Krimo kaj Puno

De via flanko ĉio ĉi estas tre naiva; pardonu min, mi volis diri: aroga, — diris Raskoijnikov.

ĉu per tio vi volas esprimi, ke mi klopodas por mi? Ne maltran- kviliĝu, Rodion Romanoviĉ, se mi klopodus por mia profito, tiam mi ne parolus tiel rekte, ĉar mi ne estas ja absolute stuita. En tiu riiato mi malkovru al vi ilnu psikologian strangaĵon. Ĵus, pravigante mian amon al Avdotja Romanovna, mi diris, ke mi mem estis viktimo. Do, sciu, ke neniun amon mi sentas nun, n-neniun, tiel ke eĉ al mi mem tio estas stranga, ĉar iam mi efektive sentis ion seriozan...

Pro farniento kaj malĉasto.

Efektive, mi estas homo farnienta kaj malĉasta. Cetere, via fratino havas tiom da avantaĝoj, ke eĉ mi ne povis rezisti al la impreso. Sed tio ĉi estas absurda, kiel nun mi mem vidas.

ĉu jam delonge vi tiel vidas?

Jam antaŭe mi komencis rimarki, kaj definitive mi konvinkiĝis an- taŭ tri tagoj, preskaŭ en la minuto de P veno al Peterburgo. Cetere, an- koraii en Moskvo mi imagis, ke mi veturas por venki la koron de Avdotja Romanovna kaj rivali kun sinjoro Luĵin.

Pardonu, ke mi interrompas vin, estu afabla: ĉu vi povas kurtigi vian parolon kaj transiri rekte al la celo de via vizito. Mi rapidas, mi devas iri...

Kun granda plezuro. Veninte ĉi tien kaj decidinte nun entrepreni iun... vojaĝon, mi intencas fari necesajn anticipajn dispoziciojn. Miaj in- fanoj restis ĉe la onklino: ili estas riĉaj kaj persone min ili ne bezonas. Cetere, kia mi estas patro! Por miaj bezonoj mi prenis nur tion, kion antaŭ unu jaro donacis al mi Marfa Petrovna. Por mi sufiĉos. Pardonu, tuj mi transiras al la afero mem. Antaŭ la vojaĝo, kiu eble realiĝos, mi volas ankaŭ pri sinjoro Luĵin fini. Mi propre ne abomenas lin, sed fakte pro li okazis tiu kverelo kun Marfa Petrovna, kiam mi eksciis, ke tiun geedziĝon ĝuste ŝi bakis. Nun mi dezirus renkonti Avdotjan Romanov- nan, pere de vi kaj prefere en via ĉeesto por klarigi al ŝi, unue, ke de sinjoro Luĵin ŝi ne nur ne havos profiton, sed eĉ plej probable malpro- fitos. Poste, mi intencas peti ŝian pardonon pro ĉiuj tiuj antaŭnelongaj malagrablaĵoj kaj aŭdacus proponi al ŝi dek mil rublojn kaj tielmaniere plifaciligi la disiĝon de sinjoro Luĵin, la disiĝon, al kiu ŝi mem estus ĝoja, se nur tio eblus.

Sed vi efektive estas freneza! — kriis Raskoljnikov, eĉ ne tiom ko- leriĝante, kiom mirante. — Kiel vi aŭdacas tiel diri!

Mi sciis, ke vi krios. Sed unue, kvankam mi ne estas riĉa, sed tiujn dek milojn mi havas tute liberaj, do tute, tute ne necesaj al mi. Se ilin ne akceptus Avdotja Romanovna, mi eble eĉ pli stulte ilin for- uzus. Estis unue. Due: mia konscienco estas tute kvieta; mi proponas sen iuj ajn kalkuloj. Kredu aŭ ne kredu, sed poste ekscios kaj vi kaj Avdotja Romanovna. Mi volas diri, ke mi efektive kaŭzis multajn zorgojn kaj malagrablaĵojn al via altestimata fratino; do, sentante la sinceran pen- ton, mi elkore deziras ne min eiaĉeti, ne la malagrablaĵojn pagi, sed simple fari ion bonan al ŝi, kun tiu motivo, ke ja mi ne havas privilegion fari nur fiaĵojn. Se en mia propono estus almenaŭ miliona ono de kal- kulo, tiam certe mi ne proponus nur dek milojn, se antaŭ kvin semajnoj mi proponis al ŝi pli multe. Krom tio, mi verŝajne tre kaj tre baldaŭ edziĝos al junulino, kaj sekve, ĉiuj suspektoj pri iuj atencoj kontraŭ Av- dotja Romanovna per tio devas esti nuligitaj. Konklude mi diros, ke ed- ziniĝante al sinjoro Luĵin, Avdotja Romanovna prenas la saman monon, nur de alia flanko... Sed ne koleru, Rodion Romanoviĉ, rezonu trankvile kaj sobre.

Dirante tion, Svidrigajlov mem estis ekstreme trankvila kaj sobra.

Mi petas vin fini, — diris Raskoljnikov. ■— Ĉiuokaze tio estas ne- pardoneble aroga.

Neniom. Se tiel la homo al la homo en la tuta mondo nur mal- bonon povus fari kaj, kontraŭe, ne povus fari eĉ eron da bono, pro la sensignifaj konvcnciaj formalaĵoj. Estus stulte. Ja se mi, ekzemple mor- tus kaj tiun sumon al via fratino testamentus, ĉu ankaŭ tiam ŝi rifuzus akcepti?

Verŝajne tiel.

Tute ne. Cetere, se ne — do ne, estu ja tiel. Sed dek miloj — estas bela aĵo ĉe okazo. Ĉiuokaze mi petas vin transdoni miajn vortojn al Avdotja Romanovna.

Mi ne transdonos.

En tiu okazo, Rodion Romanoviĉ, mi estos devigita mem klopodi pri persona renkonto, kaj do, mi ŝin ĝenos.

Kaj se mi transdonus, ĉu vi klopodus pri persona renkonto?

Mi eĉ ne scias, kiel diri al vi. Unu fojon mi tamen tre dezirus revidi ŝin.

Ne esperu.

Domaĝe. Cetere, vi ne scias min. Kiam ni konatiĝos pli proksi- me...

ĉu vi kredas, ke ni konatiĝos pli proksime?

Kial ne? — ridetinte diris Svidrigajlov, leviĝis kaj prenis la ĉape- lon, — kvankam mi ne volis iri al vi, sed irante ĉi tien, mi ne tre espe- ris pri vi, kvankam, cetere, via fizionomio ankoraŭ matene konsternis min...

Kie vi min matene vidus? — maltrankvile diris Raskoljnikov.

Hazarde... A1 mi ŝajnas, ke en vi estas io, taŭga por mi... Ne maltrankviliĝu, mi ne estas tedulo; kaj kun trompistoj mi pace vivis kaj princon Svirbej, mian malproksiman parencon kaj magnaton, mi ne te- dis, kaj pri la Rafaela Madono al sinjorino Prilukova en albumo mi suk- cesis skribi, kaj kun Marfa Petrovna mi sep jarojn senforveture vivis, kaj en la domo de Vjazemskij en Sennaja mi en la pasinto noktumis¹⁰, kaj per la balono kun Berg mi eble flugos.

Nu, bone. Permesu demandi, ĉu vi baldaŭ entreprenas vian voja- ĝon?

Kian vojaĝon?

Nu, tiun «vojaĝon»... Vi mem ja diris.

La vojaĝon? Aĥ, jes!.. efektive, mi diris al vi pri la vojaĝo... Estas vasta demando... Kaj tamen, se vi nur scius, pri kio vi demandas! — li aldonis kaj subite laŭte kaj kurte ekridis. — Anstataŭ la vojaĝo mi eble edziĝos; oni fianĉinon al mi svatas.

Ĉi tie?

Jes.

Kiam vi sukcesis?

Sed kun Avdotja Romanovna unu fojon mi tre dezirus revidiĝi. Mi serioze petas. Nu, ĝis revido... afi, jes! Jen kion mi forgesis! Transdonu, Rodion Romanoviĉ, al via fratino, ke en la testamento de Marfa Petrov- na por ŝi estas destinitaj tri miloj. Tio estas tute certa. Marfa Petrovna tiel ordonis unu semajnon antaŭ la morto, kaj en mia ĉeesto tio okazis. Post du-tri semajnoj Avdotja Romanovna povos ricevi monon.

Cu vi diras la veron?

La veron. Transdonu. Nu, adiaŭ. Ja mi loĝas de vi tre proksime.

Elirante, Svidrigajlov koliziis en la pordo kun Razumifiin.

n

Estis jam preskaŭ la oka horo; ili ambaŭ rapidis al la domo de Ba- kalejev, por veni pli frue ol Luĵin.

Do, kiu estis ĉe vi? — demandis Razumihin, kiam ili eiiris stra- ten.

Estis Svidrigajlov, ĝuste tiu bienuio, en kies domo estis ofendita ia fratino, kiam ŝi servis ĉe ili kiel guvernistino. Pro liaj amoraj perse- kutoj ŝi devis foriri de tie, elpelita de lia edzino, Marfa Petrovna. Tiu Marfa Petrovna poste petis ŝian pardonon, kaj ĵus subite mortis. Ni pri ŝi parolis matene, ĉu vi memoras? Mi ne scias pro kio, sed tiun homon mi tre timas. Li alveturis tuj post la sepulto de P edzino. Li estas tre stranga kaj tre firme decidiĝinta al io... Li kvazaŭ scias ion... De li ne- cesas protekti Dunjan... mi tion volis diri al vi, ĉu vi aŭdas?

Protekti! Kion do li povas fari kontraij Avdotja Romanovna? Nu, dankon al vi, Rodja, ke vi tiel diras al mi... Mi protektos ŝin!... Kie li loĝas?

Mi ne scias.

Kial vi ne demandis? Eh, domaĝe! Cetere, mi mem ekscios!

Ĉu vi vidis lin? — demandis Raskoljnikov post kelka silento.

Nu jes, mi rimarkis; bone rimarkis.

Ĉu vi ĝuste lin vidis? Klare vidis? — insistis Raskoljnikov.

Nu jes, mi klare memoras, inter milo da homoj mi lin rekonus, mi havas bonan memoron pri vizaĝoj.

111 denove silentis.

Hm... bone... — murmuris Raskoljnikov. Ĉar jen estas kio... mi ekkredis... al mi ĉiam ŝajnas... ke tio povas esti eĉ ne fantazio.

Sed pri kio vi? Mi vin ne tute bone komprenas.

Jen vi ĉiuj diras, — daŭrigis Raskoljnikov, kurbiginte la buŝon je rideto, — ke mi estas freneza; kaj al mi nun ĝuste ŝajnis, ke mi eble efektive estas freneza kaj mi vidis nur fantomon!

He, kion vi diras!

Sed kiu povas ĝuste scii! Povas esti, mi vere frenezas, kaj ĉio, kio okazis dum tiuj ĉi tagoj, ĉio eble estis nur en la imago...

Eh, Rodja! Denove oni ĉagrenis vin!.. Do, kion ii diris, por kio li venis?

Raskoljnikov ne respondis, Razumiĥin pensis dum unu minuto.

Do, aŭskultu mian respondon, — li komencis. — Mi al vi venis, sed vi dormis. Poste ni tagmanĝis, kaj poste mi iris al Porfirij. Zametov ankoraŭ estas ĉe li. Mi volis komenci, sed ne sukcesis. Neniel mi povis ekparoli per konvena maniero. Ili kvazaŭ ne komprenas kaj ne povas kompreni, sed tute ne konfuziĝas. Mi forkondukis Porfirij-on al la fene- stro kaj komencis paroli, sed denove pro io ne sukcese: li rigardas flan- ken, kaj mi rigardas flanken. Mi, finfine, puŝis al lia nazo la pugnon kaj diris, ke mi frakasos lin, laŭparence. Li nur ekrigardis al mi. Mi kraĉis kaj foriris, jen la tuto. Tre stulte. AI Zametov mi ne diris eĉ unu vorton. Nur vidu: mi pensis ke mi agis aĉe, sed kiam mi desupris laŭ la ŝtuparo, al mi unu penso venis, ĝi preskaŭ iumigis min: pro kio ni klopodas? Ja se por vi iu danĝero estus aŭ io tia — nu jes. Sed kiel ĝi minacas al vi! Vi ja tute ne kulpas, do kraĉu al ili; ja ni poste mokos ilin, kaj mi en via loko komencus eĉ mistifiki ilin. Ja kicl poste ili hon- tos! Kraĉu; poste ni eĉ draŝi ilin povos, kaj nun ni ridu!

— Komprencble, tiel! —■ respondis Raskoljnikov. "Kaj kion vi morgaŭ diros?" — li pensis. Stranga afero, li ankoraŭ eĉ unufoje ne pcnsis: "kion pensos Razumiĥin, kiam li ekscios?" Pensinte tion, Raskoljnikov fikse ri- gardis al li. Per la nuna raporto de Razumiĥin pri la vizito al Porfirij li multe estis interesita: tiel multe pasis de tiu tempo kaj aldoniĝis!..

En la koridoro ili koliziis kun Lujin: li venis ekzakte je la oka horo kaj serĉis la ĉambron, tiel ke ĉiuj tri eniris kune, sed ne rigardante unu al la alia kaj ne salutante. La junaj viroj eniris la unuaj, kaj Petro Pe- troviĉ, por deco, iom prokrastiĝis en la antaŭĉambro, malvestante la mantelon.

Pulfieria Aleksandrovna tuj eliris renkonti lin ĉe la sojlo. Dunja sa- lutis ia fraton.

Petro Petroviĉ eniris kaj sufiĉe afable, kvankam kun duobligita soli- deco, riverencis al la virinoj. Cetere, li rigardis tiel, kvazaŭ li perdus siajn pensojn kaj ankoraŭ ne retrovus ilin. Pulĥeria Aleksandrovna an- kaŭ iom konfuziĝis kaj rapidis sidigi ĉiujn ĉe la ronda tablo, sur kiu bo- lis samovaro. Dunja kaj Luĵin sidiĝis unu kontraŭ la alia ĉe ambaŭ flan- koj de la tablo. Razumiĥin kaj Raskoljnikov lokiĝis kontraŭ Pulĥeria Aleksandrovna — Razumiĥin pli proksime al Luĵin, kaj Raskoljnikov apud la fratino.

Momente venis silento. Petro Petroviĉ senhaste elprenis batistan tu- keton, de kiu sentiĝis aromo de parfumo, kaj purigis la nazon kun la aspekto de bonintenca homo, tamen iom ofendita en sia digneco, kaj ĉe tio firme decidinta postuli klarigojn. A1 li ankoraŭ en la antaŭĉambro ve- nis ideo: ne malvesti la mantelon kaj forveturi kaj per tio severe kaj im- pone puni ambaŭ virinojn, por ke ili abrupte eksentu ĉion. Sed li ne ku- raĝis. Des pli ke tiu homo ne ŝatis malklarecon, kaj ĉi tie estis necese kJarigi: se tiel evidente estas rompita lia ordono, do estas ne senkaŭze,

Raj do prefere li nun ĉion eksciu; kaj por puni li ĉiam havos tempon, des pli ke ili estas en liaj manoj.

Mi esperas, ke la veturo pasis bone? — li oficiale adresis al Pul- ĥeria Aleksandrovna.

Dank' al Dio, Petro Petroviĉ.

Tre agrable. ĉu ankaŭ Avdotja Romanovna ne laciĝis?

Ja mi estas juna kaj forta, mi ne laciĝis, sed la patrino veturis malfacile, — respondis Duneĉka.

Kion fari; niaj naciaj vojoj estas tre longaj. Grandas tiel nomata "panjo Ruslando"... Kaj mi, spite al mia deziro, neniel povis hieraŭ ren- konti vin personĉ. Espereble ĉio pasis sen specialaj zorgoj?

Afi, ne, Petro Petroviĉ, ni estis tre maikuraĝigitaj, — kun aparta voĉnuanco rapidis deklari Pulfieria Aleksandrovna, — kaj se Dio mem, ŝajne, ne sendus al ni Dmitrij-on Prokofjiĉ, ni simple pereus. Jen estas li, Dmitrij Prokofjiĉ Razumifiin, — ŝi aldonis prezentante lin al Luĵin.

Jes, mi jam havis la plezuron... hieraŭ, — murmuris Luĵin, mal- simpatie strabinte la okulojn al Razumifiin, poste kuntiris la brovojn kaj silentiĝis. Kaj ĝenerale Petro Petroviĉ apartenis al tiu kategorio de ho- moj, evidente ekstreme afablaj en la societo kaj precipe pretendantaj al afableco, kiuj se la afero evoluas kontraŭ ilia plano, tuj perdas ĉiujn siajn manierojn kaj iĝas similaj pli ĝuste al farun-sakoj, ol al leĝeraj ka- valiroj vigligantaj societon. ĉiuj denove eksilentis: Raskoljnikov persiste silentis, Avdotja Romanovna ĝis certa tempo ne volis rompi la silenton, Razumiĥin nenion havis por diri, tiel, ke Pulĥeria Aleksandrovna denove maltrankviliĝis.

Marfa Petrovna mortis, ĉu vi aŭdis, — ŝi ekparolis uzante sian plej efikan rimedon.

Certe, mi aŭdis. Mi inter la unuaj estis informita kaj mi eĉ alve- turis nun por sciigi al vi, ke Arkadij Ivanoviĉ Svidrigajlov, tuj post la sepulto de la edzino, haste forveturis en Peterburgon. Estas tiel, kiel mi aŭdis de certaj fontoj.

En Peterburgon? ĉi tien? — alarmite demandis Duneĉka kaj re- ciprokis rigardojn kun la patrino.

Guste tiel, kaj kompreneble, ne sen ceioj, se preni en konsideron la hastecon de V forveturo kaj ĝenerale la antaŭajn cirkonstancojn.

Mia Dio! ĉu li ankaŭ ĉi tie ne lasos Duneĉkan en trankvilo? — ekkriis Pulĥeria Aleksandrovna.

Al mi ŝajnas, ke vi ne devus precipe maltrankviliĝi, nek vi, nek

Avdotja Romanovna, certe se vi mem ne dezirus havi kun li iujn rilatojn. Kio koncernas min, mi observas kaj nun serĉas, kie li haltis...

Afi, Petro Petroviĉ, vi ne kredos, ĝis kia grado vi nun timigis min! — daŭrigis Pulĥeria Aleksandrovna. — Mi vidis lin nur dufoje, kaj li Ŝajnis al mi tiom terura, tiom terura! Mi certas, ke li kaŭzis la morton de Marfa Petrovna.

Pri tio ne eblas esti certa. Mi havas ĝustajn informojn. Mi ne kon- traŭdiras, li eble kontribuis al la plirapidiĝo de la afero, por tiel diri, per la morala influo de ofendo; sed kio koncernas la konduton kaj ĝene- rale la moralan karakterizon de tiu persono, mi kun vi plene konsentas. Mi ne scias, ĉu li nun estas riĉa, kaj kion lasis al li Marfa Petrovna; pri tio mi ekscios tre baldaŭ; sed ĉi tie, en Peterburgo, havante almenaŭ iujn monrimedojn, li certe rekomencos sian malnovan vivon. Li estas la plej malĉasta kaj pereinta en malvirtoj homo el ĉiuj samspecaj homoj! Mi havas konsiderindajn motivojn por supozi, ke Marfa Petrovna, kiu havis la malfeliĉon ekami lin kaj elaĉeti el la ŝulda prizono, antaŭ ok jaroj, servis al li ankoraŭ en la alia rilato: nur per ŝiaj penoj kaj oferoj estis estingita en la komenco mem krima afero, kun aspekto de brutala kaj por tiel diri, fantasta murdo, pro kiu ti tre probable povus promeni en Siberion. Jen kia homo li estas, se vi volas scii.

Afi, Dio! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna. Raskoljnikov atente aŭskultis.

Ĉu vi diras la veron, ke vi havas pri tio ĝustajn informojn? — demandis Dunja severe kaj impone.

Mi diras ai vi nur tion, kion mi aŭdis mem, laŭ sekreto, de Marfa Petrovna. Necesas rimarki, ke de la jura vidpunkto, tiu kazo estas tre malklara. ĉi tie loĝis, cetere ankaŭ nun ŝajne loĝas iu Resslifi¹¹, ekster- landanino kaj krom tio ankoraŭ uzuristino, okupiĝanta ankaŭ pri aliaj aferoj. Kun tiu Resslifi sinjoro Svidrigajlov delonge troviĝis en tre inti- maj kaj misteraj rilatoj. Ĉe ŝi loĝis malproksima parencino, ŝajne nepino, surdmuta knabino ĉirkaŭ dekkvinjara aŭ eĉ dekkvarjara, kiun tiu Resslifi senlime malamis kaj pro ĉiu manĝita panpeco riproĉis; eĉ batis ŝin te- rure. Iam ŝi estis trovita en subtegmentejo pendumiĝinta. Oni konstatis suicidon. Post la ordinaraj procedoj la afero finiĝis per tiu konstato, sed poste aperis denunco, ke la infano estis... terure mistraktita fare de Svi- drigajlov. Vere, ĉio tio estis malklara, denuncis alia germanino, fikon- duta virino kaj ne fidebla; fine, eĉ la denunco ne estis realigita; dank' al penoj kaj mono de Marfa Petrovna ĉio iimiĝis per onidiro. Tamen, tiu onidiro estis tre multsignifa. Vi certe, Avdotja Romanovna, en ilia domo aŭdis la historion pri servisto Filipo, mortinta pro torturado, antaŭ ses jaroj, ankoraŭ en la tempo de servuto.

Mi aŭdis, kontraŭe, ke tiu Filipo mem strangolis sin.

Custe tiel, sed devigis, aŭ pli bone diri, inklinis lin al la suicido la senĉesa sistemo de persekutoj kaj punoj de sinjoro Svidrigajlov.

Mi ne scias tion, — seke respondis Dunja, — mi nur aŭdis iun tre strangan historion, ke tiu Filipo estis iu hipokondriulo, iu hejma fi- lozofo, homoj diris, li "trolegis", kaj ke li strangolis sin pro la mokoj, sed ne pro draŝoj de sinjoro Svidrigajlov. Sed dum mia ĉeesto li bone traktis la homojn, kaj la homoj eĉ amis lin, kvankam ankaŭ ili kulpigis lin pri la morto de Filipo.

Mi vidas, ke vi, Avdotja Romanovna, iel iĝis subite inklina pravigi lin, — rimarkis Luĵin, kurbiginte ia buŝon je ambigua rideto. — Efek- tive, li estas homo ruza kaj trompema koncerne virinojn, kaj kiel plo- rinda ekzemplo povas servi Marfa Petrovna, tiel strange mortinta. Mi nur volis servi al vi kaj via panjo per mia konsilo, atendante liajn novajn kaj sendube okazontajn provojn. Kio koncernas min, mi estas firme cer- ta, ke tiu homo sendube denove malaperos en prizono por ŝuldantoj. Marfa Petrovna neniam intencis ion testamenti al li kaj se Ŝi ion lasis al li, tio estas plej probable io plej necesa, malmultekosta, efemera, kio eĉ por unu jaro ne sufiĉos al homo kun liaj kutimoj.

Petro Petroviĉ, mi petas vin, — diris Dunja, — ni ĉesu pri sinjoro Svidrigajlov. Tio afliktas min.

Li ĵus vizitis min, — subite diris Raskoljnikov, por ia unua fojo rompinte la silenton.

De ĉiuj flankoj aŭdiĝis eksklamacioj, ĉiuj direktiĝis al li. Eĉ Petro Petroviĉ emociiĝis.

Antaŭ unu horo kun duono, kiam mi dormis, li eniris, vekis min kaj prezentis sin, — daŭrigis Raskoljnikov. — Li estis sufiĉe babilema kaj ĝoja kaj li tute kredas ke li amikiĝos kun mi. Interalie, li tre petas kaj serĉas rendevuon kun vi, Dunja, kaj li petis min esti peranto en tiu rendevuo. Li havas por vi unu proponon; pri kio temas, li ne diris al mi. Krom tio, li tute certigis min, ke Marfa Petrovna, unu semajnon an- taŭ la morto, sukcesis lasi por vi, Dunja, per testamento tri mil rublojn, kaj tiun monon vi povos nun ricevi tre baldaŭ.

Dank' al Dio! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna kaj krucosignis. — Preĝu pri ŝi, Dunja, preĝu!

Tio efeklive estas vero, — ellasis Luĵin.

Nu-nu, kio plu? — urĝis Duneĉka.

Poste li diris, ke li mem ne estas riĉa kaj la tuta bieno restas al liaj infanoj, kiuj nun estas ĉe la onklino. Poste, ke li haltis ie proksime de mi, sed kie? — mi ne scias, ne demandis...

Sed kion, kion li volas proponi al Duneĉka? — demandis timigita Pulheria Aleksandrovna. — Ĉu li diris al vi?

Jes, li diris.

Kion?

Mi poste diros. — Raskoljnikov eksilentis kaj turniĝis al sia teo.

Petro Petroviĉ eligis horloĝon kaj ekrigardis.

Mi devas iri pro afero, kaj tiel mi ne malhelpos, — li aldonis kun iom pikita aspekto kaj komencis leviĝi de la seĝo.

Restu, Petro Petroviĉ, — diris Dunja, — ja vi havis intencon sidi kun ni dum ĉi vespero. Tiom pli, ke vi mem skribis, ke vi deziras ion klarigi kun panjo.

ĉuste tiel, Avdotja Romanovna, — impone diris Petro Petroviĉ, denove eksidinte sur la seĝo, sed ankoraŭ konservante la ĉapelon en la manoj, — mi efektive deziris klariĝi kaj kun vi kaj kun via estimata pa- trino, kaj interalie pri tre gravaj punktoj. Sed same kiel via frato ne po- vas en mia ĉeesto rakonti pri la proponoj de sinjoro Svidrigajlov, mi ne deziras kaj ne povas klarigi... en ĉeesto de aliaj personoj... koncerne kelkajn tre kaj tre gravajn punktojn. Des pli, ke mia fundamenta kaj persista peto ne estis plenumita...

Luĵin surprenis amaran aspekton kaj fiere eksilentis.

Via peto, ke la frato ne ĉeestu dum nia renkonto, ne estas ple- numita nur pro tio, ke tiel mi volis, — diris Dunja. — Vi skribis, ke la frato ofendis vin; mi opinias, ke tion necesas senprokraste kiarigi kaj vi devas interpaciĝi. Se Rodja efektive ofendis vin, tiam li devas peti kaj li petos vian pardonon.

Petro Petroviĉ tuj kuraĝiĝis.

Ekzistas tiaj ofendoj, Avdotja Romanovna, kiujn eĉ kun plej gran- da deziro, forgesi ne eblas. Ĉio havas limon, kiun transpaŝi estas dan- ĝere; ĉar, unufoje transpaŝinte, reveni jam maleblas.

Mi ne pri tio parolis kun vi, Petro Petroviĉ, — iom malpacience interrompis Dunja, — komprenu bone, ke nia tuta estonto nun dependas de tio, ĉu klariĝos kaj ordiĝos ĉio plej rapide, aŭ ne? Mi rekte, de la unua vorto diras, ke aliel mi ne povas opinii, kaj se mi nur almenaŭiom estas kara al vi, tiam, kvankam kun malfacilo, tiu tuta historio jam hodiaŭ devas finiĝi. Mi ripetas al vi: se la frato estas kulpa, li petos vian pardonon.

Mi miras, ke vi tiel metas la demandon, Avdotja Romanovna, — pli kaj pli ekscitiĝis Luĵin, — estimante kaj, por tiel diri, adorante vin, mi samtempe tre kaj tre povas ne ami iun el viaj familianoj. Pretendante je feliĉo esti via fianĉo, mi tamen samtempe ne povas akcepti por mi de- vojn neakcepteblajn...

Ah, lasu bonvole tiun ofendiĝemon, Petro Petroviĉ, — sentoplene interrompis Dunja, — kaj estu tiu saĝa kaj nobla homo, kia mi ĉiam kredis vin kaj volas plu kredi. Mi donis al vi grandan promeson, mi estas via fianĉino: do, konfidu al mi tiun aferon kaj kredu, ke mi havos la fortojn por juĝi objektive. Tio, ke mi prenas al mi la rolon de juĝisto, estas surpriza por mia frato, samkiel por vi. Kiam mi invitis lin hodiaŭ, spite vian leteron nepre veni al nia rendevuo, mi nenion diris al li pri miaj intencoj. Komprenu, ke se vi ne interpaciĝos, mi devos elekti: aŭ vin, aŭ lin. Tiel staras la demando kaj de via kaj de lia flanko. Mi ne volas kaj ne devas erari en la elekto. Por vi mi devas ŝiri rilatojn kun la frato; por la frato mi devas ŝiri kun vi. Mi volas kaj povas ekscii nun certe: ĉu li estas frato al mi? Kaj pri vi: ĉu mi estas kara al vi, ĉu vi estimas min: ĉu vi estas mia edzo?

Avdotja Romanovna, — ŝokite diris Luĵin, — viaj vortoj estas tro muitsignifaj por mi, mi diros pli, eĉ ofendaj, pro tiu situacio, kiun mi havas rilate al vi. Jam ne parolante pri la ofenda kaj stranga komparo de mi kun... la aroganta junulo, per viaj vortoj vi allasas la eblecon rompi la promeson donitan al mi. Vi diras: "aŭ vi, aŭ Ii?'\ do, ĝuste per tio vi montras al mi, kiel malmulte mi signifas por vi... mi ne povas koncedi tion ĉe la rilatoj kaj... devoj, ekzistantaj inter ni.

Kiel! — ekflamis Dunja, — mi metas vian intereson apud tio, kio ĝis nun estis la plej kara en mia vivo, kio ĝis nun konsistigis tutan mian vivon, kaj subite vi ofendiĝas pro tio, ke mi atribuas al vi malmultan valoron!

Raskoljnikov silente kaj sarkasme ridetis, Razumiĥin skuiĝis; sed Pe- tro Petroviĉ ne akceptis la obĵeton; kontraŭe, kun ĉiu vorto li iĝis pli altruda kaj incitiĝema, kvazaŭ li trovus en tio guston.

257

La amo al la estonta kunvivanto, al la edzo, devas superi la amon al la frato, — li prononcis sentence, — kaj ĉiuokaze, mi ne volas esti komparata... Kvankam mi antaŭe insistis, ke en la ĉeesto de via frato

17 3aKai 1541mi ne deziras kaj ne povas kiarigi ĉion, kun kio mi venis, mi tamen tuj devas adresi al via altestimata patrino por necesa kiarigo de unu tre fundamenta kaj ofenda por mi punkto. Via filo, — li adresis al Pulfieria Aleksandrovna, — hieraŭ, en la ĉeesto de sinjoro Raciufiin (aŭ... Ĉu, Ŝajne, tiel? pardonu, ml forgesis vian familian nomon, — 11 afable rive- rencis al Razumifiin), 11 ofendis min per kripligo de mla penso, kiun mi diris al vi en la privata interparolo ĉe kafo, nome, ke edziĝo al malriĉa junulino, kiu jam spertis malfeliĉon en la vivo, laŭ mi, estas pli avantaĝa en la geedza aspekto, ol al junulino spertinta bonstaton, ĉar estas pli utila por la moralo. Via filo intence troigis la signifon de 1' vortoj ĝis absurdeco, kulpignite min pri malicaj intencoj kaj, laŭ mia kompreno, li bazis sin sur via korespondaĵo. Mi estus feliĉa, se vi, Pulfieria Aleksan- drovna, povus malkonvinki min pri tio kaj tiel trankviligi. Diru al mi, per kiuj nome terminoj vi transdonis miajn vortojn en via letero al Ro- dion Romanoviĉ?

Mi ne memoras, — stumblis Pulfieria Aleksandrovna, — mi tran- sdonis kiel mi mem komprenis. Mi ne scias, kiel transdonis al vi Rod- ja... Eble Ii ion troigis.

Sen via sugesto li ne povus troigi.

Petro Petroviĉ, — digne diris Pulfieria Aleksandrovna, — pruvo de tio, ke mi kun Dunja ne akceptis viajn vortojn laŭ tre malbona vid- punkto, estas tio, ke ni cstas ĉi tie.

Bone, panjo! — aprobis Dunja.

Do, mi ankaŭ pri tio kulpas! — ofendiĝis Luĵin.

Jen, Petro Petroviĉ, vi kulpigas Rodion-on, sed vi mem pri li an- taŭnelonge malveron skribis en la letero, — aldonis vigliĝinte Pulfieria Aleksandrovna.

Mi ne memoras, ke mi skribis iun malveron.

Vi skribis, — akre diris Raskoljnikov, ne turnante sin al Luĵin,

ke mi hieraŭ fordonis monon ne al la vidvino de la tretito, kiel efek- tive okazis, sed al lia filino (kiun ĝis la hieraŭa tago mi neniam vidis). Vi tion skribis, por kvereligi min kun la parencoj, kaj por tio vi aldonis, en fiaj esprimoj, pri la konduto de la junulino, kiun vi ne konas. Tio estas klaĉo kaj malnoblaĵo.

Pardonu, kara sinjoro, — tremante pro kolero, respondis Luĵin,

en mia letero mi skribis pri viaj ecoj kaj agoj nur por plenumi la peton de via fratino kaj de la panjo priskribi al ili: kiel mi trovis vin kaj kian impreson vi faris al mi? Kio koncernas la prijuĝojn en mia le-tero, trovu almenaŭ unu linion maljustan; do eble vi ne elspezis la mo- non kaj en tiu familio, eĉ kvankam malfeliĉa, ne troviĝas malindaj per- sonoj?

Kaj laŭ mi, vi kun Ĉiuj viaj kvalitoj, ne valoras eĉ la etfingron de tiu malfcliĉa junulino, en kiun vi la ŝtonon ĵetas.

Do, vi eĉ kuraĝus akcepti ŝin en la societon de viaj patrino kaj fratino?

Mi jam faris tion, se vi volas scii. Hodiaŭ mi proponis al ŝi eksidi apud la panjo kaj Dunja.

Rodja! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna.

Duneĉka ruĝiĝis; Razumiĥin kuntiris la brovojn. Luĵin sarkasme kaj degne ridetis.

Bonvolu mem vidi, Avdotja Romanovna, — ĉu eblas ĉi tie kon- kordo? Mi esperas nun, ke tiu afero estas finita kaj klarigita, unufoje por ĉiam. Mi foriras por ne malhelpi al la plua plezuro de P familia ren- konto kaj al komunikado de sekretoj (li ekstaris kaj prenis la ĉapelon). Sed, forirante, mi kuraĝas rimarkigi, ke mi esperas por estonto esti li- berigita de similaj renkontoj kaj, por tiel diri, kompromisoj. AI vi, alt- estimata Pulfieria Aleksandrovna, mi havas precipan peton, pri la sama temo, tiom pli, ke mia letero estis adresita al vi, sed ne al iu alia.

Pulfieria Aleksandrovna iom ofendiĝis.

Vi, ŝajne, volas, ke ni tute estu en via potenco, Petro Petroviĉ. Dunja rakontis al vi Ia kaŭzon, pro kiu ne estis plenumita via deziro: ŝi havis bonan intencon. Cetere, vi skribis al mi, kvazaŭ vi ordonus. Do, ĉu ĉiun vian deziron ni devas trakti kiel ordonon? Kaj mi eĉ male diros al vi, ke nun vi devus pli delikate kaj pardoneme rilati al ni, ĉar ni ĉion forlasis kaj, konfidante al vi, ni alveturis ĉi tien, kaj do, pro tio ni pre- skaŭ en via potenco troviĝas.

Estas ne tute juste, Pulfieria Aleksandrovna, kaj precipe en la nu- na momento, kiam estas sciigite pri la tri miloj testamentitaj de Marfa Petrovna, kio ŝajne estas tre ĝustatempa, se juĝi laŭ la nova tono, per kiu vi ekparolis kun mi, — li aldonis sarkasme.

Juĝante laŭ tiu rimarko, eblas efektive supozi, ke vi esperis pri nia senhelpeco, — ekscitite rimarkis Dunja.

17*

Sed nun mi tamen ne povas tiel kalkuli kaj precipe mi ne deziras malhelpi komunikadon de P sekretaj proponoj de Arkadij Ivanoviĉ Svi- drigajlov, kun kiuj li delegis vian fraton kaj kiuj, kiel mi vidas, havas por vi kapitalan, kaj povas esti, eĉ tute agrablan signifon.

259

Afi, mia Dio! — ekkriis Pulĥeria Aleksandrovna.

Razumiĥin ne povis sidi sur la seĝo.

ĉu vi ne hontas nun, fratino? — demandis Raskoljnikov.

Mi hontas, Rodja, — diris Dunja. — Petro Petroviĉ, iru for! — Si adresis al li, paliĝinte pro kolero.

Petro Petroviĉ, ŝajne, tute ne atendis tian finon. Li tro esperis pri sia potenco kaj pri la senhelpeco de siaj viktimoj. Kaj nun li ne ekkredis. Li paliĝis, kaj liaj lipoj ektremis.

Avdotja Romanovna, se mi nun eliros tra tiu pordo, post tia adiaŭo, tiam — pripensu tion — mi jam neniam revenos. Bone pripensu! Miaj vortoj estas firmaj.

Kia arogo! — ekkriis Dunja, rapide leviĝante de V seĝo, —■ kaj mi tute ne volas, ke vi revenu!

Kiel? Do jen ki-i-iel! — kriis Luĵin, tute ne kredinta ĝis la lasta momento, je tia fino, kaj tial tute perdinta nun la pensfadenon, — Aĥ, tiel! Sed sciu, Avdotja Romanovna, ja mi povas protesti.

Kian fajton vi havas tiel paroli kun ŝi! — arde defendis Pulĥeria Aleksandrovna, — per kio vi povas protesti? Kaj kian rajton vi havas? Ĉu mi kapablas fordoni al vi, tia, mian Dunjan? Iru, lasu nin tute! Ni mem kulpis, ke entreprenis maljustan aferon, kaj pleje mi...

Tamen, Pulĥeria Aleksandrovna, — ardis en furiozo Luĵin, — vi ligis min per la promeso, kiun vi mem nun rezignas... Kaj, fine... fine, mi devis sperti, por tiel diri, pro tio elspezojn...

Tiu lasta pretendo estis tiel tipa por Petro Petroviĉ, ke Raskoljnikov, paliĝanta pro kolero kaj penoj reteni ĝin, subite ne eltenis kaj ekridegis. Sed Pulĥeria Aleksandrovna furioziĝis:

Elspezojn? Kiujn elspezojn? ĉu temas pri nia kofro? Sed ĝin la konduktoro ja senpage veturigis. Dio, kaj estas ni, kiuj ligis vin! Mal- fermu al okulojn, Petro Petroviĉ, estas ja vi, kiu ligis niajn brakojn kaj krurojn, sed ne ni vin!

Sufiĉe, panjo, mi petas, sufiĉe! — petis Avdotja Romanovna. — Petro Petroviĉ, faru komplezon, foriru!

Mi foriros, sed permesu la lastan vorton! — li diris preskaŭ tute ne regante sin, — via panjo, ŝajne, tute forgesis, ke mi decidis edzinigi vin, por tiel diri, post la urba klaĉado, disvastiĝinta en la tuta ĉirkaŭaĵo koncerne vian reputacion. Ignorante la societan opinion kaj restarigante vian reputacion, mi, certe, povis tre kaj tre esperi pri rekompenso kaj eĉ postuli vian dankon... Kaj nur nun senvualiĝis miaj okuloj! Mi mem vidas, ke mi povas esti, tre kaj tre senpense agis, ignorante la societan vocon...

He, ĉu li estis dukapa! — ekriis Razumiĥin, saltante de sia seĝo kaj jam luktonta.

Malnobla kaj malica homo vi estas! — diris Dunja.

Neniun vorton! Neniun geston! — ekkriis Raskoljnikov retenante Razumiĥin-on; poste li alvenis preskaŭ tuŝe ai Luĵin:

Bonvolu eliri for! — li diris mallaŭte kaj apartigante la vortojn, — kaj neniun vorton plu, aliel...

Petro Petroviĉ kelkajn sekundojn rigardis al li kun la pala kaj kur- bigita pro kolero vizaĝo, poste forturniĝis, ekiris, kaj certe, malofte iu forportis iam kun si en la koro tiom da kolera malamo pri iu, kiel tiu ĉi homo pri Raskoljnikov. Lin, kaj nur lin li kulpigis pri ĉio. Kurioze, ke jam desuprante laŭ la ŝtuparo li ankoraŭ imagis, ke la afero ankoraŭ, povas esti, tute ne estas perdita kaj, koncerne ia virinojn, ĝi estas eĉ "tre kaj tre" korektebla.

m

La ĉefa afero estis, ke li, ĝis la plej lasta minuto, neniel atendis si- milan finon. Li obstinis ĝis la lasta limo, eĉ ne konjektante, ke la du mizeraj virinoj povas liberiĝi el lia potenco. A1 tiu konvinko multe kon- tribuis lia gloramo kaj tiu grado de memfido, kiun preferindus nomi memamo. Petro Petroviĉ, farinta sian karieron de nulo, malsanece kuti- miĝis admiri sin, li alte aprezis sian saĝon kaj kapablojn kaj kelkiam, en soleco, li eĉ admiris sian vizaĝon en spegulo. Sed li plej amis kaj Ŝatis en la mondo sian monon, akiritan per laboro kaj aliaj rimedoj: tlu mono egaligis lin kun ĉio, kio estis pli supera ol li.

Nun arnare memorigante al Dunja pri tio, ke li decidis edzinigi Ŝin, ignorante Ŝian malbonan reputacion, Petro PetroviĈ parolis tute sincere kaj eĉ sentis profundan koleron kontraŭ tia "nigra maldankemo". Kaj ce- tere, svatante sin al Dunja, U jam tiam estis tute konvinkita pri absur- deco de Ĉiuj klaĉoj, refutitaj publike de Marfa Petrovna mem kaj jam delonge lasitaj en la tuta urbeto, kle Ĉiuj arde defendis Dunjan. Ankaŭ nun 11 ne rezignus tion, ke Ĉion Ĉi li jam tiam sciis. Kaj tamen li tre alte aprezis sian decidemon altigi Dunjan ĝis sia nivelo kaj opiniis tion heroaĵo.

Nun eldirante tion al Dunja, li diris sian kaŝitan, dorlote vartitan en si penson, kiun li jam plurfoje admiris, kaj ne povis kompreni, kiel la aliaj homoj povis ne admiri lian heroaĵon. Farante la viziton al Raskolj- nikov, li eniris kun sento de bonfaranto, preta kolekti la fruktojn kaj aŭskulti tre dolĉajn komplimentojn. Kaj nun, dcsuprante laŭ la ŝtuparo, li certe opiniis sin plejgrade ofendita kaj nekomprenita.

Dunja estis tre necesa al li; rezigni ŝin por li estis nekredeble. Jam delonge, jam ekde kelkaj jaroj, li dolĉe revis pri edziĝo, dume kolektante monon kaj atendante. Kun ekstazo li aspiris, en profunda sekreto, pri junulino bone edukita kaj malriĉa (nepre malriĉa), tre juna, tre beleta, nobla kaj klera, tre timigita, spertinta ekstreme multajn malfeliĉojn kaj tute kliniĝinta antaŭ li, pri tia, kia la tutan vivon opinios lin sia savo, admiros lin, obeus, mirus al li, kaj nur al li sola. Kiom da scenoj, kiom da pensofragmentoj li kreis en la imago, pri tiu loga kaj ludema temo, ripozante ekster laboro! Kaj jen la revo jam preskaŭ realiĝas: la beleco kaj klero de Avdotja Romanovna frapis lin; ŝia senhelpa stato ekscitis iin ĝis ekstremo. Tio estis eĉ iom pli ol liaj revoj: ŝi estis junulino fiera, karaktera, virta, eduke kaj klere pli supera ol li (li sentis tion), kaj tia estaĵo estus sklave danka al li la tutan vivon pro lia heroaĵo kaj tremame humiliĝus antaŭ li, kaj li senlime kaj potence regus!..

Kvazaŭ speciale, nelonge antaŭ tio, post longaj meditoj kaj atendoj, li finfine decidis definitive ŝanĝi la karieron kaj eniri en pli vastan agad- kampon, kaj iom post iom transiri ankaŭ en pli supran societon, pri kiu li delonge revis kun delico... Unuvorte, li decidis gustumi Peterburgon. Li sciis, ke per virinoj eblas "tre kaj tre" multon gajni. Ĉarmo de bela, virta kaj klera virino povas mirinde faciligi lian vojon, altiri al li atenton, krei aŭreolon... kaj jen — ĉio ruiniĝis! Tiu nuna abrupta, aĉa disŝiro efikis al li kiel trafo de fulmo. Ci estis iu aĉa ŝerco, absurdaĵo! Li nur iomete petolis; li eĉ ne sukcesis ĉion eldiri, li simple ŝercis, pasiiĝis, sed finiĝis tiel serioze! Fine, ja li eĉ amis Dunjan, li jam regis ŝin en siaj revoj — kaj subite!.. Ne! Morgaŭ, morgaŭ ĉion necesas restarigi, sanigi, korekti, kaj ĉefe — neniigi tiun arogantan flavbekulon, kiu estis la kaŭzo de ĉio. Kun malsaneca sento, iel nevole, li rememoris ankaŭ pri Razu- mifiin... Cetere, de tiu flanko 11 baldaŭ trankviliĝis: "Ankoraŭ tiun sta- rigi kun III— Sed kiun li serioze timis, — estis Svidrigajlov... Unuvorte, li frontis multajn klopodojn

Ne, mi estas la piej kulpa! — parolis Duneĉka, brakumante kaj kisante ia patrinon, — mi tentiĝis je iia mono, sed mi ĵuras, frato, mi ne imagis, ke li estas tiom malinda homo. Se mi pli frue komprenus lin, mi per nenio tentiĝus! Ne kulpigu min, frato!

Dio savis! Dio savis! — murmuris Pulfieria Aleksandrovna, sed iel senkonscie, kvazaŭ ŝi estus ankoraŭ ne tute kompreninta ĉion oka- zintan.

ĉiuj ĝojis, post minutoj eĉ ridis. Nur de tempo al tempo Duneĉka paliĝis kaj paŭtis rememorante la okazintaĵon. Pulfieria Aieksandrovna eĉ ne povis imagi, ke ankaŭ ŝi estos ĝoja; ankoraŭ matene la disŝiron kun Luĵin ŝi imagis kiel teruran plagon. Kaj Razumiĥin jubulis. Li tion an- koraŭ ne povis plene esprimi, sed li tute tremis, kiel en febro, kvazaŭ kvinpuda haltero falis de sur lia koro. Nun li havas rajton fordoni al ili sian tutan vivon, servi al ili... Kaj Ĉio nun okazeblis! Kaj, cetere, li eĉ time pelis pluajn pensojn kaj timis sian imagon. Nur Raskoljnikov sola sidis en la sama loko, preskaŭ morna kaj eĉ distrita. Li, kiu estis la plej interesita pri la forigo de Luĵin, nun li kvazaŭ malplej interesiĝis pri la okazintaĵo. Dunja nevoie pensis, ke li ankoraŭ tre koleras pri ŝi, ankaŭ Pulfieria Aleksandrovna ofte ĵetis al li timajn rigardojn.

Do, kion diris al vi Svidrigajlov? — aliris al li Dunja.

Afi, jes, jes! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna.

Raskoljnikov levis la kapon:

Li volas nepre donaci al vi dek mil rublojn kaj li dekiaris deziron unufoje revidi vin en mia ĉeesto.

Revidi! Nenial! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna, — nur kiel li aŭdacas proponi al ŝi monon!

Poste Raskoljnikov rerakontis (sufiĉe seke) sian interparolon kun Svi- drigajlov, ne menciinte pri la fantomoj de Marfa Petrovna, por ne di- skuti pri superfluaj temoj, kaj ĝenerale li sentis abomenon komenci iun ajn interparolon, krom la plej necesa.

Kion do vi respondis al li? — demandis Dunja.

Komence mi diris, ke mi nenion transdonos al vi. Tiam ii dekla- ris, ke li mem, per ĉiuj rimedoj, serĉos okazon por renkontiĝi kun vi. Li asertis, ke iia pasio al vi estis blago kaj ke nun li nenion sen- tas al vi... Li ne volas, ke vi edziniĝu al Luĵin... ĉenerale, ii parolis senorde.

Kion vi mem opinias pri li, Rodja? Kia li Ŝajnis al vi?

Mi konfesas, ke nenion mi bone komprenas. Li proponas dek mil, sed diras, ke li ne estas riĉa. Li deklaras, ke li intencas forvcturi ien, kaj post dek minutoj jam forgesas, ke li pri tio parolis. Aii li diras su- bite, ke li volas edziĝi kaj ke oni jam svatis fianĉinon al li... Certe, li havas celojn, kaj plej probable — malbonajn. Sed strangas supozi, ke li tiel stulte komencus la aferon, se li havas pri vi malbonajn intencojn... Mi, kompreneble, de ¹ ia nomo, rifuzis tiun monon, unu fojon por ĉiam. ĉenerale, li tre stranga ŝajnis al mi, kaj... eĉ... ŝajne kun signoj de de- menco. Cetere, mi povis ankaŭ erari; tio povas aperi simpla trompado de sia speco. La morto de Marfa Petrovna, ŝajne tre impresis lin...

Bone ŝi vivu en la ĉielo! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna, — eterne, eterne mi preĝos al Dio por ŝi! Kio nun okazus al ni, Dunja, sen tiuj tri miloj! Dio, ili kvazaŭ falis de la ĉielo! Aĥ, Rodja, ja matene ni nur tri rublojn havis! Kaj mi kun Duneĉka, jam pensis kiel pli rapide la horloĝon lombardi, nur ne preni ĉe tiu homo, ĝis li mem divenos.

La propono de Svidrigajlov konsternis Dunjan. Ŝi staris enpensiĝema.

Li havas iun teruran planon! — ŝi diris preskaŭ flustre, al neniu adresante, preskaŭ tremante.

Raskoljnikov rimarkis tiun troan timon.

ŝajne, mi plurfoje devos lin vidi, — li diris al Dunja.

Ni observu lin! Mi spuros lin! — energie kriis Razumifiin. — Mi ne lasos lin el mia vido! A1 mi Rodja permesis. Li mem diris al mi: "protektu la fratinon". Kaj ĉu vi permesas, Avdotja Romanovna?

Dunja ridetis kaj etendis al li la manon, sed la zorgo ne iasis ŝiajn okulojn. Pulfieria Aleksandrovna ĵetadis al Ŝi timidajn rigardojn, cetere, tri miloj, videble trankviligis Ŝin.

Post horkvarono ĉiuj plej vigle konversaciis. EĈ Raskoljnikov, kvan- kam li ne parolis, sed kelkan tempon atente aŭskultis. Oratoris Razu- mifiin.

Sed kial, kial vi forveturu! — li ekzalte verŝis admiran parolon, — kion vi faros en via urbeto? Kaj ĉefe, ĉi tie vi estas kune kaj vi ne- cesas unu al la alia, — tre necesas, komprenu min! Nu, almenaŭ kelkan tempon... Kaj min prenu kiel amikon, kompanianon, kaj kredu, ke ni iniciatos bonegan entreprenon. Aŭskultu, ml klarigos al vi tion detale — la tutan projekton! Ankoraŭ matene, kiam ankoraŭ nenio okazis, jam tiam en mia kapo aperis... La afero jenas: mi havas onklon (mi kona- tigos vin; bonega kaj respektinda olduleto!), kaj tiu onklo havas unu mil rublojn de kapitalo, kaj li mem vivas el la pensio, kaj tio sufiĉas al li.

La duan jaron li trudiĝas ai mi, ke mi prenu de li tiun milon, kaj al li ses procentojn jare elpagu. Mi klare vidas: ii simple volas helpi al mi; sed pasintjare mi ne bezonis, kaj ĉi-jare mi jam atendis lian alveturon, decidinte preni la milon. Poste ankoraŭ vi donos unu milon, el viaj tri, kaj por la unua tempo sufiĉos, tiel ni kuniĝos. Kaj kion ni faros?

Razumiĥin komencis prezenti sian projekton kaj multe parolis pri tio, kiel preskaŭ ĉiuj niaj librovendistoj kaj eldonistoj malmulte komprenas pri sia varo, kaj tial ili kutime estas malbonaj eldonistoj, dum ekzistas tiaj eldonejoj, kiuj havas signifan profiton pro eldonado. Kaj pri tiu el- donado li, Razumiĥin, revis. Jam du jarojn li laboris por eldonistoj kiel tradukanto. Li nemalbone posedis tri eŭropajn lingvojn, malgraŭ tio, ke antaŭ ses tagoj li diris al Raskoljnikov, ke en la germana li estas "ŝti- pulo", celante persvadi lin preni duonon de la traduka laboro kaj tri ru- blojn antaŭpage, kaj tiam li mensogis, kaj Raskoljnikov sciis, ke li men- sogas.

Kiai, kial ni ellasu nian ŝancon, se nun ni havas la plej ĉefan ri- medon — propran monon? — ardis Razumifiin. — Certe, necesas multa laboro, sed ni iaboros, vi, Avdotja Romanovna, mi, kaj Rodion... kelkaj eldonaĵoj nun donas belan profiton! Kaj la ĉefa bazo de la entrepreno estas, ke ni scios, kion nome necesas traduki. Ni kaj tradukos, kaj el- donos¹², kaj lernos, ĉion samtempe. Mi nun utilos, ĉar mi havas la sper- ton. Jam du jarojn mi klopodas inter eldonistoj kaj mi scias ĉiujn se- kretojn: ne sanktuloj potojn faras, kredu! Kaj kial, kial la pecon ni portu preter la buŝo! Mi mem scias, kaj tenas en sekreto, du-tri tiajn verkojn, ke nur pro la ideo traduki kaj eldoni ilin oni povas po cent rubloj preni de ĉiu libro, kaj por unu el ili mi eĉ kvincent preni rifuzus pro la ideo. Kaj kion vi pensas, se mi dirus nun tion al unu el tiuj eldonistoj, ili nur dubus — vcraj ŝtipoj! Kaj ĉiujn zorgojn rilate traktadon, tipografion, paperon, vendadon, tion konfidu al mi! Mi ĉiujn padojn jam scias! Ni komencos de malmulto, kaj atingos grandajn aferojn, aimenaŭ por la vi- vo sufiĉos, kaj la elspezojn ni ajnokaze rericevos.

La okuloj de Dunja brilis.

Al mi tre plaĉas viaj vortoj, Dmitrij ProkofjiĈ, — Ŝi diris.

Mi en tio, kompreneble, nenion komprenas, — efiis Pulfieria Alek- sandrovna, — eble estas bona afero, sed denove ja nur Dio Ĉion scias. Iel nove, nekonate. Certe, ni devas resti ĉi tie, almenaŭ por kelka tem- po...

Si rigardis al Rodja.

Kion vi opinias, frato? — diris Dunja.

Mi opinias, ke iia ideo estas bona, — li respondis. — Pri firmao, kompreneble, fruas revi, sed kvin-ses iibrojn eidoni kun certa sukceso efektive eblas. Mi ec mem konas unu verkon, kiu nepre bone vendiĝos. Kaj kio koncernas liajn kapablojn organizi la aferon, pri tio ne dubu: li tute kapablas... Cetere, vi ankoraŭ havos tempon por priparoli...

Hura! — kriis Razumifiin. — Nun aŭskultu, ĉi tie estas unu loĝe- jo, en la sama domo, de la samaj mastroj. Ci estas speciala, aparta, kun tiuj ĉi gastoĉambroj ĝi ne komunikiĝas, kaj meblita, la prezo estas mo- dera, tri ĉambretoj. Do, por la unua tempo vi povas lui ĝin. Vian hor- ioĝon mi morgaŭ lombardos kaj alportos monon, kaj poste ĉio ordiĝos. Kaj ĉefe, vi povas tie triope loĝi, kaj Rodja kun vi estos... He, kien vi, Rodja?

Kiel, Rodja, ĉu vi jam foriras? — eĉ timigite demandis Puifieria Aleksandrovna.

En tia minuto! — ekkriis Razumifiin.

Dunja rigardis al la frato kun malfidema miro. En la manoj li tenis la kaskedon; li estis preta foriri..

Vi kvazaŭ sepultas min aŭ adiaŭas min poreterne, — iel strange li diris.

Li kvazaŭ ridetus, sed tio eĉ ne similis rideton.

Kaj kiu scias, eble ni lastfoje vidas unu la alian, — li hazarde aldonis.

Tion li volis nur pensi, sed la vortoj eldiriĝis voĉe.

Kio okazis al vi! — ekkriis la patrino.

Kien vi iras, Rodja? — iel strange demandis Dunja.

Mi tre bezonas iri, — li respondis malklare, kvazaŭ li hezitus pri tio, kion ii volis diri. Sed en lia pala vizaĝo estis iu akra rezoluto.

Mi volis diri... ĉi tien irante... mi volis diri al vi, panjo... kaj al vi, Dunja, ke por kelka tempo ni prefere disiĝu. Mi fartas malbone, mi ne trankviias... mi poste venos, mi mem venos, kiam... eblos... Mi vin memoras kaj amas... Lasu min! Lasu min sola! Mi tiel decidis, ankoraŭ antaŭe... Mi firme decidis... Okazu al mi io ajn, pereu mi aŭ ne, mi volas esti sola. Forgesu min tute. Tio estas pli bona... Ne informiĝu pri mi. Kiam necesos, mi mem venos aŭ... vokos vin. Povas esti, ĉio revi- viĝos.. Kaj nun, se vi amas min, rezignu... Aŭ mi ekmalamos vin, mi sentas... Adiaŭ!

Ho, Dio! — ekkriis Pulfieria Aleksandrovna.

Kaj la patrino kaj la fratino estis forte timigitaj; ankaŭ Razumifiin.

Rodja, Rodja! Pacigu kun ni, ni vivu kiel antaŭe! — ekkriis la kompatinda patrino.

Li malrapide turnis sin al la pordo kaj malrapide eliris el la ĉambro. Dunja atingis lin.

Frato! Kion vi faras al la patrino! — ŝi flustris kun ia rigardo fajranta pro la indigno.

Li peze alrigardis ŝin.

Bone, mi venos, mi vizitos vin! — li murmuris duonvoĉe, kvazaŭ li ne plene konscius kion li volis diri, kaj eliris el la ĉambro.

Senkora, malica egoisto! — ekkriis Dunja.

Li estas fre-ne-za, sed ne senkora! Li estas demenca! ĉu vi ne vidas tion? Estas vi do senkora post tio!.. — arde flustris Razumifiin al ŝia orelo mem, forte kunpreminte ŝian brakon.

Tuj mi venos! — li kriis, adresante al stuporiĝinta Pulfieria Alek- sandrovna, kaj eliris el la ĉambro.

Raskoljnikov atendis lin en la fino de koridoro.

Mi sciis, ke vi elkuros, — li diris, — Revenu al ili kaj estu kun ili... Ankaŭ morgaŭ estu kun ili... kaj ĉiam. Mi... ebie, venos... se eblos. Adiaŭ!

Kaj, ne etendante la manon, li ekiris for de li.

Sed kien vi? Kial? Kio okazis? Ĉu tiel eblas!.. — murmuris tute konfuzita Razumiĥin.

Raskoljnikov haitis ankoraŭfoje.

Unu fojon por ĉiam: neniam demandu min pri io. Nenion mi ha- vas por respondi al vi... Ne venu al mi. Eble, mi revenos ĉi tien... Lasu min, sed ilin... ne lasu. ĉu vi komprenas min?

La koridoro estis malluma; ili staris apud lampo. Unu minuton ili ri- gardis unu la alian silente. Razumifiin ia tutan vivon memoris tiun mi- nuton. La fajranta kaj fiksa rigardo de Raskoljnikov kvazaŭ plifortiĝis kun ĉiu momento, penetris en lian animon, en la konsciencon. Subite Razumifiin tremeris. Kvazaŭ io stranga trairis inter ili... Iu ideo traglitis, kvazaŭ aludo; io terura, turpa kaj subite komprenita de ambaŭ flankoj... Razumiĥin paliĝis, kiel mortinto.

ĉu vi nun komprenas? — subite diris Raskoljnikov kun malsanece kurbiĝinta vizaĝo... — Revenu, iru al ili, — li subite aldonis kaj, rapide forturniĝinte, iris for el la domo...

Mi ne priskribu nun, kio okazis en tiu vespero ĉe Pulfieria Aleksan- drovna, kiel Razumiĥin revenis al ili, kiel li konsolis iiin, kiel li ĵuris, ke al Rodja necesas doni ripozon de ia malsano, li ĵuris, ke Rodja nepre venos, vizitos ilin ĉiutage, ke li estas tre, tre afliktita, ke ne necesas ek- sciti lin; kiel ii, Razumiĥin, zorgos pri ii, trovos por li bonan doktoron, la plej bonan, tutan konsilion... Unuvorte, de tiu vespero Razumiĥin iĝis por ili filo kaj frato.

IV

Sed Raskoljnikov iris rekte al la domo apud la kanalo, kie loĝis Son- ja. La domo estis trietaĝa, malnova kaj verdkolora. Li elserĉis la korti- ston kaj ricevis de li nebulajn direktivojn kiel trovi tajloron Kapernau- mov. Trovinte en korta angulo eniron al streta kaj malhela ŝtuparo, li supreniris, fine, en la duan etaĝon kaj eniris galerion, kiu ĉirkaŭis ĝin de la flanko de 1' korto. Dum li vagis en la mallumo kaj embaraso, kie povu esti la eniro al Kapernaumov, subite, je tri paŝoj de li, malfermiĝis iu pordo; li maŝine ckkaptis ĝin.

Kiu estas? — maltrankvile demandis virina voĉo.

Estas mi... al vi, — respondis Raskoljnikov kaj venis en etan an- taŭĉambron. ĉi tie, sur seĝo kun kava sidilo, en kurba kupra kandelin- go, staris kandelo.

Estas vi! Ho, Dio! — mallaŭte ekkriis Sonja kaj stuporiĝis.

Kien iri al vi? Ĉi tien?

Kaj Raskoljnikov, penante ne rigardi al Ŝi, rapide eniris en la Ĉam- bron.

Post unu minuto eniris ankaŭ Sonja kun la kandelo, Ŝi starigis la kandelon kaj mem ekstaris antaŭ li, tute konfuzita, en forta neesprime- bla emociiĝo kaj, videble, timigita pro lia neatendita vizito. Subite Ŝia pala vizaĝo ruĝiĝis, kaj eĉ larmoj aperis en la okuloj... A1 ŝi estis kaj naŭze, kaj honte, kaj dolĉe... Raskoljnikov rapide forturniĝis kaj eksidis sur seĝon Ĉe tablo. Li fluge Ĉirkaŭrigardis la Ĉambron.

Ci estis granda Ĉambro, sed tro malalta, la sola Ĉambro, klun gesin- joroj Kapernaumov luigis; la pordo al ili troviĝis en la liva muro. Kon- traŭ ĝi, en la dekstra muro, estis ankoraŭ unu pordo, Ĉiam ŜloŜita. Tie troviĝis jam alia, najbara loĝejo. La Ĉambro de Sonja similis remizon, ĝi havis aspekton de tre malĝusta kvarangulo, kaj tio donis ai ĝi ion kri- plan. Muro kun tri fenestroj al la kanalo iel oblikve tranĉis la ĉambron, pro kio ŝajnis, ke unu angulo, terure akuta, troviĝis en malproksimo, tiel ke pro malbona lumo ĝin eĉ bone distingi ne ebiis; la alia angulo estis eĉ aĉe obtuza. En tiu granda ĉambro preskaŭ ne estis mebloj. En an- gulo, dekstre, staris lito; apud ĝi, pli proksime al la pordo, staris seĝo. ĉe la sama muro, kie staris la lito, ĉe la pordo de V fremda loĝejo staris simpla nerabotita tablo, kovrita per blua tablotuko; ĉe la tablo staris du plektitaj seĝoj. Poste, ĉe la kontraŭa muro, proksime de la akra angulo, staris negranda komodo el simpla ligno, kvazaŭ perdiĝinta en vakuo. Jen ĉio, kio estis en la ĉambro. Verdetaj, trivitaj kaj elfrotitaj tapetoj nigriĝis en ĉiuj anguloj; versajne en tiu ĉambro estis malseke kaj fumsufoke dum vintroj. Malriĉo estis rimarkebla; eĉ la lito ne havis kurtenojn.

Sonja silente rigardis al sia gasto, kiu tiel atente kaj senceremonie ĉirkaŭrigardis ŝian ĉambron, kaj ŝi fine eĉ komencis tremi pro timo, kva- zaŭ ŝi starus antaŭ juĝisto decidanta ŝian sorton.

Mi venis malfrue... Ĉu la dek-unua horo jam estas? — li deman- dis, ankoraŭ ne levante al ŝi la okulojn.

Jes, — murmuris Sonja. — Afi, jes, estis! — ŝi subite ekrapidis, kvazaŭ tio por ŝi havus multan signifon, — ĉe la mastroj la horloĝo ĵus sonoris... mi mem aŭdis... jes.

Mi venis al vi por la lasta fojo, — sombre daŭrigis Raskoljnikov, kvankam eĉ nun li estis nur por la unua, — mi eble jam ne plu vin revidos...

Ĉu vi forveturos?

Mi ne scias... ĉio morgaŭ...

Do, vi ne venos morgaŭ al Katerina Ivanovna? — la voĉo de Sonja ektremis.

Mi ne scias. ĉio solviĝos morgaŭ matene... Ne pri tio temas: mi venis por diri unu vorton...

Li levis al ŝi enpensiĝeman rigardon kaj subite rimarkis, ke li sidas, dum ŝi ankoraŭ staras antaŭ li.

Kial vi staras? Sidiĝu, — li diris subite per ia ŝanĝiĝinta, maliaŭta kaj karesa voĉo.

ŝi sidiĝis. Li amike kaj preskaŭ kompate rigardis al Ŝi dum unu mi- nuto.

Kiel minca vi estas! Kian manon vi havas! Tute travidebla. La fin- groj, kiel de mortintino.

Li prenis ŝian manon. Sonja febie ridetis.

Mi ĉiam estis tia, — Ŝi diris.

Kaj kiam vi hejme ioĝis?

Jes.

Nu, ja certe! — li diris abrupte, kaj la esprimo de lia vizaĝo kaj ia sono de 1' voĉo subite denove Ŝanĝiĝis. Li ankoraŭfoje ĉirkaŭrigardis la ĉambron.

Tiun ĉi ĉambron vi de Kapernaumov luas?

Jes.^r

111 estas tie, post la pordo?

Jes... 111 havas similan ĉambron.

Ĉiuj en unu ĉambro?

En unu.

Mi en via ĉambro nokte timus, — li sombre rimarkis.

La gemastroj estas tre bonaj, tre afablaj, — respondis Sonja, ŝaj- ne ĝis nun ne rekonsciiĝinte kaj daŭrigante konfuziĝi, — kaj la tuta me- blaro, kaj ĉio... ĉio estas de la gemastroj. Kaj ili estas tre bonkoraj, kaj ankaŭ la infanoj ofte venas al mi...

Ili estas balbutantaj, ĉu?

Jes... Li balbutas kaj ankaŭ lamas. Kaj lia edzino... ne baibutas, sed ne ĉion bone eldiras. ŝi estas bonkora, tre. Li estis servutulo, ser- visto. Sep infanoj... Kaj nur la plej aĝa balbutas, sed la aliaj simple estas malsanaj... sed ne balbutas... Kaj de kie vi scias pri ili? — ŝi al- donis kun kelka miro.

A1 mi via patro ĉion rakontis. Ĉion li pri vi rakontis... Kaj pri tio kiel vi je la sesa horo ekiris, kaj je la naŭa revenis, kaj pri tio, kiel Katerina Ivanovna ĉe via lito sur la genuoj staris.

Sonja konfuziĝis.

Mi preskaŭ vidis lin hodiaŭ, — ŝi flustris hezite.

Kiun?

La patron. Mi iris en la strato, proksime, ĉe la angulo, je la deka horo, kaj kvazaŭ li antaŭe iris. Kaj kvazaŭ ĝuste li. Mi eĉ al Katerina Ivanovna volis iri...

ĉu vi promenis?

Jes, — abrupte flustris Sonja, denove konfuziĝinte kaj mallevinte la rigardon.

Katerina Ivanovna preskaŭ batis vin, ĉe la patro, ĉu ne?

Ah, ne, kion vi diras, ne! — kun iu timo rigardis al li Sonja.

ĉu vi amas ŝin?

ĉu ŝin? Ja ce-e-erte! — plende distiris Sonja kaj subite kuniginte kompateme la manojn. — Aĥ! vi Ŝin... se vi nur scius. Ja Ŝi estas pre- skaŭ infano... Ja Ŝi havas cerbon preskaŭ demencan... pro malfeliĉo. Sed kia saĝa ŝi estis... kia grandanima... kia bonkora! Vi nenion, nenion scias... afi!

Sonja tion eldiris preskaŭ despere, emociiĝante kaj suferante kaj tor- dante ia manojn. ŝiaj palaj vangoj reekflamis, en la okuloj esprimiĝis do- loro. Videblis, ke en ŝi estis tre multo tuŝita, ke ŝi forte volis ion espri- mi, diri, defendi. Iu nesatigebla kunsufero, se ebias tiel esprimi, subite montriĝis en ĉiuj ŝiaj vizaĝtrajtoj.

ŝi batis! Kion vi diras! Dio, ŝi batis! Kaj eĉ se ŝi batus, kio do! Nu kio do? Vi nenion, nenion scias... ŝi estas tiom malfeliĉa, aĥ, kiom malfeliĉa! Kaj malsana... ŝi juston serĉas... ŝi estas puranima. ŝi kre- das, ke en ĉio justo devas esti, kaj postulas... Eĉ se oni turmentus ŝin, ŝi ne farus maljuston. ŝi eĉ mem ne rimarkas, ke maleblas, ke la homoj estu justaj, kaj ŝi incitiĝas... Kiel infano, kiel infano! ŝi estas justa, ju- sta!

Kio nun okazos al vi?

Sonja demande rigardis.

Ja nun ili nur vin havas. Vere, ankaŭ antaŭe vi ilin vivtenis, eĉ la mortinto por postebrio venis peti al vi. Nu, kaj kio nun okazos?

Mi ne scias, — ĉagrenite diris Sonja.

ĉu ili restos tie?

Mi ne scias, ili havas tie ŝuldojn; nur la mastrino, onidire, hodiaŭ sciigis, ke ŝi volas elloĝigi ilin, kaj Katerina Ivanovna diras, ke ŝi mem tie ne restos, eĉ por unu minuto.

Pro kio ŝi tiel bravadas? Ĉu ŝi pri vi esperas?

Afi, ne, ne parolu tiel!.. Ni ja kune, same vivas, — subite denove smociiĝis kaj eĉ ekscitiĝis Sonja, tiel se koleriĝus kanario aŭ iu alia bir- leto. — Sed kion ŝi faru? Nu, kion ŝi faru? — ŝi demandis, ardante taj emociiĝante. — Kaj kiom, kiom multe hodiaŭ ŝi ploris! ŝia cerbo tonfuziĝas, ĉu vi ne rimarkis? ĉi konfuziĝas; jen ŝi zorgas, kiel infano, ;e morgaŭ ĉio dece okazu, ke estu manĝoj kaj cetera... jen ŝi la manojn ordas, la sangon sputas, ploras, subite la kapon komencas bati kontraŭ auron, en despero. Kaj poste ree konsoliĝas, Ŝi pri vi ĉiam esperas: ŝi liras, ke nun vi estas ŝia helpanto, kaj ŝi ie prunteprenos iom da mono, aj veturos en sian urbon, kun mi, kaj instalos pensionaton, kaj min prenos kiel edukistinon, kaj komenciĝos por ni tute nova, bela vivo, kaj ŝi kisis min, brakumis, konsolis, kaj tiel kredis! tiel kredis al la fanta- zioj! Nu, ĉu eblas obĵeti al ŝi? Kaj ŝi mem hodiaŭ la tutan tagon lavas, purigas, riparas, la trogon ŝi mem, kun sia fcbla forto, en la ĉambron entiris, ŝvitante, kaj tuj falis sur la liton. Kaj ni ankoraŭ en la bazaron matene iris, por aĉeti ŝuetojn al Poleĉka kaj Lenja, ĉar la iliaj tute tri- viĝis, sed ne sufiĉis mono por pagi, tre multe ne sufiĉis, sed ŝi tiom be- lajn ŝuetojn elektis, ŝi havas ja guston, vi scias... Kaj ŝi ekploris... Aĥ, kiel kompatinde estis vidi.

Klaras post tio, ke vi... tiel vivas, — diris kun amara sarkasmo Raskoljnikov.

Kaj ĉu vi kompatas? kompatas? — denove emociiĝis Sonja, — ja vi, mi scias, vi mem la lastan monon fordonis, ankoraŭ nenion vidinte. Kaj se vi ĉion vidus, ho Dio! Kaj kiom, kiom ofte mi igis ŝin plori! An- koraŭ en la pasinta semajno! Ve al mi! Nur unu semajnon antaŭ lia morto. Kia kruela mi estis! Kaj kiom, kiom ofte mi tiel faris. Aĥ, kiel hodiaŭ la tutan tagon estis dolore rememori!

Sonja eĉ tordis siajn manojn, parolante, pro la doloro de V rememo-

roj.

—• Cu vi estas kruela?

Jes, mi, mi! Mi venis tiam, — ŝi daŭrigis plorante, — kaj la patro diris: "tralegu al mi, Sonja, min la kapo ial doloras, tralegu al mi... jen la libro", — iu libro estis ĉe li, li prenis ĉe Andreo Semjonoviĉ Lebez- jatnikov, kiu loĝas ĉi tie, kaj ĉe kiu ĉiam estas tiaj ridindaj libroj. Sed mi diras: "mi devas iri", mi tute ne volis legi, ja mi venis ĉefe por ko- lumetojn montri al Katerina Ivanovna; revendistino Lizaveta alportis al mi ĉipajn kolumojn kaj manumojn, bonetajn, novajn, kun arabeskoj. Kaj al Katerina Ivanovna ili tre plaĉis, ŝi surmetis ilin al si kaj ekrigardis sin en la spegulo, kaj tre, tre ili plaĉis, ŝi diris: "donacu al mi iiin, Son- ja, bonvolu". Bonvolu, ŝi diris, — tiel forte ŝi volis. Sed por kio ili al ŝi? Simple ŝi la antaŭan feliĉan tempon rememoris! ŝi rigardas sin en la spegulo, kontemplas, sed neniujn, neniujn robojn ŝi havas, neniujn vestojn, jam dum multaj jaroj! Kaj nenion ŝi iam petas de aliaj; fiera, pli volonte ŝi fordonos la lastan, sed nun tamen petis, — tiel forte ili plaĉis al ŝi! Sed mi domaĝis fordoni, mi diris: "por kio vi ilin bezonas, Katerina Ivanovna?" ĉuste tiel mi diris: por kio. Ne devis mi tion diri al ŝi! ŝi tiel rigardis al mi, kaj tiom ĉagrenita ŝi iĝis pro mia rifuzo, kaj tiel kompatinde estis vidi tion... Kaj ne pro la kolumoj ŝi ĉagreniĝis, sed pro mia rifuzo, mi vidis. Afi, kiel bone estus ĉion revenigi, ĉion refari, ĉiujn tiujn antaŭajn vortojn... Ve al mi!... sed kio!.. ai vi ja estas egale!

ĉu vi konis tiun revendistinon Lizaveta?

Jes... Kaj ĉu vi ne konis? — kun kelka miro demandis Sonja.

Katerina Ivanovna havas tre pezan ftizon, ŝi baldaŭ mortos, — di- ris Raskoljnikov, post paŭzo kaj ne respondante je la demando.

Ofi, ne, ne, ne! — Kaj per senkonscia gesto ŝi kaptis ambaŭ liajn manojn, kvazaŭ petegante, ke tiel ne okazu.

Estus pli bone, se ŝi mortus.

Ne, ne pli bone, ne pii bone, tute ne pli bone! — timigite kaj senkonscie ŝi ripetis.

Kaj la infanoj? Do, kien vi prenos ilin, se ne al vi?

Ofi, mi ne scias!.. — ekkriis Sonja preskaŭ en despero kaj kaptis sian kapon. Estis videble, ke tiu penso jam plurfoje venis al ŝi, kaj ii nur denove vekis ĝin.

Nu, kaj se vi, ankoraŭ dum Katerina Ivanovna vivas, nun ekmal- sanos, kaj oni vin en kuracejon forveturigos, nu, kio tiam estos? — li insistis senkompate.

Afi, kion vi diras, kion! Tio ja ne eblas! — kaj la vizaĝo de Sonja kurbiĝis pro granda timo.

Kial ne eblas? — daŭrigis Raskoljnikov kun dura rikano, — ĉu vi estas asekurita? Kio tiam al ili okazos? Ili ĉiuj iros sur straton, ŝi tusos kaj petos almozon kaj la kapon ie batos kontraŭ muron, kiel hodiaŭ, kaj ia infanoj ploros... Kaj iam ŝi falos, oni prenos ŝin en la policejon, ku- racejon, kaj tie ŝi mortos, sed la infanoj...

Ofi, ne!.. Dio ne permesos tion! — elŝiriĝis, fine, el ia premita brusto de Sonja. ŝi aŭskultis, plende rigardante lin kaj kunpreminte en muta peto la manojn, kvazaŭ ĉio de li dependus.

Raskoljnikov leviĝis kaj komencis iradi en la ĉambro. Pasis unu mi- nuto. Sonja staris, mallevinte siajn manojn kaj la kapon en granda ĉagreno.

Cu eblas ŝpari? Por nigra tago po iom restigi? — li demandis, subite haltante antaŭ ŝi.

Ne, — ŝi flustris.

Kompreneble, ne! Sed ĉu vi provis? — li aldonis preskaŭ sarka- sme.

Mi provis.

Kaj ia afero fiaskis! Nu jes, kompreneble! Kial demandi!

Kaj denove li komencis pendoli en la ĉambro. Pasis ankoraŭ unu mi- nuto.

Monon vi ricevas ne ĉiutage?

Sonja pli ol antaŭe konfuziĝis, kaj ŝia vizaĝo denove ruĝiĝis.

Ne, — ŝi fiustris kun dolora peno.

A1 Poleĉka evidente la samo okazos, — li subite diris.

Ne! ne! Ne devas esti, ne! — en despero laŭte kriis Sonja, kvazaŭ per tranĉilo vundita. — Dio, Dio tian teruron ne permesos!

A1 aliaj permesis ja.

Ne! ne! ŝin Dio protektos, Dio!.. — ŝi ripetis, sin forgesinte.

Dio eble eĉ tute ne ekzistas, — kun kelka malico respondis Ra- skoljnikov, ridis kaj rigardis al ŝi.

La vizaĝo de Sonja subite terure ŝanĝiĝis: kramfoj trakuris ĝin. Kun neesprimebla riproĉo ŝi rigardis al li, volis ion diri, sed nenion povis el- diri, kaj nur subite tre amare ekploregis, ferminte la vizaĝon per la ma- noj.

Vi diras, ke ĉe Katerina Ivanovna la cerbo konfuziĝas, ĉe vi mem la cerbo konfuziĝas, — li diris post kelka silento.

Pasis kvin minutoj. Li pendolis tien kaj reen, silentis kaj ne rigardis al ŝi. Fine, li aliris ŝin; liaj okuloj brilis. Li prenis ŝin per ambaŭ manoj, ĉe la ŝultroj kaj rekte rigardis en ŝian plorantan vizaĝon. Lia rigardo estis seka, inflama, akra, liaj lipoj forte tremis... Subite li tutkorpe kli- niĝis kaj, preminte sin al la planko, kisis ŝian piedon. Sonja kun teruro forpuŝiĝis de ii, kiel de frenezulo. Kaj vere, lia rigardo estis tute frene- zula.

Kion, kion vi faras? Antaŭ mi! — ŝi murmuris, paliĝinte, kaj su- bite ŝia koro tre dolore premiĝis.

Li tuj ekstaris.

Mi ne antaŭ vi kliniĝis, mi antaŭ la tuta homa sufero kliniĝis, — li diris freneze kaj iris al la fenestro. — Aŭskultu, — li aldonis reve- ninte al ŝi post unu minuto, — antaŭnelonge mi diris al unu ofendanto, ke li ne valoras eĉ vian etfingron... kaj ke mi al mia fratino faris ho- noron, sidiginte ŝin apud vi.

Afi, kial vi tion diris al li! ĉu ŝi ĉeestis? — timigite kriis Sonja, — Sidi apud mi! Honoro! Sed ja mi... estas senhonora... mi estas granda, granda pekulino! Afi, kial vi diris tion!

Ne pro la malhonoro kaj peko mi diris tion pri vi, sed pro via granda sufero. Kaj tio, ke vi estas granda pekulino, tio estas malgrava, — li aldonis preskaŭ jubiie, — sed granda pekuiino vi estas pro tio, ke vi vane mortigis kaj perfidis vin. Cu ne estas terure! ĉu ne estas terure, ke vi loĝas en tia koto, kiun vi tiel malamas, kaj samtempe vi mem scias (sufiĉas nur malfermi la okulojn), ke neniun vi per tio heipas kaj neniijn de io vi savas! Respondu ai mi finfine, — li diris preskaŭ furioze, — kiel tia maihonoro kaj tia fieco en vi apud aliaj kontraŭaj kaj sanktaj sentoj kunvivas? Ja estus pli juste, miloble pii juste kaj pli racie per la kapo malsupren sin ĵeti en akvon kaj ĉion fini!

— Kaj kio al iii okazos? — feble demandis Sonja, martire rigardante al ii, sed samtempe kvazaŭ tute ne mirante pri lia propono. Raskoljnikov strange rigardis al ŝi.

Li ĉion tralegis en tiu ŝia rigardo. Do, efektive ŝi mem jam havis tiun penson. Povus esti, ke plurfoje kaj serioze ŝi despere meditis, kiel per unu fojo ĉion fini, kaj tiom serioze, ke nun ŝi preskaŭ ne miris pri lia propono. Eĉ la krudecon de liaj vortoj ŝi ne rimarkis (la sencon de liaj riproĉoj kaj lian apartan vidmanieron pri ŝia malhonoro ŝi, certe, ankaŭ ne rimarkis, kaj tion li vidis). Sed li bone komprenis, ĝis kia monstra doloro elturmentis ŝin, jam delonge, la penso pri ŝia malhonora kaj hon- tinda stato. Kio, kio, li pensis, ĝis nun povis deteni ŝian pretecon fini per unu fojo? Kaj nur nun ii komplete komprenis, kiom signifis por ŝi tiuj malfeliĉaj, etaj infanoj-orfoj kaj tiu mizera, duonfreneza Katerina ivanovna, kun ŝiaj ftizo kaj frapado de 1' kapo kontraŭ muron.

Kaj tamen li denove vidis klare, ke Sonja kun sia karaktero kaj kun tiu eduko, kiun ŝi tamen ricevis, neniuokaze devis tiel resti. Sed li havis demandon: kial ŝi tiel longe povis resti en tiu stato kaj ne freneziĝis, se ŝi ne havis forton ĵetiĝi en akvon? Certe, ii komprenis, ke la stato de Sonja estas hazarda fenomeno en la socio, kvankam, malfeliĉe, tute ne unika kaj ne ekskluziva. Sed ĝuste tiu hazardo, tiu kelka eduko kaj tuta ŝia vivo povus ŝajne mortigi Ŝin kaj ĉe la unua paŝo sur tiu abomena vojo. Kio do subtenis ŝin? Ja ne malĉasto? Tiu tuta malhonoro, evidente, tuŝis ŝin nur mekanike, la vera malĉasto ankoraŭ eĉ unugute ne penetris en ŝian koron: ii vidis tion, Ŝi staris tute klara antaŭ li...

"ŝi havas tri vojojn, — li pensis, — ĵetiĝi en la kanaton, trafi fre- nezulejon, aŭ, fine, ĵetiĝi en malĉaston, kiu narkotas la cerbon kaj Ŝto- nigas la koron". La lasta penso Ŝajnis al li plej abomena; sed li estis jam skeptikulo, li estis juna, kredema kaj, sekve, kruda, kaj pro tio li ne povis ne kredi, ke la lasta eliro, nome malĉasto, estas la plej proba- bla.

"Sed ĉu vere, — li enpense ekkriis, — ĉu vere ankaŭ tiu kreaĵo, an- koraŭ konservinta la purecon de 1' spirito, konscie entiriĝos finfine en tiun naŭzan, haladzan kavon? ĉu vere tiu entiriĝo jam komenciĝis kaj ĉu vere nur pro tio ŝi ĝis nun povis elteni, ĉar malvirto jam ne ŝajnas al ŝi tiom abomena? Ne, ne, ne eblas! — li ekkriis, kiei antaŭe Sonja, — ne, de la kanalo ŝin retenis ĝis nun la penso pri peko, kaj /7/, tiuj... Se ŝi ankoraŭ ne freneziĝis... Sed kiu diris, ke ŝi ne freneziĝis jam? Ĉu ŝia menso estas sana? Ĉu tiel eblas paroli, kiel ŝi? Ĉu tiel eblas sidi super la morto, ĝuste super la haladza kavo, en kiun ŝi jam entiriĝas, kaj svingadi la manojn kaj la orelojn ŝtopi, kiam oni diras al ŝi pri da- nĝero? Kion do ŝi faras, eble ŝi atendas mirakion? Verŝajne tiel. Ĉu ĉio ĉi ne estas signo de freneziĝo?"

Li obstine haltis ĉe tiu penso. Tia fino al li eĉ pli plaĉis, ol iu alia. Li komencis pli fikse rigardi al ŝi.

ĉu vi multe preĝas al Dio, Sonja? — li demandis ŝin.

Sonja silentis, li staris antaŭ Ŝi kaj atendis respondon.

Kio mi estus sen Dio? — rapide kaj energie ŝi flustris, fulminte al li sian flaman rigardon, kaj per sia mano forte kunpremis iian manon.

"Jes, ĝuste!" — li ekpensis.

Kaj Dio pro tio kion al vi faras? — li demandis, enketante plu.

Sonja ionge siientis, kvazaŭ ŝi ne povus respondi. ŝia malforta brusto

skuiĝis pro emocio.

Silentu! Ne demandu! Vi ne valoras!.. — ŝi subite ekkriis, severe kaj indigne rigardante ai ii.

"ĉuste tiel! ĝuste tiei!" — ii insiste ripetis interne.

Dio ĉion faras! — ŝi rapide fiustris, denove mallevinte sian rigar- don.

"Do jen ia kaŭzo! Jen la kiarigo de 1' kaŭzo!" — li decidis, kun avida scivolo pririgardante ŝin.

Kun nova, stranga, preskaŭ malsana sento li rigardis en tiun palan, magran kaj misforman angulecan vizaĝeton, en tiujn humilajn, bluajn okulojn, kiuj kapablas briii per tia fajro, per tia severa energia sento, al ŝia eta korpo, ankoraŭ tremanta pro indigno kaj kolero, kaj ĉio tio ŝajnis al li pli kaj pli stranga, preskaŭ malebla. "Bigote freneza! frene- za!" — li ripetis interne.

Sur la komodo kuŝis iibro. Li, preterirante tien-reen, ĉiufoje vidis ĝin; nun li prenis ĝin kaj rigardis. ĉi estis "La Nova Testamento" en la rusa lingvo¹³. La iibro estis malnova, trivita, lede bindita.

De kie vi prenis ĝin? — li kriis al ŝi tra la ĉambro. Si staris en la sama loko, je tri paSoj de la tablo.

Oni alportts al mi, — Si respondis, kvazaŭ nevolonte kaj ne ri- gardante al li.

Kiu alportis?

Lizaveta alportis, mi petis.

"Lizaveta! strange!" — li pensis. Ĉio en ia Ĉambro de Sonja por li iĝis iel pli stranga kaj pli mirakla kun ĉiu minuto. Li portis la libron al la kandelo kaj komencis foliumi.

Kie estas pri Lazaro? — li subite demandis.

Sonja obstine rigardis teren kaj ne respondis. ŝi staris iom oblikve al la tablo.

Pri la releviĝo de Lazaro kie? Trovu por mi, Sonja.

Ŝi strabe rigardis al li.

Ne tie vi serĉas... en la kvara evangelio... — flustris ŝi severe, ne moviĝante al li.

Trovu kaj legu por mi, — li diris, sidiĝis, metis la kubuton sur la tablon, apogis sur la mano la kapon kaj maiserene ekrigardis flanken, preta por aŭskulti.

"Post tri semajnoj al la sepa versto, bonvenon!¹⁴ Mi, ŝajne, mem estos tie, se estos ne pli malbone", — li murmuris en si.

Sonja heziteme paŝis al la tablo, malfide aŭskultinte la strangan de- ziron de Raskoljnikov. Tamen, ŝi prenis la libron.

Ĉu vi ne legis? — ŝi demandis, rigardinte al ii trans la tablo, el sub la frunto. ŝia voĉo iĝis ĉiam pii kaj pli severa.

Delonge... Kiam mi lernis. Legu!

Ĉu en preĝejo vi ne aŭdis?

Mi... ne frekventas. Kaj ĉu vi ofte venas?

N-ne, — flustris Sonja.

Raskoljnikov rikanis.

Mi komprenas... ĉu la patron, do, morgaŭ vi ne iros sepulti?

Mi iros. Mi ankaŭ pasintsemajne preĝejon vizitis... por rekviemo.

Pri kiu?

Pri Lizaveta. Oni murdis Ŝin per hakilo.

Liaj nervoj pli kaj pli incitiĝis. Li eksentis vertiĝon.

ĉu vi kaj Lizaveta estis amikinoj?

—■ Jes... ŝi estis justa... ŝi venis... 'malofte... pli ofte ne ebiis. Ni kune legis kaj... interparoiis. ŝi Dion vidos.

Strange sonis por li tiuj libraj vortoj, kaj denove novaĵo: iuj misteraj kunvenoj kun Lizaveta, kaj ambaŭ — frenezaj.

"Tiel mi mem iĝos freneza! Kontaĝe!" — li pensis. — Legu! — kriis li subite insiste kaj incitite.

Sonja ankoraŭ hezitis. ŝia koro bategis. ŝi ial ne kuraĝis legi por li. Preskaŭ turmente li rigardis al la "malfeliĉa frenezulino".

Por kio al vi? Ja vi ne kredas?.. — ŝi flustris mallaŭte kaj kvazaŭ sufokiĝante.

Legu! Mi tiel volas! — li insistis, — ja vi legis por Lizaveta!

Sonja malfermis la libron kaj trovis la lokon. ŝiaj manoj tremis, la

voĉo mankis. Dufoje ŝi komencis, kaj ĉiam ne povis eldiri la unuan si- labon.

"Kaj estis unu malsanulo, nomata Lazaro, el Betania..."¹⁵ — ŝi diris finfine kun peno, sed subite, ĉe la tria vorto, la voĉo ektintis kaj rora- piĝis kiel trostreĉita kordo. ŝia spiro haltis kaj en la brusto io premis.

Raskoljnikov parte komprenis, kial Sonja ne kuraĝis legi por li, kaj ju pli li tion komprenis, des pli krude kaj ekscitite li insistis pri lego. Li tro bone komprenis, kiel malfacilas al ŝi nun malkaŝi kaj prezenti ĉion propran. Li. komprenis, ke tiuj sentoj kvazaŭ efektive konsistigus Ŝian veran kaj eble jam delongan, sekreton, eble, ankoraŭ de la infanaĝo mem, ankoraŭ de la familio, apud la malfeliĉa patro kaj duonpatrino fre- neza pro mizero, inter la malsataj infanoj, insultoj kaj riproĉoj. Sed sam- tempe ii nun eksciis, kaj eksciis certe, ke kvankam ŝi sopiris kaj terure timis ion, komencante legi, tamen samtempe ŝi mem ege volis tralegi, malgraŭ sia tuta sopiro kaj malgraŭ ĉiuj timoj, kaj nome al li, por ke ii aŭdu, kaj nepre nun — "io ajn poste okazu!" Li tralegis tion el ŝiaj okuloj, komprenis el ŝia ekzalta emociiĝo... Ŝi superis sin, subpremis la gorĝan spasmom, rompintan en la komenco de la verso ŝian voĉon, kaj daŭrigis la legadon de la dek-unua ĉapitro de la evangelio laŭ Johano. Tiel ŝi legis ĝis la 19-a verso:

"Kaj multaj el la Judoj jam venis al Marta kaj Maria, por konsoli ilin pri ilia frato. Marta do, kiam ŝi eksciis, ke Jesuo alproksimiĝas, iris al li renkonte; sed Marta ankoraŭ sidis en la domo. Tiam diris Marta al Jesuo: Sinjoro, se vi estus ĉi tie, mia frato ne estus mortinta. Sed eĉ nun mi scias, ke kion ajn vi petos de Dio, tion Dio donos al vi"¹⁶.

Ĉi tiam ŝi denov^ haltis, kun honto antaŭsentante, ke ektremos kaj denove rompiĝos ŝia voĉo...

"Jesuo diris al ŝi: Via frato relevjĝos. Marta diris al li: Mi scias, ke li releviĝos ĉe la releviĝo en la lasta tago. Jesuo diris al ŝi: Mt estas la releviĝo kaj la vivo; kiu kredas ai mi, eĉ se ii estos mortinta, tiu vivos, kaj ĉiu, kiu vivas kaj kredas ai mi, por ĉiam ne mortos. Ĉu vi tion kre- das? Ŝi diris al li:

(kaj, kvazaŭ kun doloro respirante, dispartigante kaj emfazante la vortojn, Sonja tralegis kvazaŭ ŝi mem antaŭ ĉiuj konfesis)

Jes, Sinjoro, mi jam kredas, ke vi estas la Kristo, la Filo de Dio, ia venanta en la mondon"¹⁷.

Ŝi haltis, rapide levis al li la okulojn, sed pli rapide superis sin kaj eklegis plu. Raskoljnikov sidis kaj senmove aŭskultis, ne turniĝante, me- tinte la kubuton sur tablon kaj rigardante flanken. ŝi ĝislegis ĝis la 32-a verso¹⁸.

"Kiam Maria alvenis al la loko, kie Jesuo estis, kaj iin vidis, ŝi falis antaŭ liaj piedoj, dirante: Sinjoro, se vi estus ĉi tie, mia frato ne estus mortinta. Kiam do Jesuo vidis ŝin ploranta kaj la Judojn ankaŭ, kiuj ve- nis kun ŝi, plorantaj, li ĝemis en la spirito kaj maltrankviliĝis, kaj diris: Kie vi lin kuŝigis? Ili diris al li: Sinjoro, iru kaj vidu. Jesuo larmis. La Judoj do diris: Jen kiel li iin amis! Sed kelkaj el ili diris: Ĉu ĉi tiu, kiu malfermis la okulojn de la blindulo, ne povus kaŭzi ankaŭ, ke ĉi tiu ho- mo ne mortu?"

Raskoljnikov turniĝis al ŝi kaj emociite rigardis al ŝi. Jes, ĝuste tiel! Ŝi tute tremis pro vera, reala febro. Li atendis tion.

ŝi alproksimiĝis al la vortoj pri la granda kaj senprecendenca mira- klo, kaj la sento de granda admiro ĉirkaŭkaptis ŝin. ŝia voĉo iĝis sonora, kiel metalo, la admiro kaj ĝojo sonis en ĝi kaj firmigis ĝin. La iinioj miksiĝis antaŭ ŝi, ĉar en la la okuloj malhelis, sed ŝi sciis parkere, kion ŝi legis. Ĉe la lasta verso: "Ĉu ĉi tiu, kiu malfermis la okulojn de la blindulo, ne povus..." — ŝi, malaltiginte la voĉon, arde kaj pasie espri- mis dubon, riproĉon kaj insulton de nekredantoj, blindaj judoj, kiuj tuj, post unu minuto, kiel trafitaj de fulmotondro, falos, ekploros kaj ekkre- dos... "Ankaŭ //, li — ankaŭ li blindigita kaj nekredanta, — ankaŭ li nun ekaŭdos, ankaŭ li ekkredos, jes, jes! Nun, tuj," — ŝi revis, kaj tre- mis pro ĝoja atendo.

"Tiam Jesuo, denove ĝemante en si, venis al la tombo. ĉi estis ka- verno, kaj sur ĝi kuŝis ŝtono. Jesuo diris: Forprenu ia ŝtonon. Marta, la fratino de la mortinto, diris al li: Sinjoro, li jam malbonodoras, ĉar li estis tie dum kvar tagoj"¹⁹.'

Ŝi energie emfazis la vorton: kvar.

"Jesuo dirls al Si: ĉu ml ne diris al vi, ke se vi kredos, vi vidos la gloron de Dlo? Onl do forprenls la Stonon. KaJ Jesuo levis slajn okulojn, kaj dlris: Patro, ml dankas Vln, ke VI mln aŭskultls. KaJ ml sclis, ke Vi Ĉiam aŭskultas min; sed pro la Ĉirkaŭstaranta homamaso mi tion di- ris, por ke III kredu, ke Vi mln sendls. KaJ dlrinte tion ĉi, II krils per la laŭta voĉo: Lazaro, elvenu, kaj la mortinto elvenis,

(laŭte kaj admire ŝi tralegis, tremante kaj sentante malvarmon, kva- zaŭ Si per la propraj okuloj tion vidus):

kun la manoj kaj piedoj ligitaj per tombotukoj; kaj lia vizaĝo estis ĉir- kaŭligita per viŝtuko. Jesuo diris al iii: Malligu lin, kaj iasu lin iri.

Tiam multaj el la Judoj, kiuj venis al Maria, kaj vidis_t kion li faris, kredis al IC\

Plu ŝi ne legis kaj ne povis legi: ŝi fermis la libron kaj rapide ek- staris.

Estas la tuto pri la releviĝo de Lazaro, — abrupte kaj severe ŝi flustris kaj stariĝis senmove, forturniĝinte flanken, ne kuraĝante kaj kva- zaŭ hontante levi al li la rigardon. ŝia febra tremado ankoraŭ daŭris. La kandelŝtumpo jam delonge estis estingiĝanta en la kurba kandelingo, malhele lumigante en tiu mizera ĉambro la murdiston kaj ĉiesulinon, strange kuniĝintaj dum la lego de la etema libro²⁰. Pasis kvin minutoj aŭ iom pli.

Mi venis por paroli pri afero, — laŭte kaj kuntirinte la brovojn subite diris Raskoljnikov, leviĝis kaj aliris Sonjan. Tiu silente levis al li la okulojn. Lia rigardo estis precipe severa, kaj iu freneza rezoluto espri- miĝis en ĝi.

Mi hodiaŭ forlasis ia parencojn, — li diris, — la patrinon kaj fra- tinon. Mi ne plu revenos al ili. Mi Ŝiris la rilatojn kun ili.

Kial? — kun mirego demandis Sonja. La pasinta renkonto kun liaj patrino kaj fratino restigis en ŝi neordinaran impreson, kvankam nekia- ran eĉ al Si mem. La sciigon pri la disŝiro Ŝi aŭskultis preskaŭ kun te- ruro.

Nun mi havas nur vin, — ii aldonis. — Ni iru kune... Mi venis al vi. Ni ambaŭ estas damnitaj, kaj ni kune iru!

Liaj okuloj brilis. "Kvazaŭ duonfreneza!" — siavice pensis Sonja.

Kien iri? — Sonja en timego demandis kaj nevole depaŝis malan- taŭen.

De kie mi scias? Mi scias nur, ke laŭ la sama vojo, mi certe scias, — kaj nur tion. Unu celo!

Si rigardis al ii kaj nenion komprenis. ŝi komprenis nur, ke li estas terure, senfine malfeliĉa,

Neniu el ili ion komprenus, se vi parolus al ili, — li daŭrigis, — sed mi komprenis. VI nccesas al mi, tial mi vcnis al vl.

Mi ne komprenas... — flustris Sonja.

Poste vi komprenos. Ĉu vi ne samon faris? Ankaŭ vi transpaSis... Vi povis transpaŝi. Vi pri via vivo decidis, vi mortigis la vivon... vian (tio estas egala!). Vi povus vivi kaj spirite kaj racie, sed finos en Sen- naja... Sed vi ne povos elteni, kaj se vi restos sola, vi freneziĝos, sam- kiel mi. Vi jam nun estas kiel freneziĝinta; do, ni devas kune iri, laŭ la sama vojo! Ni iru!

Kial? Kial vi tion diras! — eldiris Sonja, strange kaj ribele emo- ciita pro liaj vortoj.

Kial? ĉar tiel plu ne eblas resti — jen kial! Necesas ja, fine, re- zoni serioze kaj rekte, sed ne infane plori kaj krii, ke Dio ne permesos! Nu, kio okazos, se morgaŭ oni efektive vin forveturigos en kuracejon? Ŝi estas freneza kaj ftiza, ŝi baldaŭ mortos, sed la infanoj? Ĉu vi kredas, ke ne pereos Poleĉka? ĉu vi ne vidis ĉi tie infanojn, en anguloj, kies patrinoj sendas ilin peti almozojn? Mi sciiĝis, kie loĝas tiuj patrinoj kaj en kia medio. Tie infanoj ne povas resti infanoj. Tic sepjara estas mal- ĉasta kaj ŝtelas. Sed la infanoj estas la bildo de Kristo: "el tiaj estas la regno de la ĉielo"²¹. Li ordonis respekti ilin kaj ami, ili estas la estonto de la homaro...

Kion do, kion do fari? — histerie plorante kaj tordante la manojn, ripetis Sonja.

Kion fari? Rompi kion necesas, unu fojon por ĉiam, kaj sufiĉe; kaj akcepti al si la suferon! Kio? Ĉu vi ne komprenas? Poste vi kom- prenos... Libero kaj potenco, kaj ĉefe potenco! Super ĉiu tremanta kreaĵo kaj super la tuta formikaro!..²² Jen estas la celo! Memoru tion! Tio estas miaj vortoj por vi! Eble, mi la lastan fojon parolas kun vi. Se morgaŭ mi ne venos, vi aŭdos ĉion mem, kaj tiam remcmoru ĉi-nunajn vortojn. Kaj iam poste, post jaroj, post longa vivo vi eble komprenos, kion ili si- gnifis. Se mi tamen morgaŭ venos, mi diros al vi, kiu murdis Lizavetan. Adiaŭ!

Sonja ektremis pro timo.

ĉu vi scias, kiu murdis? — ŝi demandis, glaciiĝante pro teruro kaj freneze rigardante al li.

Mi scias, kaj mi diros... Al vi, nur al vi! Mi elektis vin. Mi venos ne por peti vian pardonon, mi simple diros. Mi delonge elektis vin, por tion diri al vi, ankoraŭ tiam, kiam la patro pri vi rakontis kaj kiam Li- zaveta estis viva, mi tion pensis. Adiaŭ. La manon de donu. Morgaŭ!

Li eliris. Sonja rigardis al li kiel al frenezulo, sed ŝi mem similis fre- nezulinon kaj sentis tion. ŝi ekhavis vertiĝon. "Dio! kiel li povas scii, kiu murdis Lizavetan? Kion signifas tiuj vortoj? Kiel terure!" Sed samtempe la penso ne venis en ŝian kapon. Neniel! Neniel!.. "Ho, li verŝajne estas terure malfeliĉa!.. Li forlasis la patrinon kaj fratinon. Kial? Kio okazis? Kion li intcncas? Kion do li parolis al ŝi? Li kisis ŝian piedon kaj diris... diris (jes, li klare tion diris), ke ii sen ŝi jam ne povas vivi... Ho, Dio!"

En febro kaj dcliro Sonja pasigis la tutan nokton. Ŝi kelkfoje salte vekiĝis, ploris, tordis la manojn, aŭ denove svenis en febran dormon, kaj ŝi sonĝis Poleĉkan, Katerinan Ivanovnan, Lizavetan, la legadon de la evangelio kaj lin... lin, kun lia pala vizaĝo, kun la fajrantaj okuloj... Li kisas ŝiajn piedojn, ploras... Ho, Dio!

Post la pordo dekstre, ĝuste post tiu pordo, kiu separis la loĝejon de Sonja de la loĝejo de Gertruda Karlovna Ressliĥ, troviĝis ĉambro, jam delonge vaka, apartenanta al la loĝejo de sinjorino Ressiiĥ kaj tiun loĝe- jon ŝi luigis, pri kio estis metitaj anoncoj sur la pordego kaj gluitaj pa- peroj sur la fenestroj al la kanalo. Sonja delonge kutimiĝis pensi pri tiu ĉambro kief pri neloĝata. Tamen, la tutan ĉi tempon, ĉe la pordo de la vaka ĉambro staris sinjoro Svidrigajlov kaj atente subaŭskultis. Kiam Raskoljnikov eliris, li iom staris, pensis, per la piedpintoj iris en sian Ĉambron, najbaran kun la vaka ĉambro, prenis seĝon kaj neaŭdeble por- tis ĝin al la pordo kondukanta en la ĉambron de Sonja. La interparolo Ŝajnis al li interesa kaj signifoplena kaj ĝi tre, tre plaĉis al li, tiom plaĉis, ke li eĉ la seĝon alportis, por estonta okazo, eble eĉ por morgaŭ, por denove ne havi maloportunecon stari la tutan horon sur la kruroj, sed instali sin komforte kaj ricevi plenan plezuron el ĉiuj aspektoj.

V

Kiam la sekvan matenon, ekzakte je la dek-unua horo, Raskoljnikov eniris en la kontoron de la policejo, en la fakon de enketestro, kaj petis anonci sin al Porfirij Petroviĉ, tiam li eĉ tre miris, ke oni longe ne ak- ceptas lin: pasis almenaŭ dek minutoj, ĝis oni vokis lin. Sed li antaŭe pensis, ke apenaŭ ii venos, oni tuj atakos lin. Tamen li staris en la ak- ceptejo, kaj preter li iris homoj, kiuj pri li, evidente, tute ne interesiĝis. En la sekva ĉambro, simila al kancelario, sidis kaj skribis kelkaj skribi- stoj, kaj estis evidente, ke neniu el ili havis eĉ ideon: kiu kaj kio estas tiu Raskoljnikov. Per maltrankvila kaj suspektema rigardo li observis ĉir- kaŭ si, sercante: ĉu estas apud li eskortisto, ĉu estas iu mistera rigardo destinita zorgi, ke ii nenien foriru? Sed nenio simila okazis: li vidis nur la kancelariajn vizaĝojn zorgitajn pri malgravaĵoj, poste ankoraŭ iujn ho- mojn, kaj neniu el ili havus intereson pri ii: eĉ se li forirus kaj neniam revenus. Pli kaj pli forte firmiĝis en li la penso, ke se tiu mirakla hie- raŭa homo, tiu fantomo, aperinta el sub la tero, efektive ĉion scius kaj ĉion vidus, — tiam oni ne permesus, ke li, Raskoljnikov, tiel staru nun kaj trankvile atendu. Kaj ĉu oni atendus lian bonvolan venon ĝis la dek- unua horo? Do, aŭ tiu homo ankoraŭ nenion denuncis, aŭ... aŭ simple ankaŭ li mem nenion sciis, nenion vidis per la propraj okuloj (cetere, kiel li vidus?), kaj do, tio okazinta hieraŭ al li, Raskoljnikov, estis nura fantomo, troigita per lia ekscitita kaj malsana menso. Tiu konjekto, an- koraŭ hieraŭ, dum ia plej fortaj maltrankviliĝoj kaj desperoj, komencis firmiĝi en li. Repenslnte ĉion ĉi nun denove kaj preparante sin al nova batalo, li eksentis subite, ke li tremas, — kaj eĉ indigno ekbolis en li pro la penso, ke li tremas pro teruro antaŭ malamata Porfirij Petroviĉ. Plej terure por li estis renkonti tiun homon denove: li malamis lin, sen- lime, senfine, kaj li eĉ timis pro sia malamo iel malkaŝi sin. Kaj tiel fortis lia indigno, ke ĝi tuj ĉesigis lian tremon; li pretiĝis eniri kun mal- varma kaj aroga aspekto kaj li ĵuris laŭeble multe silenti, elrigardi kaj elaŭskulti kaj, almenaŭ ĉi-foje, per ajnaj fortoj, venki sian malsane in- cititan naturon. Kaj ĝuste en tiu ĉi minuto oni invitis lin al Porfirij Pe- troviĉ.

Evidentiĝis, ke Porfirij Petroviĉ estis sola en sia kabineto. Lia kabi- neto estis ĉambro nek granda, nek malgranda; en ĝi staris: granda skri- botablo antaŭ _Sofo, tegita per vakstolo, ankoraŭ unu tablo, ŝranko en angulo kai^ Velkaj seĝoj — oficeja meblaro el flava polurita ligno. En an- Suto. er₄ \_a dorsa muro, aŭ pli ĝuste, en la vando, troviĝis fermita pordo: post ĝj verŝajne devis troviĝi ankoraŭ iuj ĉambroj. Kiam Raskoljnikov eni;ris, Porfirij Petroviĉ tuj refermis la pordon, tra kiu li eniris, kaj ili ^restis duope. Li renkontis sian gaston kun videbla gaja kaj amika aspek- to, kaj nur post kelkaj minutoj Raskoljnikov, iaŭ kelkaj signoj, rimarkis en li embarasiĝon, kvazaŭ li estus konfuzita aŭ surprizita ĉe io privata kaj sekreta.

Ha, respektinda! Jen vi... en nia regiono... — ekparolis PorfiriJ, etendante al li ambaŭ manojn. — Nu, sidlĝu, karulol Aŭ vi, ebie, ne Ŝatas, se oni nomas vin respektinda kaj... karulo, — tiel tout court?[9] Bonvolu ne taksi tion familiareco... Ĉi tien, sur la sofon.

"En nia regiono", pardonpetoj pro familiareco, la franca esprimeto "tout court" kaj cet. kaj cet. — estis signoj karakteraj. "Li, tamen, al mi ambaŭ manojn etendis, sed neniun fakte donis, ĝustatempe elŝiris", — li ekpensis suspcktcme. Ambaŭ gvatis unu la alian, sed apenaŭ iliaj ri- gardoj renkontiĝis, ili ambaŭ, kun fulma rapido hastis demeti ilin unu de la alia.

Mi alportis al vi tiun paperon... pri la horloĝo... jen. ĉu korekte mi skribis, aŭ denove necesos reskribi?

Kio? La papero? Bone, bone... ne maltrankviliĝu, korekte, — diris Porfirij Petroviĉ kvazaŭ li hastus ien kaj, jam dirinte tion, prenis la pa- peron kaj trarigardis ĝin. — Jes, ĉio korektas. PIu nenio necesas, — li konfirmis per la sama rapidparolo kaj metis la paperon sur la tablon. Poste, post unu minuto, jam parolante pri alio, li denove prenis ĝin de sur la tablo kaj remetis sur la alian tablon.

Vi, ŝajne, parolis hieraŭ, ke vi ŝatus demandi min... formale... pri mia konateco kun tiu... murditino? — komencis denove Raskoljnikov,

"nu, kial mi enmetis ŝajnel — traflugis en li, kiel fulrtio. — Sed kial mi tiel zorgas pri tio, ke mi enmetis tiun ŝajneV — tuj traflugis en li alia penso, kiel fulmo.

Kaj li subite eksentis, ke lia suspektemo, pro unu tuŝo kun Porfirij, pro nur du vortoj, pro nur du rigardoj, jam unumomente kreskis ĝis monstra dimensio... kaj tio estas terure danĝcra: nervoj incitiĝas, emo- ciiĝo kreskas. "Pesto! Pesto!.. Denove mi elbalbutos ion".

Jes-jes-jes! Ne maltrankviliĝu! Tempo permesas, tempo permesas,

murmuris Porfirij Petroviĉ, pendolante apud la tablo, sed ŝajne tute sencele, kvazaŭ ĵetante sin jen al la fenestro, jen al la dua tablo, jen reen al la skribotablo, jen subite haltante kaj rigardante al ii rekte. Ek- streme stranga ŝajnis dum tio lia malgranda, diketa kaj globa figureto, kiel pilko ruiiĝanta diversflanken kaj tuj desaltanta de ĉiuj muroj kaj an- guloj.

Ni sukcesos!.. Ĉu vi fumas? Ĉu vi havas? Jen, cigaredo, — li daŭrigis, donante al la gasto cigaredon... — Ĉu vi scias, ke mi akceptas vin ĉi tie, sed mia loĝejo estas apude, tuj post la vando... ofica loĝejo, kaj mi nun provizore loĝas en la privata. Sed necesis etan riparon ĉi tie fari. Nun ĉio preskaŭ pretas... ofica loĝejo, ĉu vi scias, estas bela afero, ha? Kiei vi opinias?

Jes, bela afero, — respondis Raskoljnikov, preskaŭ sarkasme ri- gardante al li.

Bela afero, bela afero... — ripetis Porfirij Petroviĉ, kvazaŭ subite enpensiĝante pri io tute aiia, — jes! bela afero! — li preskaŭ ekkriis, finfine, subite trapikante Raskoljnikov-on per rigardo kaj haltante je du paŝoj de li. Tiu plurfoja stulteta ripeto, ke la ofica ioĝejo estas bela afe- ro, pro sia banaleco tro kontraŭdiris al ia serioza, pensanta kaj enigma rigardo, kiun li celis nun al sia gasto.

Sed ii nur boligis la malicon de Raskoljnikov, kaj li jam neniel povis reteni la sarkasman kaj sufiĉe sensingardan defion:

Ĉu vi scias, — li subite demandis, preskaŭ impertinente rigardan- te lin kaj kvazaŭ ĝuante pro sia impertinenteco, — ŝajne, ja ekzistas tia jura regulo, tia jurista truko — por ĉiuj enketistoj — komenci defore, de bagateloj, aŭ eĉ de seriozaĵo, sed tute flanka, celante, por tiei diri, revigligi aŭ pli ĝuste, distri la enketaton, dormigi ties atenton, kaj poste subite, per neatendita maniero frapi la verton per iu piej fatala kaj da- nĝera demando; ĉu ne? Pri tio, ŝajne, en ĉiuj regularoj kaj instrukcioj ĝis nun oni sankte mencias?

Bone, bone... do, ĉu vi opinias, ke mi ĝuste per la ofica loĝejo vin... ha? — kaj dirinte tion, Porfirij Petroviĉ stretigis la okulojn, pal- pebrumis, io gaja kaj ruza trakuris lian vizaĝon, ia faitoj sur lia frunto glatiĝis, la okuletoj tute stretiĝis, liaj vizaĝtrajtoj distiriĝis, kaj li subite eksplodis per nerva, daŭra rido, ondante kaj skuiĝante per ia tuta korpo kaj rigardante rekte en la okulojn de Raskoljnikov. Tiu eĉ mem ekridis, iom sin perfortante; sed kiam, ekvidinte, ke ankaŭ li ridas, Porfirij, jam tiel ekridegis, ke lia vizaĝo preskaŭ nigriĝis, tiam la naŭziĝo de Raskoij- nikov subite transiris ĉiujn limojn de singardo: li ĉesis ridi, kuntiris la brovojn kaj daŭre kaj malame rigardis al Porfirij, ne demetante de li siajn okulojn, dum la tuta tempo de lia longa kaj kvazaŭ intence ne ĉesanta rido. Cetere, tio ne estis singarda de ambaŭ flankoj: rezultis, ke Porfirij Petroviĉ ridas pri sia gasto, akceptanta tiun ridon malame, kaj tiu cirkonstanco kvazaŭ malmulte konfuzis lin. La lasta detalo estis grava por Raskoljnikov: li komprenis, ke Porfirij Petroviĉ, vere, ankaŭ pli frue ne konfuziĝis, sed male, li mem, Raskoljnikov, eble trafis en kaptilon; ke tie evidente ekzistas io, kion li ne scias, iu celo; ke eble jam ĉio pretas kaj tuj, ĉi-minute aperos kaj falos sur lin...

Raskoljnikov tuj transiris al la afero, leviĝis de la seĝo kaj prenis la kaskedon:

Porfirij Petroviĉ, — li komencis rezolute, sed kun sufiĉe forta in- citiĝemo, — vi hieraŭ esprimis dezircm, ke mi venu por iuj enketoj (Li precipe emfazis la vorton: enketoj). Mi venis, kaj se vi bezonas, do de- mandu, aŭ permesu al mi lasi vin. Mi rapidas, mi havas aferon... Mi devas esti en la sepulto de tiu oficisto tretita de ĉevaloj, pri kiu vi... ankaŭ scias... — li aldonis kaj tuj koleriĝis pro tiu aldono, kaj poste koleriĝinte eĉ pli, — tio jam tedis al mi, ĉu vi aŭdas, kaj jam delonge... mi parte pro tio ja malsanis... unuvorte, — li preskaŭ ekkriis, sentinte ke la frazo pri la malsano estis eĉ pli maikonvena, — unuvorte: bonvolu aŭ enketi min, aŭ tuj permesi al mi foriri... kaj se enketi, do nepre for- male! Aliel mi ne permesos, kaj tiai dume adiaŭ, ĉar nun duope ni ha- vas nenion farendan.

Dio! Kion vi diras! Pri kio enketi vin, — subite ekklukis Porfirij Petroviĉ, tuj ŝanĝante kaj la tonon kaj la aspekton kaj tuj ĉesinte ridi, — vi ne devas maltrankviliĝi, mi petas, — li klopodis, jen denove ĵetante sin diversflanken, jen komencante sidigi Raskoljnikov-on, — tempo per- mesas, tempo permesas, kaj ĉio ĉi estas nur bagatela! Mi, kontraŭe, tiel ĝojas, ke vi finfine venis al mL.. Mi kiel gaston vin akceptas. Sed pro mia damna rido vi, karulo Rodion Romanoviĉ, pardonu min. Rodion Ro- manoviĉ? Ĉu mi bone memoras vian patronomon?.. nervoza homo, tre vi ridigis min per la akro de via rimarko; kelkiam, vere, pro rido mi tiel ekskuiĝas, kiel gumo, eĉ dum duona horo ne povas halti... Mi estas ri- dema. Mi eĉ paralizon timas pro mia korpulenteco. Sidiĝu do, kial vi?.. Mi petas, kaculo, sidiĝu, aŭ mi pensos ke vi koleriĝis...

Raskoljnikov silentis, aŭskultis kaj observis, liaj brovoj restis kunti- ritaj. Li, cetere, eksidis, sed ne ellasante el la manoj la kaskedon.

Mi nun al vi rakontos, karulo Rodion Romanoviĉ, unu aferon pri mi, por ekspiiko de 1' karaktero, — daŭrigis Porfirij Petroviĉ, plu sen- cele paŝante en la ĉambro, kaj kiel antaŭe evitante rigarde renkonti la rigardon de sia gasto. — Mi, kiel vi scias, estas fraŭlo, ne monduma kaj ne konata, kaj eĉ pli — homo finita, rigidiĝinta homo kaj... kaj... ĉu vi rimarkis, Rodion Romanoviĉ, ke ĉe ni, tio estas en Ruslando, kaj plejparte en niaj peterburgaj rondoj, kiam du saĝaj homoj ne bone ko- nantaj unu ia alian, sed, por tiel diri, reciproke sin estimantaj, kiel nun mi kaj vi, kunvenas duope, tiam ili tutan horduonon neniel povas ko- munan temon trovi por interparoli — ili stuporiĝas unu kontraŭ la alia, sidas kaj reciproke konfuziĝas. Ĉiuj havas temojn por interparolo, ek- zemple virinoj... ekzemple mondumaj homoj de la plej alta speco, iii ĉiam havas temon por interparolo, c'est de rigueur[10], sed homoj mezta- volaj, kiel ni, — ĉiuj estas konfuziĝemaj kaj neparolemaj... pensantaj do. Pro kio, karulo, tiel okazas? Ĉu mankas societaj interesoj, aŭ ĉu ni estas tro honestaj kaj unu la alian ne volus trompi, mi ne scias. Ha? Kiel vi pensas? La kaskedon metu flanken, vi kvazaŭ foriri intencas, vere, mal- agrablas vidi... Mi, kontraŭe, tiel ĝojas...

Raskoljnikov metis la kaskedon, daŭrigante silenti kaj serioze, mal- serene aŭskultis la malplenan senordan babiladon de Porfirij. "Kion li volas, ĉu li vere volas mian atenton distri per sia stulta babiiado?"

— Per kafo mi ne povas regali vin, ne estas konvena loko; sed kvin minutojn kial ne resti kun konato por amuziĝi, — sen ĉeso ŝutis vortojn Porfirij, — kaj vi scias, tiuj oficaj devoj... vi, karulo, ne ofendiĝu, ke mi ĉiam pendolas tien-reen; pardonu, karulo, mi tre timas ofendi vin, sed la promenado tre necesas al mi. Mi ĉiam nur sidas, kaj tial mi ĝojas almenaŭ kvin minutojn iradi... hemoroido... per gimnastiko mi volas ku- raci; oni diras, ke ŝtataj, efektivaj ŝtataj kaj eĉ sekretaj konsilistoj vo- lonte saltadas trans ŝnuro, por gimnastiki: jen la scienco, en nia jarcen- to... tiel... Kaj rilate tiujn oficajn devojn, enketojn, kaj tiujn formala- ĵojn... jen vi, karulo, ĵus mem bonvolis mencii pri la enketoj... do, sciu, karulo Rodion Romanoviĉ, efektive tiuj enketoj kelkfoje ia enketanton mem pli ol la enketaton konfuzas... Pri tio vi, karulo, kun absoluta justo kaj sprito bonvolis rimarkigi (Raskoljnikov diris nenion similan). Eblas implikiĝi! Vere, eblas implikiĝi! Kaj ĉiam la samo, ĉiam la samo, kiel gurdo! Jen komenciĝis la reformo²³, kaj almenaŭ niaj postenoj nomiĝos aliel, he-he-he! Kaj pri niaj trukoj juristaj — kiel vi sprite bonvolis esprimi — mi absolute konsentas kun vi. Do kiu, diru al mi, el ĉiuj juĝatoj, eĉ el la plej stulta kampularo, ne scias, ke lin, ekzemple, oni dekomence per flankaj demandoj dormigos (laŭ via feliĉa esprimo), kaj poste subite frapos en ia verton mem, per la hakilnuko, he-he-he! en la verton mem, laŭ via feliĉa komparo! he-he! ĉu do vi serioze ekpensis,ke per la loĝejo mi volis vin... he-he! Sarkasma homo vi estas. Nu, mi ĉesas! Aji jes, ĝustatempe, unu vorto tiras aiian vorton, unu penso vokas la alian, — jen vi pri formaiaĵoj bonvolis mencii, koncerne la enketa- don... Kion signifas la vorto: formaie! Formaieco, en muitaj okazoj estas stultaĵo. Kelkiam simpla amika interparoio rezultas pli utila. Formalaĵon ni ne evitos, pri tio permesu al mi trankviligi vin. Cetere, kio estas for- maleco, mi vin demandas? Oni ne devas per formaleco en ĉiu paŝo ĝeni la enketiston²⁴. La afero de la enketisto, estas, por tiel diri, libera arto, en sia speco aŭ simile... he-he-he!

Porfirij Petroviĉ unu minuton ripozis. Li ŝutis, senlace, sensencajn frazojn: jen li subite enmetis iujn enigmajn vortetojn, jen denove revenis al sensencaĵoj. En ia ĉambro ii jam preskaŭ kuradis, pii kaj pii rapide movante siajn grasajn kruretojn, rigardante planken, ŝovinte la dekstran manon post la dorson, kaj la livan senĉese svingante kaj farante per ĝi diversajn gestojn, mirinde ne konvenaj por liaj vortoj. Raskoljnikov su- bite rimarkis, ke kurante en la ĉambro, li dufoje preskaŭ haltis apud la pordo, kaj ŝajne ion aŭskultis... "Ĉu ii iun atendas?"

Vi efektive tute pravas, — denove regurdis Porfirij, gaje, kun ne- ordinara simplanimeco rigardante al Raskoljnikov (pro kio tiu eĉ treme- ris kaj tuj streĉiĝis), — efektive vi pravas, ke la juran formalecon vi bonvolis primoki, he-he! Ja tiuj (kelkaj, certe) niaj profundpense-psiko- logiaj trukoj estas esktreme ridindaj, eble, eĉ senutilaj, en okazo se ili per formaleco tro estas ĝenitaj. Jes... denove mi pri formaleco. Nu, se mi konsideras aŭ, prefere, se mi suspektus alian, trian, por tiel diri, kiel krimulon, laŭ la kazo, al mi komisiita... Ja vi studas por iĝi juristo, Ro- dion Romanoviĉ, ĉu?

Jes, mi studis...

289

Nu, do, por tiel diri, por montri al vi ekzemplon por la estonto, — tio estas ne pensu, ke mi intencas vin instrui; jen kiajn artikolojn pri krimoj vi mem publikigas! Ne, mi simple, kiei fakton, kuraĝas prezenti al vi ekzemplon, — do, se mi traktus, ekzemple, tiun, alian, trian kiel krimulon, do kial, mi demandas, mi ĝenu lin antaŭ la tempo, eĉ se mi havus kontraŭ li konviktojn? Iun mi vere devas aresti plej rapide, sed alia ja estas tute.alikaraktera, vere, kial do, mi ne permesu al li iom promeni en la urbo, he-he! Ne, vi, mi vidas, ne tute komprenas, do mi pli klare montru ai vi: se mi enprizonigus, ekzemple, lin tro frue, per tio do, eble, mi nur morale plifirmigus iin, he-he! ĉu vi ridas? (Raskol- jnikov eĉ ne pensis pri rido: li sidis kunpreminte la lipojn, ne mallevante sian infiaman rigardon dc ia okuloj de Porfirij Petroviĉ). Tamen estas tiel, kaj kun kelkaj subjektoj precipe, ĉar homoj estas diversspecaj, kaj ĉion superas la praktiko. Vi ĵus bonvolis diri: konviktoj; jes, supozu, ke estas konviktoj, scd konviktoj ja, karulo, estas plejparte dusencaj, sed mi ja estas nur enketisto, homo malforta, mi konfesas: estus dezirinde la kazon, por tiel diri, matematike klare imagi, estus dezirinde akiri tian certan konvikton, kiu klaras kiel duoble du kvaras! Ke gi similu al rekta kaj nerefutebla pruvo! Se mi enprizonigus lin tro frue — eĉ se mi certus, ke estas //, — per tio mi eble nur min mem restigus sen rimedoj por plia akuzado, sed kial? Ĉar mi al li, por tiel diri, donus certan staton, mi psikologie lin difinus kaj trankviligus, ke li forirus de mi en sian ŝe- lon: li finfine komprenos ke li estas arestito. Onidire, en Sebastopolo post la batalo ĉe Aljma^r\ saĝaj homoj tiel timis, ke la malamiko atakos plenforte kaj tuj konkeros Sebastopolon, kaj kiam ili ekvidis, ke la mal- amikoj preferis la normalan sieĝon kaj tranĉeojn komencis fosi, kaj ekĝojis, trankviliĝis la saĝaj homoj: do, almenaŭ por du monatoj la afero prokrastiĝas, ĉar kiom da tempo ankoraŭ pasos ĝis la urbo estos prenita per la normala sieĝo! Denove vi ridas, denove vi ne kredas? Certe, an- kaŭ vi pravas. Vi pravas, vi pravas! Estas nur apartaj okazoj, mi kon- sentas kun vi. La prezentita okazo estas efektive aparta! Sed ja jen kion ĉe tio, mia bona Rodion Romanoviĉ, necesas konsideri: ja tiu aparta okazo, ĝuste tiu, al kiuj ĉiuj juristaj formalaĵoj kaj reguloj estas desti- nitaj kaj baze de kiu ili estas kalkulitaj kaj enskribitaj en librojn, tute ne ekzistas ĝuste pro tio, ke ĉiu afero, ĉiu krimo, kiam ĝi okazas en efektivo, ĝi tuj transformiĝas en tute apartan okazon, kaj foje eĉ en kiun! tute ne similan al la antaŭa. Tute komikaj aferoj eĉ okazas. Do, se mi restigus certan sinjoron tute sola: se mi ne tuŝus iin, ne puŝus, sed li tamen scius dum ĉiu horo kaj ĉiu minuto, aŭ se li almenaŭ su- spektus ke mi ĉion scias, ĉiujn detalojn, se tage kaj nokte mi gvatus lin, sendorme gardus lin, kaj se li estus konscia pri la konstanta suspektado kaj timo, tiam ja, je Dio, li ekturniĝadus, li eble mem al mi venus, kaj eble li eĉ ankoraŭ ion farus, kio jam tute similus al duoble du estas kvar kaj, por tiel diri, matematikan aspekton havos — jen estas plezuro. Tio eĉ al kampulo-ŝtipulo povas okazi, tiom pli al nia frato, moderna saĝa homo, kaj en konatan direkton evoluitan! Ĉar, kolombeto, estas tre gra- va afero kompreni, en kiun direkton homo estas evoluita. Kaj nervoj ja, la nervoj, ja vi forgesis pri ili! Ja ili nuntempe estas malsanaj, aĉaj, in- cititaj!.. Kaj kiom da galo en ĉiuj ili ĉstas! Ja tio, mi diros al vi, estas

1 O lovm 1 preskaŭ ormincjo ĉe iu okazo! Kaj kial mi maltrankviliĝu, ke li neligita tra la urbo promenas! Promenu li, promenu li dume; ja mi sen tio scias, ke li estas mia viktimo kaj nenien eskapos de mi! Cetere, kien li eskapu, he-he! Ĉu eksterlanden? Eksterlanden polo eskapus, sed ne //, des pli, ke mi gvatas, kaj jam rimedojn uzis. En la profundon de la patrujo, ĉu? Sed tie ja kampuloj loĝas, veraj, krudaj, rusaj; la moderna homo ja ve- rŝajne karceron preferos, ol vivon inter tiaj eksterlandoj, kiel niaj kam- puloj, he-he! Sed ĉio ĉi estas stultaĵo kaj eksteraĵo! Kio estas: li eskapos! tio estas formala; kaj ĉefas ja ne tio; ne pro tio li ne eskapos de mi, ĉar nenien li povos eskapi: li de mi psikologie ne eskapos, he-he! Kia esprimo! Li pro natura leĝo de mi ne eskapos, eĉ se li havus kien for- kuri. Ĉu vi vidis iam papilion antaŭ kandelo? Do, li ĉiam ĉirkaŭ mi kiel ĉirkaŭ kandelo rondiros; la libero por li la valoron perdos, li komencos pensi, implikiĝos, li mem en la reton implikos sin, mortigos sin!.. Plu: li mem al mi iun matematikan aĵeton, simile al duoble-du preparus, se mi donus al li sufiĉan tempon... Kaj ĉiam ĉirkaŭ mi, ĉirkaŭ mi li faros rondojn, ĉiam pli kaj pli alproksimiĝante, kaj — plaj! Rekte en mian buŝon li enflugos, kaj mi lin englutos, kaj tio estas tre agrabla, he-he- he! Ĉu vi ne kredas?

Raskoljnikov ne respondis, li sidis pala kaj senmova, kun la sama streĉiteco rigardante en la vizaĝon de Porfirij.

"Bona leciono! — li pensis, sentante malvarmon. — Tio estas eĉ ne ludo de kato kun muso, kiel hieraŭ. Kaj li ja ne montras vane sian for- ton, nek sugestas al mi: por tio li estas tro saĝa... Ĉi tie estas alia celo, sed kia? Stultaĵo, vi, frato, nur timigas min kaj ruzas! Vi ne havas pru- vojn kaj ne ekzistas la hieraŭa homo! Kaj vi simple min volas konfuzi, inciti min antaŭtempe, kaj en tiu stato kapti, sed ne: vi ne sukcesos, nenio rezultos ĉe vi! Sed kial do, kial ĝis tioma grado vi sugestas al mi?.. Ĉu vi esperas miajn malsanajn nervojn?.. Ne, frato, vi ne sukcesos, eĉ kvankam vi ion preparis... Nu, ni rigardos, kion vi tie preparis".

Kaj li kolektis ĉiuj fortojn, preparante sin por terura kaj nekonata katastrofo. Iam li volis ĵetiĝi kaj tuj en la sama loko strangoli Porfirij-on. Ankoraŭ enirante ĉi tien li timis tiun koleron. Li sentis, ke liaj lipoj se- kiĝis, la koro bategas, ŝaŭmo koaguliĝis sur liaj lipoj. Tamen li decidis silenti kaj tro frue ne ellasi eĉ unu vorton. Li komprenis, ke tio estas la plej bona taktiko en lia stato, ĉar tiel li ne nur elbabilos nenion, sed male, tiel li incitos per la silento la malamikon, kaj eble eĉ tiu ion el- babilos al li. Almenaŭ je tio ii esperis.

19♦

— Ne, mi vidas, ke vi ne kredas, vi pensas, ke mi al vi facilajn ŝer- cojn rakontas, — rekaptis Porfirij, pli kaj pli gajiĝante kaj senĉese ri- dante pro la plezuro kaj denove komencante rondiri en la ĉambro, — jes, vi certe pravas; al mi eĉ mian korpon Dio mem tiel aranĝis, ke nur komikajn pensojn en aliajn homoj ĝi elvokas — bufono; sed mi al vi jen kion diros kaj denove ripetos, ke vi, karulo Rodion Romanoviĉ, jam par- donu min, oldulon, ja vi estas homo juna kaj, por tiel diri, floranta, kaj tial vi devas la homan saĝon plej alte taksi ol ĉion, laŭ la ekzemplo de la junularo. La ludanta akro de saĝo kaj abstraktaj rezonoj de la racio vin logas. Kaj tio estas ĝusta kiel la antaŭa aŭstria Hofkriegsrat, ekzem- ple, kiom mi povas juĝi pri militaj eventoj: sur la papero ili kaj Napo- leonon frakasis kaj kaptis, tiel ili en sia kabineto ĉion plej sprite elkal- kulis kaj aranĝis, sed jen vidu, generalo Mak kapitulacias kun sia tuta armeo²⁶, he-he-he! Mi vidas, vidas, karulo Rodion Romanoviĉ, ke vi ri- das pri mi, ĉar mi, tia civila homo, ĉiam el la milita historio ekzemplojn prenas. Kion fari, estas mia maiforto, mi ŝatas militan aferon, kaj tiel mi ŝatas legi ĉiujn tiujn militajn raportojn... nu vere mi eĉ ignoras mian karieron. Mi prefere miiitisto iĝus, vere. Napoleono eble mi ne fariĝus, sed majoro mi povus esti, he-he-he! Nu, kaj nun mi al vi, mia kara, ia tutan veron diros detaie pri tiu aparta okazo: realo kaj naturo, mia kara sinjoro, estas tre grava afero kaj ofte bone frakasas la plej sagacan kal- kulon! He, aŭskultu la oldulon, mi serioze paroias, Rodion Romanoviĉ (tion dirante, apenaŭ tridekkvinjara Porfirij Petroviĉ efektive kvazaŭ su- bite oldiĝis la tuta: eĉ lia voĉo ŝanĝiĝis, kaj ii iel ŝrumpis), — des pli ke mi estas homo sinccra... Ĉu mi estas sincera homo aŭ ne? Kiei laŭ vi? ŝajnas, ke sufiĉe sincera: tiajn aferojn mi senpage al vi komunikas, kaj eĉ kompenson ne postulas, he-he! Nu, jen, mi daŭrigas: sprito, laŭ mi, estas bela afero; ĝi estas, por tiel diri, la beleco de V naturo kaj konsolo de F vivo, kaj tiajn enigmojn ĝi povas prezenti, ke iam ŝajnas, ke iu malfeliĉa enketisto, delogita per la propra fantazio, kio cetere ofte okazas, ja ankaŭ li estas homo, tute ne divenos. Sed la malfeliĉan en- ketiston nome la naturo savas, jen la maifeliĉo! Kaj pri tio ne pensas pasiiĝanta pri sprito junuiaro, "transpaŝanta ĉiujn obstaklojn" (kiei vi plej sprite kaj ruze degnis esprimi). Ni supozu, mensogos li, tiu homo, la aparta okazo, inkognito, kaj mensogos perfekte, plej ruze — ĉi tie ŝaj- nas, ke li triumfos kaj ĝuos la fruktojn de sia sprito, sed li bum! kaj svenas en la plej interesa, en la plej skandala loko. Kompreneble, mal- sano kaj iam sufoke estas en la ĉambro, tamen — ja tiel! Tamen li pen-

291

son sugestis! Li mensogis bele, tamen la naturon li ne povis konsideri. Jen kie ĝi estas, la perfido! Alian fojon, pasiiĝante pro ludemo de sia sprito, li komencas mistifiki la homon, kiu lin suspektas, li paliĝas, kva- zaŭ intence, kvazaŭ en ludo, sed Ja tro nature li paliĝas, tro versimile, do, li denove vckas suspekton! Kvankam li trompis la homon en la unua fojo, sed la homo nokte ŝanĝos reen sian opinion, se mem ne estas du- po. Kaj tiel preskaŭ ĉiam okazas! Sed kio: li mem komencos antaŭkuri, enŝovi sin tien, kien oni lin ne petas, li komencos konstante paroli pri kio ne necesas, pri kio li male devus silenti, deversajn alegoriojn li ko- mencos submeti, he-he! Li mem venos kaj demandos: kial do oni ne arestas min tiel longe? he-he! Kaj tio ja povas okazi al la plej sprita homo, al psikologo kaj literaturisto! La naturo estas spegulo, plej klara spegulo! Rigardu en ĝin kaj admiru, jen kiel! He, kial vi tiel paliĝis, Rodion Romanoviĉ, ĉu estas sufoke al vi, eble mi malfermu la fenesrton?

Ho, ne klopodu, mi petas, — ekkriis Raskoljnikov kaj subite ekri- degis, — mi petas, rte klopodu!

Porfirij haltis kontraŭ li, iom atendis kaj subite mem ekridegis, post li. Raskoljnikov leviĝis de la sofo, subite abrupte ĉesinte sian, tute pa- roksisman ridon.

Porfirij Petroviĉ! — li diris laŭte kaj klare kvankam ii apenaŭ sia- ris sur la tremantaj kruroj, — mi finfine vidas klare, ke vi sendube su- spektas min pri la murdo de tiu oldulino kaj ŝia fratino Lizaveta. De mia flanko mi deklaras al vi, ke tio jam delonge tedis al mi. Se vi pen- sas, ke vi rajtas min laŭleĝe persekuti, do — persekutu; se vi rajtas are- sti, do — arestu. Sed ridi antaŭ miaj okuloj kaj turmenti min mi ne per- mesas...

Subite liaj lipoj ektremis, la okuloj ekbrilis de rabio, kaj la voĉo ĝis nun bridata eksonoris.

Mi ne permesas! — ii kriis subite, tutforte batinte la tablon per la pugno, — ĉu vi aŭdas tion, Porfirij Petroviĉ? Mi ne permesas!

Afi, Dio, kio denove! — kriis Porfirij Petroviĉ videble kun absoluta timego, — karulo! Rodion Romanoviĉ! Kara! Patro mia, kio al vi?

Mi ne permesas! — ekkriis ankoraŭfoje Raskoljnikov.

Karulo, ne tiel laŭte! Oni ja aŭdos, venos! Kion ni tiam diru al ili, pripensu! — flustris en teruro Porfirij Petroviĉ alproksimigante sian vizaĝon preskaŭ tuŝe al la vizaĝo de Raskoljnikov.

Mi ne permesas, ne permesas! — maŝine ripetis Raskoljnikov, sed subite ankaŭ flustre.

Porfirij rapide forturniĝis kaj kuris por malfermi fenestron.

Necesas enlasi aeron, freŝan! Kaj estus bone doni akvon al vi, ka- ruleto, por trinki, ja tio estas paroksismo! — Kaj 1 i ĵetiĝis al la pordo por ordoni, ke oni portu akvon, sed en la angulo li feliĉe trovis karafon kun akvo.

Karulo, trinku, — li flustris, sin ĵetante al li kun la karafo, — eble helpos... — La timego kaj la kompatemo de Porfirij Petroviĉ estis tiom naturaj, kc Raskoljnikov silentiĝis kaj kun sovaĝa scivolemo komen- cis pririgari lin. La akvon, cetere, ii ne akceptis.

Rodion Romanoviĉ! Kara! Ja- tiel vi frenezigos vin, kredu al mi, e-efi! Afi! Trinku! Trinku almenaŭ iom!

Porfirij tamen devigis lin preni ia glason kun akvo en la manojn. Tiu maŝine alportis ĝin al la lipoj, sed, rekonsciiĝinte, kun abomeno starigis ĝin sur la tablon.

Jes, estis paroksismo ĉe vi! Tiel vi, karuleto, denove la pasintan malsanon revenigos, — ekkiukis kun amika kompatemo Porfirij Petroviĉ, cetere, ankoraŭ kun iu pcrdiĝinta aspekto. — Dio! Kiel eblas tiel ne gar- di sin? Jen, ankaŭ Dmitrij Prokofjiĉ hieraŭ min vizitis, — mi konsentas, konsentas, ke mia karaktero estas gala, aĉa, sed oni jen kion el tio de- duktis!.. Dio! Li venis hieraŭ, de vi, ni tagmanĝis, li parolis, paroladis, mi nur la brakojn disetendis; nu, mi pensas... afi, Dio! ĉu laŭ via peto li venis? Sidiĝu, karulo, eksidu pro Kristo!

Ne, ne laŭ mia! Sed mi sciis, ke li al vi ekiris kaj por kio li iris, — abrupte respondis Raskoljnikov.

Ĉu vi sciis?

Jes. Kio do el tio?

Ja tio, karulo, Rodion Romanoviĉ, ke mi ne nur tiajn viajn hero- aĵojn konas; mi pri ĉio estas sciigita! Ja mi scias, kiel vi loĝejon lui iris, antaŭ la nokto, kiam krepuskis, kaj kiel vi la sonorileton tintigis, kaj kiel la laboristojn kaj kortistojn mirigis. Ja mi komprenas vian tiaman anim- staton... sed tiel vi certe frcnezigos vin, je Dio! Vi ekturniĝados! La in- digno en vi tro forte bolas, la nobla indigno, pro ricevitaj ofendoj, de- komence de ia fato, kaj poste de la distriktaj policanoj, kaj vi do ĵetiĝas tien kaj reen, celante, por tiel diri, pli rapide ekparoiigi ĉiujn kaj per tio fini ĉion per unu fojo, ĉar tedis al vi tiuj stultaĵoj kaj ĉiuj tiuj su- spektoj. Ja tiel? ĉu mi divenis vian humoron? Sed tiel vi ne nur vin mem, ankaŭ Razumifiin-on vi ekturnos; ja tro bonkora homo li estas por tio, vi mem scias.. Vi havas malsanon, sed li havas virton, kaj la mal- sano povas gluiĝi al li... Mi, patro mia, kiam vi trankviliĝos, rakontos al vi... sed sidiĝu ja, patro mia, pro Krista. Mi petas, ripozu, ja via vi- zaĝo tute blankas; sidiĝu jam.

Raskoljnikov eksidis, lia tremado estis ĉesanta, kaj la tuta korpo bru- lis. En profunda konsterno streĉite li aŭskultis la vortojn de la timigita kaj amike vartanta Porfirij Petroviĉ. Sed li kredis neniun lian vorton, kvankam li sentis iun strangan inklinon ekkredi. La neatenditaj vortoj de Porfirij tute konsternis lin. "Kiel povas esti, ke li sciante pri la loĝe- jo, — li pensis subite, — mem al mi tion rakontas?"

Jes, iam estis preskaŭ sama kazo, psikologia, — en nia juĝista praktiko, malsaneca kazo, — daŭrigis rapide Porfirij. — Same homo kul- pigis sin pri murdo, kaj kiel: tutan halucinon elpensis, faktojn prezentis, cirkonstancojn rakontis, implikis kaj konfuzis ĉiujn, sed kio? Li mem tu- te senintence, parte, estis kaŭzo de murdo, sed nur parte, kaj kiam li eksciis pri tio, ke li al la murdistoj donis pretekston, li eksopiris, nar- kotiĝis, komencis li imagi teruraĵojn, tute freneziĝis, kaj konvinkis sin mem, ke li estas la murdisto! Sed la reganta senato tiun kazon pritrak- tis, kaj la malfeliĉulo estis absolvita kaj liberigita kun prizorgo. Dankon al la senato! Efi, ej-ej-ej! Jen kiel karulo! Tiel vi certe freneziĝos, se aperas tiaj deziroj incitantaj viajn nervojn: sonorileton nokte vi iras tin- tigi kaj pri sango demandas! Ja tiun psikologion mi bonege studis en praktiko. Simile oni ricevas deziron salti el fenestro aŭ de kampanilo, kaj tiu sento estas tre tenta. Same estas la sonorileto... Malsano, Rodion Romanoviĉ, malsano! Vian malsanon vi tro neglekti komencis. Vi devas konsulti spertan kuraciston, ja kion povas tiu via dikulo!... Vi havas de- liron! Ĉion vi en la deliro faras!..

Por unu monento ĉio preskaŭ turniĝis ĉirkaŭ Raskoljnikov.

"Ĉu vere, ĉu vere, — trafulmis en li, — li mensogas eĉ nun? Neeble, neeble!" — li puŝis de si tiun penson, antaŭsentante ĝis kioma grado de rabio kaj furiozo ĝi povas konduki lin, kaj sentante ke la rabio lin povas frenezigi.

Tio okazis ne en deliro, tio okazis reale! — li ekkriis, streĉante ĉiujn fortojn de sia menso por penetri en la ludon de Porfirij Petroviĉ. — Reale, reale! Ĉu vi aŭdas?

Jes, mi komprenas kaj aŭdas! Vi ankaŭ hieraŭ parolis, ke okazis ne en deliro, vi ege insistis, ke ne en deliro! Ĉion, kion vi povas diri, mi komprenas! E-efi!.. Sed aŭskultu ja. Rodion Romanoviĉ, mia bonulo, nu, almenaŭ jenan cirkonstancon. Ja se vi efektive estus reala krimulo aŭ se vi estus iel enmiksita en tiun damnan kazon, ĉu tiam vi mem in- sistus, ke ne en deliro vi ĉion ĉi faris, sed kontraŭe, en plena konscio? Kaj des pli vi ege insistis, kun granda obstino vi insistis — ĉu povus okazi tio, ĉu povus, indulgu min? Ja tute male, laŭ mi. Ja se vi sentus vin iel kulpa, vi ja devus insisti, ke nepre — jes — en deliro! ĉu tiel? Ja tiel?

Io ruza sentiĝis en tiu demando. Raskoljnikov puŝis sin al ia dorso de la sofo for de Porfirij kliniĝinta super li kaj silente, rekte, embarase lin pririgardis.

Aŭ jen koncerne sinjoron Razumifiin, do koncerne la demandon: ĉu li mem hieraŭ venis por paroli, aŭ vi lin instigis? Ja vi nepre devus diri, ke li mem venis kaj kaŝi, ke vi instigis! Sed ja vi ne kaŝas! Vi ja insistas, ke nome vi instigis lin!

Raskoljnikov neniam insistis pri tio. Frosto trakuris lian spinon.

Vi ĉion mensogas, — li diris malrapide kaj feble, per la lipoj kur- biĝintaj je malsana rideto, — vi denove volas montri al mi, ke vi scias mian tutan ludon kaj ĉiujn miajn respondojn, — li parolis, preskaŭ sen- tante, ke li jam ne pesas la vortojn kiel necesus. Vi volas timigi... aŭ vi simple mokas min...

Li daŭrigis rekte rigardi lin, tion dirante, kaj subite denove la sen- lima malico ekbrilis en liaj okuloj.

Vi ĉion mensogas! — li kriis. — Vi mem perfekte scias, ke la plej bona artifiko por krimulo estas laŭeble ne kaŝi, kion ne eblas kaŝi. Mi ne kredas al vi!

Kia vi estas artifikulo! — ekridis Porfirij, — kun vi, karulo, ne eblas paroli; iu monomanio en vi eksidis. Do, vi ne kredas al mi? Sed mi diros al vi, ke vi jam kredas, jam je kvarona arŝino vi kredas, kaj mi faros tiel, ke vi kredos ankaŭ je la tuta arŝino, ĉar vere mi amas vin kaj mi sincere deziras al vi bonon.

La lipoj de Raskoljnikov ektremis.

Jes, bonon, mi definitive diras al vi, — li daŭrigis, leĝere, amike, preninte la brakon de Raskoljnikov, iom pli supre de la kubuto, — de- finitive mi diras: observu vian malsanon. Tiom pli, ke al vi nun la fa- milio venis; pri ili memoru ja. Vi devas ilin varti kaj karesi, sed vi nur timigas ilin...

ĉu tio vin koncernas? Kial vi tion scias? Kial vi tiel interesiĝas? Ĉu vi gvatas min kaj volas tion montri al mi?

Patro mia! Ja de vi, de vi mem mi ĉion eksciis! Vi eĉ ne rimarkas, ke pro via emociiĝo vi ĉion antaŭe mem eldiras kaj al mi kaj al aliaj. Ankaŭ de sinjoro Razumifiin mi hieraŭ multajn interesajn detalojn ek- sciis. Ne, ja vi interrompis min, sed mi diros al vi, ke pro via suspek- temo, malgraŭ via sprito, vi eĉ la racian vidmanieron bonvolis perdi. Nu jen, ekzemple, almenaŭ ree pri la sama temo, koncerne la sonorileton: ja tian trezoron, tian fakton (ja ĝi estas tuta fakto!) mi tiel simple, sur plado, al vi fordonis, mi, la enketisto! Cu vi nenion specialan en tio vi- das? Se mi suspektus vin almenaŭ iom, ĉu tiei mi devus fari! Kontraŭe, mi devus dekomence dormigi vian suspektemon kaj neniel montri, ke pri tiu fakto mi jam scias; mi devus logi vin en alian flankon, kaj subite, kiel per la hakilnuko sur verton (laŭ via esprimo), frapi: "Sed kion do, kara sinjoro, vi degnis fari en la loĝejo de la murditino post la deka horo vespere, preskaŭ je dekunua? Por kio vi la sonorileton tintigis? Por kio vi pri sango demandis? Por kio vi la kortistojn incitis kaj vokis ilin en la policejon, al la kvartala leŭtenanto?" Jen kiel mi devus fari, se mi aimenaŭ guton da suspekto pri vi havus. Mi devus formale enketi vin, fari traserĉon kaj, eble, eĉ aresti vin... Sekve mi ne havas pri vi suspek- tojn, ĉar mi aliel faris! Sed vi la racian vidmanieron perdis kaj vidas tute nenion, mi ripetas!

Raskoijnikov tremeris per la tuta korpo, tiel ke Porfirij Petroviĉ tre klare tion rimarkis.

Vi ĉion mensogas! — li ekkriis, — mi ne scias viajn ceiojn, sed vi ĉion mensogas... Pii frue vi ne en tiu senco parolis, mi eĉ ne povas erari... Vi mensogas!

ĉu mi mensogas? — rimarkis Porfirij, evidente incitiĝante, sed konservante tre gajan kaj sarkasman aspekton kaj, ŝajne, neniom mal- trankviliĝante pri tio, kiun opinion pri li havas sinjoro Raskoljnikov. — Ĉu mi mensogas?.. Nu, kaj kiel mi pli frue kun vi agis (mi, la enketi- sto), mem sugestante kaj malkaŝante ĉiujn rimedojn al defendo, kaj tiun psikologion montrante: "Jes, malsano, deiiro, oni ofendis; melankolio kaj kvartalaj policanoj", kaj ĉio cetera? Ha? he-he-he! Kvankam — mi diru alvorte — ĉiuj ĉi psikologiaj rimedoj por defendo, pretekstoj kaj artifikoj estas tre malcertaj kaj dusencaj. "Jes, malsano, deliro, imagoj, halucinoj, nenion mi memoras", ĉio ĉi veras, sed kial do, patro mia, en la malsano kaj deliro ĉiam nur tiaj imagoj halucinas, sed ne aliaj? Ja povus aperi ankaŭ aliaj? ĉu ne? He-he-he!

Raskoljnikov fiere kaj kun malestimo ekrigardis al li.

Unuvorte, — li diris persiste kaj laŭte, leviĝante kaj iom forpuŝ- intc per tio Porfirij-on, — unuvorte, mi voias scii: ĉu vi opinias min de- finitive libera de suspektoj aŭ nel Diru, Porfirij Petroviĉ, diru rekte kaj definitive, kaj pli rapide, tuj!

Kiel malfacile! Vere, kiel malfacile estas kun vi, — kriis Porfirij kun tute gaja, ruza kaj neniom maltrankviligita aspckto. — Sed por kio vi sciu, por kio vi tiom multe sciu, se oni ankoraŭ ne komencis vin ĝeni! Ja vi estas kiel infano: donu tuj fajron en la manon! Kaj kial vi tiel mal- trankviliĝas? Kial vi mem volas veni en niajn manojn, pro kiuj kaŭzoj? Ha? He-he-he!

Mi ripetas al vi, — kriis furioze Raskoljnikov, — ke mi ne plu povas toleri...

«— Kion? Ĉu malklarecon? — interrompis Porfirij.

Ne moku min! Mi ne volas... Mi diras al vi, ke mi ne volas!.. Mi ne povas kaj ne volas!.. Ĉu vi aŭdas! ĉu aŭdas! — li kriis, denove ba- tinte la tablon per la pugno.

Ne tiel laŭte, ne tiel! Oni aŭdos! mi serioze avertas: gardu vin. Mi ne ŝercas! — flustre diris Porfirij, sed ĉi-foje en lia vizaĝo jam ne estis la plifrua virina-bonanima kaj timigita esprimo; male, nun li rekte ordonis, severe kuntirinte la brovojn kaj kvazaŭ pcr unu fojo rompante ĉiujn sekretojn kaj ambiguojn.

Sed tio daŭris nur unu momenton. Embarasita por neionge Raskol- jnikov nun falis en veran furiozon; sed strange: li denove obeis la or- donon paroli pli mallaŭte, kvankam li troviĝis en la plej forta paroksismo de rabio.

Mi ne permesos plu turmenti min! — subite ekflustris li kiel an- taŭe, kun doloro kaj malamo, samtcmpe konsciante, ke li ne povas ne- glekti la ordonon, kaj pro tiu penso eĉ pli furioziĝante, — arestu min, traserĉu min, tamen bonvolu agi formale, sed ne ludi kun mi! Ne aŭda- cu...

Sed ne maltrankviliĝu ja pri formalaĵoj, — interrompis Porfirij kun la antaŭa ruza rideto kaj preskaŭ ĝue spektante Raskoljnikov-on, — mi vin, patro mia, nun invitis kiel hejmen, tute amike!

Ne volas mi vian amikecon kaj mi kraĉas al ĝi! Ĉu vi aŭdas? Kaj jen: mi prenas la kaskedon kaj foriras. Nu do, kion ci nun faros, se ci volas aresti?

Li kaptis la kaskedon kaj ekiris al la pordo.

Kaj ĉu surprizon vidi vi ne volas? — ekridis Porfirij, denove kap- tante lin iom super la kubuto kaj haltigante ĉe la pordo. Li, evidente, iĝis ĉiam pii kaj pli gaja kaj ludema, kio definitive kolerigis Raskoljni- kov-on.

Kian surprizon? Kio estas? — li demandis, subite haltante kaj kun timo rigardante al Porfirij.

Surprizo, jen ĉi lie, post la pordo ĉe mi sidas, he-he-he! (Li mon- tris fingre al la fermita pordo en la vando, kiu kondukis al lia ofica loĝejo). — Mi eĉ ŝlosis, ke ĝi ne forkuru.

Kio estas? kie? kio?.. — Raskoljnikov aliris la pordon kaj volis malfermi, sed ĝi estis ŝlosita.

Ŝlosita, jen estas la ŝlosilo!

Kaj vere, Porfirij Petroviĉ montris al li ŝlosilon, preninte ĝin el sia poŝo.

Mensogas ci ĉion! — ekmuĝis Raskoljnikov, jam ne plu retenante sin, — mensogas, pulĉinelo damnita! — kaj ĵetiĝis al Porfirij depaŝinta al la pordo, sed neniom timigita.

Mi ĉion, ĉion komprenas! — li alsaltis al li, — ci mensogas kaj incitas min, por ke mi malkaŝu min...

Sed ne eblas jam pli malkaŝi sin, patro mia, Rodion Romanoviĉ. Ja vi estas en furiozo. Ne kriu, ja mi homojn vokos.

Mensogo, nenio okazos! Voku la homojn! Ci sciis, ke mi estas malsana, kaj inciti min volis ĝis rabio, por ke mi malkaŝu min, jen estas cia celo! Ne, ci faktojn donu! Mi ĉion komprenis! Ci faktojn malhavas. sed havas nurajn aĉajn, sensignifajn konjektojn, zametovajn!.. Ci sciis mian karakteron, ĝis furiozo volis konduki min, kaj poste surprizi subite per popoj kaj deputitoj... Ĉu ci ilin atendas? ha? Kion ci atendas? Kie? Venigu!

Nu, kiaj ĉi tie deputitoj, patro mia! Imagas ja homo! Ja tiel eĉ formale ne eblas agi, kiel vi diras, la ordon, kara, vi ne scias... Kaj formaleco ne eviteblos, vi mem vidos!.. — murmuris Porfirij, aŭskultante ĉe la pordo.

Efektive, en tiu tempo ĉe la pordo mem en la alia ĉambro aŭdiĝis iu bruo.

Ha, ili venas! — ekkriis Raskoljnikov, — ci sendis por ili!.. Ci ilin atendis! Ci elkalkulis... Nu, venigu ĉi tien ĉiujn: deputitojn, atestan- tojn, kion ci volas... nu! Mi pretas! pretas!

Sed tiam okazis stranga evento, io ĝis tiel neatendita, ĉe la ĝisnuna evoluo de la afero, ke certe nek Raskoljnikov, nek Porfirij Petroviĉ jc tiu solvo ne povis kalkuli.

Poste rememorante pri tiu minuto, Raskoljnikov imagis ĉion en tia aspekto:

La bruo aŭdiĝinta post la pordo subite rapide intensiĝis, kaj la pordo iom malfermiĝis.

Kio okazas? — agacite kriis Porfirij Petroviĉ. — Ja mi vin aver- tis...

Por momento respondo ne sekvis, sed estis videble, ke post la pordo troviĝis kelkaj homoj kaj kvazaŭ iu ne estis enlasata.

Sed kio okazas tie? — alarmite ripetis Porfirij Petroviĉ.

La arestiton oni alkondukis, Nikolaon, — aŭdiĝis ies voĉo.

Ne! ne! For! Atendu!.. Kial li enrampis ĉi tien! Pro kio estas ma- lordo! — ekkriis Porfirij, ĵetante sin al la pordo.

Sed li... — denove komencis la sama voĉo kaj abrupte ĉesis.

Dum du sekundoj tie okazis vera batalo; poste iu ŝajne forte forpuŝis

la alian, kaj post tio tre pala homo eniris rekte en la kabineton de Por- firij Petroviĉ.

La aspekto de tiu homo unuavide estis tre stranga. Li rigardis tute rekte, sed kvazaŭ vidante neniun.

En liaj okuloj brilis rezoluto, sed samtempe morta palo kovris lian vizaĝon, kvazaŭ li estis venigita por ekzekuto. Liaj tute paliĝintaj lipoj tremetis.

Li estis ankoraŭ tre juna, vestita kiel simpla popolano, mezstatura, magra, kun la haroj ronde tonditaj, kun fajnaj kvazaŭ sekaj vizaĝtrajtoj. La homo neatendite forpuŝita de li la unua ĵetiĝis post li en la ĉambron kaj sukcesis kapti lin ĉe la ŝultro: tiu estis eskortisto; sed Nikolao ektiris la brakon kaj ankoraŭfoje elŝiriĝis. ĉe la sojlo amasiĝis kelkaj gapantoj. Kelkaj el iii intencis eniri. ĉio priskribita okazis preskaŭ dum unu mo- mento.

For, ankoraŭ malfrue! Atendu ĝis oni vokos vin!.. Kial vi frue kondukis lin? — murmuris Porfirij Petroviĉ ekstreme agacita, kvazaŭ konfuzita. Sed Nikolao subite surgenuiĝis.

Kial vi? — ekkriis Porfirij mirante.

Mi kulpas! Estas mia peko! Mi estas murdinto! — subite eldiris Nikolao, kvazaŭ iom sufokiĝante, sed per sufiĉe iaŭta voĉo.

Dekon da sekundoj daŭris la silento, kvazaŭ stuporo trafus ĉiujn; eĉ

la eskortislo formoviĝis kaj ne plu aiiris Nikolaon, sed retroiris maŝine al la pordo kaj ekstaris tie senmove.

Kio estas? — ekkriis Porfirij Petroviĉ, elirante el la momenta stu- poro,

Mi... murdinto... — ripetis Nikolao, silentinte iom.

Kiel... vi... Kiel... Kiun vi murdis?

Porfirij Petroviĉ evidente embarasiĝis.

Nikolao denove iom silentis.

Aljonan Ivanovnan kaj ŝian fratinon, Lizavetan Ivanovnan, mi... murdis... per hakilo. Mia cerbo malheliĝis ... — li subite aldonis kaj de- nove eksilentis. Li daŭre staris sur la genuoj.

Porfirij Petroviĉ staris dum kelkaj momentoj pripensante, sed subite denove ekmoviĝis kaj eksvingis la manojn al la neinvititaj atestantoj. Ili tuj malaperis kaj la pordo fermiĝis. Poste li rigardis al staranta en an- gulo Raskoljnikov, kiu sovaĝe rigardis al Nikolao, kaj direktiĝis al li, sed subite haltis, ekrigardis al 11, tuj remetis sian rigardon al Nikolao, poste denove al Raskoljnikov, poste denove al Nikolao kaj subite, kvazaŭ li pa- siiĝus, denove atakis Nikolaon.

Vi por kio al mi kun via cerbomalheliĝo antaŭkuras? — Porfirij kriis al li preskaŭ malicc. — Mi ankoraŭ ne demandis vin: ĉu via cerbo malheliĝis aŭ ne... paroiu: ĉu vi murdis?

. — Mi estas murdinto... mi depozicias... — Nikoiao eldiris.

E-efi! Per kio vi murdis?

Per hakilo. Mi antaŭe preparis.

Eĥ, li rapidas! Ĉu sola?

Nikolao ne komprenis la demandon.

Ĉu vi sola murdis?

Mi sola. Kaj Mitjka ne kulpas kaj ĉion ĉi ne koncernas.

He, ne rapidu pri Mitjka! E-eĥ!..

Do kiel vi, nu, kiel vi tiam de sur la ŝtuparo kuris? Ja la kortistoj renkontis vin ambaŭ?

Tion mi por trompi... tiam... kun Mitjka kuris, — kvazaŭ ekha- stante kaj antaŭe prepariĝinte, respondis Nikolao.

Nu, ĝuste tiel! — malice kriis Porfirij, — li ne siajn vortojn pa- rolas! — li murmuris kvazaŭ por si kaj subite denove ekvidis Raskoljni- kov-on.

Li, evidente, tiom absorbiĝis pri Nikolao, ke por unu monento eĉ for- gesis pri Raskoljnikov. Nun ii subite rememoris, eĉ iom konfuziĝis...

Rodion Romanoviĉ, karulo! Pardonu, — ii ĵetiĝis al li, — tiel ne eblas; mi petas... vi ĉi tie ne devas... eĉ mi mem... vi vidas, kiaj sur- prizoj!.. Mi petas!..

Kaj preninte iin ĉe la mano, li montris al li la pordon.

Vi, ŝajne, ne antaŭvidis tion? — diris Raskoljnikov, ankoraŭ ne- nion komprenante klare, sed jam sukcesinte forte revigliĝi.

Ankaŭ vi, karulo, tion ne antaŭvidis. Jen kiel via mano tremas, he-he!

Ankaŭ vi tremas, Porfirij Petroviĉ.

Ankaŭ mi tremas, mi ne antaŭvidis!..

Ili jam staris ĉe la sojlo. Porfirij malpacience atendis, kiam Raskolj- nikov eliros.

Sed ĉu vi la surprizon montros al mi? — neatendite diris Raskolj- nikov.

Vi parolas, sed la dentoj en via buŝo klaketas, he-he! Ironia homo vi estas! Nu, ĝis revido.

Laŭ mi, eĉ adiaŭ\

Kiel Dio volos, kiel Dio volos! — murmuris Porfirij kun kurba ri- deto.

Trairante la kancelarion, Raskoljnikov rimarkis, ke multaj fikse ekri- gardis al li. En la antaŭĉambro, en popolamaso, ii sukcesis rimarki am- baŭ kortistojn cl liu domo, kiujn li tiam nokte vokis iri en policejon. Ili staris ion atendante. Sed apenaŭ li aliris al la ŝtuparo, li subite denove ekaŭdis la voĉon de Porfirij Petroviĉ. Returniĝinte, ii ekvidis, ke tiu estis kuranta al li, tute anhelante.

Por unu vorto, Rodion Romanoviĉ; pri ĉio cetera estu volo de Dio, tamen formale mi ankoraŭ devos vin pridemandi... do, ni ankoraŭ revi- diĝos, jen!

Kaj Porfirij haltis antaŭ li kun rideto.

Jen, — li aldonis ankoraŭfoje.

Eblus supozi, ke Porfirij volis diri ankoraŭ ion, sed tio neniel diriĝis.

Vi, Porfirij Petroviĉ, pardonu min pro la okazinto... mi iom tro- koleris, — ekparolis Raskoljnikov jam tute rekuraĝiĝinta, ĝis neesprime- bla deziro iom paradi.

Ne gravas, ne gravas, — preskaŭ ĝoje rekaptis Porfirij... — Mi ja mem... Venenan karakteron mi havas, mi pentas, mi pentas! Do, ni revidiĝos. Se Dio zorgos, ni tre, tre cerfe revidiĝos!..

...Kaj definitive ekkonos unu la alian? — Raskoljnikov daŭrigis.

Kaj definitive ekkonos unu la alian, — jesis Porfirij Petroviĉ kaj, stretiginte la okulojn, tre serioze ekrigardis al li. — Nun vi iras al nom- festo, ĉu?

A1 sepulto.

Jes ja, al sepulto! Sanon vian gardu, la sanon...

Kaj de mia flanko mi eĉ ne scias kion mi al vi deziru! — daŭrigis Raskoljnikov, jam komencanta desupri laŭ la ŝtuparo, sed subite denove returniĝante al Porfirij, — mi dezurus pliajn sukcesojn, scd vi ja vidas, kian komikan oficon vi havas!

Kial do komikan? — tuj streĉis siajn orelojn Porfirij Petroviĉ, kiu ankaŭ turniĝis por foriri.

Ĉu ne estas tiel? Ja tiun kompatindan Mikolkan vi verŝajne tiom suferigis kaj turmentis, psikologie, laŭ via maniero, ke Mikolka devis konfesi; dum la tago kaj nokto evidente vi pruvis al li: "vi estas murdi- sto, vi estas murdisto...", sed nun, kiam li jam konfesis, vi denove liajn ostetojn knedi komencos: "Mensogo, ne vi estas murdisto! Ne povas vi esti! Ne viajn vortojn vi parolas!" Do, kiel post tio via ofico ne estas komika?

He-he-he! Vi tamen rimarkis, ke mi diris al Nikolao, ke li "ne siajn vortojn diras"?

Kiel mi povus ne rimarki?

He-he! Sprite, sprite! Ĉion vi rimarkas! Estas vera vigla saĝo! La plej komikan kordon vi scias pinĉi... he-he! Ja ŝajne Gogol, onidire, in- ter la verkistoj tian trajton havis plejgrade?

Jes, Gogol.

Jes, Gogol... ĝis agrabla revido.

ĉis agrabla revido...

Raskoljnikov iris rekte hejmen. Li estis tiel konfuzita kaj implikita, ke jam veninte hejmen kaj ĵetinte sin sur la sofon, li kvaronan horon sidis, nur ripozante kaj penante almenaŭ iom kolekti la pensojn. Pri Ni- kolao li ne kuraĝis pensi: li sentis sin konsternita; en la konfeso de Ni- kolao estas io neklarigebla, mirinda, kion nun li nenial povus kompreni. Sed la konfeso de Nikolao estis fakto certa. La konsekvencoj de tiu fakto tuj iĝis klaraj por li: la mensogo ne povis ne malkaŝiĝi, kaj tiam oni de- nove atakos lin. Sed almenaŭ ĝis tiu tempo li estas libera kaj li devas nepre ion fari por si, ĉar la danĝero ne estis evitebla.

Tamen, en kiu grado? La situacio komencis klariĝi. Rememorante, malnete, ĝenerale, la tutan antaŭan scenon kun Porfirij, li ne povis an- koraŭfoje ne ektremi pro teruro. Certe, li ankoraŭ ne sciis ĉiujn celojn de Porfirij, li ne povis kompreni ĉiujn liajn kalkulojn. Sed parto de la ludo estis malkaŝita, kaj certe, neniu krom li povis pli bone kompreni, kiel danĝera estis por li tiu "movo" en la Iudo de Porfirij. Ankoraŭ iom, kaj li povus perfidi sin absolutc, jam fakte. Sciante la malsanecon de lia karaktero kaj de la unua rigardo ĝuste kaptinte kaj kompreninte ĝin, Porfirij agis kvankam tro bruske, sed preskaŭ tute nerezisteble. Scnkon- teste, Raskoljnikov jam sikcesis hodiaŭ tro kompromiti sin, sed ĝis fukto la afero ankoraŭ ne venis; ĉio ĉi estas ankoraŭ nur relativa. Sed ĉu ĝuste, tamen, ĉu li ĝuste nun komprenas? Ĉu li ne eraras? A1 kiu rezulto hodiaŭ strebis Porfirij? Ĉu efektive li havis hodiaŭ ion preparitan? Kaj kion nome? Ĉu li efektive atendis ion, aŭ ne? Kiel ili hodiaŭ disirus, se ne venus la neatendita katastrofo pere de Nikolao?

Porfirij montris preskaŭ tutan sian ludon; certe li riskis, sed tamen montris, kaj (plu ŝajnis al Raskoljnikov) se Porfirij efektive havus ion plian, li montrus ankaŭ tion. Kio estas tiu "surprizo"? ĉu nur moko? Ĉu tio signifis ion aŭ ne? Ĉu povis post tio kaŝiĝi io, almenaŭ iom simila al fakto, al reala kulpigo? La hieraŭa homo? Kien li malaperis? Kie li estis hodiaŭ? Ja se Porfirij havas almenaŭ ion firman, ĝi certe havas li- gon kun la hieraŭa homo...

Li sidis sur la sofo, klininte malsupren la kapon, metinte sur la ge- nuojn la kubutojn kaj kovrinte per la manoj la vizaĝon. La nerva tremo ankoraŭ daŭris en lia tuta korpo. Fine, li ekstaris, prenis la kaskedon, iom pensis kaj ekiris al la pordo.

Li kvazaŭ antaŭsentus, ke almenaŭ por la hodiaŭa tago li preskaŭ certe povas trakti sin en sekureco. Subite en sia koro li eksentis preskaŭ ĝojon: li ekdeziris rapide veni al Katerina Ivanovna. A1 la sepulto li, kompreneble, malfruis, sed por la funebra manĝo li ankoraŭ sukcesos, kaj tie, baldaŭ, li ekvidos Sonjan.

Li haltis, pensis, kaj malsaneca rideto stampiĝis sur liaj lipoj.

— Hodiaŭ! Hodiaŭ! — li ripetis por si, — jes, jam hodiaŭ! Tiel de- vas...

Apenaŭ li volis malfermi la pordon, ĝi subite komencis mem malfer- miĝi. Li ektremis kaj desaltis malantaŭen. La pordo estis malfermiĝanta softe kaj malrapide, kaj subite aperis figuro — la hieraŭa homo el sub la tero.

La homo haltis sur la sojlo, silente ekrigardis al Raskoljnikov kaj fa- ris paŝon en la ĉambron. Li estis samkiel hieraŭ, la sama figuro, same vestita, sed en ia vizaĝo kaj en la rigardo li havis Ŝanĝon: li rigardis nun iel moroziĝinte; iom starinte, li profunde suspiris. Necesus nur, ke li metu dum tio ia polmon al la vango kaj klinu la kapon flanke, kaj li tute similus al virino.

Kion vi volas? — demandis duonmorta Raskoljnikov.

La homo iom silentis kaj subite profunde, preskaŭ ĝis la planko, kli- niĝis antaŭ li. Li tuŝis la plankon almenaŭ per fingro de la dekstra ma- no.

Kion vi? — ekkriis Raskoljnikov.

Mi kulpas, — softe diris la homo.

Pri kio?

Pri malicaj pensoj.

Iii rigardis unu al la alia.

Mi agaciĝis. Pro tio, ke vi degnis tiam alveni, eble eĉ pro ebrio, kaj la kortistojn vokis en la policejon kaj pri la sango demandis, pro tio mi agaciĝis, ke senreage ni lasis vin, preninte vin por ebriulo. Kaj tiel mi agaciĝis, ke mi de la dormo seniĝis. Kaj memorfiksinte la adreson, hieraŭ ni ĉi tien venis kaj demandis...

Kiu venis? — interrompis Raskoljnikov, rapide komencante reme- mori.

Mi, tio estas, vin ofendis.

Do, vi loĝas en tiu domo?

Ankaŭ mi tiam, kun ili en la pordegejo staris, ĉu vi forgesis? Kaj tie ni metias, delonge. Peltistoj ni estas, urbanoj, hejme ni laboras... kaj tiel agace al mi iĝis...

Subite Raskoljnikov klare rememoris ia tutan scenon antaŭ tri tagoj sub ia pordegejo; li komprenis, ke krom la kortistoj tiam ankoraŭ kelkaj homoj staris, staris ankaŭ virinoj. Li rememoris la voĉon, kiu proponis konduki lin rekte en policejon. La vizaĝon de P parolanto li ne povis rememori kaj eĉ nun li ne rekonis, sed li memoris, ke ii eĉ ion respon- dis tiam al tiu, returniĝis al tiu...

Do, jen kiel solviĝis tiu hieraŭa teruro. Plej terure estis pensi, ke Ii efektive preskaŭ pereis, preskaŭ mortigis sin pro tia malgrava cirkon- stanco. Do, krom la luo de la loĝejo kaj la parolo pri sango, tiu homo nenion povis rakonti. Do, ankaŭ Porfirij havas nenion, nenion, krom tiu deliroj neniujn faktojn, krom psikologio, kiu estas dusenca, nenion cer- tan. Do, se plu neniuj faktoj aperos (kaj ili plu ne devas aperi, ne de- vas, ne devas!), tiam... tiam kion oni povos fari al li? Per kio oni povosdefinitive akuzi iin, eĉ arestinte? Kaj, do, Porfirij nur ĵus, nur ĵus ek- sciis pri la ioĝejo, kaj ĝis nun tute ne sciis.

ĉu estas vi, kiu diris hodiaŭ al Porfirij... pri tio, ke mi tiam ve- nis? — li ekkriis, konsternita de la subita ideo.

Ai kiu Porfirij?

A1 la enketestro.

Mi diris. La kortistoj tiam ne iris, do mi iris.

Ĉu hodiaŭ?

Precize antaŭ vi. Kaj ĉion mi aŭdis, ĉion, kiel li torturis vin.

Kie? Kion? Kiam?

Apude, ĉe li post la vando, la tutan tempon mi tie sidis.

Ĉu? Do vi estis la surprizo? Sed kiel tio povis okazi? Kiel?

Mi vidis, — ekparolis la viro, — ke la kortistoj post miaj vortoj ne voias iri, ĉar ili diris, ke estis jam malfrue, kaj opiniis, ke la polic- estro eĉ koleros, ke ni ne tuj sciigis; tiam mi agaciĝis, kaj de ia dormo mi seniĝis, kaj mi komencis interesiĝi pri vi. Kaj eksciinte hieraŭ, ho- diaŭ mi iris. Unuafoje mi venis — li forestis. Unu horon poste — li ne akceptis, la trian fojon — enlasis. Mi komencis raporti al li ĉion, kiel okazis, kaj li komencis en la ĉambro kuradi kaj siam bruston per la pu- gno bati: "Kion, — li diras, — al mi, vi friponoj, faras? Se mi scius pri tiu afero, mi lin tuj eskortus ĉi tien!" Poste li elkuris, vokis iun kaj ko- mencis kun li en angulo paroli, kaj poste denove al mi kaj komencis de- mandi kaj insulti. Kaj li multe riproĉis; kaj mi denuncis al li ĉion kaj diris, ke al miaj hieraŭaj vortoj vi nenion kuraĝis respondi al mi kaj ke vi ne rekonis min. Kaj li tiam denove ekkuris, kaj ĉiam batis sian bru- ston, kaj koleris, kaj kuris, kaj kiam oni vin anoncis — nu, li diras, rampu post la vandon, sidu dume, ne moviĝu, ion ajn vi aŭdos, kaj se- ĝon al mi li tien mem alportis kaj enŝlosis min; eble, li diras, mi vokos vin. Scd kiam oni alkondukis Nikolaon, tiam li, jam post via foriro, el- kondukis; mi vin, li diras, ankoraŭ aivokos kaj pridemandos...

Ĉu Nikolaon li en via ĉeesto pridemandis?

Apenaŭ li elkondukis vin, tiam ankaŭ min elkondukis, kaj komen- cis enketi Nikolaon.

La viro haltis kaj subite denove riverencis, tuŝante per la frngro la plankon.

Pro la kalumnio kaj mia malico pardonu min.

305

Dio pardonos, — respondis Raskoljnikov, kaj apenaŭ li diris tion, la viro riverencis al li, sed jam ne ĝis la planko, sed ĝis ia zono, mal-

20 3aicai 1541rapide forturniĝis kaj eliris el la ĉambro. "ĉio estas dusenca, nun ĉio estas dusenca", — ripetis Raskoljnikov kaj pli vigle ol iam, eliris el la ĉambro.

"Nun ni ankoraŭ batalos", — li diris kun malica rikano, desuprante laŭ la ŝtuparo. La malico estis direktata al li mem; li kun malestimo kaj honto rememoris sian "malkuraĝon".

20*

Parto Kvina

I

La mateno, sekvinta post la fatala por Petro Petroviĉ kiarigo kun Du- neĉka kaj Pulfieria Aleksandrovna, faris sian sobrigan efikon ankaŭ sur Petron Petroviĉ. Li, al sia granda malplezuro, estis devigita iom po iom akcepti kiel fakton okazintan kaj nereveneblan tion, kio ankoraŭ hieraŭ ŝajnis al li evento preskaŭ fantasta, kaj kvankam realiĝinta, tamen kva- zaŭ ankoraŭ neebla. La nigra serpento de vundita ambicio la tutan nok- ton suĉis lian koron. Leviĝinte de la lito, Petro Petroviĉ ekrigaridis en la spegulon. Li timis, ke la galo nokte povis aperi en lia vizaĝo. Tamen, de tiu flanko ĉio ankoraŭ estis en bona ordo, kaj, rigardante al sia no- bla, blanka kaj iom grasiĝinta lastatempe figuro, Petro Petroviĉ por mo- mento eĉ konsoliĝis, tute konvinkita pri trovo de fianĉino en alia loko, kaj eble eĉ de pli bela. Sed li tuj rekonsciiĝis kaj energie kraĉis flanken, per kio li instigis silentan, sed sarkasman rideton de sia juna amiko kaj najbaro Andreo Semjonoviĉ Lebezjatnikov. Tiun rideton Petro Petroviĉ rimarkis kaj tuj metis ĝin en la konton de sia juna amiko. Li jam mul- ton sukcesis meti lastatempe en lian konton. Lia malico duobliĝis, kiam li subite komprenis, ke ne necesus hieraŭ komuniki la hieraŭan rezulton al Andreo Semjonoviĉ. ĉi estis la dua hieraŭa eraro, farita de li en ar-

307

do, pro troa ekspansiemo, en incitiĝo... Poste, dum la tuta mateno, kva- zaŭ speciale, sekvis pliaj malagrablaĵoj. Eĉ en la senato lin atendis iu fiasko koncerne la aferon, pri kiu li tie pledis. Precipe incitis lin la ma- stro de la loĝejo, kiun li luis esperante je la baldaŭa edziĝo kaj kiun li aranĝis per sia propra mono. Tiu mastro, riĉiĝinta germana metiisto, ne- niel konsentis rompi la ĵus faritan kontrakton kaj postulis plenan laŭkontraktan kompenson, malgraŭ tio, ke Petro Petroviĉ estis redonanta al li la loĝejon preskaŭ nove aranĝitan. Same okazis en la mebla ven- dejo, kie oni neniel volis redoni eĉ unu rublon el la antaŭpago por la aĉetita meblaro, kiu ankoraŭ eĉ ne estis transportita en la loĝejon. "ĉu speciale pro mebio mi edziĝu!" — silente koleris Petro Petroviĉ, kaj samtempe en li denove flagretis aŭdaca kredo: "Ĉu vere ĉio tiel efektive senrevene vanuis kaj finiĝis? Ĉu vere ne estas eble provi ankoraŭfoje?" La penso pri Duneĉka refoje tente pikis lian koron. Kun doloro li tra- vivis tiun minuton kaj, certe, se nun eblus per sola deziro mortigi Ra- skoljnikov-on, tiam Petro Petroviĉ senprokraste vortigus tiun deziron.

"Ankoraŭ unu eraro: mi tute ne donis al ili monon, — li pensis, tri- ste revenante en la ĉambreton de Lebezjatnikov, — kaj kial, kial mi tiel jude avaris? Ĉi tie eĉ neniun planon mi havis! Mi volis teni ilin per fera mano kaj fari tiel, ke ili rigardu min kiel providencon, sed ili jen!.. Kraĉ!.. Ne, se mi en tiu tempo donus al ili, ekzemple, unu milon kaj duonon por doto, kaj por donacoj, por skatoletoj diversaj, necesujoj, kar- neoloj, ŝtofoj kaj por alia fatraso, de Knop kaj el la angla vendejo¹, tiam la afero estus pli certa, pli firma! Ne tiel facile nun ili rifuzus al mi! Ili havas tian karakteron, ke ili konsiderus sia devo okaze de rifuzo re- doni kaj la donacojn kaj la monon; sed redoni estus malfacie kaj cetere domaĝe! Cetere, ankaŭ la konscienco jukus: kiel, do, eblas forpeli la ho- mon, kiu ĝis nun estis tiel malavara kaj tre delikata?.. Hm! Mi maltra- fis!" Kaj denove koierinte pro sia konduto, Petro Petroviĉ tuj nomis sin stultulo — enpense, kompreneble.

Veninte al tia konkludo, li revenis hejmen duoble malica kaj incitita, ol li eliris. La preparoj por la funebra manĝo en la ĉambro de Katerina Ivanovna parte logis lian scivolon. Li ion ankaŭ hieraŭ aŭdis pri tiu ara- nĝo; ŝajne ankaŭ li estis invitita; sed pro la propraj zorgoj ii ĉion cete- ran iasis ekster sia atento. Li rapidis sciiĝi ĉe sinjorino Lippevefisel, klo- podanta apud Ia pretigata tablo en la foresto de Katerina Ivanovna (kiu troviĝis en la tombejo), kaj li eksciis, ke ia funebra manĝo estos solena, ke invititaj estas preskaŭ ĉiuj ioĝantoj, eĉ nekonantaj la mortinton, ke estas invitita eĉ Andreo Semjonoviĉ Lebezjatnikov, malgraŭ lia iama kve- reio kun Katerina Ivanovna, kaj, laste, li mem, Petro Petroviĉ, ne nur estis invitita, sed eĉ kun granda maipacienco oni atendas lin, ĉar li estas preskaŭ la piej eminenta gasto ei ĉiuj ioĝantoj. Ankaŭ Amaiia Ivanovna estis invitita kun granda honoro, maigraŭ ĉiuj iamaj maiagrabiaĵoj, kaj pro tio ŝi mastrumis kaj klopodis nun, preskaŭ sentante en tio ĝuon, kaj krome, kvankam ŝi estis vestita funebre, tamen la vestoj estis novaj, sil- kaj, briie belaj, kaj ŝi fieris pro tio. Ĉiuj ĉi faktoj kaj informoj donis al Petro Petroviĉ iun ideon, kaj li eniris en sian ĉambron, tio estas en ia ĉambron de Andreo Semjonoviĉ Lebezjatnikov, en kelka meditemo. Ja li ankaŭ eksciis, ke inter la invititoj estas ankaŭ Raskoljnikov.

Andreo Semjonoviĉ la tutan matenon ial sidis hejme. Kun tiu sinjoro Petro Petroviĉ ekhavis iujn strangajn rilatojn, cetere parte naturajn. Pe- tro Petroviĉ malestimis kaj abomenis lin eĉ pli ol decus preskaŭ ekde tiu tago, kiam li ekloĝis ĉe li, sed samtempe li kvazaŭ iom timus lin. Li gastiĝis ĉe Lebezjatnikov post la veno en Peterburgon ne sole pro ava- raĉa ŝparemo, kvankam tio estis preskaŭ la ĉefa kaŭzo, sed estis ankaŭ alia kaŭzo. Ankoraŭ en la provinco li aŭdis pri Andreo Semjonoviĉ, sia estinta prizorgato, kiel pri unu el la plej avangardaj junaj progresistoj, kiu kvazaŭ havus signifan rolon en certaj interesaj legendaj rondetoj. Tio konsternis Petron Petroviĉ. ĉuste tiuj potencaj, ĉiosciaj rondetoj, kiuj ĉiujn malestimis kaj ĉiujn senmaskigis jam delonge timigis Petron Petroviĉ per iu speciala kaj nedifinebia timo. Kaj certe li mem, des pli en provinco, ne povis formi eĉ proksimume, klaran komprenon pri io en tia speco. Li aŭdis nur, kiel ĉiuj, ke ekzistas, precipe en Peterburgo, iuj progresistoj, nihiiistoj, senmaskigantoj kaj cet. kaj cet., sed simile al multaj, li trotaksis kaj kripligis la sencon kaj signifon de tiuj nomoj ĝis absurdo. Pieje li timis, jam dum kelkaj jaroj, senmaskigon, kaj tio estis la plej ĉefa motivo de lia konstanta, troigita maltrankvilo, precipe ĉe ia revoj pri translokigo de sia agado en Peterburgon. En tiu riiato li estis, tiei oni diras, timigita, kiel foje estas timigitaj malgrandaj infanoj. Antaŭ keikaj jaroj en provinco, nur komencante sian karieron, li renkontis du )kazojn de tre kruele senmaskigitaj guberniaj, sufiĉe gravaj personoj, al duj li ĝis tiam kroĉiĝis kaj kiuj patronis lin. Unu okazo finiĝis por la lenmaskigito tre skandale, kaj la alia finiĝis per grandaj klopodoj. Jen )ro kio Petro Petroviĉ decidis veninte en Petĉrburgon, senprokraste ek- icii pri tiu afero, kaj se necese, por ĉiu ckazo antaŭkuri kaj serĉi favo- on ĉe "niaj junaj generacioj". En tio li esperis je Andreo Semjonoviĉ kaj, ekzemple, farante viziton al Raskoljnikov, li jam scipovis iomete ri- peti konatajn frazojn de fremda voĉo...

Ccrte, li riniarkis, ke Andreo Semjonoviĉ estis sufiĉe vulgara kaj sim- pla hometo. Sed tio nenion ŝanĝis en la konvinkoj kaj malkuraĝo de Pe- tro Petroviĉ. Eĉ se li konvinkiĝus, ke ĉiuj aliaj progresistoj estas la sa- maj dupoj, eĉ tiam ne estingiĝus lia maltrankvilo. Proprc pri ĉiuj ĉi dok- trinoj, pensoj, sistemoj (kun kiuj Andreo Semjonoviĉ tuj atakis lin) li havis neniun intcrcson. Li havis sian propran cclon. Li volis nur pli ra- pide kaj senprokraste ekscii: kio kaj kiel ĉi tie okazas? Ĉu fortas tiuĵ ho~ moĵ aŭ malfortas? Ĉu oni devas ion timi, aŭ ne devas? Ĉu oni senma- skigos lin, se li entrcprenos jen tion, aŭ nc senmaskigos? Kaj se oni senmaskigos, do pro kio nome, kaj pro kio propre nun oni senmaskigas? Pli: ĉu eblas iel algluiĝi al ili kaj iom ilin uzi, se efcktive ili fortas? Ĉu necesas tio aŭ ne neccsas? Ĉu estas eble aranĝi ion cn sia kariero ankaŭ pere de ili? Unuvorte, li frontis ccntojn da demandoj.

Tiu Andreo Semjonoviĉ estis magra kaj skrofola homo malalta, ie ofi- canta kaj ĝis strangeco blonda, kun vangoharoj en la formo de kotletoj, pri kiuj ii tre fieris. Krom tio, lin preskaŭ ĉiam doloris la okuloj. Lia koro estis sufiĉe mola, sed la parolo estis tre aplomba, kaj foje eĉ tute aroga — tio kompare kun lia figureto, preskaŭ ĉiam aspektis ridinde. Amalia Ivanovna, cetcre, traktis lin kiel honoran loĝanton, ĉar li ne drinkis kaj regulc pagis la loĝejon. Malgraŭ ĉiuj ĉi kvalitoj, Andreo Sem- jonoviĉ efcktive estis iom stulta. A1 la progreso kaj al "niaj junaj gene- racioj" li aliĝis pro pasieco. Li estis unu el tiu sennombra kaj varia legio de vulgaruloj, feblaj fruakuŝitoj kaj nefinlernintaj dcspotoj, kiuj nepre rapide algluiĝas al la moda populara ideo, por tuj vulgarigi ĝin, por tuj karikaturigi ĉion, al kio ili mem povas tre sincere servi.

Cetere, ankaŭ Lebezjatnikov, eĉ malgraŭ tio, ke li cstis tre bonkora, komencis parte ne toleri sian najbaron kaj estintan kuratoron Petro Pe- troviĉ. Tio fariĝis de ambaŭ flankoj kvazaŭ spontane kaj reciproke. Eĉ estante dupo, Andreo Scmjonoviĉ tamen komencis komprcni, ke Petro Petroviĉ trompas lin kaj kaŝc malestimas kaj ke "tute alia estas tiu ho- mo". Li provis rakonti al li la sistemon de Fourier kaj la doktrinon de Darvino, sed Petro Petroviĉ, precipe lastatempe, aŭskultis iel tro sarka- sme, kaj plej lastatempe — komencis eĉ sakri. Ja li instinkte komencis kompreni, ke Lebezjatnikov ne nur estas vulgareta kaj stulteta ulo, sed eble eĉ mensogulo, kiu havas neniajn gravajn ligojn en la propra ron- deto, kaj eble li nur aŭdis ion de iu homo; eĉ pli: li sian aferon, pro- pagandan, eble ne bone scias, ĉar tro ofte li stumblas kaj li tute ne taŭgus, kiel senmaskiganto! Interalie, ni rimarku prctere, ke Petro Pe- troviĉ, en tiu dcko da tagoj, volonte akceptis (precipc en la komenco) de Andreo Semjonoviĉ eĉ tre sjrangajn laŭdojn, tio cstas: ekzemple, li ne obĵetis kaj silentis, se Andreo Semjonoviĉ atribuis al li pretecon helpi al la estonta kaj baldaŭa establiĝo de nova komunumo², ie en la strato Meŝĉanskaja'; aŭ, ekzemple, ke li ne malhelpu al Duneĉka, se tiu en la unua monato dc sia geedza vivo decidos trovi konkubanton; aŭ ke li ne baptu siajn estontajn infanojn kaj cet. kaj cet. — ĉio en tia speco. Petro Petroviĉ, laŭ sia kutimo, nc obĵetis kontraŭ tiuj kvalitoj atribuitaj ai li kaj permesis laŭdi sin cĉ ticl — tiom agrabla estis por li ĉia laŭdo.

Petro Petroviĉ, ŝanĝinta ĉi-matene por iuj celoj kelkajn kvinprocen- tajn obligaciojn, sidis ĉe la tablo kaj rekalkulis stoketojn da bankbiletoj. Andreo Semjonoviĉ, kiu preskaŭ neniam havis monon, promenis en la ĉambro kaj afektis sin rigardi al la mono indiferente kaj eĉ kun neglek- to. Sed Petro Petroviĉ neniam povus kredi, ke Andreo Semjonoviĉ efek- tive povas rigardi al tiaj sumoj indiferente; kaj Andreo Semjonoviĉ, sia- vice, kun amaro pensis, ke Petro Petroviĉ efektivc kapablas tiel pensi pri li, kaj li eble eĉ ĝojas al la okazo tikli kaj inciti sian junan amikon per ia dismetitaj stokoj da monbiletoj, memorigante al li lian malgravecon kaj la distancon, kiu kvazaŭ ekzistus intcr ili.

Lebezjatnikov trovis lin ĉi-foje neordinare incitiĝema kaj malatenta, malgraŭ tio, ke li, Andreo Semjonoviĉ, komencis prezenti al li sian ŝa- tatan temon pri establo de nova, speciala "komunumo". Kurtaj obĵetoj kaj rimarkoj, elŝiriĝantaj el Petro Petroviĉ en paŭzoj inter klakado de abako spiris je la plej malkaŝa kaj intence malĝcntila sarkasmo. Sed "humana" Andreo Semjonoviĉ atribuis mishumoron de Petro Petroviĉ al la impreso post la hieraŭa disŝiro kun Duneĉka kaj li flamis pro deziro plej rapide ekparoli pri tiu temo: li volis diri ĉi-rilate ion progresivan kaj propagandan, kio povus konsoli lian respektindan amikon kaj "sendube" fari utilon al lia plua evoluo.

Ĉu iun funebran manĝon aranĝas tiu... la vidvino? — subite de- mandis Petro Petroviĉ, interrompante Andreon Semjonoviĉ en la plej in- teresa punkto.

Kvazaŭ vi ne scius; ja hieraŭ mi kun vi parolis pri tiu temo kaj prezentis mian penson pri Ĉluj Ĉi ritoj... Kaj Ŝi ja ankaŭ vin invitis, mi aŭdis. Vi mem hieraŭ kun Ŝi parolis...

Mi tute ne atendis, ke tiu mizera stultulino elspezos por la ve- spermanĝo la tutan monon, kiun ŝi ricevis de alia stultulo... de tiu Ra- skoljnikov. Mi eĉ miris ĵus, preterirante: tiaj preparoj, vinoj!.. Kelkaj ho- moj estas invititaj, — diablo scias kio okazas! — daŭrigis Petro Petroviĉ, demandante kaj komencante tiun interparolon kun iu celo. — ĉu vi di- ras, ke ankaŭ min ŝi invitis? — subite li aldonis, lcvante la kapon. — Kiam do? Mi ne memoras! Cetere, mi ne iros. Kion mi faru tie? Mi hie- raŭ nur parolis kun ŝi, pretere, pri tio, ke ŝi, kicl mizcra vidvino de ofi- cisto, eventuale povus ricevi jaran salajron, en formo de unufoja mon- helpo. Do, ĉu pro tio ŝi jam invitas min? he-he!

Ankaŭ mi ne intencas iri, — diris Lebezjatnikov.

Certe! Ja vi draŝis ŝin. Kompreneble, vi nun hontus iri al ŝi, he- he-he!

Kiu draŝis? Kiun? — subite alarmiĝis kaj eĉ ruĝiĝis Lebezjatnikov.

Ja vi, Katerinan Ivanovnan, antaŭ unu monato, ŝajne! Ja mi aŭdis, hieraŭ... Jenaj estas viaj konvinkoj!.. Ankaŭ la virina demando iom devojiĝis. He-he-he!

Kaj Petro Petroviĉ kvazaŭ konsolita, komencis denove klaki per la abako.

Estas absurdo kaj klaĉo! — ekflamis Lebezjatnikov, kiu ĉiam timis memorigon pri tiu okazo, — kaj tute ne tiel okazis! Estis aliel... Vi ne ĝuste aŭdis; klaĉo! Mi simple tiam defendis min. ŝi la unua mem atakis min per la ungoj... Ŝi tute miajn vangoharojn de unu flanko elpinĉis. A1 ĉiu homo estas permesite, mi kredas, defendi sian personon. Kaj mi al neniu permesos perforton al mi... Principe. Ĉar tio estas jam preskaŭ despotismo. Kion mi devus fari: ĉu tiel stari antaŭ ŝi? Mi nur forpuŝis ŝin.

He-he-he! — daŭrigis malice rikani Luĵin.

Vi pro tio min incitas, ĉar vi mem estas kolera kaj malica... Kaj tiu stultaĵo tute, tute ne koncernas la virinan demandon! Vi malĝuste komprenas; mi eĉ pensis, ke se oni akceptis, ke la virino estas egala kun la viro en ĉio, eĉ en la forto (kion oni asertas jam), do, ankaŭ en tio devas esti egaleco. Certe, poste mi rezonis, ke tia demando tute ne de- vas ekzisti, ĉar ankaŭ lukto ne devas ekzisti, kaj okazoj de lukto en la estonta socio ne estas imageblaj... kaj certe estus strange serĉi egalecon en lukto. Mi ne tiom stultas... kvankam luktoj, cetere, ekzistas... tio estas: poste ili ne ekzistos, sed nun ankoraŭ ekzistas... fi! damne! Vi min implikis! Mi ne iros al ŝi ne pro tio, ke estis tiu malagrabla okazo. Mi simple principe ne iros, por ne partopreni en la fia superstiĉo de tiu rito, jen kial! Cetere, ebius iri, sed nur por ridi... Domaĝe ke popoj ne ĉeestos. Tiam mi nepre irus.

Tio estas: akcepti fremdan gastamon kaj tuj prikraĉi ĝin kaj ankaŭ tiujn, kiuj invitis vin. Tiel, ĉu ne?

Tute ne kraĉi, sed protesti. Mi havas utilan celon. Mi povas ak- :esore kontribui por ia evoluo kaj propagando. ĉia homo devas evoluigi caj propagandi, kaj, eble, ju pli draste, des pli bone. Mi povas ĵeti ide- )n, grajnon... EI tiu grajno kreskos fakto. Per kio mi ilin ofendas? Ko- nence ili ofendiĝos, sed poste ili mem vidos, ke mi faris al jli utilon. Vntaŭ nelonge oni akuzis Terebjovan (kiu nun loĝas en komunumo), ke Liam ŝi lasis la famifion kaj... fordonis sin, tiam ŝi skribis al la patrino :aj patro, ke ŝi ne volas vivi inter superstiĉoj kaj edziniĝas civile; oni ikuzis, ke tio estis tro kruda, rilate la gepatrojn, ke eblis ilin kompati, kribi pli mildc. Laŭ mi, ĉio ĉi estas absurdo, kaj tute ne necesas pli nilde, male, male, necesas protesti. Jen Varenc sep jarojn kun la edzo ravivis, ĵetis du infanojn, en la ietero al la edzo skribis tranĉe: "Mi omprenis, ke kun vi mi ne povas esti feliĉa. Neniam mi pardonos vin, e vi min trompis, kaŝinte de mi, ke ekzistas alia socia aranĝo — la omunuma. Mi antaŭnelonge tion eksciis de grandanima viro, al kiu mi )rdonis min, kaj kun kiu mi aranĝis komunumon. Mi diras al vi rekte, ir mi opinias, ke trompi vin estus malhoneste. Agu kiel vi volas. Ne speru revenigi min, vi tro malfruis. Estu feiiĉa". Jen kiel necesas skribi milspecajn leterojn!

Ĉu estas tiu Terebjova, pri kiu vi rakontis, ke ŝi triafoje edziniĝis ŭ la civila maniero?

Nur la duan, se juĝi efektive! Nu, eĉ la kvaran, eĉ dek-kvinan, o estas absurda! Kaj se mi iam bedaŭris pri la morto de miaj gepatroj, d certe nun. Mi keikfoje revis eĉ pri tio, ke se ili estus ankoraŭ vivaj, ei bele mi brogus iiin per protesto! Intence mi farus tiel... Tiel mi tpektus ne iu "elfamiliiĝinto", kraĉ! Mi al ili pruvus! Mi iiin mirigus! stas bedaŭrinde, ke jam neniu restas!

Por mirigi! He-he! Nu, faru kiel vi volas, — interrompis Petro 5troviĉ, — sed diru jen kion: ja vi konas tiun filinon de la mortinto, in gracilan! Ĉu estas efektive veraj la paroloj pri ŝi, ha?

Kio do? Laŭ mi, laŭ mia propra konvinko, tio estas la plej nor- ala stato de la virino. Kial do ne? Tio estas distinguons[11]. En la nuna ocio gi, ccrte, ne tute normalas, ĉar ĝi cstis dcvigita stato, sed en la estonto ĝi estos tute normala, ĉar iibcra. Cetere, ŝi ankaŭ nun havis raj- ton: ŝi suferis, kaj tio estis ŝia fonduso, por tiel diri, kapitalo, per kiu ŝi havis plenan rajton disponi. Kompreneble, en la estonta vivo fondusoj ne estos; sed ŝia rolo estos signita en alia senco, determinita harmonie kaj racie. Kio koncernas Sofjan Semjonovnan mem, en la nuna tempo mi rigardas ŝiajn agojn kicl energian kaj relicfigitan protcston kontraŭ la socia sistemo kaj mi profunde cstimas ŝin pro tio; mi eĉ ĝojas, rigar- dante ŝin!

Sed al mi oni rakontis, ke nome vi forpelis ŝin el ŝia ĉambro.

Lebezjatnikov eĉ furioziĝis.

Alia klaĉo! — li ekmuĝis. — Tute, tute ne tiel okazis. Ĉio okazis tute aliel! Ĉion ĉi Katerina Ivanovna mensogis, ĉar ŝi nenion komprenis! Kaj tute mi ne flirtis ĉe Sofja Semjonovna! Mi tre simple evoluigis ŝin, tute senprofite, penante veki en ŝi proteston... Mi nur la proteston be- zonis, cetere ŝi mem ne plu povis resti ĉi tie!

Ĉu en la komunumon vi vokis ŝin?

Vi ĉiam ridas kaj tre mallerte, permesu al vi tion rimarkigi. Vi nenion komprenas! En la komunumo tiaj roloj mankas. La komunumo estas aranĝata por ke nc estu tiaj roloj. En la komunumo tiu rolo ŝanĝos sian nunan cscncon, kaj kio estas ĉi tie stulta tie iĝos saĝa, kio ĉi tie, en ia nunaj ĉirkonstancoj, estas nenatura, tic iĝos tute natura. Ĉio de- pendas de tio, cn kiu medio kaj ĉirkaŭaĵo troviĝas homo. Ĉion determi- nas la medio, sed la homo estas nenio. Kaj kun Sofja Semjonovna mi ankaŭ nun cstas en bonaj rilatoj, kio povas servi al vi kiel pruvo, ke neniam ŝi konsideris min sia malamiko kaj ofcndanto. Jes! Mi tentas nun ŝin iri en la komunumon, sed nur tute, tute kun alia motivo! Kial vi ridas! Ni volas fari nian komunumon, apartan, pli serioze motivitan, ol la antaŭaj. En niaj konvinkoj ni iris pii! Ni pli multe negas! Se le- viĝus el la ĉerko Dobroljubov⁴, mi kun li disputus. Kaj Belinskij⁵ tuj malvenkus en la disputo! Kaj dume mi daŭrigas evoluigi Sofjan Semjo- novnan. Sia naturo estas bcla, bcla!

Nu, kaj tiun belan naturon vi bele uzas, ĉu? He-he!

Ne, ne! Ho ne! Kontraŭe!

Eĉ kontraŭe! He-he-he! Kiel vi diras!

Sed kredu al mi! Bonvolu diri pro kiuj kialoj mi kaŝus tion de vi? Kontraŭe, eĉ al mi mem tio Ŝajnas stranga: kun mi Ŝi estas iel pene, iel timeme Ĉasta kaj pudora!

Kaj vi kompreneble evoluigas... he-he! pruvas al ŝi, ke tiu pudoro estas stulta?..

Tute ne! Tute ne! Ho, kiel krude, kiel eĉ stulte — pardonu min — vi komprenas la vorton "evoluo"! N-nenion vi komprenas! Ho Dio, kiel vi ankoraŭ... ne pretas! Ni serĉas liberon por la virino, sed vi nur la solan celon vidas. Lasante flanke la demandon pri la virina ĉasto kaj pudoro, kicl pri afcroj tute senutilaj kaj eĉ supcrstiĉaj, mi tutc, tute po- vas koncedi ŝian ĉastan konduton rilate min, ĉar por tio ŝi havas plenan rajton, plenan rajton. Kompreneble, se ŝi mem al mi dirus: "Mi volus vin", mi konsiderus tion granda sukceso, ĉar la junulino tre plaĉas al mi; sed nun, almcnaŭ nun, jam certe, neniu kaj neniam traktis ŝin pli ĝentile kaj afable ol mi, kiu respektas ŝian dignon... mi atendas kaj esperas — nenio pli!

Kaj vi prefere donacu al ŝi ion. Mi vetus, ke pri tio vi eĉ ne pen-

sis.

N-nenion vi komprenas, mi diris al vi! Komprcneble, tio estas ŝia stato, sed ĉi tie estas alia demando, tute alia! Vi simple malestimas ŝin. Vidante fakton, kiun vi erare konsideras malestiminda, vi jam rifuzas al la homo humanan trakton. Vi ankoraŭ ne scias, kian naturon ŝi havas! Mi nur bedaŭras, ke ŝi lastatempe ial tute ĉesis legi kaj ne plu prenas ĉe mi librojn. Kaj antaŭe ŝi prenis. Estas ankaŭ bedaŭrinde, ke malgraŭ siaj energio kaj preteco protesti — kiun ŝi foje jam pruvis — ŝi ankoraŭ havas tro malmultan memstarecon, por tiel diri, sendependecon, tro malmultan pretecon negi, por tute forlasi kelkajn superstiĉojn kaj... stul- taĵojn. Malgraŭ tio, ŝi perfekte komprenas aliajn demandojn. Ŝi bonege, por ekzemplo, komprenis la demandon pri la mankisado, tio estas: ke la viro ofendas la virinon diskriminacie, se li kisas ŝian manon*. Tiu de- mando estis diskutita en nia rondeto, kaj mi tuj rerakontis al ŝi. Ankaŭ pri la asocioj de laboristoj en Francio ŝi aŭskultis kun atento⁷. Nun mi klarigas al ŝi la demandon pri libcra eniro en ĉambrojn en la estonta socio⁸.

Tio estas kio?

Ni lastatempe diskutis la demandon: ĉu rajtas unu membro de la komunumo eniri en la Ĉambron de alia membro, al viro aŭ virino, en ajna tempo... Kaj ni decidis, ke rajtas...

Nu, kaj se tiu viro aŭ tiu virino en tiu minuto okupas sin pri la fiziologiaj bezonoj, he-he!

Andreo Semjonoviĉ eĉ koleriĝis.

Kaj vi dcnove pri tio, pri tiuj damnaj "bezonoj"! — li krietis kurt indigno, — kraĉ, kiel mi koleras kaj bedaŭras, ke rakontante pri la si- stemo mi menciis antaŭtempe pri tiuj damnaj bezonoj! Diablo prenu! Tio estas la ŝtono de falpuŝiĝo por ĉiuj similaj al vi, kaj plej ofte ili komen- cas moki ne eksciinte la esencon de la afero! Kaj ili pcnsas, ke ili pra- vas! Preskaŭ fieras pro io! Kraĉ! Mi kelkfoje asertis, ke tiun demandon eblas klarigi al novicoj nur en la fino, kiam la homo jam kredas la sis- temon bona, kiam ia homo estas evoluita kaj direktita. Cetere kion, bon- volu diri, kion vi trovas tiom honta kaj malestiminda, ekzemple, en kloa- koj? Mi la unua, mi pretas purigi iujn ajn kloakojn! Ĉi tie ne estas ab- negacio! Ĉi tie estas nur laboro, nobla, utila por la homaro agado, kiu valoras same kiel ĉiu alia, kaj estas multe pli alta, ekzemple, ol la agado de iu Rafaelo aŭ Puŝkin, ĉar |i estas pli utila!*

Kaj pli nobla, pli nobla, he-he-he!

Kio estas: pli nobla? Mi ne komprenas tiajn esprimojn en la de- termino de la homa agado. "Pli nobla", "pli grandanima" — ĉio estas nur blago, absurdo, malnovaj superstiĉaj vortoj, kiujn mi malakceptas! ĉio, kio estas utila al la homaro, estas nobla! Mi komprenas nur unu vorton: utilal¹⁰ Ridaĉu, kiel vi volas, sed mi pravas!

Petro Petroviĉ ridegis. Li jam finkalkulis kaj kaŝis ia monon. Cetere, parto de ĝi por io ankoraŭ restis sur la tablo. Tiu demando pri la "kloa- koj" jam ne unufoje servis, malgraŭ sia tuta vulgareco, kiel preteksto al disiĝo kaj malkonsento inter Petro Petroviĉ kaj lia juna amiko. La tuta stultaĵo konsistis en tio, ke Andreo Semjonoviĉ efektive koleris. Kaj Luĵin ŝatis tion, kaj en la nuna minuto li precipe volis iom inciti Lebez- jatnikov-on.

Vi tiel malicas kaj trudas vin pro via hieraŭa malsukceso, — fine krevis Lebezjatnikov, kiu, ĝenerale dirante, malgraŭ sia tuta "sendepen- deco" kaj ĉiuj "protestoj", iel ne kuraĝis oponi al Petro Petroviĉ kaj ĝenerale kondutis antaŭ li, kiel antaŭ jaroj, tre respekteme.

Prefere vi jen kion diru, — degne kaj agacite interrompis Petro Petroviĉ, — ĉu vi kapablas... aŭ mi pli bone diru: ĉu efektive vi havas tiom proksimajn rilatojn kun la menciita juna persono, ke vi povas peti ŝin tuj, por unu minuto, veni ĉi tien, en tiun ĉi ĉambron? Ŝajne ili jam ĉiuj revenis el la tombejo... Mi aŭdas paŝadon... Mi volus interparoli kun ŝi, kun la ino.

A1 vi por kio? — mire demandis Lebezjatnikov.

Necesas. Hodiaŭ aŭ morgaŭ mi povos elloĝiĝi de ĉi tie, kaj tial mi dezirus sciigi al ŝi... Cetere, restu ĉi tie, dum la interparolo. Tici pli bonos. Aliel vi, eble, diablo-scias-kion pensos.

Tute nenion mi pensos... Mi simpie demandis, kaj se vi havas aferon, do estas tre simple inviti ŝin. Tuj mi iros. Kaj al vi, estu certa, mi ne malhelpos.

Efektive, post kvino de minutoj Lebezjatnikov revenis kun Soneĉka. Tiu eniris tre mirigita kaj, laŭ sia kutimo, timida. Ŝi ĉiam estis timida en la similaj okazoj kaj tre timis novajn personojn, ŝi timis ankaŭ pli frue, en la infanaĝo, kaj nun des pli... Petro Petroviĉ renkontis ŝin "afa- ble kaj ĝentile", cetere, kun iom da gaja familiareco, konvena, cetere, laŭ la opinio de Petro Petroviĉ, por tia respektinda kaj solida homo, kia li, en rilatoj kun tia juna kaj en certa senco interesa estaĵo. Li rapidis "kvietigi" ŝin kaj sidigis ŝin ĉe la tablo, kontraŭ sin. Sonja sidiĝis, ri- gardis ĉirkaŭen — al Lebezjatnikov, al la mono kuŝanta surtable, kaj po- ste subite rigardis denove al Petro Petroviĉ, kaj jam ne plu demetis de li la okulojn, kvazaŭ katenita al li. Lebezjatnikov ekiris al la pordo. Pe- tro Petroviĉ ekstaris, geste petis Sonjan piusidi kaj haltigis lin sur la so- jlo.

Ĉu tiu Raskoljnikov estas tie? Ĉu li venis? — li demandis flustre.

Raskoljnikov? Tie. Sed kio? Jes, li estas tie... Ĵus li eniris, mi vi- dis... Sed kio?

Do, mi insiste petas vin resti ĉi tie, kun ni, kaj ne restigu min duope kun tiu... junulino. Afero estas bagatela, sed oni konkludos dia- blo-scias-kion. Mi ne volas, ke Raskoljnikov tie rakontu... Ĉu vi kom- prenas, kian mi celas?

Ha, mi komprenas, komprenas! — subite divenis Lebezjatnikov, — Jes, vi havas rajton... Mi, cetere, opinias, laŭ miaj konvinkoj, ke vi trotaksas viajn timojn, tamen... vi havas rajton. Se vi volas, mi restos. Mi ekstaros ĉi tie, ĉe la fenestro kaj ne malhelpos al vi... Laŭ mi, vi havas rajton...

Petro Petroviĉ revenis al la sofo, eksidis kontraŭ Sonja, atente rigar- dis al ŝi kaj subite akceptis ekstreme solidan, eĉ rigoran aspekton, per kiu li kvazaŭ voius esprimi: "Vi, fraŭlino, mem ne ekpensu ion malbo- nan". Sonja definitive konfuziĝis.

Unue, bonvolu pardoni min, Sofja Semjonovna, antaŭ via altesti- mata patrino... Ŝajne tiel? Katerina Ivanovna ja estas nun por vi ansta- taŭ la patrino? — komencis Petro Petroviĉ, tre solide, sed cetere, sufiĉe afable. Estis videble, ke li havas plej amikajn intencojn.

Jes, ĝuste, anstataŭ la patrino, — rapide kaj timide ŝi respondis.

Nu, do, transdonu al ŝi mian pardonpeton pro tio, ke mi pro cir- konstahcoj, ne dcpendaj de mi, estas dcvigita neglekti kaj mi ne alvenos por viaj blinoj... tio estas al la funebra manĝo, malgraŭ la afabla invito de via patrino.

Jes, mi diros, tuj, — kaj Soneĉka haste leviĝis de la seĝo.

Ankorau ne estas ĉio, — haltigis ŝin Petro Petroviĉ, ridetinte pro ŝiaj simpleco kaj nekono de bona konduto, — kaj vi malmulte min scias, kara Sofja Semjonovna, se vi ekpensis, ke pro tiu kaŭzo malmulte grava, koncernanta nur min, mi povus ĝeni kaj voki al mi tian personon, kia vi. Celo mia estas alia.

Sonja haste eksidis. La grizaj kaj irizaj bankbiletoj, ne forprenitaj de la tablo, denove ektumultis antaŭ ŝiaj okuloj, sed ŝi rapide formetis de ili sian rigardon kaj levis ĝin al Petro Petroviĉ: ŝi subite ekpensis terure maldeca, ke precipe a, rigardas fremdan monon. Ŝi do metis la rigardon al oraj tenil-okulvitroj, kiujn li tcnis en la liva mano, kaj samtempe an- kaŭ al la granda, masiva, tre bela ringo kun flava gemo, kiu estis sur la longa fingro de tiu mano, sed subite ŝi formetis la rigardon ankaŭ de ĝi kaj, jam ne sciante kien rigardi, ŝi finfine ekgapis rekte en la oku- lojn de Petro Petroviĉ. Post pli impona paŭzo ol la antaŭa, li daŭrigis:

Hieraŭ mi, pretere, diris du vortojn al malfeliĉa Katerina Ivanov- na. Du vortoj sufiĉis por ekscii, ke ŝi troviĝas en stato — kontraŭnatura, se eblas tiel esprimi...

Jes... en la kontraŭnatura, — rapidante konsentis Sonja.

Aŭ pli simple kaj pli klare diri — en la malsana.

Jes, pli simple kaj pli kompr... jes, ŝi malsanas.

Tiel. Do, laŭ sento de humaneco ka-a-aj, por tiel diri, pro kari- tato mi dezirus, de mia flanko, esti per io utila, antaŭvidante ŝian ne- eviteble malfeliĉan sorton. Ŝajnas, ke la tuta mizera familio nur de vi sola dependas.

Permesu demandi, — subite ekstaris Sonja, — kion hieraŭ vi pa- roiis al ŝi pri ebleco de pensio? Ĉar ŝi ankoraŭ hieraŭ diris al mi, ke vi konsentis elklopodi por ŝi pension. ĉu vere?

Tute ne, kaj en iu senco tio estas stultaĵo. Mi nur aludis pri unu- foja monhelpo al la vidvino de oficisto mortinta en ofico, — se eblos ha- vi protekton, — sed, ŝajne, via mortinta patro ne oficis dum la tempo necesa por tio, eĉ pli — li tute ne oficis lastatempe. Unuvorte, kvankam vi povus esperi, sed nur tre efemere, ĉar fakte neniuj rajtoj por la mon- helpo, en ĉi-okazo, ekzistas, kaj eĉ kontraŭe... Sed ŝi jam pri pensio ek- pensis, he-he-he! Vigla moŝtulino!

Jes, pri la pensio... Ĉar ŝi estas kredema kaj bonkora, kaj pro la bonkoreco kredas al ĉio, kaj... kaj... kaj... ŝi havas tian cerbon... Jes... pardonu, — diris Sonja kaj denove ieviĝis por foriri.

Mi petas, vi ankoraŭ ne finaŭskultis min.

Jcs, mi ne finaŭskultis, — balbutis Sonja.

Sidiĝu do.

Sonja tcrure konfuziĝis kaj denove sidiĝis, la trian fojon.

Vidante ŝian staton, kun la povraj etaj infanoj, mi dezirus, — kiel mi jam diris, — per io, laŭ ebleco, esti utila, nur laŭcble, ne pli. Eblus, ekzemple, aranĝi, por ŝi kvestadon, aŭ, por tiel diri, loterion... aŭ ion en tiu speco, — kiel tio ĉiam en la similaj okazoj estas aranĝata fare de la parencoj, aŭ almenaŭ fare de fremduloj, kiuj tamen deziras helpi. Custe pri tio mi intencis sciigi vin. Tion eblas fari.

Jes, estus bone... Dio vin pro tio... — balbutis Sonja, fikse rigar- dante al Petro Petroviĉ.

Eblas, sed... tion ni poste... fakte eblas komenci eĉ hodiaŭ. Ve- spere ni revidiĝos, intertraktos kaj metos, por tiel diri, fundamenton. Venu al mi ĉi tien ĉirkaŭ la sepa horo. Ankaŭ Andreo Semjonoviĉ, mi kredas, partoprcnos kun ni... Sed... ĉi tie estas unu cirkonstanco, pri kiu necesas anticipe kaj detale mencii. Ĝuste por tio mi devis ĝeni vin, Sofja Semjonovna, per mia invito ĉi tien. Nome, mi opinias, ke monon ne eblas, kaj cetere danĝeras doni en la manojn de Katerina Ivanovna mem; pruvo al tio — tiu ĉi funebra manĝo. Ne havante, por tiel diri, eĉ unu peceton de ĉiutaga pano por morgaŭ kaj... nu, ŝuojn kaj ceteron, hodiaŭ ŝi aĉetas jamaikan rumon kaj eĉ, ŝajne, madejron ka-a-aj kafon. Mi vidis preterirante. Kaj morgaŭ denove sur vin falegos ĉio, denove Ia lasta panpeco; tio estas absurda. Kaj tial la kvestado, laŭ mia propra opinio, devas okazi tiel, ke ŝi eĉ ne sciu pri la mono, kaj scius, ekzemple nur vi. Ĉu mi pravas?

Mi ne scias. Tiel ŝi nur hodiaŭ... unu fojon en la vivo... ŝi tre volis mencii funebre, fari honoron, rememori... sed ŝi estas tre saĝa. Cetere, kiel vi volas, kaj mi tre, mi tre estos... ili estos ĉiuj a! vi... kaj vin Dio... kaj la orfoj...

Ne findirinte, Sonja ekploris.

Bone. Nu, konsideru tion; kaj nun bonvolu akcepti, por la inte- resoj de via parencino, por la unua tempo, laŭpovan sumon de mi per- sone. Mi tre kaj tre dezirus, ke mia nomo ne estu menciita. Ticl... do, havante, por tiel diri, la proprajn zorgojn, mi ne plu povas...

Kaj Petro Petroviĉ etendis al Sonja dekrublan bankbileton, diiigente malfaldinte ĝin. Sonja prenis, ruĝiĝis, saltis, ion balbutis kaj rapide ko- mencis adiaŭi. Petro Petroviĉ solene kondukis ŝin ĝis la pordo. ŝi, fin- fine, forkuris el la ĉambro, tre emociita kaj turmentita, kaj revenis ai Katerina Ivanovna en ekstrema konfuzo.

Dum la tuta sceno Andreo Semjonoviĉ jen staris ĉc la fenestro, jen li iradis laŭ la ĉambro, ne dczirante rompi la intcrparolon; kaj kiam Sonja foriris, li subite aliris al Petro Petroviĉ kaj solene etendis al li la manon:

Mi ĉion aŭdis kaj ĉion vidis, — precipe emfazante la lastan vor- ton. — Tio estas nobla, mi volis diri, humana! Vi volis eviti dankemon, kaj mi vidis! Kaj kvankam, mi konfesas al vi, mi principe ne povas apro- bi privatan bonfaremon, ĉar ĝi ne nur ne elradikigas malicon, sed eĉ nutras ĝin plu, tamen mi ne povas ne konfcsi, ke mi rigardis vian agon kun plezuro, — jes, jes, al mi tio ptaĉas.

He, estas absurdo! — balbutis Petro Petroviĉ, iom emociite kaj iel esplore rigardante ai Lebezjatnikov.

Ne, ne absurdo! La homo, ofendita kaj agacita, kiel vi pro la hie- raŭa okazo, kaj samtempe kapabla pensi pri malfeliĉo de aliaj homoj, — tia homo... kvankam per siaj agoj li faras socialan eraron — tamen... tiu homo meritis estimon! Mi eĉ ne atendis de vi, Petro Petroviĉ, des pli, ke laŭ via konvikoj, ho! kiel ankoraŭ malhelpas al vi viaj konvinkoj! Kiel emocias, ekzemple, vin tiu hieraŭa fiasko, — krietis bonkora An- dreo Semjonoviĉ, denove eksentinta fortan simpation al Petro Petroviĉ, — kaj por kio, por kio vi volas nepre tiun edziĝon, tiun iaŭleĝan edze- con, mia noblega, afablega Petro Petroviĉ? Kiai vi volas nome tiun laŭleĝecon de V edziĝo? Nu, se vi volas, eĉ batu min, sed mi ĝojas, mi ĝojas, ke ĝi ne sukcesis, ke vi estas libera, ke vi ne tute ankoraŭ pereis por la homarcr, mi ĝojas... Jen, mi ĉion diris!

Tial, ke en via eksterleĝa geedzeco mi ne volas esti kokrita kaj prizorgi fremdajn infanojn, jen kial mi bezonas la laŭleĝan edzecon, — diris Luĵin por doni almenaŭ iun respondon. Li estis tre okupita pri fo, kaj enpensiĝinta.

Infanoj? Ĉu vi ekparolis pri infanoj? — tremeris Andreo Semjo- noviĉ, kiei batal-ĉevalo, aŭdinta la militan trumpeton, — la infanoj estas demando socia kaj demando primara, mi konsentas; sed la demando prila infanoj solviĝos alicl. Keikiuj eĉ tute malagnoskas la infanojn, kiel aj- nan aludon pri familio, Ni interparolos pri infanoj poste, kaj nun ni pa- rolu pri la kokrado! Mi konfesos al vi, ke ĝi estas mia fcbla punkto. Tiu aĉa, husara, puŝkina esprimo eĉ ne ekzistos en la estonta leksikono. Ce- tere, kio estas kokri? Ho, kia miskompreno! Kia kokrado? Por kio ko- krado? Kia absurdo! Kontraŭe, en la civila edzeco ĝi mankos. Kokrado estas nur la natura konsekvenco de ĉia laŭleĝa edzeco, por tiel diri, amendo al ĝi, protesto, do en tiu senco ĝi eĉ tute ne humiligas... Se mi iam — mi supozu tiun galimation — laŭleĝe geedziĝos, tiam mi eĉ ĝojos pro damnita kokrado; tiam mi diros ai mia edzino: "Mia amiko, ĝis nun mi nur amis vin, kaj nun mi ankaŭ estimas vin, ĉar vi kapablis prote- sti!"¹¹ Ĉu vi ridas? Tio estas pro tio, ke vi ne havas forton forĵeti la su- perstiĉojn! Diablo prenu, mi ja komprcnas pro kio nome oni sentas sin maiagrable, se oni kokras en la laŭleĝa edzeco: sed ja tio estas nur ko- varda konsekvenco de la kovarda fakto, kie estas humiligitaj kaj unu kaj la alia. Kaj kiam oni kokras malkaŝe, kiel en la civila edzeco, tiam la kokrado ne ekzistas, ĝi ne estas imagebla kaj perdas eĉ la nomon de kokrado. Kontraŭe, via edzino nur pruvos al vi, ke ŝi nome estimas vin, konsiderante vin nekapabla kontraŭstari al ŝia felico kaj tiom evoluita, por ne venĝi al ŝi ŝian novan edzon. Damne, mi kelkiam revas, ke, se mi estus edzinigita, ne, kraĉ! se mi estus edziĝinta (ĉu laŭleĝe, ĉu civile, ne gravas), mi, ŝajne, mem kondukus al la edzino konkubanton, se ŝi longe ne akirus tiun mem: "Mia amiko, — mi dirus al ŝi, — mi amas vin, sed krom tio mi volas, ke vi estimu min, — jen!" Ĉu mi pravas, ĉu pravas?..

321

Petro Petroviĉ aŭskultante malforte ridis, sed sen ajna deziro. Li eĉ aŭskultis ne atente. Li efektive pripensis ion alian, kaj fine eĉ Lebezjat- nikov tion rimarkis. Petro Petroviĉ estis eĉ emociita, li de tempo al tem- po kunfrotis la manojn kaj enpensiĝis. Ĉion ĉi Andreo Semjonoviĉ poste komprenis kaj rememoris...

II

Estus malfacile precize difini la kaŭzojn, sekve de kiuj en la perplek- sita kapo de Katerina Ivanovna naskiĝis la ideo de tiu densenca funebra

21 3axa3 1541manĝo. Efektive, por tio estis elspezitaj preskaŭ dek rubloj el pli ol du- dek, ricevitaj de Raskoljnikov propre por la sepulto de Marmeladov. Eble, Katerina Ivanovna konsideris sia devo antaŭ Ia mortinta edzo ho- nori lian memoron "kiel dece", por ke ĉiuj loĝantoj kaj precipe Amalia Ivanovna sciu, ke li estis "ne nur ne pli malbona ol ĉiuj ili, sed eble eĉ multe pii bona" kaj ke neniu el iii havas rajton antaŭ li teni la nazon supra. Eble tion plejparte influis tiu aparta fiereco de malriĉuloj, sekve de kiu ĉe kelkaj sociaj ritoj, nepraj en nia vivo por ĉiu civitano, multaj malriĉuloj saltas el sia haŭto kaj prodigas la lastajn ŝparitajn kopekojn, nur por esti "ne malpli bonaj ol la aliaj" kaj por ke "ne akuzu" ilin tiuj aliaj. Tre probablas ankaŭ tio, ke Katerina Ivanovna ekvolis, nome ĉe tiu okazo, nome en tiu minuto, kiam ŝi, ŝajne estis forlasita de ĉiuj, montri al tiuj "sensignifaj kaj aĉaj loĝantoj", ke ŝi ne nur "bone vivas kaj gastojn bone akceptas", sed eĉ ke tute ne por tia vivo ŝi estis edu- kita, ĉar ŝi estis edukita "en nobla, eĉ eblas diri, en aristokrata famiiio de kolonelo", kaj certe ŝi preparis sin ne por per Ia propraj manoj balai la plankon kaj lavi dum noktoj infanajn ĉifonojn.

Tiuj paroksismoj de fiero kaj ambicio de tempo al tempo venas al la plej malriĉaj kaj humilaj homoj kaj foje transformiĝas ĉe ili en eksciti- tan, nereteneblan bezonon. Kaj Katerina Ivanovna, cetere, ne estis hu- mila: ŝin eblis tute mortigi per cirkonstancoj, sed mortigi ŝin morale, tio estas timigi kaj subigi al si ŝian volon, estis neeble. Kaj krom tio, laŭ la asertoj de Soneĉka, ŝia cerbo konfuziĝis. Tion, tamen, ankoraŭ ne eblis diri tutcerte kaj definitive, sed efektive lastatempe, dum la tuta la- sta jaro, ŝia malfeiiĉa kapo suferis tiom multe, ke ĝi ne povis resti tute sana. Akriĝanta ftizo, kiel diras medicinistoj, ankaŭ kontribuas al la sta- to de la penskapablo.

Vinoj en pluralo kaj diversspecaj mankis, mankis ankaŭ madejro: tio estis troigita, sed vino tamen estis. Estis vodko, rumo kaj lisbona vino, ĉio tre malbonkvalita, sed en sufiĉa kvanto. El manĝaĵoj, krom la riza kaĉo kun rosinoj, estis tri-kvar pladoj (interalie ankaŭ blinoj), ĉio el la kuirejo de Amalia Ivanovna, kaj krom tio oni starigis du samovarojn por teo kaj punĉo planitaj post la tagmanĝo. Aĉetaĵojn Katerina Ivanovna aranĝis mem pere de unu el la loĝantoj, iu mizera polo, Dio-scias-kial loĝanta ĉe sinjorino Lippevehsei, kiu tuj konsentis esti sendito de Kate- rina Ivanovna kaj li kuradis la tutan hieraŭan tagon kaj tiun ĉi tutan matenon, elŝovinte pro fervoro la langon, kaj ŝajne li tre penis, ke tiu lasta cirkonstanco estu rimarkita. Por ĉia bagateio li ĉiuminute alkuris al Katerina Ivanovna mem, li kuris por serĉi ŝin eĉ en la Gastan kor- ton¹², senĉese nomis ŝin: "pani chor^zyna"[12], kaj tedis ŝin, fine, kiel ku- lo, kvankam komence ŝi eĉ parolis, ke sen tiu "servema kaj grandanima" homo ŝi tute pereus. En la karaktero de Katerina Ivanovna troviĝis eco pli rapide ornami hazardan homon per la plej bonaj kaj helaj koloroj, laŭdi lin tiel, ke la homo eĉ hontis, elpensi laŭde al li diversajn cirkon- stancojn, kiuj tute ne ekzistis, absolute sincere kaj puramanime ekkredi mem je ilia realeco kaj poste subite, unumomente, elreviĝi, ŝiri, prikraĉi kaj forpuŝi la homon, kiun ŝi nur antaŭ kelkaj horoj preskaŭ admiris. Ŝia karaktero estis ridema, gaja kaj pacama, sed pro senfinaj malfeliĉoj kaj fiaskoj ŝi ticl verve komencis aspiri kaj postuli, ke ĉiuj vivu en paco kaj ĝojo kaj ne aŭdacu vivi aliel, ke eĉ la plej eta disonanso en la vivo, la plej eta fiasko tuj preskaŭ frenezigis ŝin, kaj ŝi tuj, post la plej helaj esperoj kaj fantazioj, komencis damni sian sorton, sakri ĉion, kio nur trafis al ŝiaj okuloj, kaj frapi la kapon kontraŭ muron.

Ankaŭ Amalia Ivanovna subite akiris neordinaran signifon kaj neor- dinaran estimon de Katerina Ivanovna, nur pro tio, ke Amalia Ivanovna plej kore decidis partopreni en ĉiuj zorgoj pri la funebra manĝo: ŝi pre- nis sur sin aranĝi la tablon, alporti tablotukojn, manĝilojn kaj cet. kaj prcpari manĝaĵojn en sia kuirejo. Tion komisiis al ŝi kaj restigis ŝin an- stataŭ si Katerina Ivanovna, kiu mem foriris al la tombejo. Efektive, ĉio estis preparita tre bone: la tablo havis puran tablotukon, la teleroj, for- koj, tranĉiloj, pokaletoj, glasoj, tasetoj, ĉio ĉi estis kompreneble kolekti- ta, diversfasona kaj diverskalibra, de diversaj loĝantoj, sed ĉio staris kaj kuŝis preta je la necesa horo en la ĝusta loko, kaj Amalia Ivanovna, sen- tante, ke ŝi perfekte plenumis la aferon, renkontis la revenintojn eĉ kun kelka fiero, bele vestita, en kufo kun novaj funebraj rubandoj kaj en ni- gra robo. Tiu fiero, kvankam meritita, pro io ne plaĉis al Katerina Iva- novna: "nu jes, kvazaŭ sen Amalia Ivanovna ni eĉ la tablon aranĝi ne povus!" Ne plaĉis al ŝi ankaŭ la kufo kun la riovaj rubandoj: "ĉu eble tiu stulta germanino fieras pro tio, ke ŝi, la mastrino, favore degnis hel- pi al la loĝantoj? Pro korfavoro! Ni ne bezonas! Ĉe la paĉjo de Katerina Ivanovna, kiu estis kolonelo kaj preskaŭ jam guberniestfo, la tablon oni aranĝis foj-foje eĉ por kvardek personoj, tiel ke iun Amalian Ivanovnan, aŭ pli ĝuste, Ludvigovnan, oni eĉ en kuirejon ne enlasus..." Cetere, Ka- terina Ivanovna decidis dume ne montri siajn sentojn, kvankam ŝi deci- dis en sia koro, ke Amaiian Ivanovnan nepre necesos jam hodiaŭ bridi kaj memorigi al ŝi ŝian veran lokon, aliel ŝi nur-Dio-scias-kion pri si ko- mencos kredi. Dume Katerina Ivanovna nur malvarme rigardis al ŝi. Plia malagrablaĵo ankaŭ kontribuis al incitiĝo de Katerina Ivanovna: dum la sepulto ĉeestis preskaŭ neniu el la invititaj loĝantoj, krom tiu polo, kiu tamen sukcesis inter siaj kuradoj alkuri ankaŭ en la tombejon; sed al la manĝado venis nur la plej scnsignifaj kaj malriĉaj, multaj el ili en ne- konvena aspekto, iu kanajlaro. Ĉiuj pli aĝaj kaj pli solidaj spite, kvazaŭ komplote, ignoris ŝin. Petro Petroviĉ Luĵin, ekzemplc, eblas diri la plej solida el ĉiuj loĝantoj, ne venis, sed interalie ankoraŭ hieraŭ vespere Katerina Ivanovna jam sukcesis rakonti al ĉiuj en la tuta mondo, tio estas al Amalia Ivanovna, Poleĉka, Sonja kaj la polo, ke tiu tre nobla, grandanima homo, kun grandaj ligoj kaj kapitalo, eksa amiko de ŝia unua edzo, akceptita en la hejmo de ŝia patro, promesis uzi ĉiujn rime- dojn, por elklopodi por ŝi signifan pension. Nun ni rimarku, ke kvankam Katerina Ivanovna fanfaronis per ies ligoj kaj kapitaloj, tion ŝi faris sen ajna intereso, sen ajna propra kalkulo, tute ne profitcele, por tiel diri, pro ia grandeco de I' koro, nur pro plezuro laŭdi kaj plivalorigi la laŭda- ton.

Post Luĵin kaj, evidente, "imitante lian ekzemplon", ne alvenis ankaŭ "tiu abomena kanajlo Lebezjatnikov". "Tiu ĉi, do, kion imagis pri si?.Lin oni nur pro bonkoreco invitis, kaj nur tiai, ke li kun Petro Petroviĉ en la sama ĉambro loĝas kaj estas lia konato, kaj ne inviti lin estus tre ne- konvene". Ne venis ankaŭ iu eleganta damo kun sia "tromatura filino", kiuj kvankam nur du semajnojn loĝis en unu el la ĉambroj de Amalia Ivanovna, sed ili jam kelkfoje plendis pri bruo kaj krioj, eksplodantaj en la ĉambro de Marmeladov, precipe en tiuj okazoj, kiam la mortinto re- venis hejmen ebria, pri kio, certe, jam estis konate al Katerina Ivanov- na, pere de Amalia Ivanovna, kiam tiu, kverelante kun Katerina Ivanov- na kaj minacante elpeli la tutan famiiion, plengorĝe kriis, ke ili ĝenas "noblajn loĝantojn, kies piedon ili ne valoras". Katerina Ivanovna intence decidis inviti nun tiun damon kaj ŝian filinon, kies "piedon ŝi kvazaŭ ne valoras", des pli ke ĝis nun, ĉe hazardaj renkontoj, tiu orgojle returniĝis — do jen ŝi sciu, ke Katerina Ivanovna "pli noble pensas kaj sentas kaj invitas, ne memorante malicon", kaj ke ili vidu, ke Katerina Ivanovna ne nur tian vivon kutimis. Pri tio nepre ŝi devis kiarigi al ili ĉe la tablo, samkiel pri la guberniestreco de sia mortinta paĉjo, kaj pretere rimarki, ke ne decus ĉe la renkontoj forturniĝi kaj ke tio estas tre stulta. Ne ve- nis ankaŭ la dika subkolonclo (efektive eksa stab-kapitano), sed aperis, ke li ronkas ebria ankoraŭ de la hieraŭa mateno. Unuvorte, venis nur: la polo; iu gracilaĉa, silentcma kancelariano aknoza kaj fetoranta, en grasmakulita frako; poste iu surda kaj preskaŭ tutc blinda olduleto, iam servinta en poŝtejo kies loĝadon en unu el la ĉambroj de Amalia Iva- novna de longa tempo kaj ne kompreneble pro kio iu pagis. Venis ankaŭ iu ebria eksa lcŭtenanto, efektive nur provianta oficisto, kun la plej mal- deca kaj laŭta ridego kaj "imagu nur", sen veŝto! Unu viro eĉ simple sidiĝis ĉe la tablo, cĉ ne salutinte Katerinan Ivanovnan, kaj, laste, iu persono, pro malhavo de vesto, venis en hejma kitclo, sed tio jam estis tiom maldeca, ke per klopodoj de Amalia Ivanovna kaj de la polo li estis sukcese forkondukita. Cetere, la polo venigis kun si ankoraŭ du iujn po- etojn, kiuj neniam entute loĝis ĉe Amalia Ivanovna kaj kiujn ĝis nun leniu vidis en la ĉambroj. Ĉio ĉi ekstreme malagrable incitis Katerinan [vanovnan. "Por kiu do okazis la tuta preparado?" Eĉ la infanojn, por om ŝpari lokon oni sidigis ne ĉe la tablo, kiu sen tio okupis la tutan ^ambron, sed en angulo ĉe kofro, la etulojn oni sidigis sur benkon kaj ^oleĉka, kiel pliaĝa, devis zorgi pri ili, nutri kaj viŝi al ili, "kiel al no- >e!-infanoj", la nazetojn.

Unuvorte, Katerina Ivanovna kontraŭvole dcvis akcepti ĉiujn kun luobla graveco kaj cĉ fiero. Kelkajn ŝi precipe sevcrc ĉirkaŭrigardis kaj legne invitis eksidi ĉe la tablo. Pro io opiniante, ke pri ĉiuj nevenintoj levas responsi Amalia Ivanovna, ŝi subite komencis trakti ŝin ekstreme nalĝentile, kion tiu rimarkis kaj estis ekstreme pikita per tio. Tia ko- nenco ne aŭguris bonan finon. Finfine ĉiuj sidiĝis.

Raskoljnikov cniris preskaŭ en tiu minuto, kiam ili revenis el la tom- >ejo. Katerina Ivanovna tre ekĝojis al li, unŭe, pro tio, ĉar li estis la ola "klera gasto" el ĉiuj gastoj kaj, "kiel konate, pretiĝanta post du jaroj ikupi en ĉi-tiea universitato la profcsoran katedron", kaj due tial, ke li enprokraste kaj ĝentile petis ŝian pardonon, ke malgraŭ la granda de- iro, li ne povis ĉeesti dum la sepulto. Ŝi preskaŭ atakis lin, sidigis lin e la tablo apud si de la liva flanko (de la dekstra sidiĝis Amalia Iva- lovna) kaj — malgraŭ la senĉesaj klopodoj kaj zorgoj pri tio, ke oni ko- ekte dismetu la manĝojn kaj donu ilin al ĉiuj sufiĉe, malgraŭ la tur- lenta tusado, kiu ĉiuminute interrompis kaj sufokis ŝin kaj kiu precipe ^rtiĝis dum tiuj ĉi du tagoj — senĉese adresis sin al Raskoljnikov kaj uonflustre rapidis elverŝi antaŭ li ĉiujn akumuliĝintajn sentojn kaj sian utan justan indignon pri la malsukcesa funebra festeno; samtempe la indignon ofte ŝanĝis plej gaja, plej neretenebla rido pri la kunvenintaj gastoj, kaj plej ofte pri la mastrino mem.

Pri ĉio kulpas tiu kukolo. Vi komprenas, pri kiu mi diras: pri ŝi, pri ŝi! — kaj Katcrina Ivanovna kaŝe montris per la kapo al la mastrino.

Rigardu al ŝi: ŝi rondigis la okulojn, sentas, ke ni parolas pri ŝi, sed ne povas kompreni, kaj pro tio la okulojn rondigis. Fu, strigo! ha-ha- ha!.. Khi-khi-khi! Kaj kion ŝi volas pruvi per sia kufo? Khi-khi-khi! Ĉu vi rimarkis, ke ŝi ĉiam volas, ke ĉiuj pcnsu, ke ŝi min protektas kaj faras al mi honoron, per sia ĉecsto. Mi petis ŝin, kiel bonan virinon, ke ŝi invitu bonan popolon kaj nome la konatojn de I' mortinto, sed vidu, kion ŝi alkondukis: iuj klaŭnoj! Rigardu al tiu kun la malpura vizaĝo: li estas iu nazmuko sur du piedoj! Kaj tiuj polaĉoj... ha-ha-ha! Khi-khi- khi! Neniu, neniu ilin iam ĉi tie vidis, kaj mi ncniam vidis; nu, kial ili venis, mi vin demandas? Sidas gravmienaj, unu apud la alia. Pane[13], hej

ŝi kriis subite al unu el ili, — ĉu vi prenis blinojn? Prenu ankoraŭ! Bieron trinku, bieron! Ĉu vodkon vi volas? Vidu: li cksaltis, riverencas, vidu, vidu, kiel lupoj malsataj, malfeliĉuloj! Bone, manĝu ili. Ili almenaŭ ne bruas, nur... nur, vere, mi timas pro la mastrinaj arĝentaj kuleroj!.. Amalia Ivanovna! — ŝi adresis subite al ŝi preskaŭ laŭte, — se okazos, ke iu ŝtelos viajn kulerojn, mi ne responsos pri ili, mi anticipe avertas vin! Ha-ha-ha! — ŝi ckridis, denove adresante al Raskoljnikov, denove kape montrante al li la mastrinon kaj ĝojante pro sia elpensaĵo. — Ŝi ne komprenis, denove ne komprcnis! Ŝi sidas gapante, vidu: strigo, stri- go vera, noktuo kun novaj rubandoj, ha-ha-ha!

Kaj ŝia rido denovc transformiĝis en netolereblan tusadon, kiu daŭris kvin minutojn. Sur la tuko restis iom da sango, sur la frunto aperis gu- toj de ŝvito. Ŝi silente montris la sangon al Raskoljnikov kaj, apenaŭ re- spirinte, tuj ekflustris al li kun duobligita vigleco kaj kun ruĝaj makuloj sur la vangoj.

Vidu, mi donis al ŝi la plej subtilan, eblas diri, komision inviti tiun damon kaj ŝian filinon, ĉu vi komprenas pri kiu mi parolas? ĉi tie necesis konduti per la plej delikata, plej lerta maniero, sed ŝi faris tiel, ke tiu alveturinta stultulino, tiu orgojla fiulino, tiu sensignifa provinca- nino, kiu pro tio, ke ŝi estas vidvino de majoro kaj ŝi alveturis por klo- podi pri pensio kaj piedfroti oficejojn, kaj pro tio, ke ŝi malgraŭ siaj kvindek kvin jaroj pudras kaj ŝminkas sin kaj nigrigas la brovojn (mi scias)... kaj tiu fiulino ne nur ne degnis veni, sed eĉ sendis neniun par- donpeton pro sia neveno, kiei en similaj okazoj la plej ordinara ĝentileco postulas! Mi ne povas kompreni, kial ne venis ankaŭ Pctro Petroviĉ? Sed kie do estas Sonja? Kien ŝi foriris? Ha, jen ŝi, finfinc! Nu, Sonja, kie vi estis? Strangas, ke vi eĉ en la sepulto de via patro estas tiel ne- akurata. Rodion Romanoviĉ, lasu ŝin sidi apud vi. Jcn estas via ioko, Soneĉka... prenu kion vi volas. La aspikon prenu, ĝi piibonas. Tuj oni blinojn alportos. Ĉu oni donis al la infanoj? Polcĉka, ĉu vi ĉion tie ha- vas? Khi-khi-khi! Nu, bone. Estu saĝa knabino, Lenja¹³, kaj vi, Kolja, ne balancu la piedojn, sidu kiel devas sidi la nobla infano. Kion vi di- ras, Soneĉka?

Sonja rapidis tuj transdoni al Katerina Ivanovna la pardonpeton de Petro Petroviĉ, penante paroli laŭte, ke ĉiuj aŭdu, uzante la plej rafini- tajn esprimojn, eĉ intence verkitaj kaj beligitaj de ŝi en la nomo de Pe- tro Petroviĉ. Ŝi aldonis, ke Petro Petroviĉ precipe petis transdoni, ke li tuj kiam eblos senprokraste venos por interparoii pri aferoj vid-al-vide kaj interkonsenti pri tio, kion eblos fari kaj iniciati en la estonto, kaj cet., kaj cet.

Sonja sciis, ke tio pacigos kaj trankviligos Katerinan Ivanovnan, fla- tos ŝin, kaj ĉefe — ŝia ambicio estos kontentigita. Ŝi sidiĝis apud Ra- skoljnikov, al kiu ŝi haste riverencis, kaj fluge scivole rigardis. Cetere, en la tuta sekva tempo ŝi iel evitis kaj rigardi al li kaj paroli kun li. Ŝi estis eĉ kvazaŭ distrita, kvankam ĉiam rigardis en la vizaĝon de Kate- rina Ivanovna por fari al ŝi komplezon. Nek ŝi, nek Katerina Ivanovna estis vestitaj funebre, pro malhavo de konvenaj roboj. Sonja surhavis iun brunan, malhelan, kaj Katerina Ivanovna sian solan robon, silkan, mal- helan kun strioj.

La sciigo pri Petro Petroviĉ pasis glate. Gravmiene finaŭskultinte Sonjan, Katerina Ivanovna kun la sama graveco^? interesiĝis: kiel fartas Petro Petroviĉ? Poste, senprokraste kaj preskaŭ laŭte, ŝi flustris al Ra- skoljnikov, ke efektive estus strange por la estimata kaj solida homo, kia estas Petro Petroviĉ, trafi en tian "neordinaran kompanion", eĉ malgraŭ lia tuta fideleco al ilia familio kaj malgraŭ lia malnova amikeco kun ŝia paĉjo.

— Tial mi precipe dankas al vi, Rodion Romanoviĉ, ke vi ne ignoris mian gastamon malgraŭ tiu medio, — ŝi aldonis preskaŭ laŭte, — cete- re, mi kredas, ke nur via precipa amikeco kun nia povra mortinto insti- gis vin teni vian vorton.

Poste ŝi ankoraŭfoje fiere kaj digne ĉirkaŭrigardis siajn gastojn kaj subite precipe zorgcme demandis iaŭte kaj tra la tuta tablo la surdan olduleton: "Ĉu vi volas ankoraŭ viandaĵon kaj ĉu oni donis al vi la li- sbonan vinon?" La olduleto ne respondis kaj longc ne povis kompreni, pri kio oni demandas lin, kvankam la najbaroj por gajigi la etoson ko- mencis puŝadi lin de ambaŭ flankoj. Li nur gapis ĉirkaŭen ovrinte la buŝon, per kio li varmigis la ĝeneralan ĝojecon.

Jen kia idioto! Vidu, vidu! Kaj por kio oni venigis lin? Kio kon- cernas Petron Petroviĉ, mi ĉiam fidis lin, — daŭrigis Katerina Ivanovna al Raskoljnikov, — kaj certe ja, li ne similas... — abrupte kaj laŭte kaj kun ekstreme scvera aspekto ŝi adresis al Amalia Ivanovna, pro kio tiu eĉ ektimis, — ne similas al tiuj viaj krivestitaj senpugulinoj, kiujn en la domo de la paĉjo oni ne prenus eĉ kiel kuiristinojn, kaj la mortinta ed- zo, certe ja, farus troan honoron al ili, akceptante ilin, kaj nur pro sia senlima bonkoreco.

Jes, li ŝatis drinki; tion li ŝatis, mi scias! — subite kriis ia eksa proviantulo, malplenigante la dek-duan glaseton da vodko.

La mortinta edzo efektive havis tiun inklinon, kaj tion ĉiuj scias, — preskaŭ atakis lin Katerina Ivanovna, — sed li estis homo bonkora kaj nobla, amanta kaj estimanta sian familion; estas nur malbone ke pro sia bonkoreco li tro multe konfidis al ĉiaj malĉastaj homoj kaj drinkis kun diabio-scias-kiaj, kun tiuj, kiuj ne valoras eĉ lian plandumon! Ima- gu, Rodion Romanoviĉ, en lia poŝo oni trovis kukon en la formo de la koketo: eĉ morte ebria li pri la infanoj memoras.

Ko-ke-ton? Vi degnis diri: ko-ke-ton? — ekkriis la provianta sin- joro.

Katerina Ivanovna ne degnis respondis al li. Ŝi pri io ekpensis kaj suspiris.

Jen vi, verŝajne, pensas, same kiel ĉiuj, ke mi traktis lin tro se- vere, — ŝi daŭrigis, adresante al Raskoljnikov. — Sed tio ne pravas! Li estimis min, ii min tre, tre estimis! Li estis bonanima homo! Kaj tiel mi kelkfoje kompatis lin! Jen li sidas, rigardas al mi el la angulo, kaj mi eksentas tian kompaton al li, tian deziron karesi lin, sed poste mi pensas: "mi karesos lin kaj li denove ekdrinkos", nur per la severeco eblis almenaŭ iom reteni lin.

Jes, okazis tirado je la haroj, okazis plurfoje, — muĝis la pro- vianta oficisto kaj verŝis en sin ankoraŭ unu glaseton da vodko.

Ne nur per tirado je la haroj, sed eĉ per balailo estus utile trakti kelkajn stultulojn. Mi nun ne pri ia mortinto parolas! — tranĉis Katerina Ivanovna al la provianta oficisto.

La makuloj sur ŝiaj vangoj pli kaj pli ruĝis, la brusto skuiĝis. Ŝajnis, ke post unu niinuto ŝi pretos komenci novan histerion. Multaj subridis, al multaj tio, evidente, estis plezura. La proviantan oficiston oni komen- cis puŝadi per la kubutoj kaj ion flustri al li. Evidente, oni volis luktigi ilin.

— Kaj pe-c-ermesu demandi, pri kiu nome, — komencis la provianta oficisto, — ne... nome pri kiu nobla homo... vi jus bonvolis... Cetere, ne necesas! Stultaĵo! Vidvino! Vidvinjo! Mi pardonas... Mi lasas! — kaj li glutis ankoraŭ vodkon.

Raskoljnikov sidis kaj silente aŭskultis kun abomeno. Manĝis li nur pro ĝentilo, tuŝante la pecojn, kiujn ĉiuminute metis en lian teleron Ka- terina Ivanovna, kaj nur, ĉar li ne volis ofendi ŝin. Li atente observis Sonjan. Sed Sonja iĝis pli kaj pli maltrankvila kaj zorgoplena; ankaŭ ŝi antaŭsentis, ke la festeno ne finiĝos pace, kaj ŝi kun teruro sekvis la kreskantan ekscitiĝon de Katerina Ivanovna. Interalie, ŝi sciis, ke la ĉefa kaŭzo, pro kiu la du damoj tiel malestime traktis la inviton de Katerina Ivanovna, estis ŝi, Sonja. Ŝi aŭdis de Amalia Ivanovna mem, ke la pa- trino eĉ ofendiĝis pro la invito kaj demandis: "Kicl mi kuraĝus sidigi apud tiu ino mian filinon?"