke via kompleta resaniĝo nun dependas nur de vi mem. Nun, kiam cblas kun vi paroli, mi ŝatus komprenigi al vi, ke necesas forigi la komencajn, por tiel diri, radikajn kaŭzojn, provokintaj vian malsanan staton, nur tiam vi resa- niĝos, se ne estos eĉ pli malbone. Tiujn komencajn kaŭzojn mi ne scias, sed al vi ili devas esti konataj. Vi estas homo saĝa kaj vi certe observis vin. A1 mi ŝajnas, ke la komenco de via misagordiĝo koincidas parte kun via forlaso de la universitato. Vi ne devas resti sen okupo, kaj tial laboro kaj firme starigita celo, al mi ŝajnas, tre povus helpi al vi.

Jes, jes, vi tute pravas... jen mi rapide realiĝu al la universitato, kaj ĉio estos sata kaj glata...

Zosimov, kiu komencis siajn saĝajn konsilojn parte por impresi la vi- rinojn, estis iom embarasita, kiam fininte la parolon kaj rigardinte al sia aŭskultanto, li rimarkis en ties mieno senduban sarkasmon. Cetere, tio daŭris nur momenton. Pulfieria Aleksandrovna tuj komencis danki Zosi- mov-on, precipe pro la hieraŭa nokta vizito al ili.

Ĉu li ankaŭ nokte vizitis vin? — demandis Raskoljnikov ŝajne agi- tita. — Do, vi eĉ ne dormis post la veturo?

Aĥ, Rodja, ja tio estis nur ĝis la dua horo. Mi kaj Dunja eĉ hejme neniam enlitiĝas pli frue ol je la dua.

Ankaŭ mi ne scias per kio mi danku lin, — daŭrigis Raskoljnikov, subite kuntirinte la brovojn kaj mallevinte la rigardon. — Forĵetinte la pretekston financan; pardonu ke mi ĝin menciis (li adresis al Zosimov), — mi eĉ ne scias, kiel mi meritis vian tiom precipan atenton? Mi simple ne komprenas... kaj tio eĉ estas peza por mi, ĉar nekomprenebla: mi sincere al vi diras.

Restu kvieta, — pene ekridis Zosimov, — supozu, ke vi estas mia unua paciento, nu kaj la doktoro, kiu nur komencis praktiki, amas siajn unuajn pacientojn kiel la proprajn infanojn, kaj kelkaj doktoroj eĉ en- amiĝas al ili. Kaj mi, interalie, ne multajn pacientojn havas.

Pri li mi eĉ ne parolus, — aldonis Raskoljnikov montrante al Ra- zumifiin, — krom ofendoj kaj zorgoj li de mi nenion ricevis.

Jen mensogo! He, ĉu hodiaŭ vi havas senteman humoron? — ek- kriis Razumiĥin.

Se li estus pli sagaca, li rimarkus, ke senteman humoron li tute mal- havas, ec male. Sed Avdotja Romanovna tion rimarkis. Ŝi atente kaj maltrankvile observis la fraton.

Pri vi, panjo, mi eĉ ne kuraĝus paroli, — li daŭrigis, kvazaŭ ra- kontante dematene parkerigitan lecionon, — nur hodiaŭ mi iom kompre- nis, kiel vi devis hieraŭ suferi, atendante mian revenon. — Dirinte tion, li subite, silente kaj kun rideto, etendis la manon al la fratino. Sed en tiu rideto trafulmis nun la vera, senafekta sento. Dunja tuj kaptis kaj varme premis la etenditan al ŝi manon, ĝojigita kaj dankoplena. Unua- foje li direktis sin al ŝi post la hieraŭ kverelo. La mieno de V patrino lumiĝis pro admiro kaj feliĉo, vidante tiun definitivan kaj senvortan re- paciĝon de la frato kaj la fratino.

Jen ĝuste pro tio mi amas lin! — flustris Razumihin, energie tur- niĝante sur la seĝo. — Li kapablas al tiaj gestoj!..

"Kiel bone li tion scipovas, — pensis la patrino, — kiajn noblajn im- petojn li havas kaj kiel li simple, delikate finis tiun hieraŭan kvereleton kun la fratino — nur per tio, ke li etendis la manon en la necesa mo- mento kaj rigardis bone... Kaj kiajn belajn okulojn li havas, kaj kian belan vizaĝon!.. Li estas eĉ pli ĉarma ol Duneĉka... Sed, mia Dio, kia kostumo, kiel malbone li estas vestita! En la butiko de Afanasij Ivanoviĉ kuriero Vasja portas pli bonan veston!.. Kaj mi ja volus ĵetiĝi al li, bra- kumi... ekplori, — sed mi timas, mi timas... iom strangas li, Dio!.. Ja li nun parolas afable, sed mi timas! Nu, kion mi timas?"

193

Aĥ, Rodja, vi ne kredos, — ŝi tuj reehis, hastinte respondi al lia rimarko, — kiel mi kaj Dunja hieraŭ estis... malfeliĉaj! Nun eblas ra- konti, kiam ĉio pasis kaj ĉesis kaj ĉiuj ni estas denove feliĉaj. Imagu, ni alkuris ĉi tien, por brakumi vin, preskaŭ tuj el vagono, kaj tiu virino — ha, jen estas ŝi! Saluton, Nastasja!.. Ŝi subite diras al ni, ke vi havas drinkuldeliron kaj ĵus kaŝe forkuris de la doktoro, en deliro, straten kaj oni forkuris por serĉi vin. Vi ne kredos, kio okazis al ni! Mi tuj reme- moris la tragikan morton de leŭtenanto Potanĉikov, nia konato, amiko de via patro, — vi ne memoras lin, Rodja. Ankaŭ li en drinkuldeliro sammaniere forkuris kaj falis en puton, nur la sekvan tagon oni trovis lin. Kaj ni, kompreneble, imagis eĉ pli. Ni volis kuri al Petro Petroviĉ por almenaŭ kun lia helpo... ja ni estis solaj, tute solaj, — ŝi eldiris kun minca voĉo kaj subite eksilentis rememorinte, ke mencii pri Petro Petroviĉ ankoraŭ estas sufiĉe danĝere, malgraŭ tio "ke ĉiuj jam estas tu- te feliĉaj".

13 3aKa3 1541

Jes, jes... ĉio ĉi, certe, estas bedaŭrinda... — responde balbutis Raskoljnikov, kun tia distrita kaj preskaŭ malatenta aspekto, ke Duneĉka mirege rigardis al li.

Kion ankoraŭ mi volis, — li daŭrigis pene rememorante, — jes: mi petas, ke vi, panjo, kaj vj, Deneĉka, ne pensu, ke mi ne volis hodiaŭ veni al vi la unua, kaj atendis, ke vi unue venu al mi.

Kion vi diras, Rodja! — ekkriis Pulĥeria Aleksandrovna, ankaŭ mirante.

"Kio estas? Ĉu iaŭ devigo li respondas al ni? — pensis Duneĉka, — li paciĝas, li pardonpetas, kvazaŭ li plenumus servon aŭ respondus le- cionon".

Mi ĵus vekiĝis kaj jam volis iri, sed min la vesto retenis. Hieraŭ mi forgesis diri al ŝi... al Nastasja... ke ŝi forlavu tiun sangon... Ĵus mi sukcesis vestiĝi.

Sangon! Kiun sangon? — alarmiĝis Pulĥeria Aleksandrovna.

Ne gravas... ne angoru. La sango estas pro tio, ke hieraŭ, kiam mi trenadis min en kelka deiiro, mi hazarde trafis tretitan homon... ofi- ciston...

-Ĉu en deiiro? Sed vi ja ĉion memoras, — interrompis Razumihin.

Jes, vere, — Raskoljnikov tre zorge respondis, — mi memoras ĉion, eĉ detalojn, sed mi ne povas klare ekspliki kiel mi ion faris, kial ien iris, kial ion parolis?

Tro konata fenomeno, — enmiksiĝis Zosimov, — la plenumo de faroj povas esti majstra, ruzega, sed la direktado de 1' agoj, la komenco de r agoj estas difektitaj kaj dependas de diversaj malsanaj impresoj. Kvazaŭ en sonĝo.

"Eble eĉ bonas, ke li traktas min preskaŭ kiel frenezan", — pensis Raskoljnikov.

Sed tiel ofte okazas ankaŭ al sanuloj, — rimarkis Duneĉka, mal- trankvile rigardante al Zosimov.

Tre prava rimarko, — ii respondis, — en tiu senco ĉiuj ni efek- tive, kaj tre ofte, estas preskaŭ kiel frenezuloj, nur kun eta diferenco, ke "maisanuloj" estas frenezaj iom pli ol ni, ĉar necesas distingi la li- mon. Kaj la harmoniaj homoj, vere, preskaŭ mankas. Inter dekmiloj, kaj eble, eĉ inter multaj centmiloj da homoj troveblas unu harmonia, kaj eĉ nur pala kopio...

Ĉe la vorto "freneza", hazarde ellasita de entuziasmiĝinta pro la ŝa- tata temo Zosimov, ĉiuj grimacis. Raskoljnikov sidis, kvazaŭ li ne aten- tus, meditante kun stranga rideto sur ia palaj iipoj. Li daŭre pripensis ion.

Do, kio pri tiu tretito? Mi interropmis vin! — rapide ekkriis Ra- zumiĥin.

Kio? — tiu kvazaŭ vekiĝus, — jes... do, mi makuliĝis per sango, kiam mi helpis porti iin en ia loĝejon... Interalie, panjo, hieraŭ mi faris unu nepardoneblan paŝon, vere mi perdis la saĝon. Hieraŭ mi la tutan monon, kiun vi sendis al mi, fordonis... al lia edzino... por la sepulto. Nun ŝi estas vidvino, ftiza, povra virino... tri etaj orfoj, malsataj... mal- plena hejmo... kaj estas ankoraŭ unu filino... Vi eble mem fordonus, se vi tion vidus... Mi konfesas, ke mi tute ne rajtis tion fari, precipe scian- te kiel pene vi tiun monon akiris. Oni devas komence ricevi la rajton helpi, aliel: "Crevez chiens, si vous n'etes pas contents!"[3] — Li ekridis. — Ĉu tiel, Dunja?

Ne, ne tiel, — firme respondis Dunja.

Ba! ankaŭ vi... kun intencoj!.. — li murmuris, rigardinte ai ŝi pre- skaŭ malame kaj moke ridetis. — Mi tion devus kompreni... Do, estas laŭdinde; pli bone por vi... kaj vi venos al tia limo, kiun vi ne povus transpaŝi — sed iĝinte malfeliĉa vi ĝin transpaŝos — sed transpaŝinte vi povos eĉ pli maifeliĉa iĝi... Cetere, estas absurde! — li aldonis agacite, bedaŭrante sian nevolan ardiĝon. — Mi volis diri nur, ke mi petas, pan- jo, vian pardonon, — li konkludis abrupte kaj bruske.

Sufiĉas, Rodja, mi certas, ke ĉio, kion vi faras, estas bela! — diris ĝojigita patrino.

Ne certu, — li respondis, pene mieninte rideton. Sekvis silento. Estis io streĉita en tiu interparolo, kaj en la silento, kaj en la repaciĝo, kaj en la pardono, kaj ĉiuj sentis tion.

"Ili kvazaŭ timus min", — pensis Raskoljnikov, faltinte la frunton kaj rigardante al ia patrino kaj fratino. Pulĥeria Aieksandrovna efektive, ju plu silentis, des pli iĝis timida.

"Koresponde, ŝajne, mi amis ilin", — trafulmis en lia kapo.

Ĉu vi scias, Rodja, ke Marfa Petrovna mortis! — subite eldiris Pulfieria Aleksandrovna.

Kiu Marfa Petrovna?

Afi, mia Dio, ja Marfa Petrovna Svidrigajlova! Mi tiel multe skri- bis al vi pri ŝi.

Ha-a-a, jes, mi memoras... do, Ŝi mortis? Aĥ, ĉu vere? — li su- bite skuiĝis, kvazaŭ vekiĝinte. — ĉu ŝi mortis? pro kio?

Imagu, subita morto! — hastis Pulfieria Aleksandrovna, revigiigita de iia scivolo, — ĝuste kiam mi sendis al vi la leteron, en ia sama tago! Imagu, ke ĝuste tiu terura homo onidire kaŭzis ŝian morton. Onidire, li kruele draŝis ŝin!

ĉu ili tiel vivis! — li demandis sin turnante al ia fratino.

Ne, eĉ male. Li traktis ŝin ĉiam tolereme, eĉ ĝentile. En multaj okazoj li estis eĉ tro indulgema al ŝia karaktero, la tutajn sep jarojn... Pro io li perdis la paciencon.

Do, li entute ne estas tiel terura, se li sep jarojn retenis sin. Ĉu vi, Duneĉka, senkulpigas lin?

Ne, ne, li estas terura homo! Pli teruran mi ne povas imagi, — preskaŭ tremante respondis Dunja, kuntiris la brovojn kaj enpensiĝis.

Tio okazis ĉe ili matene, — haste daŭrigis Pulfieria Aleksandrov- na. — Post tio ŝi tuj ordonis jungi ĉevalojn por tuj post la tagmanĝo veturi en la urbon, ĉar ŝi en similaj okazoj ĉiam tion faris. ŝi manĝis, onidire, kun granda apetito.

ĉu post lia draŝo?

...Cetere, ŝi ĉiam havis tiun... kutimon, kaj tuj post la tagmanĝo, por ne prokrasti la veturon, ŝi tuj iris en banejon... Vidu, ŝi iel kuracis sin per banado. Ili havas tie malvarman fonton, kaj ŝi regule ĉiutage ba- nis sin en ĝi, kaj apenaŭ ŝi eniris tiam en la akvon — tuj sekvis morto!

Jes ja! — diris Zosimov.

Ĉu li forte ŝin draŝis?

Sed tio ne gravas, — respondis Dunja.

Hm! Cetere, panjo, ĉu vi vere volas tiun absurdon rakonti, — agacite kaj kvazaŭ senintence subite diris Raskoljnikov.

Afi, mia amiko, ja mi eĉ ne sciis, pri kio mi parolu.

Ĉu vi ĉiuj timas min, ha? — li diris grimacante.

Tio estas vera, — diris Dunja, rekte kaj severe rigardante sian fraton. — La panjo, enirante sur la ŝtuparon, eĉ krucosignis sin pro ti- mo.

Lia vizaĝo tordiĝis kvazaŭ pro spasmo.

Afi, kion vi diras, Dunja! Ne koleru, mi petas, Rodja... Kial, Dunja! — ekparolis konfuzita Pulfieria Aleksandrovna, —vere, veturante ĉi tien mi dum la tuta vojaĝo revis, en la vagono: kiel ni renkontiĝos, kiel ni pri ĉio rakontos unu al la alia... Kaj mi tiel estis feliĉa, ke mi eĉ ne rimarkis la vojon! Sed kion mi! Mi ankaŭ nun estas feliĉa... Vane vi, Dunja! Mi jam tial feliĉas, ke mi vin vidas, Rodja...

Sufiĉas, panjo, — ii konfuzite murmuris ne rigardante al Ŝi kaj preminte ŝian manon, — ni ankoraŭ sukcesos multe paroli.

Dirinte tion li subite paliĝis: denove la antaŭnelonga terura sento per malvarmo trais lian animon, denove ii subite tute klare komprenis, ke li eldiris teruran mensogon, ke li ne nur neniam havos okazon interpa- roli, sed jam pri nenio plu, neniam kaj kun neniu, li nun povos parolL La impreso de tiu turmenta ideo estis tiom forta, ke li por momento pre- skaŭ perdis la sin-regon, ekstaris kaj, rigardante al neniu, direktiĝis al la pordo.

Kion vi faras? — ekkriis Razumifiin kaj kaptis lian brakon. Li re- sidiĝis kaj komencis silente ĉirkaŭrigardi. ĉiuj observis iin kun malkom- preno.

Kial vi ĉiuj estas tiel enuaj⁴! — li kriis, tute neatendite, — diru ion! Kial ni nur sidu? Nu, diru ja! Ni komencu interparoli... Kial ni kunvenis kaj nun sidas silente?.. Nu, diru ion!

Dank' al Dio! Kaj mi pensis, ke al li komenciĝas io hieraŭa, — diris Pulĥeria Aleksandrovna, farinte al si la krucosignon.

Kion vi, Rodja? — malfide demandis Avdotja Romanovna.

Ne gravas, mi iun aferon rememoris, — li respondis kaj subite ekridis.

Nu, se aferon, do bone! Ja eĉ mi preskaŭ ekpensis, ke... — mur- muris Zosimov, leviĝante de la sofo. — Mi tamen devas iri. Mi ankoraŭ venos, povas esti... se iu estos ĉi tie...

Li riverencis kaj eliris.

Kia brila homo! — rimarkis Pulfieria Aleksandrovna.

Jes, brila, bonega, klera, saĝa...— subite ekparolis Raskoljnikov neatendite rapide kaj kun neordinara vigleco, — mi eĉ ne memoras, kie mi vidis lin antaŭ la malsano... ŝajne, mi renkontis lin ie. Jen ankaŭ tiu estas bonulo! — li kapsignis al Razumifiin, — ĉu li plaĉas al vi, Dunja? — li subite demandis ŝin kaj nekompreneble pro kio ekridis.

Tre plaĉas, — respondis Dunja.

Fi, kia vi... porko! — diris terure konfuzita kaj ruĝiĝinta Razu- mifiin kaj ekstaris. Pulfieria Aleksandrovna iomete ridetis, kaj Raskolj- nikov laŭte ekridis.

Do kien vi?

Ankaŭ mi foriras... mi devas.

Tute vi ne devas, restu! Zosimov foriris, do ankaŭ vi "devas". Ne forim... Kaj kioma horo? ĉu jam la dek-dua? Kian belan horloĝon vi havas, Dunja! Kial vi denove eksilentis? Nur ĉiam mi ĉi tie parolas!⁵

Ci estas donaco de Marfa Petrovna, — respondis Dunja.

Tre muitekosta, — aldiris Pulĥeria Aleksandrovna.

Ha-a-a! Kia granda, preskaŭ ne por damoj.

A1 mi tia plaĉas, — diris Dunja.

"Do, estas ne fianĉa donaco", — pensis Razumiĥin kaj ial ekĝojis.

Sed mi pensis, ke ĝin Luĵin donacis, — rimarkis Raskoljnikov.

Ne, li ankoraŭ nenion donacis al Duneĉka.

Ha-a-a! Kaj ĉu vi memoras, panjo, ke mi estis enamiĝinta kaj vo- lis edziĝi, — li subite diris rigardante al la patrino, kiu estis trafita de la surpriza turno kaj de la tono, kun kiu li pri tio ekparolis.

Afi, mia amiko, jes! — Pulfieria Aleksandrovna interŝanĝis rigar- don kun Duneĉka kaj Razumiĥin.

Hm! Jes! Sed kion mi rakontu al vi? Mi eĉ memoras malmulte. ŝi estis malsana knabino, — li daŭrigis, denove enpensiĝante kaj mal- levinte la rigardon, — tute malsana. Ŝi ŝatis disdoni almozon kaj revis pri monafiinejo, kaj foje ŝi ekploregis, kiam komencis rakonti al mi pri tio. Jes, jes... mi memoras... mi tre memoras. Malbela... laŭaspekte. Ve- re, mi ne scias, pro kio mi tiam al ŝi iigiĝis, ŝajne pro tio, ke ŝi ĉiam malsanis... Se ŝi estus aldone lama aŭ ĝiba, mi ŝajne eĉ pli ekamus ŝin... (Li enpensiĝinte ridetis). Tiel... iu printempa deliro...

Ne nur printempa deliro tio estis, — emociiĝinte diris Duneĉka.

Li atente kaj ŝtreĉe rigardis al la fratino, sed ne aŭdis aŭ ne kom-

prenis ŝiajn vortojn. Poste, profunde enpensiĝinte, ii ekstaris, aliris al la patrino, kisis ŝin, revenis al la loko kaj sidiĝis.

Vi ankaŭ nun amas ŝin! — diris kortuŝita Pulfieria Aleksandrovna.

Ĉu ŝin? Nun? Afi jes... vi pri ŝi! Ne. Estis kvazaŭ en alia mon- do... Kaj tiel delonge. Cetere, ĉio ĉirkaŭa nun kvazaŭ ne ĉi tie okazas...

Li atente rigardis al ili.

Ankaŭ vin... kvazaŭ de post miloj da verstoj mi vin vidas... Dia- blo scias, kial ni pri tio parolas! Kaj por kio demandi? — li afliktite di- ris kaj eksilentis, mordante al si la ungojn kaj denove enpensiĝante.

Kiom aĉa estas via loĝejo, Rodja, kvazaŭ ĉerko, — subite diris Pulfieria Aleksandrovna, rompante la pezan silenton, — mi certas, ke vi duone pro la loĝejo iĝis tia melankoliulo.

Loĝejo? — li respondis distrite. — Ja, la loĝejo multe kontribuis...

ankaŭ mi pri tio pensis... Kaj se vi scius, tamen, kian strangan penson vi diris ĵus, panjo, — li aidonis subite kaj strange ridetis.

Tiu societo, tiuj parencoj post la trijara disiĝo, tiu familia tono de 1* interparolo ĉe plena malebleco paroli pri io ajn, — baldaŭ iĝus por li, finfine, netolereblaj. Tamen, estis senprokrasta afero, kiun ĉial necesis decidi hodiaŭ, — tiel li decidis ankoraŭ pli frue, kiam li vekiĝis. Nun li ekĝojis pro la afero, kiel pro la savo.

Jen, Dunja, — li komencis serioze kaj seke, — certe, mi petas pardonon pro la hieraŭa konduto, sed mi konsideras mia devo denove memorigi al vi, ke mian ĉefan postulon mi ne rezignas. Aŭ mi, aŭ Luĵin. Mi konsentas esti fiulo, sed vi ne devas esti tia. Estu nur unu el ni. Se vi edziniĝas al Luĵin, mi ne konsideros vin esti mia fratino.

Rodja, Rodja! Estas ja samkiel hieraŭ, — angoris Pulfieria Alek- sandrovna, — kaj kial vi ĉiam nomas vin fiulo, mi ne toleras tion! An- kaŭ hieraŭ estis same...

Frato, — firme kaj ankaŭ seke respondis Dunja, — en tio vi ha- vas eraron. Nokte mi ĉion pripensis kaj trovis la eraron. Ja vi ŝajne su- pozas, ke mi oferas min por iu kaj pro iu. Tute ne tiel. Mi simple por mi mem edziniĝas, ĉar mia propra vivo estas peza. Kaj poste, mi certe ĝojos, se mi povos esti utila por la parencoj, sed en mia decido tio ne estas la ĉefa motivo...

"ŝi mensogas! — li pensis, pro kolero mordetante la ungojn. — Or- gojla ino! Ŝi ne volas konfesi, ke ŝi deziras bonfari!.. Ho, malnoblaj ka- rakteroj! Ili eĉ amas kvazaŭ malame... Ho, kiel mi... malamas ĉiujn ilin!"

Unuvorte, mi edziniĝos al Petro Petroviĉ, — ĉar el du malbonoj mi elektas la malpli grandan. Mi intencas honeste plenumi ĉion, kion li atendas de mi, mi lin ne trompos... Pro kio vi ĵus tiel ridetis?

Ankaŭ ŝi flamiĝis, kaj en ŝiajjokuloj fulmis kolero.

Ĉu ĉion vi plenumos? — li demandis kun venena rideto.

Ĝis certa limo. Kaj la manieroj kaj la formo de V svatiĝo de Petro Petroviĉ tuj montris al mi, kion li deziras. Li, certe, aprezas sin eble tro alte, sed kredeble li ankaŭ min aprezas... Pro kio vi denove ridas?

Sed kial vi denove ruĝiĝas? Vi mensogas, fratino, vi intence men- sogas, pro la tipe virina obstino... Vi ne povas estimi Luĵin-on: mi vidis lin kaj parolis kun li. Do, vi vendas vin kontraŭ mono kaj, sekve, ĉiu- okaze vi agas malnoble, kaj mi ĝojas, ke vi kapablas almenaŭ ruĝiĝi.

Ne, mi ne mensogas!.. — ekkriis Duneĉka, perdante la tutan tran- kvilon, — mi ne edziniĝus al li, se mi certus ke li nek alte taksas, nek aprezas min. Mi ne edziniĝus al li, se mi ne certus firme, ke mi mem kapablas estimi lin. Feliĉe, mi povas tute certiĝi pri tio kaj jam hodiaŭ. Kaj tia geedziĝo ne estas malnobla, kiel vi diras! Kaj se vi estus prava, ke mi efektive decidis pri malnoblaĵo, — ĉu ne estus senkompate de via flanko tiel paroli kun mi? Kial vi postulas de mi heroecon, kiun eĉ vi eble ne havas? Tio estas despotismo, estas perforto! Se mi pereigus iun, mi pereigus nur min... Mi ankoraŭ neniun buĉis!.. Kial vi tiel rigardas min? Pro kio vi tiel paliĝis? Rodja, kio okazas al vi? Rodja, kara!..

Dio! Li svenas pro vi! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna.

Ne, ne... absurdo... nenio!.. Eta vertiĝo. Tute ne sveno... ĉesu pri svenoj!.. Hm! jes... do kion mi volis? Jes: kiamaniere vi jam hodiaŭ certiĝos, ke vi povas estimi lin kaj ke li... aprezas, ĉu ŝajne tiei vi diris? Ĉu vi diris, ke hodiaŭ? Aŭ mi misaŭdis?

Panjo, montru al la frato la leteron de Petro PetroviĈ, — diris Duneĉka.

Pulfieria Aleksandrovna per tremantaj manoj transdonis la leteron. Li kun granda scivolo prenis ĝin. Sed antaŭ malfaldi, li kun kelka miro ri- gardis al Duneĉka.

Strange, — li diris malrapide, kvazaŭ trafita de nova penso, — pro kio mi tiel klopodas? Pro kio krias? Edziniĝu vi al kiu vi volas! .

Li parolis kvazaŭ por si mem, sed eldiris laŭtvoĉe kaj kelkan tempon embarasite rigardis al la fratino.

Finfine li malfaldis la leteron, daŭre konservante la mienon de stran- ga miro. Poste li komencis lante kaj atente legi, kaj tralegis dufoje. Pu- ifieria Aleksandrovna estis tre maltrankvila, cetere ĉiuj atendis ion gra- van.

Mi miras, — li komencis post ioma meditado redonante la leteron al la patrino, sed adresante al neniu persone, — ja ii havas praktikon, advokato, kaj li parolas eĉ iel... orgojle, — sed kiel analfabete li skribas.

ĉiuj moviĝis. Tute ne tion ili atendis.

Ili ĉiuj tiel skribas, — abrupte rimarkis Razumifiin.

Ĉu vi legis?

Jes.

Ni montris al li, Rodja, ni... jam interkonsiiiĝis, — diris konfu- ziĝinta Pulĥeria Aleksandrovna.

6i estas propre juĝista stilo, — interrompis Razumifiin, — la juĝi- stajn paperojn oni ĝis nun tiel skribas.

ĉu juĝista? Jes, nome juĝista, afereca... Eble ne tre analfabeta, sed ankaŭ ne tre literatura; afereca!

Kaj Petro Petroviĉ ne kaŝas tion, ke li studis per kupra mono, li eĉ fanfaronas, ke li mem al si la karieron faris, — rimarkis Avdotja Ro- manovna, iom ofendita de la nova tono de 1' frato.

Nu, se li fanfaronas, do estas pro kio, — mi ne obĵetas. Vi, ŝajne, ofendiĝis, ke mi el la letero plukis nur tian frivolan rimarkon, kaj vi opi- nias, ke mi intence pri tia bagatelo ekparolis, por moki vin pro mia aga- ciĝo. Male, rilate la stilon, en mian kapon venis tute ne superflua, en la nuna okazo, rimarko. Tie estas esprimo: "riproĉu vin mem", emfazita tre signifoplenc kaj klare, kaj krom tio, ĝi estas minaco, ke li tuj foriros, se alvenos mi. Tiu minaco foriri — egalas al minaco forlasi vin ambaŭ, se vi ne obeus, kaj forlasi nun, kiam li vin en Peterburgon vokis. Kiel vi opinias: ĉu eblas pro tiu esprimo de Luĵin same ofendiĝi, se ekzemple tion skribus li (li indikis al Razumiĥin), aŭ Zosimov, aŭ iu el ni?

N-ne, — respondis Duneĉka, vigliĝante, — mi tre bone kompre- nis, ke tio tro naive estas esprimita kaj li eble ne estas majstro skribi... Tion vi bone komprenis, frato. Mi eĉ ne atendis...

Tio estas juĝiste esprimita, kaj juĝiste ne eblas skribi aliel, kaj rezultis pli krude ol eble li volis. Cetere, mi devas iom seniluziigi vin: en tiu letero estas ankoraŭ unu esprimo, unu kalumnio al mia direkto, kaj sufiĉe kovarda. La monon mi hieraŭ fordonis al la vidvino, ftiza kaj duonmorta, kaj ne "sub preteksto de la sepulto", sed ĝuste por la se- pulto, kaj ne en la manojn de la filino — junulino, kiel li skribas, "fi- konduta" (kaj ŝin mi hieraŭ vidis por la unua fojo), sed ĝuste al la vid- vino. En ĉio ĉi mi vidas tro hastan deziron makuli min kaj malpacigi min kun vi. Kaj denove juĝista esprimo, kun tro senkaŝa montro de P celo kaj kun tre naiva hastemo. Li estas saĝa homo, sed por saĝe kon- duti — nur saĝo ne sufiĉas. Ĉio ĉi karakterizas la homon kaj... mi ne kredas, ke li alte vin taksas. Mi tion diras al vi nur por edifi, ĉar mi sincere deziras al vi bonon...

Duneĉka ne respondis. ŝi faris la decidon jam hieraŭ kaj nun ŝi atendis nur la vesperon.

Do, kiel vi decidas, Rodja? — demandis Pulfieria Aleksandrovna, pli ol antaŭe maltrankvila pro lia subita, nova, afereca tono de V parolo.

Kio estas: "decidas"?

Jen, Petro Petroviĉ skribas, ke vi ne estu ĉe ni vespere kaj ke ii foriros... se vi venos. Do, kion vi... pensas?

Tion, certe, jam ne mi devas decidi, sed unue vi, se tia postulo de Petro Petroviĉ ne ofendas vin, kaj due — Duneĉka, se ankaŭ ŝi ne ofendiĝas. Kaj mi faros, kiel por vi estos pli bone, — li seke aldonis.

Duneĉka jam faris la decidon, kaj mi kun ŝi plene konsentas, — haste diris Pulĥeria Aleksandrovna.

Mi decidis peti vin, Rodja, insiste peti, ke vi estu ĉe ni dum tiu rendevuo, — diris Duneĉka, — ĉu vi venos?

Mi venos.

Mi ankaŭ vin petas veni al ni je la oka horo, — ŝi tumiĝis al Razumiĥin. — Panjo, mi ankaŭ lin invitas.

Kaj bele, Duneĉka. Nu, estu kiel vi decidis, — aldonis Pulĥeria Aleksandrovna. — Kaj al mi estos facile; mi ne ŝatas afekti kaj mensogi; ni prefere parolu nur veron... Koleros Petro Petroviĉ nun, aŭ ne koieros — por ni ne gravas!

IV

En tiu minuto la pordo lante malfermiĝis, kaj en la ĉambron, timide ĉirkaŭrigardante, eniris junulino. ĉiuj turnis sin al ŝi kun miro kaj sci- volemo. Raskoljnikov komence ne rekonis ŝin. ŝi estis Sofja Semjonovna Marmeladova. Hieraŭ li vidis ŝin unuafoje, sed en tia minuto, en tia ĉir- kaŭaĵo kaj tia kostumo, ke en lia memoro fiksiĝis tute alia figuro. Nun ŝi estis modeste kaj eĉ malriĉe vestita, tre juna, eĉ simila al infano, kun modesta kaj deca konduto, kun serena, sed ŝajne iom timigita vizaĝo. Ŝi surhavis tre simplan hejman robon, sur la kapo estis malnova, eksmoda ĉapeleto, sed samkiel hieraŭ ŝi tenis en la manoj la ombrelon. Surprizite de ia homplena ĉambro, ŝi ne simple konfuziĝis, sed tute perdiĝis, ek- timis, kiel eta infano, kaj eĉ moviĝis por foriri.

— Aĥ... estas vi.r. — diris Raskoljnikov tre mirigita kaj subite ii mem konfuziĝis.

Li tuj imagis, ke la patrino kaj fratino jam iomete scias, el la letero de Luĵin, pri la "fikonduta" junulino. Ĵus li protestis kontraŭ la kalumnio kaj menciis, ke li vidis tiun junulinon unuafoje, kaj subite eniris ŝi mem. Li rememoris ankoraŭ, ke li tute ne protestis kontraŭ la esprimo "fikon- duta". Ĉio ĉi svage ekbrilis en lia kapo. Sed rigardinte pli atente, li su- bite ekvidis, ke tiu humila estaĵo jam estas tiel humiligita, ke li eĉ kom- patis ŝin. Kiam ŝi faris movon por forkuri, en li kvazaŭ io renversiĝis.

Mi tute ne atendis vin, — li hastis, haltigante ŝin per la rigardo. — Mi petas, sidiĝu. Vin, evidente, sendis Katerina Ivanovna. Mi petas, ne ĉi tien, jen tien sidiĝu...

Kiam Sonja eniris, Razumiĥin, kiu sidis apud la pordo sur unu el tri seĝoj de Raskoljnikov, ekstaris por ebligi al ŝi trairi. Dekomence Ra- skoljnikov volis montri al ŝi la lokon en la angulo de P sofo, kie sidis Zosimov, scd rememorinte, ke tiu sofo estas tro familiara loko kaj servas por li kiel Iito, li rapidis montri al ŝi la seĝon de Razumiĥin.

Kaj vi sidiĝu ĉi tie, — li diris al Razumiĥin, sidigante lin en la angulon, kie sidis Zosimov.

Sonja eksidis, preskaŭ tremante pro timo, kaj timide ekrigardis al ambaŭ virinoj. Estis videble, ke ŝi eĉ mem ne komprenis, kiel ŝi kuraĝis eksidi apud ili. Kompreninte tion, ŝi ektimis tiel, ke ŝi subite denove ek- staris kaj en kompleta konfuzo adresis al Raskoljnikov.

Mi... mi... venis por unu minuto, pardonu, ke mi ĝenas vin, — ŝi ekparolis stumblante. — Mi venis de Katerina Ivanovna, ŝi neniun alian havis por sendi... Kaj Katerina Ivanovna ordonis al mi tre peti vin, ke vi ĉeestu morgaŭ en la sepulta diservo... dum la maten-meso... en la tombejo Mitrofanijevskoje⁶, kaj poste ĉe ni... ĉe ŝi... por funebra ma- nĝo... Faru honoron al ŝi... ŝi petas.

Sonja stumblis kaj eksilentis.

Mi penos nepre... nepre, — respondis Raskoljnikov, ankaŭ eksta- rinte kaj ankaŭ stumblante kaj ne findirante... — Mi petas, sidiĝu, — ii diris subite, — mi devas interparoli kun vi. Bonvolu, eble vi hastas, sed mi petas, ke vi donacu al mi du minutojn...

Kaj li movis al ŝi seĝon. Sonja ree sidiĝis kaj subite klinis ia kapon.

Lia pala vizaĝo ekflamis; li kvazaŭ skuiĝis; liaj okuloj ekbrilis.

Panjo, — li diris firme kaj insiste, — ŝi estas Sofja Semjonovna Marmeladova, Ia filino de tiu povra sinjoro Marmeladov, kiun hieraŭ an- taŭ miaj okuloj surtretis ĉevaloj kaj pri kiu mi jam parolis al vi...

Pulĥeria Aleksandrovna rigardis al Sonja kaj iom stretigis la okulojn. Malgraŭ sia konfuziĝo antaŭ la insista kaj defia rigardo de Rodja, ŝi ne- niel povis rifuzi al si tiun plezuron. Duneĉka serioze, fikse rigardis rekte en la vizaĝon de P povra junulino kaj kun nekompreno observis ŝin. Sonja, aŭdinte la rekomendon, levis la rigardon, sed tuj eĉ pli forte kon- fuziĝis.

Mi volis demandi vin, — rapide demandis Ŝin Raskoljnikov, — kiel ĉio aranĝiĝis? Ĉu oni ĝenis vin?.. ekzemple la polico.

Ne, ĉio jam pasis... Ja estis tre evidente pro kio la morto okazis; oni ne ĝenis; nur la najbaroj koleras.

Pro kio?

Ke la korpo longe restas... ja nun estas varmege, fetoro... tial ho- diaŭ, vespere, oni forportos al la tombeja kapelo, ĝis morgaŭ. Katerina Ivanovna komence ne volis tion, sed nun ŝi mem vidas, ke ne plu eblas...

Do, hodiaŭ?

ŝi petas vin fari al ni la honoron kaj ĉeesti morgaŭ dum la sepulta diservo, kaj poste jam veni al Ŝi, por la funebra manĝo.

ĉu ŝi funebran manĝon aranĝas?

Jes, malgrandan. ŝi tre petis danki vin, pro tio ke vi hieraŭ tre helpis nin... sen vi ni tute ne havus rimedojn por sepulti. — ŝiaj lipoj kaj mentono subite eksaltis, sed ŝi firmiĝis, retenis sin, denove rapide mallevinte la rigardon al tero.

Dufn la interparolo Raskoljnikov atente observis ŝin. ŝi havis magran, tute magran kaj palan vizaĝeton, iom misforman, iel akran, kun etaj akraj nazo kaj mentono. Oni ne povus nomi Ŝin eĉ linda, sed Ŝiaj bluaj okuloj estis tre serenaj, kaj kiam ili vigliĝis, la esprimo de Ŝia vizaĝo. iĝis tiom bonkora kaj simplanima, kaj nevole logis al ŝi. En ŝia vizaĝo, kaj cetere en ŝia tuta figuro, estis ankoraŭ unu karaktera trajto: malgraŭ dek ok jaroj, ŝi ŝajnis preskaŭ infano, kaj tio foj-foje eĉ ridinde reliefiĝis en kelkaj ŝiaj movoj.

Ĉu vere Katerina Ivanovna povis ĉion fari per tiel modestaj rime- doj, ke ŝi eĉ la manĝon ankoraŭ aranĝos?.. — demandis Raskoljnikov, insiste daŭrigante la interparolon.

Ja ĉerko estos simpla... kaj ĉio estos simpla, do ne multekosta... mi hieraŭ kun Katerina Ivanovna ĉion kalkulis, kafankoraŭ restas mono por la funebra manĝo... kaj Katerina Ivanovna tre volas, ke ĝi okazu. Tiel necesas... ŝi havu konsolon... ŝi estas tia, ja vi scias...

Mi komprenas, komprenas... certe... Kial vi ĉirkaŭrigardas mian ĉambron? Ankaŭ la panjo diras, ke ĝi similas ĉerkon.

Vi hieraŭ ĉion al ni fordonis! — subite respondis Soneĉka per for- ta kaj rapida flustro kaj denove malievis la rigardon. ŝiaj lipoj kaj men- tono denove eksaltis. ŝi jam delonge estis frapita de la malriĉa ĉambro de Raskoljnikov, kaj nun tiuj vortoj kontraŭvole elsaltis. Sekvis silento.

La okuloj de Duneĉka sereniĝis, kaj Pulfieria Aleksandrovna eĉ rigardis amike al Sonja.

Rodja, — ŝi diris, ekstarante, — ni kompreneble tagmanĝos kune. Duneĉka, ni iru... Kaj vi, Rodja, prefere iom promenu, kaj poste ripozu, kuŝu, kaj post tio venu al ni... Mi timas, ke ni lacigis vin...

Jes, jes, mi venos, — li respondis, stariĝis kaj ekhastis... — Mi, cetere, havas aferon...

Nu, ĉu vi eĉ tagmanĝos dise? — ekkriis Razumifiin, kun miro ri- gardante al Raskoljnikov, — kial vi?

Jes, jes, mi venos, certe, certe... Kaj vi restu por minuto. Ĉu vi nun lin bezonas, panjo? Aŭ mi, eble, forprenas lin de vi?

Ho, ne, ne! Ĉu ankaŭ vi, Dmitrij Prokofjiĉ, venos tagmanĝi al ni? Estu tiel afabla.

Bonvolu veni, — petis Dunja.

Razumifiin riverencis kaj lia vizaĝo lumiĝis. Por unu momento ĉiuj subite iel strange konfuziĝis.

Adiaŭ, Rodja, pli ĝuste: ĝis la revido. Mi ne ŝatas diri "adiaŭ"⁷. Adiaŭ, Nastasja... afi, denove mi diris "adiaŭ"!..

Pulheria Aieksandrovna volis riverenci ankaŭ al Sonja, sed ial ne sukcesis, kaj hastante eliris el la ĉambro.

Sed Avdotja Romanovna kvazaŭ atendis la vicon kaj, irante post la patrino preter Sonja, ŝi riverencis al ŝi per atenta, ĝentila kaj plena kap- klino. Soneĉka konfuziĝis, riverencis tro haste kaj timigite, eĉ iu malsa- neca sento speguliĝis en ŝia vizaĝo, kvazaŭ la ĝentilo kaj atento de Av- dotja Romanovna estis por ŝi pezaj kaj turmentaj.

Dunja! Nu, adiaŭ! — kriis Raskoljnikov jam en la koridoron, — donu la manon ja!

Sed mi donis ja, ĉu vi forgesis? — respondis Dunja, afable kaj embarasite turniĝante al li.

Nu, donu ankoraŭ!

Kaj li forte premis ŝiajn fingretojn. Duneĉka ridetis al li, ruĝiĝis, ra- pide elŝiris sian manon kaj sekvis la patrinon, ankaŭ tre feliĉa.

Kaj estas bone! — li diris al Sonja, revenante en la ĉambron kaj serene rigardante al ŝi, — la Sinjoro ripozigu la mortintojn, sed la vi- vantoj ankoraŭ vivu! ĉu tiel? Ĉu tiel? Ja tiel?

Sonja mire rigardis al lia subite sereniĝinta vizaĝo. Li kelkajn mo- mentojn silente kaj fikse rigardis ŝin: |a tuta rakonto de V mortinta pa- tro pri ŝi subite traflugis en tiu minuto en lia memoro...

Dio, Duneĉka! — tuj ekparolis Puiĥeria Aleksandrovna, kiam ili eiiris straten, — mi nun eĉ mem ĝojas, ke ni jam foriris. Iĝis pli facile. Ĉu mi povis pensi hieraŭ, en la vagono, ke eĉ pro tio mi ĝojos!

Denove mi diras al vi, panjo, ke li ankoraŭ tre malsanas. Ĉu vi ne vidas? Povas esti, ke sopirante pri ni li iĝis tiel malsana. Ni devas esti indulgemaj kaj multon, multon ni povas pardoni...

Sed vi ne estis indulgema! — arde kaj ĵaluze tuj interrompis Pu- lĥeria Aleksandrovna. — Sciu, Dunja, ke mi rigardis vin ambaŭ, vi estas lia kompleta portreto kaj ne tiom vizaĝe, kiom anime: vi ambaŭ estas melankoliaj, ambaŭ morozaj kaj flamiĝemaj, ambaŭ orgojlaj kaj grand- animaj... Ĉu li vere povas esti egoisto, Duneĉka? ĉu?.. Kaj kiam mi ek- pensas, kio hodiaŭ vespere okazos ĉe ni, tuj mia koro ekbatas!

Ne maitrankviliĝu, panjo, okazos tio, kio devos okazi.

Duneĉka! Pripensu en kia situacio ni nun estas! Kaj se Petro Pe- troviĉ rezignos? — subite eldiris malfeliĉa Pulfieria Aieksandrovna.

Do, kian valoron li havos post tio! — bruske kaj malestime re- spondis Duneĉka.

Ni bone faris, ke ni ĵus foriris, — hastis, interrompante ŝin, Pul- ĥeria Aieksandrovna, — li rapidis pro iu afero. Li do promenu, spiru iom aeron... terura sufoko regas ĉe li... sed kie ĉi tie eblas spiri aeron? Ĉi tie eĉ en la strato estas kiel en ĉambro sen vazistasoj. Dio, kia urbo!.. Atenton, paŝu flanken, portistoj! Fortepianon ili preterportis... vere, kiel oni puŝas... Ankaŭ tiun knabinon mi tre timas...

Kiun knabinon, panjo?

Ja tiun Sofja Semjonovna, kiu estis ĵus...

Pro kio?

Mi havas antaŭsenton, Dunja. Ĉu vi kredas aŭ ne, sed apenaŭ ŝi eniris, mi tuj ekpensis, ke jen ĉi tie estas la plej ĉefa...

Tute nenio ĉi tie estas! — domaĝe kriis Dunja. — Kaj lasu viajn antaŭsentojn, panjo! Li nur hieraŭ konatiĝis kun ŝi, kaj nun, kiam ŝi eniris, li eĉ ne rekonis ŝin.

Nu, vi vidos!.. Ŝi ĝenas min, vi vidos, vi vidos! Kaj kiel mi ekti- mis: ŝi rigardas min, rigardas, kaj la okuloj estas tiaj, ke mi apenaŭ sukcesis resti sur la seĝo. Ĉu vi memoras, kiel li rekomendis? Strange: Petro Petroviĉ tiel pri ŝi skribas, sed li ŝin rekomendas al ni, kaj eĉ al vi! Do, ŝi estas kara por li!

Ĉu gravas kion li skribas! Ankaŭ pri ni oni parolis, kaj eĉ skribis, ĉu vi forgesis? Kaj mi certas, ke ŝi... estas bona kaj ke ĉio cetera — estas stulta!

Dio ĝardu ŝin!

Kaj Petro Petroviĉ esta§ fia klaĉulo, — subite bruskis Duneĉka.

Pulheria Aieksandrovna konsternigis. La interparolo ĉesis.

Aŭskultu, mi havas al vi aferon... — diris Raskoljnikov, kondukante Razumifiin-on al la fenestro...

Do, mi diros al Katerina Ivanovna, ke vi venos... — ekrapidis Sonja, riverencante por foriri.

Unu minuton, Sofja Semjonovna, ni ne havas sekretojn, vi ne mal- helpas... Mi volus diri al vi ankoraŭ du vortojn... Aŭskultu, — li subite turnis sin, ne findirante, kvazaŭ li forŝirus, al Razumifiin. — Ĉu vi ko- nas tiun... nu... Porfirij Petroviĉ?

Jes ja! Mia parenco. Pri kio temas? — aldonis tiu kun eksplodo de scivolemo.

Ĉu li nun enketas tiun kazon... nu, pri tiu murdo... pri kiu vi parolis hieraŭ?

Jes... nu? — Razumiĥin rondigis la okulojn.

Li pridemandas la lombardintojn, sed ankaŭ mi havas tie garan- tiaĵojn. Fatraso, sed estas la fratina ringeto, kiun ŝi donacis al mi por memoro, kiam mi ĉi tien forveturis, kaj la patra arĝenta horloĝo. Do, kion mi faru nun? Mi ne volas, ke la aĵoj perdiĝu, precipe la horloĝo. Mi tremis hodiaŭ, timante ke la patrino petos montri al ŝi ĝin, kiam ni pri la horloĝo de Duneĉka ekparolis. La sola aĵo, kiu restis post ia patro. Ŝi ekmalsanus, se ĝi perdiĝus! Virinoj! Do, kion mi faru? Helpu! Mi scias, ke necesus anonci en la kontoro. Sed ĉu ne estus pli bone al Por- firij mem, ha? Kiel vi pensas? La aferon ni farus pli rapide. Vi vidos, ke ankoraŭ ĝis la tagmanĝo la panjo demandos!

Neniel en la kontoro, nepre al Porfirij! — kriis neordinare emo- ciita Razumiĥin. — Ho, kiel mi ĝojas! Bagatelo, ni iru, du paŝoj, certe li estas tie!

Jes... ni iru...

Kaj li estos tre, tre, tre ĝoja konatiĝi kun vi! Mi al li multon ra- kontis pri vi, diverstempe... Ankaŭ hieraŭ mi rakontis. Ni iru!.. Do, vi konis la oldulinon, ĉu? Aha! Be-le-ge ĉio turniĝis!.. Afi jes... Sofja Iva- novna...

Sofja Semjonovna, — korektis Raskoijnikov, — Sofja Semjonovna, li estas mia amiko Razumiĥin, tre bona homo...

Se ankaŭ vi devas iri... — komends Sonja, eĉ ne rigardinte al Razumiĥin, kaj pro tio ŝi ankoraŭ pli forte konfuziĝis.

Ni iru do! — decidis Raskoijnikov, — mi vizitos vin jam hodiaŭ, Sofja Semjonovna, nur diru al mi, kie vi loĝas?

Raskoljnikov agis ne tute konfuze, sed kvazaŭ haste kaj evitante ŝiajn rigardojn. Sonja sciigis sian adreson kaj ĉe tio ruĝiĝis. Ĉiuj kune eliris.

Ĉu vi ne ŝlosas? — demandis Razumiĥin desuprante laŭ la ŝtuparo post iii.

Neniam!.. Cetere, jam du jarojn mi volas aĉeti seruron, — ii ne- glekte aldonis. — Ja estas feliĉaj tiuj, kiuj ne havas kion ŝlosi, ĉu ne?

li turnis sin, ridante, al Sonja.

En la strato ili haltis en la pordegejo.

Ĉu vi dekstren, Sofja Semjonovna? Interalie: kiel vi trovis min?

li demandis, kvazaŭ li dezirus diri al ŝi tute alion. Li volis rigardi al ŝiaj kvietaj, serenaj okuloj, kaj ial li ne povis tion fari.

Sed hieraŭ vi mem diris vian adreson al Poleĉka.

Polja? Aĥ jes... Poleĉka! Tiu... etulino... ĉu ŝi estas via fratino? Do, mi diris al ŝi la adreson?

Ĉu vi forgesis?

Ne... mi memoras...

Kaj mi aŭdis pri vi ankoraŭ de la mortinto... Nur tiam mi anko- raŭ ne sciis vian nomon, cetere li mem ne sciis... kaj nun mi venis... kaj eksciinte hieraŭ vian nomon... mi hodiaŭ dcmandis: kie loĝas sinjoro Raskoljnikov?.. Kaj mi ne sciis, ke ankaŭ vi luas ĉambron... Adiaŭ... Mi iros al Katerina Ivanovna...

Ŝi estis tre ĝoja, ke ŝi finfine foriris. Ŝi ekiris mallevinte la vizaĝon, hastante, por pli rapide foriri el ilia vido, por pli rapide trairi tiujn du- dek paŝojn ĝis la vojturno dekstren en straton kaj resti finfine sola, kaj tie, haste irante, rigardante al neniu, rimarkante nenion, pensi, reme- mori, mediti pri ĉiu dirita vorto, pri ĉiu cirkonstanco. Neniam, neniam ŝi sentis ion similan. Nova mondo mistere kaj svage eniris en ŝian ani- mon. ŝi subite rememoris, ke Raskoljnikov mem volis hodiaŭ viziti ŝin, povas esti ankoraŭ matene, povas esti tuj!

Nur ne hodiaŭ, mi petas, ne hodiaŭ! — ŝi murmuris kun koro haltanta, kvazaŭ petante al iu, kiel timigita infano. — Dio! A1 mi... en tiun ĉambron... li ekvidos... ho, Dio!

Kaj certe ŝi ne povis rimarki en tiu minuto nekonatan al ŝi sinjoron, kiu diligente observis ŝin kaj iris laŭ ŝiaj spuroj. Li akompanis ŝin de ŝia eliro el la pordego. En tiu minuto, kiam ĉiuj tri — Razumifiin, Ra- skoljnikov kaj ŝi — haltis sur la trotuaro por lastaj vortoj, tiu pasanto, preterirante ilin, subite tremeris, hazarde kaptinte la vortojn de Sonja: "mi demandis: kie loĝas sinjoro Raskoljnikov?" Li rapide, sed atente ĉir- kaŭrigardis ĉiujn tri, precipe Raskoljnikov-on, al kiu parolis Sonja. Poste ii rigardis al la domo, kaj memorfiksis ĝin. Ĉio estis farita unumomente, dumpaŝe, kaj la pasanto, penante ne montri sian intereson, iris plu, malpli rapide kaj kvazaŭ atendante. Li atendis Sonjan. Li vidis, ke ili adiaŭis kaj Sonja iros nun al sia hejmo.

"Do, kien ŝi iros? Mi vidis ie tiun vizaĝon, — li pensis, rememorante la vizaĝon de Sonja... — mi devas ekscii".

Atinginte la vojturnon, li iris al la transa flanko de P strato, retur- niĝis kaj ekvidis, ke Sonja jam iras post li, sur la sama vojo, rimarkante nenion. Atinginte la vojturnon, ankaŭ ŝi turnis sin en la saman straton. Li postsekvis ŝin ne lasante ŝin el vido de la kontraŭa trotuaro. Post kvindek paŝoj li revenis al tiu flanko, en kiu iris Sonja, proksimiĝis al ŝi kaj ekiris post ŝi en distanco de kvin paŝoj.

Li estis viro ĉirkaŭ kvindekjara, sufiĉe alta, korpulenta, kun larĝaj kaj krutaj ŝultroj, kio donis al li iom kurbiĝintan aspekton. Li estis dan- de kaj komforte vestita kaj rigardis kiel respektinda sinjoro. En la manoj ii havis belan promenbastonon, per kiu li ĉiupaŝe frapetis la trotuaron, kaj sur liaj manoj estis novaj gantoj. Lia larĝa vizaĝo kun elstarantaj zi- gomoj estis sufiĉe agrabla kaj la koloro de P vizaĝo estis freŝa, ne pe- terburga. Liaj haroj, ankoraŭ tre densaj, estis tute blondaj kaj nur kelk- loke grizaj, kaj lia vasta, densa rektangula barbo, estis eĉ pli hela, ol la kapharoj. Liaj okuloj estis bluaj kaj rigardis malvarme, fikse kaj me- diteme; la lipoj estis ruĝaj. Cenerale, li estis viro tre bone konserviĝinta kaj aspektis pli juna ol reale.

209

Kiam Sonja venis al la kanalo, ili restis duope sur la trotuaro. Ob- servante ŝin, la nekonato sukcesis rimarki ŝian enpensiĝemon kaj di- striĝemon. Atinginte sian domon, Sonja iris en la pordegejon, li sekvis ŝin kun mireto. Veninte sur la korton ŝi iris dekstren, en angulon kie troviĝis la ŝtuparo kondukanta al ŝia loĝejo. "Ba!" — murmuris la neko- nato kaj komencis grimpi sur la ŝtuparo post ŝi. Nur tiam Sonja rimarkis lin. ŝi eniris en la trian etaĝon, turnis sin en galerion kaj sonorigis al la naŭa ĉambro, sur kies pordo estis kreta skribaĵo: "Kapernaumov ta-

14 3axa? 1541

jloro". "Ba!" — ripetis ia nekonato, mirigita de stranga koincido, kaj so- norigis apude ĉe la oka ĉambro. Ambaŭ pordoj troviĝis je distanco de ses paŝoj.

Vi luas ĉambron ĉe Kapernaumov! — li diris, rigardante al Sonja kaj ridante. — Hieraŭ li riparis mian veŝton. Kaj mi loĝas ĉi tie, apud vi, ĉe sinjorino Resslifi, Gertruda Karlovna. Kia koincido!

Sonja rigardis al ii pli atente.

Najbaroj, — ii daŭrigis tre gaje. — Ja mi estas en la urbo nur la trian tagon. Nu, ĝis revido.

Sonja ne respondis; oni apertis ia pordon kaj ŝi traglitis al si. Subite ŝi eksentis honton, kaj preskaŭ timon...

Survoje al Porfirij Razumifiin estis precipe ekzaltita.

Tio, frato, estas bona, — li ripetadis, — kaj mi ĝojas! Mi ĝojas!

"Pro kio vi ĝojas?" — pensis Raskoljnikov.

Mi ja ne sciis, ke ankaŭ vi lombardis ĉe 1' oldulino. Kaj... kaj... ĉu delonge tio estis? Mi volas diri: ĉu vi delonge vizitis ŝin?

"Naiva stultulo!"

Kiam?.. — Raskoljnikov por iom haltis, rememorante, — ŝajne tri tagojn antaŭ la murdo mi estis ĉe ŝi. Cetere, nun mi iras ne por elaĉeti la aĵojn, — li daŭrigis kun hasta kaj precipa zorgo pri la aĵoj, — mi ja denove havas nur unu rublon... pro tiu hieraŭa damnita deliro!..

Pri la deliro li diris kun precipa emfazo.

Ho jes, jes, jes, — nekompreneble pro kio rapide jesadis Razu- mifiin, — nun kompreneblas kial vi tiam... konsterniĝis... sciu, ankaŭ en la deliro vi rememoris pri iuj ringetoj kaj ĉenetoj!.. Ho jes, jes... Tio klaras, nun ĉio kiaras.

"Oho! Kiom disvastiĝis ĉe ili tiu supozo! Ja tiu homo pro mi krucu- mon akceptus, kaj tamen li ĝojas, ke klariĝis, kial mi en la deliro pri ringetoj menciis!.. Kiom certiĝis jam ili ĉiuj!.."

ĉu ni trafos lin? — li demandis laŭte.

Ni trafos, trafos, — hastis Razumifiin. — Li, frato, estas bona knabo, vi vidos! Iom plumpa; ne — li estas homo monduma, sed mi en alia rilato nomas lin plumpa. Saĝa ulo, saĝa, tute malstulta, nur lia pensmaniero estas tute originaia. Malfidema, skeptika, cinika... ŝatas trompeti, eĉ ne trompeti, sed mistifiki... Nu kaj la malnova materia me- todo... Sed la metion li scias bone... En ia pasinta jaro li sukcesis en-keti pri tia murdo, en kiu preskaŭ ĉiuj spuroj estis perditaj! Tre, tre, tre li deziras kun vi konatiĝi!

ĉu tre? Kial?

Nu, eble ne tre... vidu, lastatempe post via malsaniĝo mi ofte kaj multe pri vi menciis... Nu, li aŭskultis... kaj kiam li eksciis, ke vi studas en la jura fakultato kaj pro certaj cirkonstancoj vi ne povas fini la kur- son, tiam li diris: "tre bedaŭrinde!" Kaj mi konkludis... fakte ĉio ĉi ku- ne, ne nur tio aparte; hieraŭ Zametov... Vidu, Rodja, mi hieraŭ al vi ion babilis en ebrio, kiam ni hejmen iris... do, frato, mi timas, ke vi povis troigi, vidu...

Pri kio temas? Ke min ĉiuj prenas por frenezulo? Sed eble ĝi estas vero.

Li streĉite rikanis.

Jes... jes... kraĉ: certe ne!.. Ĉio, kion mi parolis... (ankaŭ pri ce- teraj temoj), ĉio estis stultaĵo kaj pro ebrio.

Kial vi pardonpetas! Kiel ĉio ĉi tedis al mi! — ekkriis Raskoljni- kov kun troigita agaciĝemo. Li, cetere, parte afektis.

Mi scias, scias, komprenas. Kredu, ke mi komprenas. Eĉ paroli estas hontinde...

Se hontinde, do ne parolu!

Ambaŭ eksilentis. Razumiĥin estis tute ekzaltita, kaj Raskoljnikov kun abomeno tion sentis. Lin angorigis ankoraŭ tio, kion Razumiĥin ĵus parolis pri Porfirij.

"Ankaŭ antaŭ tiu necesos kanti la kanton de Lazaro⁸, — li pensis, paliĝante kaj kun batanta koro, — kaj plej nature kanti. Plej nature estus se mi tute ne kantus. Peni tute ne kanti! Ne, peni estus ankaŭ nenature... Nu, ne eblas antaŭscii... ni vidos... nun... ĉu estas bone aŭ malbone, ke mi iras? Papilio mem flugas al kandelo. La koro batas, jen kio malbonasL"

En tiu griza domo, — diris Razumiĥin.

"Estas plej grave, ĉu Porfirij scias aŭ ne scias, ke mi hieraŭ estis en la loĝejo de tiu diablino... kaj pri la sango demandis? Tuj necesos ek- scii, de la unua paŝo, kiam mi eniros, laŭ lia vizaĝo ekscii; a-ii-el... eĉ koste de mia vivo, mi devas ekscii!"

Kaj ĉu vi scias? — li subite turnis sin al Razumiĥin kun fripona rideto, — mi, frato, hodiaŭ rimarkis, ke vi dematene troviĝas en iu ne- ordinara emoiciiĝo. Cu vere?

14*

En kiu emociiĝo? Tute neniu emociiĝo, — grimacis Razumifiin.

211

Ne, frato, vere videblas. Sur la se|o vi hodiaŭ sidis, kiel vi ne- niam sidas, iel sur la rando, kaj ĉiam vin spasmoj skuis. Vi saltis pro nenio. Jen vi koleris, kaj jen la mieno dolĉiĝis kiel bombono. Vi eĉ ruĝiĝis. Precipe kiam oni invitis vin tagmanĝi, vi terure ruĝiĝis.

Ne estis; vi mensogas!.. Pri kio vi diras!

Kial vi elturniĝas kiel lernejano! Diable, li denove ruĝiĝis!

Tamen porko vi estas!

Kial vi konfuziĝas? Romeo! Atendu, mi tion hodiaŭ en certa loko rakontos, ha-ha-ha! Jen la panjon mi ridigos... kaj ankoraŭ iun...

Aŭskultu, aŭskultu, ja tio estas serioza, ja tio... Do, kio fakte okazas, damne! — definitive perdiĝis Razumifiin, frostiĝante pro teruro. — Kion vi rakontos al ili? Mi, frato... Fi, kia porko vi estas!

Vi, rozo printempa! Kiel tio konvenas al vi, se vi nur scius; Ro- meo preskaŭ dumetra! Kaj kiel vi lavis vin hodiaŭ, eĉ la ungojn vi pu- rigis, ĉu ne? Ĉu iam tio okazis? Mi ĵuras je Dio, ke vi pomadis vin! Kli- niĝu!

Porko!

Raskoljnikov tiel ridegis, ke ŝajnis, ke li ne plu povis regi sin. Tiel ridante ili enpaŝis en la loĝejon de Porfirij Petroviĉ. ĉuste tion celis Ra- skoljnikov: el la ĉambroj eblis aŭdi, ke ili eniris ridante kaj ĝis nun ri- das en la antaŭĉambro.

Neniun vorton ĉltie, aŭ mi vin... frakasos! — furioze flustris Ra- zumifiin kaptante la ŝultron de Raskoljnikov.

V

Raskoljnikov estis jam eniranta en la ĉambrojn. Li eniris kun tia aspekto, kvazaŭ li per ĉiuj fortoj retenus en si eksplodon de rido. Post li, kun tute mallevita kaj furioza fizionomio, ruĝa kiel peonio, plumpe eniris la hontanta Razumiĥin. Lia vizaĝo kaj la tuta figuro efektive estis en tiu minuto ridindaj kaj pravigis la ridon de Raskoljnikov. Raskoljni- kov, ankoraŭ ne prezentita, kapkline salutis la mastron starantan meze de P ĉambro kaj demande rigardantan al li, premis lian manon kun an- koraŭ videbla ekstrema forto subpremi sian gajon kaj diri almenaŭ du-tri vortojn, por prezenti sin. Sed apenaŭ li sukcesis surpreni seriozan aspek- ton kaj ion murmuri — subite, kvazaŭ nevole, li denove rigardis al Ra- zumiĥin kaj tiam li jam ne povis elteni: la subpremita rido elŝiriĝis tiom pii, kiom ĝi estis ĝis nun retenata. Neordinara furiozo, per kiu Razu- miĥin akceptis tiun elkoran ridon, aldonis al tiu sceno aspekton de la plej sincera gajo kaj, ĉefe, de natureco. Razumiĥin mem, hazarde, faris la situacion pli ridinda.

Pu damne! — li ekmuĝis, kaj svinginte la manon, batis ĝin kon- traŭ malgrandan tablon, sur kiu staris eltrinkita teglaso. Ĉio tintante fa- lis.

Sed por kio rompi seĝojn, sinjoroj. ĉi estas malprofito por ia re- gna kaso!⁹ — gaje ekkriis Porfirij Petroviĉ.

Sceno prezentiĝis tia: Raskoljnikov ankoraŭ ridis, forgesinte sian ma- non en la mano de 1' mastro, sed, sciante la limon, atendis momenton por rapide kaj nature ĉesi. Razumiĥin, definitive konfuzita pro la falo de 1' tableto kaj rompiĝinta glaso, morne rigardis al la splitoj, kraĉis kaj krute turnis sin al la fenestro, kie li stariĝis dorse al la publiko, kun terure faltigita vizaĝo, rigardante en la fenestron kaj vidante nenion. Porfirij Petroviĉ ridis kaj li ridis volonte, sed estis evidente, ke li aten- das klarigojn. En angulo sur seĝo sidis Zametov, kiu leviĝis kiam la ga- stoj eniris, kaj staris en atendo, afektinte rideton, sed kun malkompreno kaj ŝajne eĉ kun malfidemo rigardante la tutan scenon, kaj al Raskolj- nikov li rigardis kun kelka embaraso. La neatendita ĉeesto de Zametov malagrable konsternis Raskoljnikov-on.

"Tion necesas pripensi!" — li pensis.

Pardonu, mi petas, — li komencis konfuziĝinte, — Raskoljnikov...

Indulgon, tre agrable, kaj tiel agrable vi eniris... Do, ĉu li eĉ sa- luti nin ne volas? — Porfirij Petroviĉ kapindikis al Razumiĥin.

Je Dio, mi ne scias, pro kio li kontraŭ mi freneziĝis. Mi nur diris al li laŭvoje, ke li stmilas al Romeo, kaj... kaj pruvis, kaj nenio plu, ŝajne, estis.

Porko! — eĥis, ne returnante sin, Razumiĥin.

Do, li havis seriozajn kaŭzojn, por pro unu vorto tiel koleriĝi, — ridis Porfirij.

Nu, vi! enketestro!.. Sed, al diablo vin ĉiujn! bruskis Razu- miĥin kaj subite, ekridinte mem, kun gajiĝinta vizaĝo, kvazaŭ nenio oka- zus, aliris al Porfirij Petroviĉ.

Punkto! ĉiuj estas stultuloj, ek al la afero: jen amiko, Rodion Ro- manoviĉ Raskoljnikov, unue, li multe aŭdis pri vi kaj ekdeziris konatiĝi, kaj due, li havas por vi afereton. Ba! Zametov! Vi kiel estas ĉi tie? Cu vi estas konataj? ĉu jam delonge vi amikiĝis?

"Kio ankoraŭ?" — alarme pensis Raskoljnikov.

Zametov iom konfuziĝis, sed ne tre...

Hieraŭ ja, ĉe vi ni konatiĝis, — li diris senceremonie.

Dio gardas min de la zorgoj: Porfirij, pasintsemajne, terure petis, ke mi konatigu lin kun vi, sed jam sen mia helpo vi kune fumas... Ĉu estas bona tabako?

Porfirij Petroviĉ surhavis hejman veston: kitelo, pura ĉemizo kaj tri- vitaj pantofloj. Li estis viro ĉirkaŭ tridekkvinjara, malpli ol mezstatura, korpulenta, kun elstaranta ventro, razita, sen lipharoj kaj sen vangoha- roj, kun dense tonditaj haroj sur la granda globa kapo, iel precipe kon- vekse ronda sur la nuko. Lia grasa, ronda kaj iom kurtnaza vizaĝo havis malsanan, malhelflavan koloron, sed ĝi estis sufiĉe vigla kaj eĉ mokema. ĉi estus eĉ bonkora, se ne malhelpus la esprimo de la okuloj kun iu likva akva brilo, ŝirmitaj per preskaŭ blankaj, palpebrumantaj okulharoj. La rigardo de tiuj okuloj iel strange ne harmoniis kun la tuta figuro, havanta en si eĉ ion virinan, kaj aldonis al ĝi iom multe pli seriozan, ol eblis supozi de ia unua rigardo.

Porfirij Petroviĉ apenaŭ aŭdinte, ke la gasto havas por li "afereton", tuj petis lin sidiĝi sur sofo, kaj li mem sidiĝis en la alia flanko kaj fikse rigardis al la gasto, atendante la senprokrastan prezenton de la afero, kun tiu streĉita kaj eĉ tro serioza atento, kia embarasas kaj konfuzas unuafoje, precipe kiam oni ne konas unu la alian, kaj precipe se la pre- zentata afero, laŭ via propra opinio, estas tute ne proporcia kun tia ne- ordinare grava atento al vi. Sed Raskoljnikov per kurtaj kaj ligitaj vortoj, klare kaj precize prezentis sian aferon kaj li restis tiel kontenta pri si, ke ii eĉ sukcesis bone ĉirkaŭrigardi Porfirij-on. Ankaŭ Porfirij Petroviĉ ne forprenis de li sian rigardon dum la tuta tempo. Razumiĥin, sidiĝinta kontraŭe, ĉe la sama tablo, arde kaj malpacience observis ia interparo- lon, ĉiuminute metante sian rigardon jen al unu jen al la alia kaj reen, kio jam preteriris iomete la limon.

"Stultulo!" — insultis enpense Raskoljnikov.

Vi devas fari dekiaron ĉe la polico, — kun ia plej aferema aspekto respondis Porfirij, — pri tio, ke eksciinte pri certa kazo, tio estas pri tiu murdo, vi petas viavice sciigi la enketiston, al kiu la kazo estis ko- misiita, ke certaj aĵoj apartenas al vi kaj ke vi deziras elaĉeti ilin... aŭ... cetere, oni tie helpos al vi skribi.

Sed la problemo estas, ke en la nuna minuto, — Raskoljnikov pe- nis afekti sin piej konfuzita, — mi estas sen mono... kaj eĉ tian baga- telon mi ne povas... vidu, mi nun dezirus nur deklari, ke la certaj aĵoj estas miaj, sed kiam mi havos monon...

Estas egale, — respondis Porfirij Petroviĉ, malvarme akceptante la klarigon pri financo, — cetere, vi povas eĉ rekte, se vi volas, skribi al mi, en la sama senco, ke jen, sciiĝinte pri la okazo kaj deklarante pri certaj miaj aĵoj, mi petas...

ĉu oni skribas tion sur ordinara papero¹⁰? — hastis interveni Ra- ŝkoljnikov, denove interesiĝante pri la financa parto de la afero.

Ho, sur la plej ordinara! — kaj subite Porfirij Petroviĉ kun sen- kaŝa moko ekrigardis al li, stretiginte la okulojn kaj kvazaŭ palpebrumis ai li. Cetere, tio eble nur ŝajnis al Raskoljnikov, ĉar tio daŭris nur unu momenton. Tamen io tia okazis. Raskoljnikov povus ĵuri per Dio, ke tiu palpebrumis al li, diablo scias por kio.

"Li scias!" — trakuris en li fulme.

Pardonu, ke mi per tiaj bagateloj ĝenis vin, — li daŭrigis, iomete konfuziĝinte, — miaj aĵoj kostas nur kvin rublojn, sed ili estas aparte karaj al mi, kiel la memoro pri tiuj, al kiuj ili apartenis, kaj, mi kon- fesas, apenaŭ eksciinte, mi tre ektimis...

Ha, jen pro kio vi hieraŭ saltis, kiam mi elbabiiis al Zosimov, ke Porfirij enketas la lombardintojn! — intervenis Razumifiin kun videbla intenco.

Tio jam estis netoierebla. Raskoljnikov ne eltenis kaj malice sparkis al li per siaj kolere ekfajrintaj nigraj okuloj. Kaj tuj li rekonsciiĝis.

Vi, frato, ŝajne mokas min? — li turnis sin al li kun lerte afektita incitiĝo. — Mi konsentas, ke mi eble tro zorgas pri tia fatraso, el via vidpunkto; sed pro tio oni ne devas taksi min egoisto aŭ avidulo, kaj el mia vidpinkto tiuj du tute malgravaj aĵetoj povas esti tute ne fatraso. Mi jam parolis al vi, ke tiu arĝenta horloĝo, tiu groŝa horloĝo, estas la sola aĵo, kiu restis post la patro. Moku min, sed al mi venis la patrino, — li subite returniĝis al Porfirij, — kaj se ŝi nur ekscius, — li denove ra- pide turniĝis al Razumiĥin, precipe penante, ke la voĉo ektremu, — ke tiu horloĝo perdiĝis, tiam, mi ĵuras, ŝi estus en plena despero! Virinoj!

Tute ne! ne en tiu senco mi diris! Mi tute male! — ekkriis aflik- tita Razumiĥin.

"ĉu estis bone? ĉu nature? ĉu mi ne troigis? — tremis interne Ra- skoljnikov. — Por kio mi diris: «virinoj»?"

ĉu al vi venis la patrino? — interesiĝis por io Porfirij Petroviĉ.

Ĵes.

Kiam?

Hieraŭ vespere.

Porfirij iom silentis, kvazaŭ meditante.

Viaj aĵoj tute ne povis perdiĝi, — trankvile kaj malvarme ii daŭri- gis. — Ja mi jam delonge atendis vin.

Kaj, kvazaŭ okazus nenio, li komencis zorgeme puŝadi la cindrujon al Razumiĥin, kiu senindulge lasis la cindron de cigaredo faii sur la ta- piŝon.

Raskoljnikov tremeris, sed Porfirij ŝajne eĉ ne atentis, daŭre zorgan- te pri la cigaredo de Razumiĥin.

Kion? ĉu vi atendis? Ĉu vi sciis, ke ankaŭ li tie lombardis? — ekkriis Razumiĥin.

Porfirij Petroviĉ adresis rekte al Raskoijnikov.

Viaj ambaŭ aĵoj, la ringeto kaj horioĝo, estis ĉe ŝi en la saman paperon volvitaj, kaj sur la papero via nomo per krajono signita, samkiel la dato, kiam ŝi ricevis ilin de vi...

Kia vi estas rimarkema... — mallerte ridetis Raskoljnikov, precipe penanta rigardi rekte en liajn okulojn; sed li ne eitenis kaj subite aldo- nis: — Mi tial nun tiel diris, ke verŝajne la lombardintoj estis tre mul- taj... kaj estus malfacile al vi ĉiujn memori... Sed vi, male, tiel klare ĉiujn memoras, kaj... kaj...

"Stulte! Feble! Por kio mi tion aldonis!"

Sed preskaŭ ĉiuj lombardintoj nun estas konataj, nur vi sola ĝis nun ne bonvolis veni, — respondis Porfirij kun apenaŭ rimarkebla nuan- co de mokemo.

Mi estis ne tute sana.

Kaj pri tio mi aŭdis. Mi aŭdis eĉ, ke vi estis pro io tre ĉagrenita. Vi ankaŭ nun ŝajne palas, ĉu?

Tute mi ne palas... male, mi tute sanas! — krude kaj malice di- ris Raskoljnikov, subite ŝanĝante la tonon. La malico kreskis en li kaj li ne povis ĝin haltigi. "Kaj en kolero mi malkaŝiĝos! — denove trafuimis en li. — Kial ili turmentas min!.."

Ne tute sana! — eĥis Razumifiin. — Kia ŝerculo! ĉis ia hieraŭa tago li senkonscie deliris... Nu, ĉu vi kredos, Porfirij, kun la kruroj ne- kapablaj teni, apenaŭ kiam ni, mi kaj Zosimov, hieraŭ deturniĝis — li vestiĝis kaj forkuris nerimarkite kaj trampis ie preskaŭ ĝis la noktomezo, kaj tio estis en absoluta, mi diras al vi, deliro, ĉu vi povas imagi! Ri- markinda okazo!

Ĉu vere en absoluta delirol Kia bedaŭro! — kun iom virina gesto balancis la kapon Porfirij.

He, stultaĵo! Ne kredu! Cetere, vi ja egale ne kredas! — iom tro kolere ellasis Raskoijnikov. Sed Porfirij Petroviĉ ŝajne ne aŭdis tiujn strangajn vortojn.

Sed kiel vi kapablus eliri, se vi ne delirus? — subite pasiiĝis Ra- zumifiin. — Kial vi eliris? Por kio?... Kaj kial kaŝe? Nu, ĉu vi havis tiam la cerbon sana? Nun, kiam la ĉefa danĝero pasis, mi jam rekte al vi diras!

Tre tedis ili ĉiuj min hieraŭ, — subite adresis Raskoljnikov al Porfirij kun aroge defianta rikano, — mi do forkuris de ili por lui loĝe- jon, ke ili ne trovu min, kaj amason da mono mi kunprenis. Jen, sinjoro Zametov vidis tiun monon. Kaj kion vi pensas, sinjoro Zametov, ĉu hie- raŭ mi estis saĝa aŭ deliris, solvu nian disputon?

En tiu minuto li estis eĉ preta strangoli Zametov-on, kies rigardo kaj silento tre malplaĉis al li.

Laŭ mi, vi parolis tre racie kaj eĉ ruze, nur vi estis tre agaciĝema, — malseke deklaris Zametov.

Kaj hodiaŭ Nikodim Fomiĉ rakontis al mi, — intervenis Porfirij Petroviĉ, — ke li trovis vin hieraŭ jam tre malfrue, en Ioĝejo de iu ofi- cisto, tretita de ĉevaloj...

Ha, ni prenu tiun okazon! — rekaptis Razumiĥin, — nu, ĉu vi ne estis frcneza ĉe tiu oficisto? Li fordonis la lastan monon por sepulto al la vidvino! Bone, se vi volis helpi — donu dek kvin, donu dudek, sed almenaŭ tri rublojn lasu al vi, sed li ĉiujn dudek kvin rublojn donacis!

Eble mi ie trezoron trovis, kaj vi ne scias. Kaj pro tio mi prodigis hieraŭ... Jen, sinjoro Zametov scias, ke mi trovis trezoron!.. Vi pardonu, mi petas, — li ekparolis per la tremantaj lipoj al Porfirij, — ke ni ĝenas vin per tia bagatela disputo. Ja vere ni tedas, ĉu?

Indulgon, tute male, tu-te! Se vi nur scius, kiel vi interesas min! Estas interese kaj rigardi kaj aŭskulti... kaj mi, konfesinde, tiel ĝojas, ke vi bonvolis, finfine, viziti...

Sed donu almenaŭ teon! La gorĝo sekiĝis! — ekkriis Razumifiin.

Bonega ideo! Kredeble, ĉiuj konsentos. Kaj ĉu vi ne volus... ion pli seriozan, antaŭ la teo?

Foriru!

Porfirij Petroviĉ eliris por ordoni pri teo.

Pensoj turniĝis kiel uragano en la kapo de Raskoljnikov. Li estis te- rure agacita.

"Ili eĉ ne kaŝas siajn pensojn, kaj ceremonii ili ne volas! Sed iaŭ kiu okazo, se vi min tute ne konas, vi paroiis pri mi kun Nikodim Fomiĉ? Do, ili jam eĉ kaŝi ne volas, ke ili postsekvas min kiel hundaro! Sincere kraĉas en mian muzelon! — li tremis pro furioziĝo. — Nu, frapu rekte, sed ne ludu kiel kato kun muso. Ja estas ne ĝentile, Porfirij Petroviĉ, ja mi ankoraŭ, povas esti, ne permesos!.. Mi leviĝos kaj ĵetos en ĉies muzelojn la tutan veron; kaj vi vidos, kiel mi ĉiujn vin malestimas!.. — Li malfacile respiris. — Sed eble ĉio al mi nur ŝajnas? Eble ĝi estas nur miraĝo kaj mi eraras pri ĉio, pro malsperteco koleras, mian kovardan ro- lon ne eltenas? Eble ĉio ĉi estas senintenca? Ĉiuj iliaj vortoj estas or- dinaraj, sed tamen io speciala estas en ili... ĉion ĉi oni ĉiam povas diri, sed io tamen estas. Kial li diris rekte «ĉe ŝi»? Kial Zametov aldonis, ke mi ruze parolis? Kial ili parolas per tia tono? Jes... la tono... Razumifiin apude sidis, kial al li ŝajnis nenio? A1 tiu simplanima ŝtipulo neniam io ŝajnas! Denove mi febras!.. ĉu Porfirij palpebrumis al mi aŭ ne? Verŝ- ajne absurdo; kial li palperbrumu? ĉu ili volas eksciti miajn nervojn aŭ incitas min? Aŭ ĉio estas miraĝo, aŭ ili sciasl.. Eĉ Zametov impertinen- tas... Ĉu impertinentas Zametov? Zametov nokte ŝanĝis la opinion. Kaj mi antaŭsentis, ke li ŝanĝos. Li estas ĉi tie kiel hejme, kvankam nur unuafoje. Porfirij ne traktas lin eĉ kiel gaston, li sidas dorse al li. Ili kompliciĝis! Ili pro mi kompliciĝis! Ili certe pri mi parolis ĝis nia alve- no!.. Ĉu ili jam scias pri la loĝejo? Okazu jam!.. Kiam mi diris, ke hie- raŭ mi forkuris lui loĝejon, li preterlasis, ne komprenis... Lerte mi pri la loĝejo almetis: poste taŭgos!.. En deliro, kvazaŭ!.. Ha, ha, ha! Li scias mian tutan hieraŭan vesperon! Pri ia alveturo de V patrino li ne sciis!.. Kaj la diablino eĉ la daton per krajono skribis!.. Ne kredu, mi ne kapitulacios! Ja tio ankoraŭ ne estas faktoj, tio estas nur miraĝo! Ne, vi prezentu faktojn! Ankaŭ la loĝejo ne estas fakto, sed deliro; mi scias kion mi diru al ili... Ĉu tamen ili scias pri la loĝejo? Mi ne foriros, ne eksciinte! Por kio mi venis? Kaj tio, ke nun mi koleras, tio ja estas fak- to! Fi, kiel mi estas ekscitiĝema! Aŭ bone estas; la malsanula rolo... Li pripalpas min. Li volas konfuzi al mi pensojn. Por kio mi venis?"

ĉio ĉi fulme traflugis en lia kapo.

Porfirij Petroviĉ tre baldaŭ revenis. Li subite gajiĝis.

— Mi, frato, post la hieraŭa vespero ĉe vi, malsanetas... La tuta kor- po kvazaŭ ne estas mia, — ii komencis per tute alia tono, ridante al Razumiĥin.

Estas interese: kiel vi finis? Ja mi hieraŭ lasis vin ĉe la plej in- teresa punkto. Kiu venkis?

Neniu, kompreneble. Per eternaĵoj ni finis, la demando ekŝvebis en la aero.

Imagu, Rodja, pri kio ni hieraŭ disputis: ĉu ekzistas aŭ ne ekzi- stas la krimo? Mi ja diris, ke ili mensogis kiel diabloj!

Nenio ridinda. Ordinara socia demando, — distrite respondis Ra- skoljnikov.

La demando ne tiel estis formulita, — rimarkis Porfirij.

Ne tute tiel, vere, — tuj konsentis Razumiĥin, hastante kaj ar- diĝinte kiel kutime. — Vidu, Rodion, aŭskultu kaj diru vian opinion. Mi tiel volas. Hieraŭ mi preskaŭ elsaltis el la haŭto, interalie, vin atendan- te; mi ankaŭ al ili diris, ke vi venos... Ni komencis de la mondkoncepto de socialistoj. Estas konata tia koncepto: la krimo estas protesto kontraŭ nenormaleco de la socia ordo — kaj nur, kaj nenio plu, kaj neniuj kaŭzoj plu allaseblas — kaj nenio plu!..

Vi mensogas! — ekkriis Porfirij Petroviĉ. Li, evidente vigliĝis kaj konstante ridis, rigardante al Razumifiin, per kio li pli pasiigis lin.

N-nenio allaseblas! — arde interrompis Razumifiin, — mi ne mensogas!.. Mi montros al vi iliajn librojn: ili ĉion eksplikas per tio, ke "la medio kulpas"¹¹, — kaj plu nenio! La plej ŝatata frazo! EI tio sekvas, ke se oni ordigus normale la socion, tiam ĉiuj krimoj tuj malaperus, ĉar foriĝus kaŭzoj por protestoj kaj ĉiuj en unu momento iĝus virtuloj. La naturo de homo ne estas enkalkulata, la naturon ili forpelas, la naturo ne devas esti! Laŭ ili, ne la homaro, evoluinta per historia, viva maniero ĝis la fino, per si mem, finfine, kiel normala socio, sed kontraŭe, la so- cia sistemo elirinte el ies matematika kapo tuj ordigos la tutan homaron kaj en unu momento faros ĝin virta kaj senpeka, pli frue ol iu viva pro- ceso sen ajna historia kaj viva vojo! Fakte pro tio ili instinkte malŝatas la historion: "ĝi estas plena de kriplaĵoj kaj stulta" — kaj ili eksplikas ĉion per la sola stulteco! Fakte pro tio ili tiel malamas la vivan proceson de P vivo! ne necesas viva animol Viva animo postulos, viva animo ne obeos mekanikon, viva animo estas suspektinda, viva animo estas kon- servativa! Sed aliflanke, kvankam ĝi kadavre odoros, kvankam ĝin el kaŭĉuko eblas fari, — tamen ĝi estos ne viva, tamen senvola, tamen skiava, ĝi ne ribelos! Kaj rezultas, ke oni konsideras nur ordon de bri- koj kaj situon de koridoroj kaj ĉambroj en falanstero¹². La falanstero eble pretos, sed la naturo por la falanstero ankoraŭ ne pretas, ĝi la vi- von volas, la vivan proceson ĝi ankoraŭ ne finis, fruas por ĝi iri en tom- bejon! Kun nura logiko maieblas trans la naturon salti! Logiko antaŭvi- dos tri eblojn, sed da iii estas miliono! Iii forĵetas la tutan milionon kaj ĉion sur unu punkto de komforto bazas! La plej simpla soivo de la pro- biemo! Alloge kiaras, eĉ pensi ne necesas! Cefe — pensi ne necesas! La tuta viva mistero sur du presfoiioj lokiĝas!

Jen tamburo zumegas! Necesas teni lin ĉe la manoj, — ridis Por- firij. — Imagu, — li turnis sin al Raskoljnikov, — same tiel ni hieraŭ, en unu ĉambro, ses voĉoj samtempe, kaj post lia punĉo, — ĉu vi povas imagi? Ne, frato, vi mensogas: "la medio" multon signifas en la krimo, tion mi konfirmos al vi.

Mi mem scias, ke ĝi multon signifas, sed jen kion vi diru: kvar- dekjarulo perfortas dekjaran knabinon — ĉu la medio instigis lin al tio?

Kial ne, en strikta senco eĉ eblas diri ke la medio, — kun mi- rinde grava mieno rimarkis Porfirij, — ia krimon super knabino eĉ tre bone eblas ekspliki per "la medio".

Razumiĥin preskaŭ freneziĝis:

Nu, ĉu vi volas ke mi al vi nun deduktu, — li muĝis, — ke viaj okulharoj estas blankaj nur pro tio sola, ke la katedralo de Ivano la Granda estas tridek kvin klaftojn alta, kaj mi deduktos klare, precize, progresive kaj eĉ kun liberala nuanco? Mi faros! Nu, ni vetu!

Mi akceptas! Ni aŭskultu, kiel vi deduktos!

r- Kaj ii ja afektas, diabio! — kriis Razumiĥin, eksaltis kaj svingis la manon. — ĉu indas paroli kun li! Ja li ĉion tion spite faras, vi an- koraŭ ne scias lin, Rodion! Kaj hieraŭ li stariĝis en ilia flanko, nur por mistifiki ĉiujn. Kaj kion ii parolis hieraŭ, ho Dio! Kaj ili naive ĝojis al li!.. Ja li po du semajnojn tiamaniere eltenas. Pasintjare li por io certigis nin, ke li monaĥiĝos: dum du monatoj li trompis nin! Antaŭnelonge li komencis aserti, ke li edziĝas, ke ĉio jam pretas por iri al la altaro. Li eĉ novan kostumon aĉetis. Ni jam gratuli lin komencis. Sed nek fianĉino, nek io okazis: ĉio estis miraĝo!

Mensogo! La kostumon mi antaŭe aĉetis. ĉuste pro tiu cirkonstan- co al mi venis en la kapon iom trompeti ĉiujn vin.

Ĉu efektive vi estas tia mistifikanto? — neglekte demandis Raskoljnikov.

Kaj vi ne kredas? Atendu, mi ankaŭ vin priruzos — ha, ha, ha!

Ne, vidu, mi al vi la tutan veron diros. Konekse al ĉiuj tiuj demandoj, krimoj, medio, knabinoj mi nun rememoris unu vian, tre interesan por mi, artikolon "Pri ia krimo". Aŭ kiel vi ĝin titolis, mi forgesis. Antaŭ du monatoj mi havis ĝuon legi ĝin en "La perioda parolo".

Mia artikolo? eri "La perioda parolo"? — mire demandis Raskol- jnikov, — mi efektive antaŭ duona jaro, kiam mi forlasis la universita- ton, konekse al unu libro verkis artikolon, sed tiam mi portis ĝin en la gazeton "La ĉiusemajna parolo", sed ne en "La periodan parolon".

Sed ĝi aperis en "La perioda".

"La ĉiusemajna parolo" tiam ĉesis ekzisti, kaj tiai oni ne publiki- gis...

Estas vere; sed ĉesante ekzisti, "La ĉiusemajna parolo" kuniĝis kun "La perioda parolo"¹³, kaj tial via artikolo, antaŭ du monatoj, aperis en "La perioda parolo". Ĉu vi ne sciis?

Raskoljnikov efektive sciis nenion.

Indulgon, vi eĉ monon povas postuli de ili pro la artikolo! Kian karakteron vi havas! Vi loĝas tiel izolite, ke tiajn aĵojn, rekte vin kon- cernantajn, vi ne scias. Tio estas fakto.

Brave, Rodjka! Ankaŭ mi ne sciis! — ekkriis Razumifiin. — Jam hodiaŭ mi kuros en legejon kaj petos la numeron. Ĉu antaŭ du monatoj? En kiu tago? Egale mi trovos! Jen afero! Kaj li eĉ ne diris!

Kaj kiel vi eksciis, ke estas mia artikolo? ĉi estis subskribita per inicialo.

Hazarde, kaj antaŭnelonge. Pere de P redaktoro, mi konas lin... Mi tre interesiĝis.

Mi, ŝajne, pritraktis la psikologian staton de krimulo en la tuta daŭro de krimo.

Jes, kaj vi asertas, ke la krim-ago ĉiam estas akompanata de mal- sano. Tre, tre originale, sed... min propre ne tiu parto de via artikolo ekinteresis, sed certa ideo, metita en la fino de P artikolo, sed kiun vi, bedaŭrinde, montras nur alude, malklare... Unuvorte, se vi memoras, estas aludo pri tio, ke en la mondo ekzistas tiaj personoj, kiaj povas... pli ĝuste, ne povas, sed eĉ havas plenan rajton fari ĉiajn ekscesojn kaj krimojn, kaj ke por ili kvazaŭ ne ekzistus la leĝo.

Raskoljnikov rikanis al la troa kaj intenca kripligo de sia ideo.

Kiel? Kio estas? Rajto por krimo? Sed ja ne pro tio, ke "la medio kulpas"? — eĉ kun kelka timo sciiĝis Razumiĥin.

Ne, ne, ne tute pro tio, — respondis Porfirij. — La afero estas tia, ke en lia artikolo ĉiuj homoj estas iel dividitaj al "ordinaraj" kaj "ne- ordinaraj". La ordinaraj devas vivi en obeado kaj ne havas rajton trans- paŝi leĝon, ĉar ili, vidu, estas ordinaraj. Kaj la neordinaraj havas rajton fari ĉiajn krimojn kaj ĉiel transpaŝi la leĝon, ĝuste pro tio, ke ili estas neordinaraj. Ja tiel, ŝajne, estas ĉe vi, se mi ne eraras?

Sed kiel do? Ne eblas, ke estas tiel! — konsterne murmuris Ra- zumifiin.

Raskoljnikov denove rikanis. Li tuj komprenis la aferon, kaj al kio oni volas lin puŝi; li memoris sian artikolon. Li decidis akcepti la defion.

Estas ne tute tiel ĉe mi, — li komencis simple kaj modeste. — Cetere, mi konfesas, ke la ideon vi preskaŭ ĝuste prezentis, eĉ, se vi volas, tute ĝuste... (Li kvazaŭ ĝuis konsenti, ke tute ĝuste). La diferenco estas nur, ke mi entute ne insistas, ke ia neordinaraj homoj nepre devas ĉiam fari ĉiajn ekscesojn, kiel vi diras. A1 mi ŝajnas, ke tian artikolon oni eĉ ne permesus publikigi. Mi nur simple aludis, ke la "neordinara" homo havas rajton... tio estas ne oficialan rajton, sed li mem havas raj- ton permesi al sia konscienco transpaŝi... certajn obstaklojn, kaj nur en tiu okazo, se la plenumo de lia ideo (eble eĉ saviga por la tuta homaro) tion postulos. Vi bonvolis diri, ke mia artikolo malklaras; mi pretas kla- rigi al vi ĝin, laŭpove. Mi eble ne eraras, supozante, ke vi ŝajne ĝuste tion intencis; bonvolu. Laŭ mi, se la inventoj de Keplero kaj Neŭtono, rezulte de ies intrigoj, neniumaniere povus iĝi konataj al la homoj aliel ol per oferoj de vivoj de unu, dek, cent homoj kaj tiel plu, malhelpantaj al tiuj inventoj aŭ ekstarintaj sur ĝiaj vojoj, tiam Neŭtono havus rajton, kaj eĉ estus devigita... forigi tiujn dek aŭ cent homojn, por konigi siajn inventojn al la tuta homaro. E1 tio, cetere, tute ne sekvas, ke Neŭtono havus rajton mortigi iun ajn, aŭ ĉiutage ŝteladi en bazaro. Plu, mi me- moras, mi evoluigas en mia artikolo, ke ĉiuj... nu, ekzemple, almenaŭ la leĝodonantoj kaj pioniroj de P homaro, komencante de la plej praaj, daŭrigante per Likurgo, Solono, Mahometo, Napoleono kaj tiel plu, ĉiuj senescepte estis krimuloj, jam per tio, ke donante novan leĝon, ili per tio rompis la malnovan, sankte respektatan en la socio kaj de P patroj hereditan, kaj ili certe ne haltis antaŭ sango, se nur sango (kelkiam tute senkulpa kaj heroe verŝita por la malnova leĝo) povis helpi al ili.

Estas eĉ rimarkinde, ke la plejparto de tiuj bonfarantoj kaj leĝodo- nantoj de P homaro estis precipe teruraj sangoverŝistoj. Unuvorte, mi konkludis, ke ĉiuj homoj, ne nur grandaj, sed almenaŭ iel elstarantaj, tio estas iom kapablaj diri ion novan, devas, laŭ sia naturo, esti nepre krimuloj — pli aŭ maipli, komprenebie. Aiiei kompiikus al ili eliri el la trako, kaj resti en la trako ili, certe, ne konsentus, denove pro sia naturo, kaj laŭ mi, ili eĉ devas ne konsenti. Unuvorte, vi vidas, ke ĝis nun, ĉi tie ne estas io precipe nova. Tio milfoje jam estis skribita kaj legita. Kaj kio koncernas mian dividon de l^f homoj al la ordinaraj kaj neordinaraj, mi konsentas, ke ĝi estas iom arbitra, sed mi ja ne persistas pri ekzaktaj ciferoj, Mi nur je mia ĉefa ideo kredas. ĉi nome konsistas en tio, ke la homoj, laŭ la leĝo de 1' naturo, dividiĝas, ĝenerale, je du kategorioj: malsupra (la ordinaraj), tio estas, por tiel diri, al materialo servanta sole por generado, kaj propre al la homoj, tio estas: homoj havantaj la talenton diri en sia medio la novan vorton. Subdividoj ĉi tie, kompreneble, estas senfinaj, sed la distingaj trajtoj de ambaŭ kategorioj estas sufiĉe klaraj: la unua kategorio, tio estas la materialo, ĝenerale dirante, homoj laŭ sia naturo konservativaj, ordemaj, ili vivas obeante kaj ili ŝatas obei. Laŭ mi, ili eĉ devas obei, ĉar tio estas ilia destino, kaj en tio tute man- kas io humiliganta ilin. La dua kategorio: ili ĉiuj transpaŝas la leĝon, detruantoj, al tio ili inklinas laŭ la kapabloj. Krimoj de tiuj homoj, komprenebie, estas relativaj kaj variaj; plejparte ili postulas, en tre diversaj deklaroj, la detruon de la ekzistanta por la plejbono. Sed se ili devas, por sia ideo, eĉ transpaŝi kadavron, sangon, ili do en si interne, laŭ konscienco, povas, laŭ mi, doni al si permeson verŝi la sangon, — cetere, depende de la ideo kaj de ĝiaj dimensioj — rimar- ku tion. Nur en tiu senco mi parolas en mia artikolo pri ilia rajto por krimo. (Rememoru, ke ni ja komencis de jura demando.) Cetere, ne necesas tre maltrankviliĝi: la amaso preskaŭ neniam agnoskas ĉe ili tiun rajton, ekzekutas ilin kaj pendumas (pli aŭ malpli) kaj per tio, tute juste, plenumas sian konservativan destinon, tamen, en la sekvaj generacioj la sama amaso starigas la ekzekutitojn sur piedestalon kaj adoras ilin (pli aŭ malpli). La unua kategorio ĉiam estas la sinjoro de V nuno, la dua kategorio — la sinjoro de 1' estonto. La unuaj kon- servas la mondon kaj obligas ĝin kvante; la duaj movas la mondon kaj kondukas ĝin al celo. Kaj tiuj kaj aliaj havas tute egalan rajton ekzisti. Unuvorte, ĉe mi ĉiuj egalan rajton posedas, kaj — vive la guerre ĉternelle[4], — ĝis ia Nova Jerusalemo, kompreneble!

— Do, vi tamen kredas je ia Nova Jerusalemo?¹⁴

Mi kredas, — firme respondis Raskoljnikov. Parolante tion, kaj en la daŭro de sia longa parolado, li rigardis teren, elektinte por si punkton sur la tapiŝo.

Ka-a-aj ĉu je Dio vi kredas? Pardonu, ke mi tiel interesiĝas.

Mi kredas, — ripetis Raskoljnikov, levante la rigardon al Porfirij.

Ka-aj je la releviĝo de Lazaro vi kredas?

Mi kre-edas. Por kio al vi ĉio ĉi?

Ĉu vi serioze kredas?

Scrioze.

Jene... mi simple interesiĝis. Pardonu. Sed permesu — mi revenas al la antaŭa temo — oni ja ne ĉiam ilin ekzekutas; kelkaj kontraŭe...

Jubilas dumvive? Ho jes, kelkaj atingas la celojn ankaŭ dumvive, kaj tiam...

Ili mem komencas ekzekuti, ĉŭ?

Se necesas kaj, ĉu vi scias, eĉ plejparte. ĉenerale, vi sprite ri- markisv

bankon. Sed diru jen kion:. kiel distigni tiujn neordinarajn dis de la ordinaraj? Ĉu ĉe V naskiĝo aperas iuj signoj? Mi volas diri, ke ĉi tie necesus pli da precizeco, por tiel diri, pli da ekstera definitiveco: par- donu al mi la naturan maltrankvilon de praktika kaj bonintenca homo, sed ĉu ne eblas por tio, ekzemple, apartan veston ekhavi, porti ion, ehle stampojn iujn?.. ĉar, konsentu, se okazos intermiksiĝo kaj iu el unu ka- tegorio imagos, ke li apartenas al la alia, kaj komencos "forigi ĉiujn ob- staklojn", kiel vi tre feliĉe esprimis, tiam ja...

Ho, tio okazas tre ofte! ĉi tiu via rimarko estas eĉ pli sprita ol la antaŭa.

Dankon.

Ne dankinde; sed bonvolu konsideri, ke eraro eblas ja nur flanke de la unua kategorio, tio estas de la "ordinaraj" homoj (kiel mi, eble tre maisukcese nomis ilin). Malgraŭ ilia denaska inklino al obeado, pro kaprico de la naturo, kiu ne estas malpermesita eĉ al la bovinoj, tre multaj el ili ŝatas imagi sin avangarduloj, "detruantoj" kaj ŝovi sin en "la novan vorton", kaj fari tion tute sincere. La efektive novajn homojn ili samtempe tre ofte ne rimarkas kaj eĉ malamas, kiel regresintojn kaj humile pensantajn homojn. Sed, laŭ mi, ĉi tie ne povas esti signifa da- nĝero, kaj vi, vere, ne devus maltrankviliĝi, ĉar ili neniam paŝas mal- proksimen. Pro ilia pretendemo, certe, iam eblus vergi ilin, por reme- morigi al ili ilian lokon, sed ne pli. Por tio eĉ plenumanto ne estas ne-cesa: ili sin mem vergas, ĉar ili estas tre bonkondutaj. Kelkaj unu al la alia tiun servon faras kaj kelkaj sin mem propramane... Ili faras al si diversajn publikajn pcntojn, — rezultas bele kaj edife, unuvorte vi ne devas maltrankviligi... Tia leĝo ekzistas.

Almenaŭ de tiu flanko vi trankviligis min; sed dcnove jen kio ĝe- nas min: diru bonvole, ĉu multas tiuj homoj, kiuj havas rajton la aliajn buĉi, tiuj "neordinaraj"? Mi pretas submetiĝi, sed konsentu ja, estas te- rure, se ili tro multos, ĉu ne?

Ho", ankaŭ pri tio ne maltrankviliĝu, — per ia sama tono daŭrigis Raskoljnikov. — ĝenerale la homoj kun la nova penso, eĉ nur iom ka- pablaj diri almenaŭ ion novan, neordinare malofte naskiĝas, eĉ strange malofte. Klaras nur tio, ke la ordo de naskiĝo de homoj, en ĉiuj tiuj kategorioj kaj subdividoj, dcvus esti tre ĝuste kaj ekzakte difinita per iu leĝo de la naturo. Tiu leĝo, kompreneble, nun ne estas konata, sed mi kredas, ke ĝi ekzistas kaj iam iĝos konata. La grandega amaso da ho- moj, la materialo, ekzistas en la mondo nur por finfine, per iu peno, per iu mistera nekonata manicro, per iu krucigo de specoj kaj gentoj, per streĉiĝo generi en unu okazo el mil almenaŭ unu, almenaŭ iom memstaran homon. Eble kun iom pli granda memstareco, naskiĝas eble nur unu el dek miloj (mi parolas ekzemple, proksimume). Kun ankoraŭ pli granda memstareco naskiĝas unu el cent miloj. Unu geniulo el mi- liono, kaj grandaj geniuloj, la fiero de la homaro, povas esti, post paso de multaj miloj da milionoj de homoj sur la tero. Unuvorte, en la re- torton, en kiu ĉio ĉi okazas, mi ne rigardis. Sed certa leĝo nepre ekzi- stas kaj devas ekzisti; hazardo ĉi tic nc povas esti.

He, ĉu vi ambaŭ ŝcrcas? — ekkriis Razumihin. — ĉu vi trompas unu la alian? Ili sidas kaj unu la alian mokas! Ĉu vi parolas serioze, Rodja?

Raskoljnikov silente levis al li sian palan kaj preskaŭ ĉagrenan viza- ĝon kaj respondis nenion. Kaj stranga ŝajnis al Razumiĥin, apud tiu kvieta kaj ĉargena vizaĝo, la nekaŝata, trudema, ekscitiĝema kaj malĝen- tila sarkasmo de Porfirij.

226

Nu, frato, se tio efektive seriozas... Vi, certe, pravas, dirante, ke tio estas ne nova kaj similas al ĉio, kion ni milfoje legis kaj aŭdis; sed kio efektive estas originala en ĉio ĉi, — kaj efektive apartenas nur al vi, je mia teruro, — estas tio, ke vi la sangon tamen laŭ la konscienco permesas verŝi, kaj, pardonu min, eĉ kun tia fanatikeco... En tio, do, la ĉefa ideo de via artikolo konsistas. Ja tiu permeso de sango laŭ la

15 3aKB3 1541konscienco, tio... tio, laŭ mi, estas pli terara, ol la oficiaia permeso verŝi sangon, laŭleĝa...

Tute juste, pli terura, — konsentis Porfirij.

Ne, vi eble tro pasiiĝis! ĉi tie estas iu eraro. Mi tralegos... Vi tro pasiiĝis! Vi ne povas tiel pensi... Mi tralegos.

En la artikolo ĉio ĉi mankas, tie estas nur aludoj, — diris Ra- skoljnikov.

Bone, bone, — malpaciencis Porfirij, — nun mi preskaŭ vidas, kiei vi al la krimo bonvolas rigardi, sed... pardonu al mi mian tedemon (kiel mi ĝenas vin, mi eĉ hontas!) — vidu: ĵus vi tre trankviligis min pri la eraraj okazoj de intermiksiĝo de ambaŭ kategorioj, sed... mi ta- men pri praktikaj okazoj denove maltrankviliĝas! Se, ekzemple, iu viro aŭ junulo imagos, ke li estas Likurgo aŭ Mahometo... — estonta, kom- preneble — kaj komencos forigi por tio ĉiujn obstaklojn... Li deziros mi- litiron, ekzemple, kaj por militiro necesos mono... nu kaj li komencos akiradi por sia militiro... ĉi vi komprenas?

Zametov subite snufis el sia angulo. Raskoljnikov eĉ ne levis al li siajn okuiojn.

Mi devas konsenti, — li respondis trankvile, — ke tiaj okazoj efektive devas esti. Precipe la stultaj kaj gloramaj kaptiĝas per tiu ho- keto; la junularo precipe.

Vi vidas. Do, kiel estu?

Samc, — rikanis Raskoljnikov, — pri tio ne mi kulpas. Tiel estas kaj ĉiam estos. Jen li (li kapindikis al Razumiĥin) ĵus diris, ke mi san- gon verŝi permesas. Kio do? La socio estas bone provizita per ekziloj, prizonoj, juĝenketistoj, bagnoj, — kial maltrankviliĝi? ŝtelinton oni se- rĉu!..

Nu, kaj se ni trovos?

Do, li meritas.

Vi estas logika. Sed koncerne lian konsciencon?

Ĉu vi devas zorgi pri ĝi?

Nu, kiam temas pri la humaneco.

Kiu havas ĝin, tiu suferu, se li komprenas ia eraron. Tio estu la puno por li, — krom la bagno.

Sed efektivaj geniuloj, — sulkinte la frunton, demandis Razu- mifiin, — tiuj, kiuj havas rajton buĉi, ĉu tiuj eĉ tute devas ne suferi, eĉ pro la versita sango?

Kial ĉi tie la vorto: devasl ĉi tie estas nek permeso, nek prohibo.

Suferu li, se ii kompatas la viktimon... Sufero kaj doloro ĉiam necesas por vasta konscio kaj profunda koro¹⁵. Vere grandaj homoj, ŝajnas al mi, devas senti dum la vivo grandan ĉagrenon, — li aldonis subite enpen- siĝeme, eĉ ne en tono de 1' interparolo.

Li ievis la okulojn, penseme rigardis al ĉiuj, ridetis kaj prenis la ka- skedon. Li estis tro trankvila kompare kun tio, kia li eniris antaŭnelon- ge, kaj li sentis tion. Ĉiuj leviĝis.

—■ Nu, insultu min aŭ ne, koleru aŭ ne, sed mi ne povas eiteni, — denove konkludis Porfirij Petroviĉ, — permesu ankoraŭ etan demandon (kiel mi ĝenas vin!), nur unu etan ideon mi volas esprimi, por tio nur, ke mi ne forgesu...

Bone, diru vian etan ideon, — Raskoljnikov serioza kaj pala staris antaŭ li atendante.

Ja jen... vere, mi ne scias, kiel pii ĝuste esprimi... la ideeto estas tre tikia... psikologia... Ja jen, kiam vi verkis vian artikolon, — ja tute certe, he, he! dum tio vi traktis vin mem, almenaŭ iom, kiel homon an- kaŭ "neordinaran" kaj dirantan 7a novan vorton— en via, do, sen- co... Ĉu ne?

Povas esti, — malestime respondis Raskoljnikov.

Razumiĥin faris movon.

Kaj se estas tiel, do, ĉu estus eble ke vi mem kuraĝus, — ek- temple, pro iuj ĉiutagaj malsukcesoj kaj malbonaj vivkondiĉoj aŭ iel por lelpi al la tuta homaro, — transpaŝi obstaklon?.. Ekzemple, murdi kaj ĵriŝteli?..

Kaj li subite denove palpebrumis al li per la liva okulo kaj mallaŭte ikridis — ĝuste kiel antaŭnelonge.

Se mi tamen transpaŝus, al vi certe mi neniam dirus, — kun de- ia, fiera malestimo respondis Raskoljnikov.

Ho, mi nur interesiĝis, propre por kompreni vian artikolon, nur jn iiteratura rilato...

"Fi, kiel senkaŝe kaj aroge!" — kun abomeno pensis Raskoljnikov.

Permesu rimarki al vi, — li seke respondis, — ke mi ne traktas nin Mahometo aŭ Napoleono... nek iu el similaj personoj, sekve mi eĉ le povas, ne estante unu el ili, doni al vi kontentigan klarigon pri tio, iel mi agus.

Nu, ĉesu, kiu ĉe ni en Ruslando nun ne traktas sin Napoleono? - kun terura familiareco subite diris Potfirij. Eĉ en ia intonacio de lia oĉo nun estis io precipe klara.

Eble, iu estonta Napoleono nian Aljona Ivanovna pasintsemajne hakiie murdis? — subite eliasis Zametov ei sia angulo.

Raskoljnikov siientis kaj fikse, firme rigardis al Porfirij. Razumiĥin morne kuntiris la brovojn. Li Ŝajne ion ekkomprenis. Kun indigno li ĉir- kaŭrigardis. Pasis unu minuto da morna silento. Raskoljnikov forturniĝis por foriri.

—. Vi jam foriras! — diris Porfirij, kun ekstrema afablo etendante sian manon. — Mi tre, tre ĝojas pro nia konatiĝo. Kaj koncerne vian peton, vi eĉ ne dubu. Skribu tiel, kiel mi diris. Kaj plej bone venu mem al mi tien... en proksima tago... eble eĉ morgaŭ. Mi estos tie ĉirkaŭ je la d^kunua horo, verŝajne. Ni ĉion aranĝos... kaj interparolos... Ja vi, kiel unu el la lastaj, tie estintaj, povus diri al ni ion utilan... — li al- donis kun la plej bonanima mieno.

ĉu vi volas oficiale enketi min, kun ĉiuj akcesoraĵoj? — akre de- mandis Raskoljnikov.

Por kio? Dume tio tute ne bezonatas. Vi malĝuste komprenis. Vi- du, mi simple volas kapti la okazon kaj... ja kun ĉiuj lombardintoj mi jam parolis... de kelkaj mi prenis depoziciojn... kaj vi, kiel la iasta... Ha jen, ĝuste! — li ekkriis, subite ĝojiĝinte al io, — mi ĝuste rememo- ris, do kion mi!.. — li turnis sin al Razumiĥin, — ja vi pri tiu Nikolaŝka tiam miajn orelojn preskaŭ kaligis... nu, ja mi mem scias, mi mem scias, — ii turniĝis al Raskoljnikov, — ke la ulo estas senpeka, sed kion fari, ankaŭ Mitjkan ni devis ĝeni... la afero jen estas kia, ia esenco: irante tiam sur la ŝtuparo... permesu: ja vi tie je la oka horo estis? '

Je la oka, — respondis Raskoljnikov malagrable sentinta en la sa- ma sekundo, ke li povus tion ne diri.

Do, irante jc la oka horo, sur la ŝtuparo, ĉu vi eble vidis, en la dua etaĝo, en la aperta loĝejo — ĉu vi memoras? du laboristojn, aŭ al- menaŭ unu el ili? Ili farbis tie, ĉu vi rimarkis ilin? Tio estas tre, tre grava por ili!..

ĉu la farbistojn? Ne, mi ne vidis... — malrapide kaj kvazaŭ fo- sante en la memoro respondis Raskoljnikov, en la sama momento ek- streĉante sin tutan kaj senmoviĝinte pro la turmento rapide diveni, kie nome estas la kaptilo, kaj ĉu li ne faras eraron? — Ne, mi ne vidis, cetere, eĉ tian loĝejon, apertan, mi ne rimarkis... sed en la kvara etaĝo (li jam klare vidis la kaptilon kaj jubilis) — mi memoras, ke iu oficisto elloĝiĝis... kontraŭ la pordo de Aljona Ivanovna... mi memoras... tion mi klare memoras... soldatoj sofon elportis kaj ili min al la muro pre- mis... sed pri la farbistoj ne, mi ne memoras, ke ĉstts farbistoj... cetere ec aperta loĝejo, Ŝajne, nenie estis. Jes; ne estls.

Ej, kion vi diras! — subite kriis Razumiĥin, kvazaŭ rekonsciiĝinh kaj kompreninte, — la farbistoj ŝmiris ĝuste en la tago de la murdo sed li antaŭ tri tagoj tie estis! Kion vi demandas?

Pu! mi miksis! — frapis sian frunton Porfirij. — Diablo prenu pro tiu kazo mia cerbo tute kirliĝis! — li adresis, ŝajne eĉ ekskuzant* sin, al Raskoljnikov, — por ni estas tiel grave ekscii, ĉu iu vidis ilin j< la oka horo en la loĝejo, ke mi eĉ imagis nun, ke ankaŭ vi povus diri.. tute mi miksis!

Estu pli atenta, — sombre rimarkis Razumiĥin.

La lastaj vortoj estis diritaj jam en la antaŭĉambro. Porfirij Petrovii kondukis ilin ĝis la pordo mem ekstreme afable. Mornaj ili eiiris sur straten kaj kelkajn paŝojn neniun vorton parolis. Raskoljnikov profundt respiris...

VI

...Mi ne kredas! Mi ne povas kredi! — ripetis konsternita Razu- miĥin, penante per ĉiuj fortoj refuti argumentojn de Raskoljnikov. II jam estis proksime de ia gastejo de Bakalejev, kie Pulĥeria Alaksandrov- na kaj Dunja delonge atendis ilin. Razumiĥin ĉiuminute haltis survoje en ardo de V interparolo, konfuzita kaj emociita nur sole pro tio, ke il unuafoje ekparolis pri tio klare.

Ne kredu! — respondis Raskoljnikov kun malvarma kaj neglekta rikano, — vi, laŭ via kutimo, nenion rimarkis, sed mi pesis Ĉiun vorton,

Vi estas suspektema, pro tio vi pesis... Hm... efektive, mi kon- sentas, ke la tono de Porfirij estis tre stranga, kaj precipe tiu fiulo Za- metov!.. Vi pravas, en li estis io, — sed kial? Kial?

Li nokte ŝanĝis la opinion.

Sed kontraŭe, kontraŭe! Se ili havus tiun sencerban penson, tiam ili tutforte penus kaŝi ĝin, ne montri siajn kartojn, por poste kapti... Sed nun — tlo estas aroge kaj senpripense!

Se ili havus faktojn, tio estas la verajn faktojn, aŭ almenaŭ iom motivitajn suspektojn, tiam ili efektive klopodus kaŝi la ludon: esperante ankoraŭ gajni (cetere, jam delonge iii povis fari traserĉon!). Sed ili ne havas eĉ unu fakton, — ĉio estas miraĝo, ĉio estas dusenca, nura ideo ei aero — jen pro kio ili penas per la arogo trafi. Kaj li eble eĉ mem koleriĝis, ke faktoj mankas, kaj pro domaĝo elbalbutis. Aŭ li tamen ha- vas iun intencon... Li, ŝajne, estas viro saĝa... Eble per tio li volis timigi min, ke li scias... Tio, frato, estas psikologia demando... Cetere, estas abomene tion klarigi. Lasu!

Kaj ofende, ofende! Mi komprenas vin! Sed... ĉar ni nun ekparolis klare (kaj tio estas tre bona, ke ni ekparolis, fine, klare, mi ĝojas!) — tiam mi nun al vi rekte konfesos, ke mi tion dclonge rimarkis en ili, tiun penson, dum la tuta tempo, kompreneble nur en minimuma, ram- panta aspekto, sed eĉ en rampanta — por kio! Kial ili arogas? Kie, kie ĉe ili kaŝiĝas tiuj radikoj? Se vi nur scius, kiel mi frenezis! Jen: pro tio, ke povra studento, kripligita pro mizero kaj hipokondrio, antaŭ severa malsano kun deliro, povas esti, jam komenciĝanta en li (notu al vi!), suspektema, glorama, scianta sian valoron, kaj ses monatojn en sia an- gulo neniun vidinta, en ĉifonegoj kaj en botoj sen plandumoj, — staras antaŭ iuj kvartalaj mastretoj kaj toleras iliajn mokojn; kaj ankoraŭ ape- ras iu neatendita ŝuldo, malfruigita kambio de korta konsilisto Ĉebarov, putra oleo, tridek gradoj Reaumur, sufoka aero, popolamasego, rakonto pri r murdo de persono, ĉe kiu vi estis antaŭneionge, kaj ĉio ĉi — kun malplena stomako! Kiel povis ne okazi la sveno! Kaj el tio, el tio ili faris la motivon! Damne! Mi komprenas, ke tio estas domaĝa, sed en via lo- ko, Rodjka, mi ridegus antaŭ iliaj okuloj, aŭ pli bone: kraĉus en iliajn muzelojn kaj regalus per dudeko da frapoj en ĉiujn flankojn, saĝe rega- lus, kiel ĉiam necesas regaii, kaj estus finite. Kraĉu! Vigluĝu! Hontinde!

"Tamen, li tion bone diris", — ekpensis Raskoljnikov,

Kraĉu? Kaj morgaŭ denove enketo! — li diris angore, — ĉu vere mi devas ekspliki al ili? Mi eĉ tion bedaŭras, ke hieraŭ en la drinkejo mi malaltiĝis ĝis Zametov...

Damne! mi mem iros al Porfirij! Kaj mi jam alpremos lin, laŭ- parence, ĉion li elmetos al mi ĝis la radikoj. Kaj tiun Zametov-on...

"Finfine li komprenis!" — pensis Raskoljnikov.

Stop! — kriis Razumiĥin, subite kaptante lian Ŝultron, — stop! Vi blagas! Mi komprenis: vi blagas! ĉu tio estis kaptilo? Vi diris, ke la de- mando pri iaboristoj estis kaptilo? Vidu: se vi farus tion, ĉu tiam vi po- vus maldiskretiĝi, ke vi vidis, eĉ se efektive vi vidus! Kiu konfesus kon- traŭ si?

Se mi tiun aferon farus, tiam mi nepre dirus, ke mi vidis kaj la apertan loĝejon kaj ia laboristojn, — nevolonte kaj kun videbia abomeno daŭrigis Raskoljnikov.

Ĉu vi dirus kontraŭ vi mem?

Car nur kampuloj, aŭ la plej malspertaj novicoj, dum enketoj, rek- te kaj laŭvice ĉion refutas. Sed homo nur iomete evoluinta kaj sperta, nepre kaj laŭeble, penas konfesi ĉiujn videblajn kaj neelimineblajn fak- tojn; li nur trovas aliajn kaŭzojn por tiuj faktoj, kaj per sia fadeno, spe- ciala kaj neatendita ĉion trapikos, kaj tute alian signifon al ĉio donos kaj en alia aspekto al lumo elmontros. Porfirij nome povis kalkuli, ke mi nepre tiel respondos kaj nepre diros, ke mi vidis, por versimileco, kaj ĉe tio enplcktos iun klarigon...

Sed li ja tuj dirus al vi, ke antaŭ du tagoj la laboristoj tie ne povis esti kaj, konsekvence, vi nome estis tie en la murdotago, je la oka horo. Per stulta afero li kaptus vin!

Li ĝuste pri tio kalkulis, ke mi ne sukcesos kompreni kaj rapidos respondi nome pii versimile, kaj forgesinte, ke antaŭ du tagoj la labo- ristoj tie ne povis esti.

Kiel forgesinte?

Tre simple! ĉuste pro tiaj simplegaj aferoj kaptiĝas ruzaj homoj. Ju pli ruza homo, des pli ii ne atendas, ke oni kaptos lin per simplaĵo. Ruzegan homon nome per simplaĵoj necesas kapti. Porfirij estas tute ne tiom stulta, kiel vi kredas...

Li do estas fiulo pro tio!

Raskoljnikov ne povis ne ekridi. Sed en la sama minuto al li ŝajnis strangaj liaj propraj viglo kaj deziro, kun kiuj li diris la lastan eksplikon, ja la tutan antaŭan interparolon li subtenis kun moroza abomeno, vide- ble pro celoj, laŭ neceso.

"En kelkaj punktoj mi kvazaŭ dolĉon eksentas!" — li ekpensis.

Sed preskaŭ en la sama minuto li ŝajne iĝis maltrankvila, kvazaŭ neatendita kaj alarma penso lin trafis. Lia maltrankviliĝo kreskis. Ili jam atingis la eniron de la gastejo de Bakalejev.

Iru sola, — subite diris Raskoljnikov, — mi baldaŭ revenos.

Kien vi? Ni jam alvenis!

Mi devas, mi devas; afero... mi venos post horduono... Diru al

ili.

Laŭ via volo, sed mi iros kun vi!

Nu, ĉu ankaŭ vi volas min turmenti! — li kriis kun tia amara in- citiĝo, kun tia despero en la rigardo, ke Razumiĥin rezignis. Kelkan tempon li staris sur la perono kaj malserene rigardis, kiel Raskoljnikov rapide iras en la direkto al sia strateto. Fine, kun kunpremitaj dentoj kaj kun pugnoj li ĵuris, ke jam hodiaŭ li elpremos Porfirij-on kiel citro- non, kaj li iris supren por trankviligi Pulfierian Alcksandrovnan jam alarmitan pro ilia longa forcsto.

Kiam Raskoljnikov venis al sia domo, liaj tcmpioj malsekis pro ŝvito, kaj li malfacile spiradis. Li haste supreniris laŭ la ŝtuparo, venis en sian nefermitan loĝejon kaj tuj rigliĝjs per la hoko. Poste, timigite kaj frene- ze, li saltis al la angulo, al tiu truo en la tapcto, cn kiu iam kuŝis la aĵoj, ŝovis en ĝin la manon kaj kelkajn minutojn skrupule pripalpis la kavon, kontrolante ĉiujn truetojn kaj tapetsulkojn. Nenion trovinte, li ek- staris kaj profunde respiris. Alirante antaŭe al la perono de Bakalejev, li subite imagis, ke iu aĵo, iu ĉeneto, butono aŭ eĉ papero, per kiu ili estis envolvitaj, kun signo skribita per la oldulina mano, povis tiam el- gliti kaj perdiĝi en iu fendeto, kaj poste subite ekstari antaŭ li kiel ne- atendita kaj nercfutebla konviktaĵo.

L.i staris kvazaŭ enpense kaj stranga, humiligita, duondemenca rideto vagis sur liaj lipoj. Li prenis, finfine, la kaskedon kaj malrapide eliris el la ĉambro. Liaj pensoj miksiĝis. Li enpensiĝeme subiris al la korto.

Ha, jen li mem venas! — ekkriis laŭta voĉo; li levis la kapon.

La kortisto staris ĉe la pordo de sia ĉambreto kaj montris rekte lin

al iu nealta viro, laŭaspekte urbano, vestita en io simila al kitelo, en veŝto kaj demalproksime tre similanta virinon. Lia kapo, en grasmakulita kaskedo, pendis malsuprcn, kaj li kvazaŭ estis ĝiba. Lia kaduka, sulkoza vizaĝo montris pli ol kvindek jarojn; malgrandaj ŝvelaj okuloj rigardis morne, severe kaj malkontente.

Kio cstas? — demandis Raskoljnikov, alirantc la kortiston.

La urbano strabis al li cl sub la frunto siajn okulojn, fikse kaj atente ĉirkaŭrigardis lin, senhaste; laste, li malrapide forturniĝis kaj, nenion dirinte, eliris tra la pordego en la straton.

Sed kio okazas! — ekkriis Raskoljnikov.

Jen, iu nekonato demandis, ĉu ĉi tie loĝas studento, kaj diris vian nomon, demandis ĉe kiu vi loĝas. Tiam vi eliris kaj mi montris, kaj li foriris. Strangulo!

Ankaŭ la kortisto estis embarasita, cetere, ne tre grave, kaj, iom pensinte, li forturniĝis kaj plandis reen en sian ĉambreton.

Raskoljnikov impetis post la urbano kaj tuj ekvidis lin iranta en la alia stratflanko, per antaŭaj, ritmaj kaj nehastaj paŝoj, pikinta la rigar- don teren kaj kvazaŭ meditante pri io. Li rapidc atingis lin, sed kelkan tempon iris malantaŭe; fine, li cgaligis kun li kaj deflanke enrigardis lian vizaĝon. Tiu tuj rimarkis lin, rapide ĉirkaŭrigardis, sed denove mal- levis ia rigardon, kaj tiel ili iris ĉirkaŭ minuton, unu apud la alia kaj nenion dirante.

Ĉu vi pri mi demandis... la kortiston? — eldiris, fine, Raskoljni- kov, sed iel tre nelaŭte.

La urbano donis neniun respondon kaj eĉ ne rigardis al li. Denove ili silentis.

Kial do vi... venis por demandi... kaj siientas... Kio okazas fin- fine? — La voĉo de Raskoljnikov rompiĝis kaj vortoj ne povis eldiriĝi tu- te klare.

La urbano ĉi-foje levis la okulojn kaj per minaca, morna rigardo tuŝis Raskoljnikov-on.

Murdinto! — li subite diris per softa, sed klara kaj distingebla voĉo...

Raskoljnikov iris apud li. Liaj kruroj subite terure febliĝis, tra la spi- no kuris frisko, kaj la koro por momento ekhaltis; poste ĝi subite ekba- tadis, kvazaŭ falinta. Tiel ili trairis centon da paŝoj, apude kaj denove tute silente.

La urbano ne rigardis lin.

Kion vi diras... kion... kiu estas murdinto? — balbutis Raskoljni- kov apenaŭ aŭdeble.

Vi estas murdinto, — tiu diris, pli distingeble kaj pli impone kaj kvazaŭ kun iu rideto dc truimfo de V malamo, kaj denove rekte rigardis en la palan vizaĝon de Raskoljnikov kaj liajn duonmortajn okulojn. Am- baŭ alvenis vojkrucon. Raskoljnikov restis sur la loko, kaj longe rigardis post lin. Li vidis, ke tiu, trairinte jam kvindckon da paŝoj, returniĝis kaj rigardis al li, ankoraŭ staranta senmove sur la sama loko. Estis ne di- stingebie, sed al Raskoljnikov ŝajnis, ke li ankaŭ tiam ridetis per sia fri- de-malama kaj triumfanta rideto.

Malrapide, per feblaj paŝoj, sur la tremantaj genuoj kaj kvazaŭ terure frostiĝinte, Raskoljnikov revenis al si kaj supreniris al sia ĉambreto. Li deprenis kaj mctis la kaskedon sur la tablon kaj dekon da minutoj staris apude, senmove. Poste en malforteco li kuŝiĝis sur la sofo kaj malsane- ce, kun softa emo, etendis sin sur ĝi, liaj okuloj estis fermitaj. Tiel li kuŝis duonan horon.

Li pensis pri nenio. Nur sporade aperis iuj pensetoj aŭ fragmentoj de pensoj, iuj imagoj, sen ordo kaj ligo, — vizaĝoj de homoj, kiujn li vidis ankoraŭ en la infanaĝo aŭ kiujn li renkontis ie nur unufoje, kaj pri kiuj li neniam rememorus; la sonoriituro de preĝejo V., bilardo en iu drinkejo kaj iu oficiro ĉe la bilardo, cigara odoro en iu kela tabak- butiko, drinkejo, nigra ŝtuparo, tre malluma, tute priverŝita de lavaĵoj kaj superŝutita de ovŝeloj, kaj de ie alflugis la dimanĉa sonoro de so- norilegoj... La objektoj alternis kaj turniĝis, kiel turbulo. Kelkaj objektoj plaĉis al li, kaj li kroĉiĝis al ili, sed ili estingiĝis, kaj ĝenerale io premis lin deinterne, kvankam ne tre forte. Kelkfoje li fartis eĉ bone. La facila frostotremo ne iasis lin, kaj ankaŭ ĝin li sentis kiel bonon.

Li ekaŭdis hastajn paŝojn de Razumiĥin kaj lian voĉon, li fermis la okulojn kaj afcktis dormon. Razumiĥin malfermis la pordon kaj kelkan tempon staris ĉesojle, kvazaŭ meditante. Poste li senbrue eniris en la ĉambron kaj singarde aliris la sofon. Aŭdiĝis flustro de Nastasja:

Ne tuŝu lin; li dormu sate; poste li manĝos.

Prave, — respondis Razumiĥin.

Ambaŭ singarde eliris kaj fermis la pordon. Pasis ankoraŭ horduono. Raskoljnikov malfermis la okulojn kaj denove turniĝis sur ia dorson, me- tinte la manojn sub la kapon...

"Kiu estas li? Kiu estas tiu homo elirinta el sub tero? Kie li estis kaj kion li vidis? Li vidis ĉion, sendube. Do, kie li tiam staris kaj de kie rigardis? Kial li nur nun.eliras el sub la planko? Kaj kiel li povis vidi — ĉu tio eblas?.. Hm... — daŭrigis Raskoljnikov, tremante pro fro- sto, — kaj la skatoleto, kiun Nikolao trovis post la pordo: ĉu ankaŭ tio eblas? Konviktoj? Preteratentinte unu detalon el cent miloj — oni havas konvikton grandan kiel egipta piramido! Muŝo flugis, ĝi vidis! Cu tiel eblas?"

Kaj li kun naŭzo subite eksentis, kiel li febliĝis, fizike febliĝis.

"Tion mi devis scii, — li pensis kun amara rikano, — kaj kiel mi aŭdacis, sciante min, antaŭsentante min, preni ia hakilon kaj verŝi san- gon. Mi devis antaŭscii... He, ja mi antaŭsciis!.." — li flustris en de- spero.

Sporade li estis haltanta antaŭ iu penso:

"Ne, tiuj homoj ne tiel estas faritaj, la vera potenculo, al kiu ĉio per- mesitas, frakasas Tulonon, faras masakron en Parizo, forgesas sian ar- meon en Egiptio, perdigas duonan milionon da homoj en la moskva kampanjo kaj savas sin per vortludo en Vilno¹⁶; kaj post la morto oni faras al li idolojn, — kaj sekve, al li ĉio estas permesita. Ne! tiaj homoj, evidente, havas ne korpon, sed bronzon!"

Iu abrupta flanka penso subite preskaŭ ridigis lin:

"Napoleono, piramidoj, Vaterlo, — kaj malgrasa fia registristino, ol- dulinaĉo, uzuristino, kun la ruĝa ŝrankokesto sub la lito, — tion eĉ Por- firij Petroviĉ ne povos digesti!.. Provu ili digesti!.. Estetiko malhelpos:

Kelkfoje li komprenis, ke li kvazaŭ deliras: li trafis en febre-admiran humoron.

"La oldulino estas absurdo! — li pensis impete kaj arde, — la oldu- lino, verŝajne, estas eraro, kaj ne pri ŝi eĉ temas! La oldulino estis nur la malsano... mi rapidis transpaŝi... mi ne homon murdis, sed la prin- cipon! La principon mi mortigis, sed transpaŝi ne povis, sur la cisa flan- ko restis... Nur murdi mi povis! Cetere, mi eĉ tion ne kapablis, eviden- te... Principo? Por kio ĵus tiu stultulo Razumifiin socialistojn insultis? Laborema popolo kaj entreprenema, pri P «komuna afero» okupiĝanta... Ne, mi havas nur unu vivon kaj ĝi neniam ripetiĝos: mi ne votas atendi la «komunan feliĉon». Kaj mi mem volas vivi, sen tio preferindas tute ne vivi. Do? Mi nur ne volis iri preter la malsata patrino, kunpremante en la poŝo mian rublon, atendante la «komunan feliĉon». «Jen, mi portas briketon por la komuna feliĉo¹⁷ kaj pro tio mia koro trankvilas». Ha-ha! Kial vi min preterlasis? Ja mi vivas nur unufoje, ja ankaŭ mi volas... Efi, estetika pediko mi estas, kaj plu nenio, — li aldonis subite ridante, kiel demenca. — Jes, mi efektive estas pediko, — li daŭrigis, kun malico alkroĉiĝante al la penso, fosante en ĝi, ludante kaj distrante sin per ĝi, — kaj nur pro tio sola, ke, unue, mi nun meditas pri tio ke mi estas pediko; due pro tio, ke la tutan monaton mi la Providencon ĝenis, al- vokante ĝin kiel atestanton, ke mi kvazaŭ ne por miaj korpo kaj volup- temo tion entreprenas, sed havante belan kaj agrablan celon, — ha-ha! Trie pro tio, ke eventualan juston mi proponis por la plenumo, pezon kaj mezuron, kaj aritmetikon: el ĉiuj pedikoj mi elektis la plej senutilan kaj, murdinte ĝin, decidis preni de ĝi precize_tiom, kiom nur necesas al mi por ia unua paŝo, kaj nek pii nek malpli (kaj la cetera, do, tamen irus por monafiejo, laŭ la spirita testamento — ha-ha!)... Tial, tial mi definitive estas pediko, — li aldonis, grincante per la dentoj, — ĉar mi mem eble estas eĉ pli fia kaj aĉa, ol la murdita pediko, kaj mi antaŭsen- tis, ke mi diros tion al mi jam post kiam mi murdos! Ĉu kun tia teruro eblas ion kompari! Ho, vulgareco! ho, kovardeco!.. Ho, kiel mi nun kom- prenas «profcton», kun sabro, sur ĉevalo: se ordonas Alaho, obeu «tre- manta» estaĵo!¹⁸ Pravas, pravas «profeto», kiam li starigas ie tra la strato gr-r-randan baterion kaj pafas al la pravaj kaj kulpaj, nc degnante eĉ klarigi! Obeu, trcmanta estajo kaj — ne deziru, ĉar — ne estas via afe- ro!.. Ho, neniam, neniam mi pardonos la oldulinaĉon!"

Liaj haroj estis malsekaj pro ŝvito, la tremantaj lipoj sekigis, la sen- mova rigardo pikis la plafonon.

"La patrino, fratino, kiel mi amis ilin! Pro kio mi nun ilin malamas? Jes, mi ilin malamas, fizike malamas, apud mi ne etlenas ilin... Matene mi aliris kaj kisis la patrinon, mi memoras... Brakumi kaj samtempe pensi, ke se ŝi nur ekscius, tiam... ĉu mi povas diri al ŝi? Mi kapabias al tio... Hm! ŝi devas esti samkia mi, — li aldonis, pene pensante, kva- zaŭ batalante kontraŭ deliro konkeranta lin. — Ho, kiel mi nun mal- amas la oldulinon! ŝajne, mi denove mortigus Ŝin, se ŝi reviviĝus! Kom- patinda Lizaveta! Kial ŝi tiam venis!.. Strangas, tamen, kial pri ŝi mi preskaŭ ne pensas, kvazaŭ mi ne murdus Ŝin?.. Lizaveta! Sonja! Kom- patindaj, humilaj, kun la okuloj humilaj... Karaj!.. Kial ili ne ploras? Kial ili ne ĝemas?... Ui Ĉion fordonas... rigardas humile kaj kviete... Sonja, Sonja! Kvieta SonjaL"

Li svenis; strarige ŝajnis al li, ke li ne memoras, kiel li povis aperi en la strato. Estis jam malfrua vespero. La krepusko densiĝis, la plena luno heliĝis pli kaj pli lume: sed estis iel precipe sufoke en la aero. Ho- moj amase iris laŭ la stratoj; metiistoj kaj okupitaj homoj disiris hejmen, la ceteraj promenis; odoris kalko, polvo, putranta akvo. Raskoljnikov irts angora kaj zorgoplena: li tre bone memoris, ke li eliris el la hejmo kun iu intenco, ke li devis ion fari kaj hasti, sed kion nome — li forgesis. Subite li haltis kaj ekvidis, ke sur la alia stratoflanko, sur la trotuaro, staras homo kaj svingas al li per la mano. Li ekiris al li trans la straton, sed subite tiu homo forturniĝis kaj ekiris kvazaŭ nenio okazus, malle- vinte la kapon, ne returniĝante kaj ne montrante, ke li vokis lin. "Sed, ĉu li vere vokis?" — pensis Raskoljnikov, tamen komencis atingi lin. Ne ĝisirante dekon da paŝoj, li subite rekonis lin kaj — ektimis: tiu estis la antaŭa urbano en la sama kitelo kaj same ĝiba. Raskoljnikov iris iom distance; lia koro batadis; ili turnis en la strateton, — tiu ĉiam ne re- turnis sin. Ĉu li scias, ke mi iras post li?" — pensis Raskoljnikov. La urbano eniris pordegon de iu granda domo. Raskoljnikov rapide aliris al la pordego kaj komencis rigardi: ĉu tiu retrorigardos kaj vokos lin? Efek- tive, trairinte la tutan pordegejon kaj jam enirante ia korton, tiu subite returniĝis kaj denove kvazaŭ svingus al li. Raskoljnikov tuj trairis la por- degejon, sed la urbano jam mankis en la korto. Do, tiu iris en ia unuan ŝtuparon. Raskoljnikov jetiĝis post lin. Efektive, en la distanco de du etaĝoj, supre ankoraŭ aŭdiĝis ies ritmaj, nehastaj paŝoj. Strange, la ŝtu- paro Ŝajnis kvazaŭ konata! Jen estis la fenestro en la unua etaĝo: triste kaj mistere penctris tra la vitro la luna lumo; jen la dua etaĝo. Ba! Estas ĝuste tiu loĝejo, en kiu la laboristoj farbis... Kial li ne tuj reko- nis? la paŝoj de V antaŭe iranta homo mallaŭtiĝis: "do, li haltis aŭ ka- ŝiĝis ie". Jen la tria etaĝo; ĉu li iru plu? Kaj kia silento tie estas, eĉ timige... Sed li ckiris. La bruo de liaj propraj paŝoj timigis kaj maltran- kviligis lin. Dio, kiel mallume! La urbano, verŝajne, kaŝiĝis en iu angulo. Ha! la loĝejo estas tute aperta: li iom pensis kaj eniris. En la antaŭĉam- bro estis tre mallume kaj malplene, neniu estis, kvazaŭ oni ĉion elportis; senbrue, piedpinte li trairis en la saionon: la tuta ĉambro estis hele pri- lumita per la luna lumo; ĉio estis kiel antaŭe: la seĝoj, spegulo, flava sofo kaj bildoj en kadroj. Granda, ronda, kupre-ruĝa lunserpo rigardis rekte en la fenestrojn. "Estas pro la luno tia silento, — pensis Raskolj- nikov, — ĝi nun proponas enigmon verŝajne." Li staris kaj atendis, longe atendis, kaj ju pli silenta estis la luno, des pli forte batadis lia koro, eĉ estis dolore. Kaj ĉie estis silente. Subite aŭdiĝis momenta seka krako, kvazaŭ oni rompus kenon, kaj denove estis silento. Vekiĝinta muŝo su- bite flugante batiĝis kontraŭ la vitron kaj plende ekzumis. ĉuste en tiu minuto, en angulo, inter eta ŝranko kaj fenestro, li distingis ion similan al pendanta sur muro virina mantelo. "Kial ĉi tie estas mantclo? — li pensis, — ja antaŭe ĝi ne estis..." Li senbrue aliris kaj divenis, ke post la mantelo iu ŝajne kaŝiĝas. Li singarde flankigis pcr la mano la man- telon kaj vidis, ke ĉi tie staras seĝo kaj sur la seĝo en angulo sidas la oldulino, tute kurbiĝinte kaj klininte la kapon, tiel ke li tute ne povis distingi la vizaĝon, sed tiu estis ŝi. Li iom staris super ŝi: "ŝi timas!" — li pensis, senbrue liberigis el la maŝo la hakilon kaj batis la oldulinon je la nuko, unu fojon kaj la duan fojon. Sed strange: ŝi eĉ ne moviĝetis de la batoj, kvazaŭ ŝi estus ligna. Li ektimis, kiiniĝis proksimen kaj ko- mencis pririgardi ŝin, sed ankaŭ ŝi pli suben klinis sian kapon. Li tiam kliniĝis tute al la planko kaj demalsupre rigardis en ŝian vizaĝon, rigar- dis kaj ŝtoniĝis: la oldulino ridis, — ŝi ridegis senvoĉe, el la tutaj fortoj penante, ke li ne ekaŭdu ŝin. Subite al li ekŝajnis, ke la pordo de V dormoĉambro iomete malfermiĝis kaj ankaŭ tie kvazaŭ iu ridus kaj flu- strus. Rabio kaptis lin: per la tutaj foiloj li komencis bati la oldulinon sur la kapon, sed kun ĉiu hakilbato la rido kaj flustro el la dormoĉam- bro aŭdiĝis pli kaj pli forte kaj laŭte, kaj la oldulino eĉ skuiĝis pro la ridego. Li ĵetiĝis forkuri, sed la tuta antaŭĉambro jam plenis de homoj, la pordoj en la ŝtuparejo estis vaste apertaj, kaj sur la placeto, kaj sur la tuta ŝtuparo — ĉie estis homoj, kapo ĉe kapo, ĉiuj rigardis, sed ĉiuj staris senmove kaj atendis, sileŭte... Lia koro premiĝis, la kruroj stupo- riĝis, algluiĝis al tero... Li volis ekkrii kaj... li vekuĝis.

Li pene reakiris la spiron, — sed strange, la sonĝo kvazaŭ daŭrus: iia pordo estis vaste aperta, kaj sur la sojlo staris tute nekonata al li viro kaj fikse observis lin.

Raskoljnikov ankoraŭ ne sukcesis tute malfermi la okulojn kaj li mo- mente refermis iiin. Li kuŝis sur la dorso kaj ne moviĝis. "Ĉu la sonĝo daŭras aŭ ne", — li pensis kaj iomete, nerimarkeble denove levetis la palpebrojn por rigardi: la nekonato staris sur la sama loko kaj fikse ri- gardis iin. Subite la viro senbrue transpaŝis la sojlon, zorgeme fermis post si la pordon, aliris la tablon, atendis unu minuton — ne ĉesante rigardi lin — -kaj kviete, senbrue, sidiĝis sur la seĝo apud la sofo; la ĉapelon li metis flanke, sur la plankon, kaj per ambaŭ manoj apogiĝis sur promenbastonon, mallevinte sur ia manojn la mentonon. Estis vide- ble, ke li pretiĝis atendi longe. Kiom ebiis distingi tra tremantaj palpe- broharoj, tiu homo estis jam nejuna, fortika, kaj kun densa, hela, pre- skaŭ blanka barbo...

Pasis ĉirkaŭ dek minutoj. Estis ankoraŭ hele, sed jam krepuskis. En la ĉambro regis absoluta siiento. Eĉ de la ŝtuparo alflugis neniu sono. Nur zumis kaj flugante batiĝis kontraŭ ia vitron granda muŝo. Fine, tio iĝis netolerebla: Raskoljnikov subite leviĝis kaj eksidis sur la sofo.

Nu, diru, kion vi deziras?

Kaj mi ja sciis, ke vi ne dormas, sed nur afektas la dormon, — strange respondis la nekonato, trankvile ekridante. — Arkadij Ivanoviĉ Svidrigajlov, permesu ke mi prezentu min...

Parto Kvara

I

"ĉu estas daŭrigo de F sonĝo?" — ankoraŭfoje pensis Raskoljnikov. Singarde kaj maifideme ii rigardis ai la neatendita gasto.

Svidrigajlov? Kia absurdo! Ne povas esti! — li eldiris, finfine, aŭte, en malkompreno.

Tiu eksklamacio ŝajne neniom mirigis la gaston.

Pro du kaŭzoj mi venis al vi; unue, por persone konatiĝi, ĉar mi am delonge aŭdis pri vi ei tre interesa kaj avantaĝa punkto; kaj due, ni revas, ke vi eble ne rifuzos helpi min en unu afero, rekte koncer- tanta interesojn de via fratino Avdotja Romanovna. Min solan, sen re- omendo, ŝi eĉ sur korton nun ne eniasos, pro antaŭjuĝo, nu kaj kun ia helpo mi, kontraŭe, esperas...

Vi vane esperas, — interrompis Raskoljnikov.

Ili ja nur hieraŭ alvenis, ĉu mi rajtas demandi?

Raskoljnikov ne respondis.

Hieraŭ, mi scias. Ja mi mem venis nur antaŭhieraŭ. Do, jen kion li havas por diri koncerne tion; Rodion Romanoviĉ, pravigi min mi opi- ias superflue, sed permesu tamen deklari: kio en ĉio ĉi, efektive, estas om krima de mia flanko, sen konsidero de superstiĉoj, racie juĝante?

Raskoljnikov daŭrigis siiente pririgardi lin.

Tio, ke en mia domo mi pcrsekutis la sendefcndan junulinon kaj "ofendis ŝin per miaj obscenaj proponoj", — ĉu ticl? (Mi mem avancas!) Sed supozu nur, ke ankaŭ mi estas homo et nihil humanum...[5]¹ unu- vorte, ke ankaŭ mi povas tentiĝi kaj ekami (kio, certe, okazas ne laŭ nia volo), tiam ĉio klariĝas per tute natura maniero. La dcmando estas: ĉu mi estas monstro aŭ viktimo? Nu, kaj se la viktimo? Ja proponante al mia am-objekto forkuri kun mi en Amerikon aŭ Svislandon, mi eble la plej respektindajn sentojn havis, kaj ankoraŭ esperis aranĝi la reci- prokan feliĉon!.. Racio ja servas al pasio; kaj mi eble pli multe nun pu- niĝis, kompatu min!..

Tute ne pri tio temas, — kun abomeno interrompis Raskoljnikov, — simple vi estas naŭza, ĉu pravas vi aŭ ne, kaj iru do!..

Svidrigajlov subite ekridegis.

Vi tamen... vin ne eblas misvojigi! — li diris, tute senkaŝe ridan- te, — mi volis iom ruzi, sed ne, vi la plej ĝustan punkton akceptis!

Vi eĉ nun daŭrigas ruzi.

Kio do? Kio do? — ripetis Svidrigajlov, sincere ridante, — ja tio estas bonne guerre[6], kiel oni diras, kaj tiel ruzi estas tute permeseble!.. Sed vi tamcn interrompis min; ruze aŭ malruze, mi denove konfirmas: neniuj malagrablaĵoj okazus, se ne tiu okazo en la ĝardeno. Marfa Pe- trovna...

Onidire, ŝin en la transan mondon vi ekspedis? — krude inter- rompis Raskoljnikov.

Kaj vi ankaŭ pri tio aŭdis? Cetere, kial vi ne aŭdus... Nu, kon- cerne tiun vian demandon, vere, mi ne scias kiel diri al vi, kvankam mia konscienco en tiu rilato estas plejgrade trankvila. Vi eĉ ne pensu, ke mi timas ion. Ĉio estis farita en bona ordo kaj kun plena precizeco. La medicina esploro trovis apopleksion, okazintan pro baniĝo post abun- da manĝo kun preskaŭ botelo da vino trinkita, cetcre nenion alian ĝi povus trovi... Ne, mi jen kion pensis dum kelka tempo, precipe dum la veturo, sidante en la vagono: ĉu ne povis mi iel kontribui al tiu... mal- feliĉo, per iu morala incito aŭ per io samspeca? Sed mi konkludis, ke ankaŭ tio absolute ne povis okazi.

Raskoljnikov ekridis.

—- Kial vi tiel maltrankviliĝu!

Pro kio vi ridas? Komprenu: mi frapis nur dufoje per vipeto, eĉ signoj ne restis... Bonvoiu ne opinii min cinikulo; ja mi certe kompre- nas, kiei abomena tio estas de mia flanko, nu kaj tiei plu; sed mi ankaŭ certe scias, ke Marfa Petrovna eble eĉ estis goja al tiu mia, por tiel diri, pasio. La historio rilate vian fratinon jam tute finiĝis. Marfa Petrovna jam ia trian tagon devis sidi hejme; mankis io kun kio ŝi povus veturi en la urbeton, cetere tie ŝi tedis ĉiujn per tiu sia letero (pri la legado de V letcro vi aŭdis, ĉu?) Kaj subite tiuj du vipetoj falas kvazaŭ de la ĉielo!.. Ŝi tuj ordonis jungi la ĉevalojn!.. Mi eĉ ne parolas pri tio, ke virinoj ofte tre ŝatas esti ofenditaj, malgraŭ la montrata indigno. ĉiuj ŝatas tion; la homo ĝenerale tre kaj tre ŝatas esti ofendita, ĉu vi rimar- kis? Sed precipe la virinoj. Eblas eĉ diri, ke tio estas ĉefa por ili.

Dekomence Raskoljnikov volis ekstari kaj foriri kaj per tio fini la ren- devuon. Sed keika scivolemo kaj kvazaŭ eĉ intereso retenis lin por mo- mento.

ĉu vi ŝatas lukti? — li distrite demandis.

Ne, ne tre, — trankvile respondis Svidrigajlov. — Kaj kun Marfa Petrovna mi preskaŭ neniam luktis. Ni vivis tre konkorde, kaj ŝi ĉiam estis kontenta pri mi. La vipeton mi uzis, dum niaj tutaj sep jaroj, nur dufoje (se ne kalkuli ankoraŭ unu okazon, cetere, tre dubindan): unua- foje — du monatojn post nia geedziĝo, tuj post la alveturo en la vilaĝon, kaj jen tiu nuna lasta okazo. Kaj vi certe pensis, ke mi estas monstro, regresulo, despoto? he-he... Kaj interalie: ĉu vi memoras, Rodion Ro- manoviĉ, kiel antaŭ kelkaj jaroj, ankoraŭ en la tempo de la benita pu- blikeco, estis tutpopole kaj tutliterature malhonorigita iu nobelo — mi forgesis lian nomon! — kiu en vagono vipis germaninon², ĉu vi memo- ras? Tiam ankoraŭ, en la sama jaro, ŝajne, ankaŭ "La plej fia ago de la «Jarcento»" okazis³ (nu, "La Egiptaj noktoj", publika legado, ĉu vi me- moras? Tiuj nigraj okuloj!⁴ Kie estas vi, la ora tempo de I' juneco!) do, jen estas mia opinio: tiun sinjoron, kiu vipis la germaninon, mi tute ne kompatas, ĉar efektive... do, kial mi kompatu! Sed dum tio mi ne povas ne deklari, ke foje aperas tiaj provokaj "germaninoj", ke, ŝajnas al mi, ne troviĝus eĉ unu progresisto, kiu estus tutcerta pri si. De tiu vidpunkto tiam neniu ekrigardis la objekton, sed cetere, ĝuste tiu punkto estas vere humana!

241

Dirinte tion, Svidrigajlov subite denove ekridis. Raskoljnikov klare vi- dis, ke antaŭ li estas por io firme decidiĝinta homo, kaj ke li ion havas en la kapo.

16 3aK«3 1541

Vi, verSajne, tre delonge kun neniu parolis? — 11 demandis.

Preskaŭ tiel. Sed kio: ĉu vi mlras, ke mi estas tia harmonia homo?

Ne, ml miras pri tio, ke vi estas eĉ tro harmonia homo.

Ĉu ĉar ml ne ofendiĝas pro la krudeco de viaj demandoj? Ĉu tiel? Sed... pro kio ofendiĝi? Kiel vi demandis, tiel mi respondis, — li aldonis kun mirinda esprimo de simplanimeco. — Ja mi preskaŭ pri nenio inte- resiĝas, je Dio, — li daŭrigis enpensiĝeme, — precipe nun mi pri nenio estas okupita... Cetere, al vi estas permesite pensi, ke mi intence serĉas vian favoron, des pli ke mi havas aferon por via fratino, mi mem de- klaris. Sed mi diros al vi sincere: estas tre enue! Precipe dum tiuj ĉi tri tagoj, ke mi eĉ ĝojis al vi... Ne koleru, Rodion Romanoviĉ, sed vi mem ŝajnas al mi ial terure stranga. Kiel vi volas, sed io estas en vi; kaj no- me nun, tio estas ne propre en ĉi minuto, sed ĝenerale nun... Nu, nu, mi ĉesas, ne kuntiru la brovojn! Mi ja ne estas tia urso, kian vi kredas.

Raskoljnikov morne rigardis al li.

Ne, vi ne similas al urso, — li diris. — AI mi eĉ ŝajnas, ke vi estas el tre bona societo aŭ almenaŭ vi scipovas pro bezono esti ankaŭ deca homo*

Min, cetere, ne interesas ies opinioj, — seke kaj kvazaŭ eĉ kun nuanco de fiero respondis Svidrigajlov, — kaj pro tio kial ne provi esti vulgara, se tiun robon en nia klimato estas tiel oportune porti kaj... kaj precipe, se al tio mi havas naturan inklinon, — li aldonis, denove ekri- dante.

Mi aŭdis, tamen, ke ĉi tie vi havas multajn konatojn. Ja vi estas tiu, kiun oni nomas "ne sen kontaktoj". Por kio do mi necesis al vi, se ne por celoj?

Vi diris vere, kc mi havas konatojn, — rekaptis Svidrigajlov, ne respondante pri la ĉefa punkto, — mi jam renkontis; ja la trian tagon mi estas ĉi tie; kaj mi mem ilin rekonas, kaj min, ŝajne, oni rekonas. Kompreneble, mi surhavas bonajn vestojn kaj ne estas malriĉulo; nin ja eĉ la kampara reformo ne damaĝis: arbaroj kaj printempe inundataj her- bejoj, kaj la enspezo ne malkreskas⁵; sed... mi ne iros al ili; ankaŭ pli frue ili min tedis: la trian tagon mi estas Ĉi tie kaj ankoraŭ al neniu min anoncis... Kaj la urbo! Kiei vi ĝin reverkis, bonvolu klarigi! Nun ĝi estas la urbo de kancelarianoj kaj diversaj seminarianoj! Vere, multon mi ĉi tie antaŭe ne vidis, antaŭ ok jaroj, kiam mi vagis ĉi tie... Nur pri anatomio mi nun esperas, je Dio!

Pri kia anatomio?

Kaj kio koncerne tiujn klubojn, Dussot-ojn⁶, pointojn⁷ viajn, aŭ jen, ankoraŭ progreson — tio estu sen ni, — ii daŭrigis, denove ne ri- markante la dcmandon. — Kaj por kio mi estu kartotrompisto?

ĉu vi estis trompisto?

Jes ja, kiel sen tio? Tuta kompanio ni estis, bona, antaŭ ĉirkaŭ ok jaroj; bele ni pasigis la tempon; kaj ĉiuj homoj, sciu, estis kun bonaj manieroj, estis ankaŭ poetoj, estis kapitalistoj. Kaj ĝenerale ĉe ni, en la rusa socio, plej bonajn manierojn havas tiuj, kiuj estis batitaj — ĉu vi rimarkis tion? Nur en la vilaĝo mi degeneris. Kaj tiam mi trafis en pri- zonon pro ŝuldo, pro unu aĉa greko el Neĵin. Sed intervenis Marfa Pe- trovna. Ŝi elaĉetis min kontraŭ tridek mil rubloj. (Kaj mi ŝuldis sepdek). Mi kun ŝi laŭleĝe geedziĝis, kaj ŝi tuj forveturigis min en sian vilaĝon, kiel iun trezoron. Ja ŝi je kvin jaroj pliaĝis ol mi. Ŝi tre amis min. Sep jarojn mi restis en la viiaĝo, nenien forveturante. Kaj rimarku, ke la tu- tan vivon ŝi tenis dokumenton kontraŭ mi, por fremda persono, pri tri- dek mil, tiel ke, se mi intencus denove ribeli — mi tuj falus en la kap- tilon! Kaj ŝi tion farus! Amo kaj kovardeco en la virinoj ĉiam loĝas sam- tempe.

Kaj se ne estus la dokumento, ĉu vi forkurus?

Mi ne scias, kiel diri al vi. Tiu dokumento min preskaŭ ne ĝenis. Nenien mi volis forveturi; kaj eksterlanden Marfa Petrovna mem dufoje invitis, vidante ke mi enuas! Sed! Eksterlande mi antaŭe estis, kaj ĉiam mi naŭziĝis. Eble ne ĝuste, sed kiam aŭroro leviĝas, golfo Napola, maro, vi rigardas, kaj tristas. Estas plej maiagrable, ke vi efektive tristas pri io! Ne, en ia patrujo estas pli bone: ĉi tie almenaŭ vi aliajn kulpigas kaj vin mem pravigas. Nun, mi eble provus partopreni en ekspedicio al la Norda poluso⁸, ĉar j[7]ai le vin mauvais,* kaj trinki estas abomene por mi, sed krom vino, plu nenio al mi restas. Mi provis. Cetere, onidire, Berg dimanĉe en la ĝardeno de Jusupov per grandega balono ekflugos^Q, kunveturantojn kontraŭ certa pago invitas, ĉu vere?

ĉu vi flugos?

Mi? ne... mi simple... — murmuris Svidrigajlov, kvazaŭ efektive pripensante.

^Mĉu li ne ŝercas?" — miris Raskoljnikov.

Ne, la dokumento ne ĝenis min, — daŭrigis Svidrigajlov medite- me, — mi mem ne volis forveturi el la vilaĝo. Cetere, baldaŭ unu jaro

pasos de post kiam Marfa Petrovna en mia naskiĝfesto tiun dokumenton al mi fordonis, kaj aldone signifan sumon donacis. ŝi ja havis kapitalon. "Vidu, kiel mi fidas vin, Arkadij Ivanoviĉ", — vere, tiel Si diris. ĉu vi ne kredas, ke ŝi tiel diris? Sciu: en la vilaĝo mi iĝis bona mastro; en la ĉirkaŭaĵo min ĉiuj konas. Mi ankaŭ librojn ofte mendis. Marfa Pe- trovna dekomence aprobis, sed poste Ŝi ĉiam timis, ke mi trostudos.

Vi ŝajne tre sopiras pri Marfa Petrovna?

Mi? Tre ebias. Vere, tre eblas. Kaj interalie, ĉi vi kredas pri fan- tomoj?

Pri kiaj fantonoj?

Pri la ordinaraj fantomoj, jen pri kiaj!

Kaj ĉu vi kredas?

Mi, eble, ne, pour vous plaire...[8] Pli ĝuste, mi tute ne kredas.

Ĉu ili hantas vin?

Svidrigajlov iel strange ekrigardis al li.

Marfa Petrovna hantas, — li eldiris, kurbiginte la buŝon je iu stranga rideto.

Kiel hantas?

Jam trifoje ŝi hantis. Unuafoje mi ekvidis ŝin en la tago de V se- pulto, unu horon post la tombejo. Tio okazis antaŭ mia forveturo ĉi tien. La duan fojon antaŭhieraŭ, dum la veturo, ĉe 1' auroro, en la stacio Ma- Iaja Viŝera; kaj la trian fojon, antaŭ du horoj en la loĝejo, kie mi loĝas, en ĉambro; mi estis sola.

Ĉu ne sonĝe?

Tute ne. ĉiujn tri fojojn ne sonĝe. ŝi venas, parolas kun mi unu minuton kaj foriras tra pordo; ĉiam tra pordo. Eĉ kvazaŭ aŭdeble.

Kiai mi tiel pensis, ke io tia nepre okazas al vi! — subite diris Raskoljnikov kaj en la sama minuto ekmiris, ke li tion diris. Li estis tre emociita.

Je-en? Ĉu vi tiel pensis? — mire demandis Svidrigajlov, — ĉu ve- re? Nu, ĉu mi ne diris al vi, ke inter ni ekzistas iu komuna punkto, ha?

Neniam vi tion diris! — abrupte kaj pasie respondis Raskoljnikov.

ĉu ne?

Ne!

A1 mi Ŝajnis, ke mi diris. Antaŭnelonge, kiam mi eniris kaj ekvidis

vin kuŝante kun fermitaj okuloj kaj afektanta dormon, — tiam mi diris al mi: "Estas li ĝuste tiu homo!"

Kion signifas: ĝuste tiu homo? Pri kio temas? — ekkriis Raskol- jnikov.

Pri kio? Vere, mi ne scias pri kio... — sincere kaj memimpiikiĝin- te murmuris Svidrigajlov.

ĉirkaŭ unu minuton ili silentis. Ambaŭ rigardis unu al la alia tre atente.

Tio absurdas! — domaĝe kriis Raskoljnikov. — Do, kion ŝi diris al vi, kiam ŝi alvenis?

ĉu ŝi? Imagu ke pri la plej sensignifaj bagateloj, kaj miru pri mi: ĝuste ja tio kolerigas min. La unuan fojon ŝi eniris (mi tiam laciĝis, vi scias: la sepulta ceremonio, preĝo por la animo, poste la meso, manĝa- do, — finfine mi restis sola en ĉambro, ekfumis cigaredon, enpensiĝis), ŝi eniris tra pordo: "Vi, — ŝi diras, — Arkadij Ivanoviĉ, hodiaŭ pro zor- goj forgesis en la manĝejo ia horloĝon streĉi". Kaj tiun horloĝon efekti- ve, dum tiuj sep jaroj, ĉiusemajne mi mem streĉis, kaj se mi forgesis — ŝi ĉiam memorigis al mi. La sekvan tagon mi jam veturis ĉi tien. ĉe la aŭroro mi eniris la stacidomon, — nokte mi dormis maibone, ĉio dolo- ras, la okuloj fermiĝas, — aĉetis kafon, jen mi vidas — Marfa Petrovna subite eksidas apud mi, en ia manoj tenas kartaron: "Ĉu vi volas, Ar- kadij Ivanoviĉ, aŭguron de 1' kartoj pri la vojaĝo?" Ja ŝi lerte aŭguris per kartoj. Neniam mi pardonos ai mi, ke mi tiam ne akceptis la aŭgu- ron, forkuris, ektimis! Cetere, oni jam sonorigis la forveturon. Hodiaŭ, post aĉega tagmanĝo alportita el manĝejo, mi sidis kun peza stomako — do, mi sidis, fumis — subite denove Marfa Petrovna eniris: en bela ve- sto, nova silka robo, kun longega vosto: "Saluton, Arkadij Ivanoviĉ! Kiei plaĉas al vi mia robo? Anisjka tiel ne kudrus". (Anisjka estas kudristino en nia vilaĝo, el la antaŭaj servutulinoj, ŝi lernis en Moskvo — linda knabino). ŝi staras, turniĝas apud mi. Mi ĉirkaŭrigardis la robon, poste atente rigardis en ŝian vizaĝon: "Kial vi, — mi diras, — Marfa Petrovna, pro tiaj bagateloj venas al mi, mem maltrankviliĝas"? — "Afi. mia Dio, jam ne eblas vin ĝeni?" Mi diras al Ŝi, por inciti: "Mi, Marfa Petrovna, volas edziĝi". — "Tion mi povis atendi de vi, Arkadij Ivanoviĉ, ne multe vin honorigas, ke vi, apenaŭ sepultinte la edzinon, jam veturis por ed- ziĝi. Kaj bonan elekti vi ne povis, sed mi scias ja, nek vi bone fartos, nek ŝi, nur homojn vi ridigos". Kaj ŝi eiiris, kaj mi ŝajne eĉ la susuron de ŝia vosto aŭdis. Kia absurdo, ĉu ne?

Verŝajne vi nur mensogas, — efiis Raskoljnikov.

Mi malofte mensogas, — respondis Svidrigajlov, enpensiĝeme kaj kvazaŭ tute ne rimarkinte la krudecon de la demando.

Kaj ĉu antaŭe, ĝis tiam, vi iam vidis fantomojn?

Ne... jes, mi vidis, nur unufoje en la vivo, antaŭ ses jaroj. Filjka, servisto, apenaŭ li estis sepultita, mi forgesinte pri tio kriis: "Filjka, la pipon!" — li eniris kaj iris rekte al la ŝranko, kie ĉe mi staras la pipoj. Mi sidas, pensas: "Li tiel venĝas al mi", ĉar antaŭ la morto mem inter ni okazis forta kverelo. "Kiel vi aŭdacas, — mi diras, — eniri al mi kun la truita kubuto, — for, sentaŭgulo!" Li forturniĝis, eliris kaj neniam plu venis. A1 Marfa Petrovna mi tiam ne diris. Mi jam voiis servi pri li rek- viemon, sed ekhontis.

Iru al doktoro.

Tion mi sen vi komprenas, ke mi estas malsana, kvankam, vere, mi ne scias kiun malsanon mi havas; laŭ mi, mi estas kvinoble pli sana ol vi. Mi demandis vin ne pri tio, —- ĉu vi kredas aŭ ne, ke fantomoj vizitas homojn. Mi vin demandis: ĉu vi kredas, ke fantomoj ekzistas?

Ne, neniuokaze mi kredos! — kun iu malico ekkriis Raskoljnikov.

Ja kiel oni kutime diras? — murmuris Svidrigajlov, kvazaŭ por si mem, rigardante flanken kaj iom klininte la kapon. — Oni diras: "Vi estas malsana, do, kion vi imagas, estas nur neekzistanta deliro". Tamen mankas ĉi tie strikta logiko. Mi konsentas, ke fantomoj hantas nur mal- sanulojn sed tio ja pruvas sole, ke fantomoj vizitas nur malsanulojn, kaj ne tion, ke ili entute ne ekzistas.

Certe ne ekzistas! — ekscitite persistis Raskoljnikov.

Ne? Vi tiel pensas? — daŭrigis Svidrigajlov, malrapide rigardinte al li. — Nu, kaj se rezoni tiel (vi helpu): "Fantomoj estas, por tiel diri, flokoj kaj fragmentoj de aliaj mondoj, ilia komenco. La sana homo, kom- preneble, ne bezonas ilin vidi, ĉar la sana homo estas la plej surtera homo, kaj do, li devas vivi nur la teran vivon, por ke la ordo estu re- spektata. Sed apenaŭ li ekmalsanis, nur iomete difektiĝis la normala tera ordo en la organismo, tuj manifestiĝas la ebleco de alia mondo, tiel ke mortinte, li entute transiras en alian mondon". Mi pri tio delonge me- ditas. Se vi kredas pri la estonta vivo, do ankaŭ pri tiu rezono vi povas ekkredi.

Mi ne kredas pri la estonta vivo, — diris Raskoljnikov.

Svidrigajlov sidis enpensiĝema.

Kaj se tie estas nur araneoj aŭ io simila, — subite li diris.

"Li estas demenculo", — ekpensis Raskoijnikov.

Ni ĉiam imagas la eternon kiel ideon, kiun ne eblas perceptj, io grandega, giganta! Sed kial nepre giganta? Kaj se tute male, imagu, tie estos nur unu ĉambreto, simila ai vilaĝa banejo, fuigokovrita, kaj en ĉiuj anguloj estas araneoj, kaj jen la tuta eterno. Kelkiam min io simila ha- lucinas.

Kaj ĉu tute nenio pli konsoia kaj pli justa ol tio ai vi prezentiĝas! — kun malsaneca sento ekkriis Raskoljnikov.

Pli justa? Sed kiel ni povas scii, eble ĝuste tio estas pli justa, kaj mi ĝuste tiel farus! — respondis Svidrigajlov, ijialcerte ridetante.

Iu frosto subite trakuris ia korpon de Raskoijnikov ĉe tiu monstra re- spondo. Svidrigajlov levis la kapon, fikse rigardis al ii kaj subite ekridis.

Nur imagu, — ii ekkriis, — antaŭ nur horduono ni eĉ ne konis unu la alian, ni estis malamikoj, inter ni estas nesolvita afero; la aferon ni lasis kaj jen al kia literaturo venis! Nu, ĉu mi diris malveron, ke ni estas pomoj de la sama arbo?

Do, estu afabla, — ekscitite daŭrigis Raskoljnikov, — permesu pe- ti vin pli rapide kiarigi kaj sciigi al mi, kial vi honorigis min per via vizito... kaj... kaj... mi rapidas, mi ne havas tempon, mi devas iri...

Bonvolu, bonvolu. Via fratino, Avdotja Romanovna, edziniĝas al sinjoro Luĵin, Petro Petroviĉ, ĉu?

Ĉu estas eble eviti ĉiun demandon pri mia fratino kaj ne mencii ŝian nomon. Mi eĉ ne komprenas, kiel vi aŭdacas en mia ĉeesto prononci ŝian nomon, se vi nur pfektive estas Svidrigajlov?

Sed kiel mi povas ne mencii ŝian nomon, se mi venis por paroli ĝuste pri ŝi?

Bone, parolu, sed pli rapide!

Mi estas certa, ke pri tiu sinjoro Luĵin, mia boparenco, vi jam for- mis vian opinion, se vi almenaŭ duonan horon vidis lin aŭ nur ion veran kaj ekzaktan aŭdis pri li. Por Avdotja Romanovna li ne estas parulo. Laŭ mi, Avdotja Romanovna en tiu afero oferas sin tre grandanime kaj ne kaikulinte bone, por... por sia familio. A1 mi ŝajnis, sekve de ĉio, kion mi aŭdis pri vi, ke ankaŭ vi estus tre kontenta, se tiu geedziĝo rompiĝus sen perdo de interesoj. Nun, ekkoninte vin persone, mi pri tio tute cer- tas.