Krimo kaj Puno

Sonja antaŭsentis, ke ankaŭ Katerina Ivanovna povis iel sciiĝi pri tio, kaj ofendo al Sonja por Katerina Ivanovna signifis pli multe ol ofendo al ŝi mem, ŝiaj infanoj, ŝia paĉjo, unuvorte, ĝi estis ofendo mortiga, kaj Sonja sciis, ke Katerina Ivanovna certe nun ne pacienciĝos, "ĝis ŝi pru- vos al tiuj senpugulinoj, ke ili ambaŭ estas..." kaj tiel plu. Kvazaŭ in- tence, iu sendis de la alia tablofino al Sonja teleron kun modlitaj sur ĝi el nigra pano du koroj, trapikitaj de sago. Katerina Ivanovna ruĝiĝis kaj tuj laŭte rimarkis tra la tuta tablo, ke la sendito, certe, estas "ebria azeno". Amalia Ivanovna, kiu ankaŭ antaŭsentis ion similan, kaj sam- tempe animvunde ofendita per la orgojlo de Katerina Ivanovna, por di- rekti la malagrablan humoron de Ia societo en la alian direkton kaj in- teralie, por levi sin en la ĝenerala opinio, subite komencis tute senmo- tive rakonti, ke iu konata al ŝi "Karl el apotek" veturis nokte per fiakro, kaj ke "fiakrist volis murdi lin kaj ke Karl forte forte petis, ke li ne murdu, kaj li ploris, kaj manojn kunmetis, kaj timis, kaj de tim lian ko- ron trafis". Kvankam Katerina Ivanovna ridetis, ŝi tuj rimarkis, ke al Amalia Ivanovna ne decus^ rakonti anekdotojn en la rusa lingvo. Tiu tre ofendiĝis kaj obĵetis, ke ŝia "vater[14] en Berlin estis tre tre grav hom kaj ŝiam iris manojn en poŝ ŝovi". Ridema Katerina Ivanovna ne eltenis kaj iaŭte ridegis, tiel ke Amalia Ivanovna jam komencis perdi la lastan pa- ciencon kaj apenaŭ sukcesis bridi sin.

— Jen noktuo! — denove ekfiustris Katerina Ivanovna al Raskoljni- kov, preskaŭ gajiĝinte, — ŝi volis diri: ii iris tenante ĉiam en poŝo la manojn, kaj rezultis, ke li en fremdajn poŝojn ŝovis la manojn, khi-khi- khi! Kaj ĉu vi rimarkis, Rodion Romanoviĉ, ke ĉiuj tiuj peterburgaj ek- sterlandanoj, plejparte germanoj, kiuj alveturis al ni diablo-scias-de-kie, ĉiuj estas stultaj! Nu, konsentu, ĉu eblas rakonti tion, ke "Karl el apotek per timo trafu koron" kaj ke li (poltrono!), anstataŭ ligi la fiakriston li "manojn kunmetis kaj ploris kaj tre petis". Afi, kia stultulino! Kaj ŝi pensas ja, ke tio estas tre kortuŝa, kaj ne imagas, kiel ŝi stultas! Laŭ mi, tiu ebria proviantulo multe pli saĝas, almenaŭ videblas, ke tiu vin- barelo, la lastan saĝon fordrinkis kaj tiuj, tiuj... tiuj estas tiom grav- mienaj, seriozaj... Vidu, ŝi sidas, la okulojn rondigis. Koleras! Ha-ha- ha! Khi-khi-khi!

Gajiĝinte, Katcrina Ivanovna tuj forlogiĝis en diversajn detalojn kaj subite ekparolis pri tio, kiel pere de la elklopodota pensio ŝi nepre aĉetos en sia naskiĝa urbo T. pensionaton. Pri tio Katerina Ivanovna ankoraŭ ne rakontis al Raskoljnikov, kaj nun ŝi plonĝis en la plej tentajn revojn. Nekompreneble de kie subite en ŝiaj manoj aperis ĝuste tiu "laŭda ate- sto", pri kiu sciigis al Raskoljnikov ankoraŭ mortinta Marmeladov, kla- rigante al li en la drinkcjo, ke Katerina Ivanovna, lia edzino, en kurs- fina balo dancis kun ŝalo "antaŭ la guberniestro kaj ceteraj gravuloj". Tiu laŭda atesto, evidente, nun devis servi kiel pruvo de la rajto de Ka- terina Ivanovna havi la pensionaton; sed ĉefe, ĝi estis preparita kun celo definitive subtranĉi "ambaŭ krivestajn senpugulinojn", eventuale se ili venus al la festo, kaj klare pruvi al iii, ke Katerina Ivanovna estas el la plej nobla, "eble eĉ aristokrata familio, ŝi estas filino de kolonelo kaj certe ŝi estas pli bona ol kelkaj aventuristinoj, kiuj tiom multiĝis lasta- tempe". La laŭda atesto tuj iris laŭ la manoj de P ebriaj gastoj, kion Katerina Ivanovna ne malhelpis, ĉar en ĝi efektive estis signita en toutes lettres[15], ke ŝi estas fiiino de korta konsilisto kaj kavaliro, kaj sekve, ŝi estas vere preskaŭ filino de kolonelo. Flamiĝinte, Katerina Ivanovna sen- prokraste detaligis pri la estonta bela kaj trankvila vivo en T.; pri gim- naziaj instruistoj, kiujn ŝi invitos fari iecionojn en sian pensionaton; pri iu respektinda olduieto, franco Mangcau, kiu instruis la francan lingvon ankoraŭ al Katerina Ivanovna mem en la instituto kaj kiu ankoraŭ vivas ĝuante la trankvilon de siaj lastaj jaroj en T. kaj verŝajne konsentos pri modera pago. La afero fine atingis ankaŭ Sonjan, kiu veturos al T. kune kun Katerina Ivanovna kaj tie helpos ŝin pri ĉiuj aferoj". Sed tiam iu subite snufis en la fino de la tablo. Kvankam Katerina Ivanovna penis tuj fari aspekton, ke ŝi malestime neglcktas la ridon komenciĝintan en la fino de I' tablo, sed intence plilaŭtigis la voĉon kaj komencis pasie rakonti pri senkontestaj kapabloj de Sofja Semjonovna asisti al ŝi, "pri ŝiaj humilo, toleremo, abnegacio, nobleco kaj klero". Ĉe tio ŝi mane ka- resis la vangon de Sonja kaj, leviĝetinte, dufojc varme kisis ŝin. Sonja ruĝiĝis, kaj Katerina Ivanovna subite ekploris, decidinte pri si, ke "ŝi estas nervoza stultulino kaj ŝi estas tro laciĝinta, ke tempas fini, kaj ĉar la manĝoj jam finiĝis, necesas jam porti teon". ĉuste en tiu minuto Amalia Ivanovna, jam definitive ofendita per tio, kc en la tuta interpa- rolo ŝi tute ne partoprenis kaj ŝin oni eĉ ne aŭskultas, subite riskis al la lasta provo kaj kun kaŝita angoro kuraĝis sciigi al Katerina Ivanovna ekstreme gravan kaj profundsencan rimarkon pri tio, ke en la estonta pensionato necesos precipe atenti pri la pura vesto de P junulinoj (die Wasche) kaj "neprc devas esti ajn tia bon dam (die Dame), por bon ri- gardi vestojn", kaj due, "por ke neniu juna in nokte Icgu romanon". Ka- terina Ivanovna, kiu efektive estis tre afliktita kaj laca kaj kiun jam tute tedis la festeno, tuj "tranĉis" al Amalia Ivanovna, ke tiu halanĝas kaj nenion komprenas; ke la zorgoj pri "die Wasche" estas afcro de tolaĵ- istino, sed ne de direktorino de P nobla pensionato, kaj koncerne ro- manojn, tiu rimarko estas eĉ maldeca, kaj ŝi petas ŝin silentiĝi. Amalia Ivanovna ekflamis kaj koleriĝinte rimarkis, ke ŝi nur "bone deziris kaj ke ŝi forte multe bone deziris", kaj ke al ŝi "jam delonge ŝi devas gelt¹⁴ pagi". Katerina Ivanovna tuj "bridis" ŝin, dirinte, ke ŝi mensogas, diran- te, ke ŝi "bone deziras", ĉar ankoraŭ hieraŭ, kiam la mortinto ankoraŭ sur la tablo kuŝis, ŝi venis kaj tedis ŝin per lupago. AI tio Amalia Iva- novna tre logike rimarkis, ke ŝi "tiujn damen invitis, sed ke tiuj damen ne venis, ĉar tiuj damen estas el nobla dom kaj ili ne povas veni al mal- nobla dam".

Katerina Ivanovna tuj emfazis, ke tial ke ŝi estas kotulino, ŝi do ne povas juĝi pri tio, kio estas la vera nobleco. Amalia Ivanovna ne povis toleri kaj tuj deklaris, ke ŝia "vater en Berlin estis tre, tre grav person kaj ambaŭ manojn li iris ŝovi en poŝ kaj ĉiam ticl faris: puf! puf!" Kaj por pli klare montri sian vater-on, Amalia Ivanovna saltis de sur la seĝo, ŝovis ambaŭ manojn en la poŝojn, pufigis la vangojn kaj komencis fari iujn nedistingcblajn sonojn pcr la buŝo, similajn al puf-puf, akompanata de laŭta ridego fare de ĉiuj loĝantoj, kiuj intencc stimulis Amalian Iva- novnan per sia aprobo, antaŭsentante lukton. Sed tion Katerina Ivanovna jam ne povis elteni kaj senprokraste, por ke aŭdu ĉiuj, ŝi "stampis", ke Amalia Ivanovna apenaŭ iam havis vater-on, kaj ke Amalia Ivanovna estas simpla peterburga ebria finnino kaj, verŝajnc, antaŭe ŝi servis kiel kuiristino, se ne pli malbone. Amalia Ivanovna ruĝiĝis, kiel karoto kaj ekjelpis, ke ne ŝi, sed eble Katerina Ivanovna "neniam vater-on havis, sed ŝia vater en Berlin, kaj tiom longan surtuton surhavis, kaj ĉiam fa- ris: puf-puf-puf!" Katerina Ivanovna malestime rimarkis, ke ŝia deveno al ĉiuj konatas kaj ke ĝuste en tiu laŭda atesto estas signite per la taj- pitaj literoj, kc ŝia patro estas kolonelo; kaj la patro de Amalia Ivanovna (se ŝi nur havis iun patron), plej verŝajne estis iu petcrburga finnato, kiu vendis lakton; kaj probable, ŝi tute ne havis patron, ĉar ĝis nun ne estas.konata ŝia patronomo: ĉu Ivanovna aŭ Ludvigovna? Tiam Amaiia Ivanovna definitive furioziĝinte kaj pugninte la tablon, komencis jclpi, ke ŝi Amai-Ivan, sed ne Ludvigovna, ĉar "ŝia vatcr-nom estas Johann, kaj li estis bŭrgermeistcr"[16], kaj ke vater de Katerina Ivanovna, "neniam tute estis bŭrgermeister". Katerina Ivanovna leviĝis de la seĝo kaj severe, per trankvila voĉo (kvankam tute pala kaj kun la forte Ieviĝanta brusto), ri- markigis, se ŝi nur ankoraŭ unu fojon kuraĝos kompari sian vater-aĉon kun ŝia paĉjo, tiam ŝi, Katerina Ivanovna, ŝiros de ŝi la kufon kaj dis- tretos ĝin per la piedoj". Aŭdinte tion, Amalia Ivanovna ekkuradis laŭ la ĉambro, plenvoĉe kriante, ke ŝi estas mastrino kaj ke Katerina Iva- novna "ĉi-minut lasu loĝej"; poste ŝi ial impetis preni ĉe ĉiuj gastoj la arĝentajn kulerojn. Eksplodis rumoro kaj bruo, la infanoj ekploris. Sonja impetis reteni Katerinan Ivanovnan, sed kiam Amalia Ivanovna subite kriis ion pri la flava bileto, Katerina Ivanovna forpuŝis Sonjan kaj ĵetis sin al Amalia Ivanovna, por senprokraste plenumi sian minacon koncerne la kufon. En tiu minuto malfermiĝis la pordo, kaj sur la sojlo de I' ĉam- bro subite aperis Petro Petroviĉ Luĵin. Li staris kaj per rigora, atenta rigardo ĉirkaŭrigardis la tutan kompanion. Katerina Ivanovna tui ĵetiĝis al li.

»

Petro Petroviĉ! — ŝi kriis, — almenaŭ vi defendu! Komprenigu al tiu stulta kreaĵo, ke ŝi ne devas tiel trakti noblan virinon en raalfeliĉo, ke por tio ekzistas juĝistoj... mi al la guberniestro mem... Ŝi estos pu- nita... Memorante ia gastamon de mia patro, defendu la orfojn.

Permesu, kara sinjorino... Permesu, — eksvingis la manojn Petro Petroviĉ, — vian paĉjon, ja kiel vi mem scias, mi tute ne havis honoron koni... permesu, kara sinjorino! (iu laŭte ekridis) kaj en viaj senĉesaj kvereloj kun Amalia Ivanovna mi tute ne deziras partopreni... Nun mi havas aferon... kaj mi postulas senprokrastan klarigon de via duonfilino, Sofja... Ivanovna... Ŝajne, tiel? Permesu eniri...

Kaj Petro Petroviĉ, flanke preteririnte Katerinan Ivanovnan, direktis sin en la kontraŭan angulon, kie troviĝis Sonja.

Katerina Ivanovna, kvazaŭ trafita de la fulmotondro, restis stupora sur la sama loko, kie ŝi staris. Ŝi ne povis kompreni, kiel povis Petro Petroviĉ rezigni la gastamon de ŝia paĉjo. Unufoje elpensinte tiun gasta- mon, nun ŝi mem sankte kredis tion. Konsternis ŝin ankaŭ la aferema, seka, plena de iu malestima minaco tono de Petro Petroviĉ. Kaj ĉiuj iom post iom kvietiĝis, post lia apero. Krom tio, ke tiu "aferema kaj serioza" viro akre ne harmoniis kun la tuta kompanio, krom tio cstis videble, ke li venis por io grava, ke evidente iu neordinara kaŭzo povis enlogi lin en tiun kompanion kaj ke, do, nun io okazos. Raskoljnikov, staranta apud Sonja, flankiĝis por preterlasi lin. Petro Pctroviĉ, ŝajne, tute ne ri- markis Iin. Post unu minuto sur la sojlo aperis ankaŭ Lebezjatnikov; li ne eniris en la ĉambron, sed ankaŭ haltis kun aparta scivolo, preskaŭ kun miro; li aŭskultis, sed, ŝajne, daŭre ne povis ion kompreni.

Pardonu, ke mi eble interrompas vin, sed la afero estas sufiĉe grava, — rimarkis Petro Petroviĉ iel ĝenerale, adresante al neniu aparte, — mi eĉ ĝojas klarigi tion antaŭ publiko. Amalia Ivanovna, mi petas vin humilege, ke vi, kiel la loĝejmastrino, atentu mian baldaŭan interparolon kun Sofja Ivanovna. Sofja Ivanovna, — li daŭrigis, adresante rekte al Ia ekstreme mirigita kaj jam timigita Sonja, — de sur mia tablo, en la ĉambro de mia amiko Andreo Semjonoviĉ Lebezjatnikov tuj post via vi- zito malaperis apartenanta al mi ŝtata bankbileto de centrubla valoro. Se iumaniere vi scias kaj indikos al ni, kie ĝi nun troviĝas, tiam, mi ho- neste asertas al vi, kaj ĉiuj estas atestantoj, ke la okazo finiĝos nur per tio. En la kontraŭa okazo mi estos dcvigita uzi rimcdojn tre scriozajn, kaj tiam... riproĉu vin mem!

Absoluta silcnto ekregis en ia ĉambro. Eĉ la plorantaj infanoj eksi- ientis. Sonja staris morte pala, rigardis al Luĵin kaj nenion povis respon- di. Ŝajnis, ke ĝis nun ŝi nenion ankoraŭ komprenis. Pasis kelkaj sekun- doj.

Nu, do kicl? — demandis Luĵin fikse rigardante ŝin.

Mi ne scias... Mi nenion scias... — fine diris Sonja per febla voĉo.

Ne? Vi ne scias? — redemandis Luĵin kaj ankoraŭ kelkajn sekun- dojn silentis. — Pensu, mademoiselle[17], — komencis li severe, sed an- koraŭ kun admono, — pripensu, mi konsentas doni al vi ankoraŭ tem- pon por la medito. Bonvolu vidi: se mi ne estus certa, tiam, komprene- ble, kun mia sperto, mi ne riskus tiel rekte kulpigi vin; ĉar pro simila rekta kaj publika akuzo, se ĝi evidentiĝus mensoga, aŭ eĉ nur erara, mi, en kelka senco, mem responsas. Mi tion scias. Hodiaŭ matene mi ŝanĝis, por miaj bezonoj, kelkajn kvinprocentajn obligaciojn, je sumo de tri mi- loj da rubloj. La kvitanco kuŝas en mia monujo. Alveninte hejmen mi, — Andreo Semjonoviĉ tion povas atesti: — komencis kalkuli la monon kaj kalkulinte du mil tricent rublojn mi kaŝis ilin en la monujon, kaj la monujon metis en la flankpoŝon de T surtuto. Sur la tablo restis ĉirkaŭ kvincent rubloj, per bankbiletoj, kaj inter ili tri centrublaj biletoj. En tiu minuto venis vi (laŭ mia voko) — kaj la tutan tempon poste estis ĉe mi en ekstrema konfuzo, tiel, ke eĉ trifoje dum la interparolo vi rapide le- viĝis por foriri, kvankam la interparolo ne estis ankoraŭ finita. Andreo Semjonoviĉ ĉion povas atesti. Evidente, vi mem ne rifuzos konfirmi kaj deklari, ke mi vokis vin pere de Andreo Semjonoviĉ, sole por interparoli kun vi pri la orfa kaj senhclpa stato de via parenco, Katerina Ivanovna (al kiu mi ne povis veni por la funebra manĝo), kaj pri tio, ke estus utile aranĝi por ŝi ion similan al fonduso, loterio aŭ io simila. Vi dankis min kaj eĉ ploris (mi rakontas ĉion okazintan por, unue, rememorigi al vi, kaj due, por montri al vi, ke el mia memoro ne vanuis eĉ la plej eta detalo). Poste mi prenis de sur la tablo dekrublan bankbileton kaj donis al vi, de mia nomo, por la intereso de via parencino kiel la unuan mon- helpon. ĉion ĉi vidis Andreo Semjonoviĉ. Poste mi kondukis vin ĝis la pordo — vi estis same konfuzita — poste mi restis duope kun Andreo

Semjonoviĉ kaj parolis kun li dekon da minutoj, poste Andreo Semjono- viĉ foriris, kaj mi denove revenis al la tablo, kun ia mono kuŝanta sur gi, kun celo rekaikuli kaj meti ilin aparte. Ai mia miro unu centrubla bileto mankis. Permesu do rezoni: suspekti Andreon Semjonoviĉ mi ne- niel povas; eĉ supozi tion mi hontus. Erari en la kalkulo mi ankaŭ ne povis, ĉar unu minuton antaŭ via veno fininte ĉiujn kalkulojn mi trovis rezulton vera. Konsentu mem, ke rememorante vian konfuzon, deziron haste foriri kaj tion, ke vi tenis la manojn dum kelka tempo sur la ta- blo; konsiderante vian socian situon kaj la kutimojn, kiuj ĝin akompa- nas, mi por ticl diri, kun teruro kaj eĉ kontraŭvole, estis devigita halti ĉe la suspekto, — certe, kruela, sed — justa suspekto! Mi aldonos an- koraŭ kaj ripetos, ke malgraŭ mia tuta evidenta certeco mi komprenas, ke tamen en mia nuna akuzo ekzistas certe risko por mi. Sed, kiel vi vidas, mi tion ne lasis sen atento; mi ribelis kaj mi diros pro kio: nur, kara sinjorino, nur pro via nigra maldankemo! Kiel? Mi invitas vin en la interesoj de via mizera parencino, mi donas al vi mian laŭpovan al- mozon en dek rubloj, kaj vi cn la sama minuto rcpagas al mi per tia malnobla ago! Ne, tio jam ne estas bona! Necesas instrui vin. Rezonu do; ĝuste kiel via vera amiko, mi petas vin (ĉar pli bonan amikon vi ne povas havi en ĉi minuto) rekonsciiĝi! Aliel mi estos rigora! Do kiel?

Mi nenion prenis ĉe vi, — flustris en teruro Sonja, — vi donis al mi dek rublojn, jen prenu ilin. — Sonja prenis el la poŝo tukon, trovis la nodon, malnodis ĝin, elprenis la dekrublan paperon kaj etendis la manon al Luĵin.

Kaj pri la aliaj cent rubloj vi tamen ne konfesas? — riproĉe kaj insiste li diris, ne akceptante la bileton.

Sonja ĉirkaŭrigardis. Ĉiuj rigardis ŝin kun tre teruraj, rigoraj, sarka- smaj, malamantaj vizaĝoj. Ŝi rigardis al Raskoljnikov... tiu staris ĉe la muro, krucinte la brakojn, kaj per fajra rigardo boris ŝin.

Ho, Dio! — elŝiriĝis de Sonja.

Amalia Ivanovna, necesos sciigi en la policejon, kaj tial, mi humile petas vin, alvoku dume la kortiston, — softe kaj preskaŭ afable diris Luĵin.

Gott der barmherzige![18] Mi ĝuste sciis, ke ŝi estas ŝtelist! — svin- gis la manojn Amalia Ivanovna.

Ĉu vi sciis? — rekaptis Luĵin, — do, ankaŭ antaŭe vi havis mo- tivojn por tiei konkludi. Mi petas vin, respektinda Amalia Ivanovna, me- morfiksi viajn vortojn, cetere, diritajn en ĉeesto de atestantoj.

De ĉiuj flankoj subite lcviĝis laŭta rumoro. Ĉiuj ekmoviĝis.

Ki-i-iel! — subite ekkriis rekonsciiĝinta Katerina Ivanovna kaj, kvazaŭ Jiundo, ĵetiĝis al Luĵin, — kiel! Vi akuzas ŝin pri ŝtelo? Ĉu Son- jan? Aĥ, kovarduloj! — Kaj ĵetinte sin al Sonja, ŝi kiel per tenajlo bra- kumis ŝin per la sekaj brakoj.

Sonja! Kicl vi povis preni de li dek rublojn! Ho, stulta! Donu ĉi tien! Donu tuj tiujn dek rublojn — jen!

Kaj elŝirinte de Sonja la papereton Katerina Ivanovna ĉifis ĝin en la manoj kaj svinge ĵetis rekte en ia vizaĝon de Luĵin. La globeto trafis lian okulon kaj desaltis sur la plankon. Amalia Ivanovna kliniĝis por levi la monon. Petro Pctroviĉ koleriĝis.

Tenu tiun ĉi frenezulinon! — li ekkriis.

En la pordokadro ĉi-momente apud Lebezjatnikov aperis ankoraŭ kel- kaj vizaĝoj, inter kiuj videblis ankaŭ ambaŭ alveturintaj damoj.

Kicl! Ĉu frenezulinon? Ĉu mi frenezulino? Stultulo! — jelpis Ka- terina Ivanovna. — Vi mem estas stultulo, hokaĉo juĝista, malnobla ho- mo! Ĉu Sonja, Sonja prcnos ĉe vi monon? Sonja ŝtelistino? Ja ŝi mem donos al vi, stultulo. — Kaj Katcrina Ivanovna histerie ekridegis. — ĉu vi vidis stultulon? — ŝi ĵetiĝis en ĉiujn flankojn, montrante al ĉiuj Luĵjn- on. — Kiel! Kaj ankaŭ vi? — ŝi ekvidis la mastrinon, — kaj vi same pensas, kolbasistino, konfirmas, ke ŝi estas "ŝtelist", kovarda prusa ko- kinkruro en krinolino!¹⁵ Afi vi! Afi vi! Ja ŝi el la ĉambro tute ne eliris kaj, apenaŭ reveninte de vi, kanajlo, ŝi tuj apud Rodion Romanoviĉ ek- sidis!.. Traserĉu ŝin! Ĉar ŝi nenien eliris, do ia mono devas esti ĉe ŝi! Serĉu do, serĉu, serĉu! Sed se vi ne trovos, tiam pardonu, karulo, vi re- spondos. Mi al la caro mem kuros, al la kompatema, al liaj piedoj mi ĵetiĝos, tuj, jam hodiaŭ! Mi estas orfo! oni enlasos min! Ĉu vi kredas, ke ne enlasos! Vi mensogas, mi iros! Mi ĝisiros. Ĉu vi je ŝia timido esperis? Ĉu vi tion esperis? Tamen mi, frato, viglas! Fiaskos vi! Serĉu do! Serĉu, serĉu, nu, sercu!!!

Kaj Katerina Ivanovna, en furiozo, taŭzis Luĵin-on, tirante lin al Sonja.

Mi estas preta, kaj pri miaj vortoj mi respondas... sed trankviliĝu, trankviliĝu! Mi bone vidas, ke vi estas vigia!.. Tion... tion... tion kiel do? —• balbutis Luĵin, — tion necesas kun la polico... Kvankam, cetere, nun atestantoj pli oi sufiĉas... Mi pretas... Sed ĉiuokaze al viro estasmalfacile tion fari... laŭ la seksa kaŭzo... Se pere de Amalia Ivanovna... kvankam, cetere, oni tiel ne faras... Kial do?

Kiun vi volas! Kiu volas, tiu traserĉu! — kriis Katerina Ivanovna, — Sonja, elturnu por ili la poŝojn! Jen, jen! Vidu, monstro, jen malple- na, ĉi tie tuko kuŝis, la poŝo malplena, vidu! Jen la alia poŝo, jen, jen! Vidu! Vidu!

Kaj Katerina Ivanovna eĉ ne elturnis, sed preskaŭ elŝiris ambaŭ po- ŝojn, unu post la alia eksteren. Sed el la dua, dekstra poŝo, subite el- saltis papereto kaj, farinte en la aero parabolon, falis al la piedoj de Luĵin. Tion ĉiuj vidis; multaj ekkriis. Petro Petroviĉ kliniĝis, prenis la paperon de la planko per du fingroj, levis ke ĉiuj vidu ĝin kaj maifaldis. Ĝi estis centrubla bankbileto, faldita okone. Petro Petroviĉ rondirigis sian manon, montrante al ĉiuj la bileton.

ŝtelist! For el loĝej! Polic! polic! — ekjelpis Amalia Ivanovna, — ilin necesas Siberion peli! For!

De ĉiuj flankoj ekflugis eksklamacioj. Raskoljnikov silentis ne deme- tante sian rigardon de Sonja, kelkfoje rapide rigardante al Luĵin. Sonja staris sur la sama loko, kvazaŭ en somnolo; ŝi eĉ preskaŭ ne estis mi- rigita. Subite ruĝo kovris ŝian tutan vizaĝon; ŝi ekkrietis kaj fermis per ia manoj la vizaĝon.

Ne, ne mi faris! Mi ne prenis! Mi ne scias! — ŝi ekkriis per kor- ŝiranta jelpo kaj ĵetiĝis al Katerina Ivanovna. Tiu forte ekpremis ŝin al si, kvazaŭ dezirante per la brusto defendi ŝin de ĉiuj.

Sonja! Sonja! Mi ne kredas! Vidu, mi ne kredas! — kriis malgraŭ la frapa evidenteco Katerina Ivanovna, skuante ŝin en siaj brakoj, kiel infanon, kisante ŝin multfoje, kaptante ŝiajn manojn kaj preskaŭ morde kisante ilin. — ĉu vi povus preni! Kiaj stultaj homoj! Ho, Dio! Stultaj vi, stultaj, — ŝi kriis, adresante al ĉiuj, — vi ankoraŭ ne scias, ne scias, kian koron ŝi havas, kia ŝi estas! ĉu ŝi prenos, ŝi? Ja ŝi sian lastan ro- bon demetos, preferos vendi, nudpieda iros, sed por vi fordonos, se estos al vi necese, jen kia ŝi estas! Kaj la flavan bileton ŝi tial ricevis, ĉar miaj infanoj pro malsato estis mortantaj, sin por ni vendis!.. Afi, mortinto, mortinto! Afi, mortinto, mortinto! ĉu vi vidas? Ĉu vi vidas? Jen al vi la funebra manĝo! Dio! Nu, defendu ja ŝin, kial vi staras ĉiuj! Rodion Romanoviĉ! Kial vi ne defendos? ĉu ankaŭ vi kredas? Ŝian et- fingron vi ne valoras, ĉiuj, ĉiuj, ĉiuj, ĉiuj! Dio! Defendu ja finfine!

337

La ploro de la malfeliĉa, ftiza, orfa Katerina Ivanovna faris, ŝajne, fortan impreson al la publiko. Tiom da kompatinda, tiom da suferanta

22 3aica3 1541estis en tiu vizaĝo kurba pro doloro, sekiĝinta ftiza, cn tiuj lipoj sekiĝin- taj, kovritaj de koaguliĝinta sango, en tiu raŭke krianta voĉo, en tiu plo- rego, simila al infana ploro, en tiu fidoplena, infana kaj samtempe de- spera peto defendi, ke, Ŝajne, ĉiuj kompatis la malfellĉulinon. Almenaŭ Petro Petroviĉ tuj kompatis:

Kara sinjorino! Kara sinjorino! — li ekkriis per impona voĉo, — vin tiu fakto ne koncernas! Neniu kuraĝos akuzi vin en atenco aŭ kom- ploto, des pli, ke estas vi, kiu trovis elturninte la poŝon: do, vi nenion antaŭsciis. Mi tre kaj tre pretas bedaŭri, se, por tiel diri, nome mizero devigis Sofjan Semjonovnan, sed kial do, mademoiselle, vi ne volis kon- fesi? ĉu vi timis malhonoron? La unua fojo? Eble vi konfuziĝis? La afero estas klara, tre klara... Sed, tamen, ĉu vere necesis fari tion! Gesinjoroj!

ii adresis al ĉiuj ĉeestantoj, — gesinjoroj! Bedaŭrante kaj, por tiel diri, kondolencante, mi pretas pardoni, eĉ nun, malgraŭ la ricevitaj per- sonaj ofendoj. Mademoiselle, tiu ĉi honto estu al vi leciono por estonto,

li adresis al Sonja, — kaj mi rezignas daŭrigi, do estu tiel, mi ĉesi- gas la aferon. Sufiĉe!

Petro Petroviĉ strabe rigardis al Raskoljnikov. Iliaj rigardoj renkon- tiĝis. La fajranta rigardo de Raskoljnikov estis preta cindrigi lin. Dume Katerina Ivanovna, ŝajne, jam ne plu ion aŭdis: ŝi tenis en sia brakumo kaj kisis Sonjan, kiel frenezulino. Ankaŭ la infanoj ĉirkaŭkaptis Sonjan de ĉiuj flankoj per siaj manetoj, kaj Poleĉka — ne tute komprenanta, cetere, kie okazas — ŝajne tuta dronis en la larmoj, skuiĝante pro la plorado kaj kaŝinte sian plorŝveliĝintan beletan vizaĝeton sur la ŝultro de Sonja.

Kiel malnoble! — subite aŭdiĝis laŭta voĉo de la pordo.

Petro Petroviĉ rapide rerigardis.

Kiel malnoble! — ripetis Lebezjatnikov, fikse rigardante en liajn okulojn.

Petro Petroviĉ eĉ tremeris. Tion ĉiuj rimarkis. (Pri tio poste oni re- memoris ofte). Lebezjatnikov paŝis en la ĉambron.

ĉu vi aŭdacis preni min atestanto? — li diris, alirante al Petro Petroviĉ.

Kion tio signifas, Andreo Semjonoviĉ? Pri kio vi parolas? — bal- butis Luĵin.

Tio signifas, ke vi... estas kalumniulo, jen kion signifas miaj vor- toj! — arde diris Lebezjatnikov, severe rigardante lin per siaj miopaj okuloj. Li estis terure kolerigita. Raskoljnikov tuj trapikis lin per rigardo,kvazaŭ kaptante kaj pesante ĉiun lian vorton. Denove ekregis silento. Pe- tro Petroviĉ preskaŭ eĉ embarasiĝis, precipe en la unua momento.

Se tion vi al mi... — li komencis, balbutante, — kio okazis al vi? Ĉu vi estas sana?

Ja mi estas sana, sed vi... estas fripono! Ah, kiel tio estas mal- nobla! Mi aŭskultis, mi intence atendis por Ĉion kompreni, Ĉar, mi kon- fesas, eĉ ĝis nun ne estas tute logike... Sed por kio vi tion faris — mi ne komprenas.

Do kion mi faris! Ĉu vi ĉesos paroli viajn absurdajn enigmojn! Aŭ vi eble drinkis?

Eble vi, malnoblulo, drinkas, sed ne mi! Mi vodkon eĉ neniam trinkas, ĉar tio ne estas laŭ miaj konvinkoj! Imagu, ke li, li mem, per ia propraj manoj fordonis tiun centrublan bileton al Sofja Semjonovna. Mi vidis, mi atestas, mi povas ĵuri! Li, li! — ripetis Lebezjatnikov, adre- sante al ĉiu kaj al ĉiuj.

ĉu via cerbo ekpromenis, flavbekulo? — jelpis Luĵin, — ŝi mem ĉi tie, ĵus, al ĉiuj konfirmis, ke, krom dek rubloj ŝi de mi ricevis nenion. Kiamaniere do mi povis transdoni al ŝi post tio?

Mi vidis, mi vidis! — kriis kaj konfirmis Lebezjatnikov, — kaj kvankam tio estas kontraŭ miaj konvinkoj, mi pretas tuj fari en juĝejo ajnan juron, ĉar mi vidis, ke vi kaŝe ĝin al ŝi ŝovis! Sed mi, stultulo, kredis, ke vi pro bonfaremo ŝovis! Ĉe la pordo, kiam vi adiaŭis ŝin, kiam ŝi forturniĝis kaj kiam vi per la dekstra mano premis ŝian manon, sed per la liva, vi metis kaŝe en ŝian poŝon la papercton. Mi vidis! Vidis!

Luĵin paliĝis.

Kion vi mensogas! — li kriis impertinente, — kaj, kiel vi povus, starante ĉe la fenestro, rimarki papereton! Vi haluciniĝis... pro la miopo. Vi deliras!

22*

Ne, mi ne haluciniĝis! Kaj kvankam mi staris malproksime, mi ĉion, ĉion vidis, kaj kvankam de la fenestro efektive estas malfacile ri- marki la papereton — vi prave diras — sed mi, pro rimarkita okazo, sciis certe, ke ĝi estas nome centrubla bileto, ĉar, kiam vi donis al Sofja Semjonovna dekrublan papereton, (mi mem vidis) vi tiam ankaŭ la cent- rublan bileton de la tablo prenis (tion mi vidis, ĉar tiam mi staris prok- sime, kaj ĉar al mi tuj venis unu ideo — ĝuste tial mi ne forgesis, ke en viaj manoj vi tenis la bileton). Vi faldis ĝin kaj tenis, preminte en la mano, la tutan tempon. Poste mi preskaŭ forgesis pri ĝi, sed kiam vi komencis leviĝi, tiam vi el la dekstra mano metis ĝin en la livan kaj

339

preskaŭ faligis; mi tiam denove rememoris, ke vi voias, kaSe de mi bon- fari al Ŝi. Vi povas imagi, kiel streĉe mi komencis observi, kaj mi ekvi- dis, kiel vi sukcesis kaŝe Ŝovi ĝin en Ŝian poŝon. Mi vidis, mi vidis, mi povas ĵuri!

Lebezjatnikov preskaŭ sufokiĝis. De ĉiuj flankoj komenciĝis aŭdiĝi di- versaj eksklamacioj, plej ofte signantaj miron; sed aŭdiĝis ankaŭ minacoj sonantaj severe. ĉiuj venis al Petro Petroviĉ. Katerina Ivanovna ĵetiĝis al Lebezjatnikov.

Andreo Semjonoviĉ! Mi eraris pri vi! Defendu ŝin! Vi sola kredas al ŝi! ŝi estas orfo, vin Dio sendis! Andreo Semjonoviĉ, — Katerina Iva- novna, preskaŭ ne sciante kion ŝi faras, ĵetis sin sur la genuojn antaŭ li.

Galimatio! — jelpis frenezigita ĝis furiozo Luĵin, — ĉio kion vi blekas estas gaiimatio, sinjoro. "Forgesis, rememoris, forgesis" — kio ĝi estas! Do, ĉu mi intence ĝin ŝovis kaŝe al ŝi? Por kio? Por kiu celo? Kion komunan vi povas havi kun tiu...

Por kio? Tion mi mem ne komprenas, sed veras, ke mi rakontis realan fakton! Mi ne eraras, malnobla, krima vi homo, ĉar mi ĝuste me- moras, kiel pro tio en mian kapon venis la demando, ĝuste en tiu mi- nuto, kiam mi dankis vin kaj la manon premis. Do, por kio vi nome ka- ŝe ŝovis ĝin en ŝian poŝon? Tio estas: kial kaŝe? Ĉu nur pro tio, ke vi ne volis montri al mi, sciante, ke mi havas kontraŭajn konvinkojn kaj mi malagnoskas privatan bonfaremon, kiu nenion radikale kuracas? Do. mi decidis, ke vi efektive hontas antaŭ mi fari tiajn donacojn kaj, krom tio, mi pensis, ke vi eble volas surprizi ŝin, mirigi ŝin, kiam ŝi trovos en sia poŝo tutajn cent rublojn. (Ja kelkaj bonfarantoj tre amas surpizi per sia bonfaremo; mi scias). Poste mi ankoraŭ pensis, ke vi volas eviti dankemon kaj por tio, nu, kiel oni diras: ke ne sciu la dekstra mano... unuvorte iel tiel... Cetere, ne malmultaj pensoj al mi tiam venis en la kapon, kaj mi decidis pripensi ĉion ĉi poste, kaj konsideris nedelikate malkaŝi antaŭ vi, ke mi scias la sekreton. Tamen, en mian kapon venis ankoraŭ unu demando: ke Sofja Semjonovna povas antaŭ rimarki la mo- non iel malfeliĉe perdi ĝin — do, mi decidis veni ĉi tien, voki ŝin kaj averti, ke oni metis cent rublojn en Ŝian poŝon. Sed laŭvoje mi venis al sinjorinoj KobyIjatnikov por doni al ili "La ĝeneralan konkludon de la pozitiva metodo" kaj por precipe rekomendi ia artikolon de Piderit (kaj cetere, ankaŭ de Wagner)¹⁶. Poste mi venis ĉi tien kaj ĉi tie mi vidas tian scenon! Nu, ĉu mi povis, ĉu mi povis havi ĉiujn tiuj pensojn kaj rezonojn, se mi efektive ne vidus, ke vi metis en ŝian poŝon cent ru- blojn?

Kiam Andreo Semjonoviĉ finis sian litanian rczonadon, kun tia logika konkiudo en ia fino de F paroio, li terure laciĝis, kaj eĉ ŝvito fluetis laŭ lia vizaĝo. Ve, li eĉ en la rusa lingvo malbone scipovis esprimi sin (po- sedante, cetere, neniun alian lingvon), kaj tial li tute konsumiĝis dum unu minuto, ŝajne eĉ magriĝis post sia advokata heroaĵo. Tamen lia pa- rolo havis drastan efekton. Li parolis kun tia ardo, kun tia kredo, ke ĉiuj ŝajne, ekkredis lin. Petro Petroviĉ eksentis, ke lia afero aĉiĝas.

Min ne interesas, ke en vian kapon venis iuj stultaj demandoj, — li ekkrietis. — Tio ne estas pruvo! Cion ĉi vi povis deliri en dormo, ne- niel pli! Sed mi diras al vi, ke vi mensogas, sinjoro! Vi mensogas kaj kalumnias pro iu malico kontraŭ mi, kaj nome kolerante, ke mi ne kon- sentis viajn liberpensajn kaj kontraŭdiajn socialajn proponojn, jen kio!

Sed tiu elturno ne alportis utilon al Petro Petroviĉ. Kontraŭe, de ĉiuj flankoj ekaŭdiĝis maliaŭda rumoro.

Ha, vi jen kien venis! — kriis Lebezjatnikov. — Mensogo! Voku ia policon, kaj mi prezentos ĵuron! Nur unu aferon mi ne povas kom- preni: por kio vi riskis je tiu malnobla ago! Ho mizera, kovarda homo!

Mi povas kiarigi, por kio li riskis je tiu ago, kaj, se necesas, an- Itaŭ mi ĵuros! — per firma voĉo diris, finfine, Raskoljnikov kaj elpaŝis mtaŭen.

Li estis videble firma kaj trankvila. Kaj ĉiuj de la unua rigardo tuj dare komprenis, ke li efektive scias la esencon de la afero, kaj nun ĉio tolviĝos.

Nun mi absolute klare vidas, — daŭrigis Raskoljnikov adresanta ■ekte al Lebezjatnikov. — Tuj de F komenco de tiu sceno mi eksuspek- is, ke okazis iu abomena insido. Mi komencis suspekti sekve de kelkaj ipartaj cirkonstancoj, konataj sole al mi, kiujn mi tuj klarigos al ĉiuj: 11 ludas la ĉefan rolon en tiu Ĉi sceno! Kaj vi, Andreo SemjonoviĈ, per 1a valorega depozicio definitive Ĉion komprenigis al mi. Mi petas Ĉiujn itenti. Tiu sinjoro (li montris al Luĵin) antaŭ nelonge svatiĝis al junu- ino, nome al mia fratino, Avdotja Romanovna Raskoljnikova. Sed alve- tinte en Peterburgon li antaŭhieraŭ en nia unua renkontiĝo, malpaciĝis iun mi, kaj mi forpelis lin el mia hejmo, tion povas atesti du homoj. Tiu homo tre malicas... Antaŭhieraŭ mi eĉ ne sciis, ke li ekloĝis en tiuj i ĉambroj, ĉe vi, Andreo Semjonoviĉ, kaj en la sama tago kiam ni kve- tliĝis, tio estas antaŭhieraŭ, li vidis, ke mi transdonis al Katerina Iva- novna kelklom da mono por la scpulto de slnjoro Marmcladov, kles aml- ko ml estis. Li tuj skribis al mia patrino leteron kaj informis Sin, ke mi fordonis la tutan monon ne al Katerina Ivanovna, sed al Sofja Semjo- novna kaj 11 aldonis per la plej fiaj esprimoj pri... la karaktero de Sofja Semjonovna, tio estas: 11 aludis pri la karaktero de mlaj rilatoj kun Sofja Semjonovna. ĉion ĉi, kiel vl komprenas, II faris kun celo kvereligi min kun la patrino kaj fratino sugestlnte al ill, kc mi prodigas kun malnoblaj celoj llian monon, per klu 111 helpas mln. Hieraŭ vcspere, cn la Ĉeesto de la patrino kaj fratlno kaj en lla ĉecsto, ml restarigis la veron, pru- vinte, ke mi transdonis la monon al Katertna Ivanovna por la sepulto, sed ne al Sofja Semjonovna kaj ke kun Sofja Semjonovna antaŭhleraŭ mi eĉ ne estls konata kaj eĉ Slan vlzaĝon ml ankoraŭ neniam vidls. Mi aldonis, ke li, Petro Petroviĉ Luĵin, kun Ĉiuj liaj virtoj, ne valoras eĉ la etfingron de Sofja Semjonovna, pri kiu li tiel malbone mencias. Kaj al lia demando: ĉu mi proponus al Sofja Semjonovna eksidi apud mia fra- tino? mi respondis, ke mi jam faris tion en la sama tago. Koleriĝinte pro tio, ke la patrino kaj fratino ne deziras kvereleĝi kun mi laŭ liaj sugestoj, li vorton post vorto komencis paroli al ili nepardoneblajn im- pertinentaĵojn. Okazis la definitiva disŝiro, kaj oni elpelis lin el la domo, Ĉio okazis hieraŭ vespere. Nun mi petas precipan atenton: imagu, suk- cesinte pruvi, ke Sofja Semjonovna estas Stelistino, li unue pruvus al miaj fratino kaj patrino, ke li preskaŭ pravis en siaj suspektoj, ke li ju- ste koleris pro tio, ke mi egaligis mian fratinon kun Sofja Semjonovna ke atakante min, ii defendis kaj protektis la honoron de mia fratino, ka sia fianĉino. Unuvorte, per ĉio ĉi li povus ree kvereligi min kun la pa rencoj kaj li certe esperis denove akiri ilian fidon. Mi jam ne parola: pri tio, ke li persone venĝus al mi, ĉar li havas motivojn konjekti, ke 1; honoro kaj feliĉo de Sofja Semjonovna havas por mi multan signifon. Jei pri kio fakte li kalkulis! Jen kiel mi vidas la tutan aferon! Jen la kaŭzo kaj alia kaŭzo ne povas esti!

Tiel aŭ preskaŭ tiel finis Raskoljnikov sian parolon, kiu estis inter rompata per eksklamacioj de la publlko, cetere, aŭskultanta tre atente Malgraŭ tiuj interrompoj li parolis akre, trankvile, precize, klare, firmc Lia akra voĉo, lia konvinka tono kaj la severa vizaĝo faris al Ĉiuj drasta | efekton.

— Guste, ĝuste, estas ĝustel — admire konfirmis Lebezjatnikov. Tio devas esti ĝusta, Ĉar apenaŭ Sofja Semjonovna venis en nian ĉam j

bron, li demandis al mi pri via Ĉeesto Ĉi tie kaj Ĉu mi vidis vin inter Ij

i

gastoj de Katerina Ivanovna. Li kondukis min por tio al la fenestro kaj tie softe demandis. Do, li nepre bezonis, ke vi estu Ĉi tiel Estas ĝuste, Ĉio estas ĝusta!

Luĵin silcntis kaj malcstimc rikanis. Cetere, li estis tre pala. Ŝajnis, ke li pripensas, kiel li eltumiĝu. Eble, li kun plezuro lasus ĉion kaj for- irus, sed en la nuna minuto tio estis preskaŭ neebla. Tio signifus rekte konfcsi la juston de la akuzoj pri tio, ke li efcktive kalumniis Sofjan Semjonovnan. Des pli la publiko, jam tre ebria, tro emociiĝis. La pro- vianta oficisto, kvankam li estis ne ĉion komprcnanta, kriis plcj lafite ol Ĉiuj kaj proponis uzi kclkajn tre malagrablajn por Luĵin rimedojn. Sed estis ankaŭ nc cbriaj, alvenintaj kaj kolcktiĝintaj el Ĉiuj Ĉambroj. Ĉluj tri poloj terurc ardiĝis, kaj senĉese kriis al li: "lajdak!"[19], kaj krom tio ili balbutis ankoraŭ iujn minacojn en la pola. Sonja aŭskultis streĈite, sed ankaŭ ŝi ŝajne ne ĉion komprenis, kvazaŭ vekiĝante post sveno. ŝi nur ĉiam rigardis Raskoljnikov-on, sentante, ke en li estas Ŝia tuta de- fendo.

Plej stulte staris Amalia lvanovna, ovrinte la buŝon kaj tute nenion komprenante. ŝi nur vidis, ke Petro Petroviĉ iel kaptiĝis. Raskoljnikov denove ekparolis, sed oni jam ne ebligis al li findiri; ĉiuj kriis kaj pre- miĝis apud Luĵin kun sakroj kaj minacoj. Sed Petro Pctroviĉ ne ektimis. Vidante, ke la afero pri ia akuzo de Sonja tute fiaskis, li utiligis rektan arogon.

Permesu, gcsinjoroj, permesu; ne tumultu, permesu trairi! — li parolis, penetrante tra la amaso, — kaj faru komplezon, ne minacu. Mi asertas al vi, ke nenio okazos, vi nenion faros, mi ja ne estas poltrono, sed, kontraŭe, gesinjoroj, vi mem poste responsos, ke vi perforte haltigis la klarigon de krimo. La ŝtclistino estas pli ol necese senvualigita, kaj mi persekutos ŝin. En juĝcjo oni ne tiel blindas kaj... ne ebrias, kaj oni ne kredos ai du sendubaj sendiuloj, ribeluloj kaj liberpensuloj, akuzantaj min pro la propra venĝemo, pri kio ili mem, pro sia stulteco, konfesis... Jes, permesu!

Eĉ viaj spuroj ne plu restu en mia ĉambro, bonvolu forlasi ĝin, kaj ĉiuj niaj rilatoj estas ĉcsigitaj! Kaj por tia homo mi penegis klarigi slstemojn... la tutajn du semajnojn!

Sed mi mem, Andreo Semjonoviĉ, jam pli frue diris, ke mi ello- ĝiĝas, kiam vi ankoraŭ retenis min. Nun mi aldonas nur, ke vi estas stulta. Mi deziras ai vi kuraci vian kapon kaj viajn miopajn okuiojn. Per- mesu do, gesinjoroj!

Li trapenetris; sed la proviantuio ne volis lin ellasi tiel facile, nur kun soiaj insultoj: ii kaptis de la tablo glason kaj svinge ĵetis gin al Pe- tro Petroviĉ; sed ia glaso flugis rekte en Amalian Ivanovnan. ŝi ekjelpis, kaj la provianta oficisto, perdinte la ekvilibron pro la svingo, peze falis sub ia tablon. Petro Petroviĉ trairis en sian ĉambron kaj post duona ho- ro li jam foriris el la domo. Sonja, denaske humila, ankaŭ pli frue sciis, ke pereigi ŝin estas pli facile, ol iun alian; kaj ofendi ŝin ĉiu povis pre- skaŭ senpune. Tamen ĝis la plej lasta minuto, al Ŝi ŝajnis, ke iel eblas eviti la malfeliĉon — per singardo, humiliĝo, obeemo al ĉiu kaj ĉiuj. Ŝia elreviĝo estis ege peza. ŝi certe kun pacienco kaj preskaŭ senproteste po- vis ĉion elteni — eĉ tion ĉi. Sed en la nuna minuto al ŝi iĝis tre peze. Malgraŭ la triumfo kaj pravigo — kiam pasis la timo kaj stuporo, kiam Ŝi kiare komprenis ĉion — la sento de senhelpeco kaj de ofendo tur- mente kunpremis ŝian koron. A1 ŝi okazis histerio. Fine, ne eiteninte, ŝi ĵetiĝis for el la ĉambro kaj kuris hejmen. Tio okazis preskaŭ tuj post la foriro de Luĵin. Ankaŭ Amalia Ivanovna, kiam en ŝin trafis la glaso akompanata de laŭta rido de P ĉeestantoj, ne povis resti flanke de frem- da malfeliĉo. Kun jelpo, kiel freneza, ŝi ĵetiĝis al Katerina Ivanovna, konsiderante ŝin kulpa pri ĉio:

For el la loĝej! Tuj! Marŝ! — Kaj kun tiuj vortoj ŝi komencis kapti ĉion, kio trafis en ŝiajn manojn, el la aĵoj de Katerina Ivanovna, kaj ĵeti ilin planken. Jam preskaŭ mortigita, preskaŭ en sveno, sufokiĝanta kaj pala, Katerina Ivanovna saltis de la iito (sur kiun ŝi falis lacigite) kaj ĵetiĝis al Amalia Ivanovna. Sed la batalo estis ne egalforta; tiu forpuŝis ŝin kiel plumeton.

Kiel! Ne sufiĉis tiu sendia kalumnio, ankaŭ tiu inaĉo aldonas! Kiel! En la tagon de 1' sepulto de la edzo Ŝi pclas min kun orfoj el la loĝejo, surstraten post mia gastamo! Kien mi iros! — lamentis la mal- feliĉa virino ploregante kaj sufokiĝante. — Dio! — ŝi subite kriis kun la brilantaj okuloj, — ne ekzistas justo! Kiun do vi defendas, se ne defen- das nin, orfojn! Nu, ni vidos! Ja ekzistas en la mondo juĝo, mi trovos! Tuj, atendu, sendiuloj! Poleĉka, restu kun la infanoj, mi revenos. Aten- du min, eĉ se surstrate. Ni vidos, ĉu ekzistas en la mondo vero?

Kaj metinte sur la kapon tiun verdan drapdedaman kaptukon, pri kiu tiam menciis en sia rakonto la mortinto, Katerina Ivanovna penetris tra la tumulta kaj ebria amaso de la loĝantoj, ankoraŭ premiĝantaj en la ĉambro, kaj kun kriego kaj larmoj elkuris surstraten — kun la malcerta celo tuj, senprokraste kaj iel ajn trovi ie juston. Polecka kun la infanoj pro teruro premiĝis en la angulon sur la kofro, kie, brakuminte ambaŭ etulojn, tute tremanta, ŝi komencis atendi la alvenon de V patrino. Ama- lia Ivanovna kuradis laŭ la ĉambro, jelpis, lamentis, ĵetadis sur ia plan- kon ĉion kion ŝi vidis kaj furiozis. La loĝantoj kriis kiu pri maro kiu pri arbaro — kelkaj priparolis la okazaĵon, iuj kverelis kaj sakris; iuj ek- kantis...

"Kaj nun ankaŭ mi iru! — pensis Raskoljnikov. — Do, Sofja Scmjo- novna, ni aŭskultu kion vi nun diros!"

Kaj li ekiris en la loĝejon de Sonja.

IV

Raskoljnikov plenumis aktivan kaj energian rolon de advokato de Sonja kontraŭ Luĵin, malgraŭ tio, ke li mem havis tiom da propra teruro kaj sufero en la animo. Sed tiom suferinte matene, li preskaŭ ĝojis pro la okazo ŝanĝi siajn impresojn, iĝintaj netolereblaj, ne parolante jam pri tio, kiom da personaj kaj koraj sentoj troviĝis en lia strebo defendi Son- jan. Krom tio antaŭ li estis rendevuo kun Sonja, kiu lin tre maltrankvi- ligis, kaj kelkfoje treege. Li devis deklari al ŝi, kiu murdis Lizavetan, kaj ii antaŭsentis por si teruran turmenton kaj kvazaŭ svingis kontraŭ ĝi la manojn. Kaj tial kiam li elirante el la ĉambro de Katerina Ivanovna pensis: "Nu, kion vi nun diros, Sofja Semjohovna?", ii evidente ankoraŭ troviĝis en iu ekstere ekscitita stato de vigleco, defio kaj de la antaŭne- longa venko super Luĵin. Sed strange okazis al li, kiam li atingis la loĝe- jon de Kapernaumov, li eksentis en si subitan senfortiĝon kaj timon. En medito li haltis antaŭ la pordo kun stranga demando: "Ĉu necesas diri, kiu murdis Lizavetan?" La demando estis stranga, ĉar li samtempe su- bite eksentis, ke la klarigo estas ne nur neevitebla, sed neprokrastebla eĉ je mallonga tempo. Li ankoraŭ ne sciis la kialon de tio; ii nur an- taŭsentis tion, kaj la turmenta konscio pri sia malforto antaŭ la neceso preskaŭ subpremis lin. Por ne plu mediti kaj turmenti sin, li rapidc mal- fermis la pordon kaj de la sojlo rigardis al Sonja. ŝi sidis, mptinte la kubutojn sur la tablon, kaj ferminte la vizaĝon per la manoj, sed, ek- vidinte lin, Ŝi rapide ekstaris kaj iris renkonte al li, kvazaŭ 91 atendus lin.

Kio okazus al mi sen vi! — 9i rapide diris renkontinte lin meze de r ĉambro. Sajnls, ke 91 atendis Iln ĝuste por pli rapide diri tion al 11.

Raskoljnikov aliris la tablon kaj sidiĝis sur la seĝon, de kiu 9i }us leviĝis. ŝi ckstaris antaŭ 11 je du pa9oj, ĝuste kicl hieraŭ.

Kio, Sonja? — li diris kaj sublte ekscntis, ke lia voĉo tremas, — ja tuta afero apogis sin per la "socia situo kaj la kutimoj kiuj ĝin akom- panas". Ĉu vl hodiaŭ komprenis tion?

Sufero skiziĝis cn 9ia vizaĝo.

Nur ne parolu kun mi kiel hieraŭ! — 9i intcrrompis lin. — Mi petas, ne parolu. Sufiĉe da turmentoj...

ŝi rapide ridetis, timiĝinte, ke al li eble ne plaĉos la riproĉo.

Pro stulteco mi de tic foriris. Kio nun estas tie? Ĵus mi volis re- veni, sed mi pcnsis, ke... vi venos.

Li rakontis al ŝi, ke Amalia Ivanovna pelas ilin el la loĝejo kaj ke Katerina Ivanovna ekkuris ien "serĉi la veron".

Ah, mia Dio! — skuiĝis Sonja, — ni iru pli rapide...

Kaj ŝi kaptis sian pelerinon.

Denove pri tio! — ekkrietis agacite Raskoljnikov. — Viaj pensoj nur pri ili okupitas! Estu iom kun mi.

Sed... Katerina Ivanovna?

Sed Katerina Ivanovna, certe, vin ne evitos, ŝi mem al vi venos, se ŝi jam eikuris el la hejmo, — li aldonis grumblante. — Se ŝi ne tro- vos vin hejme, ja vi estos kulpa...

Sonja en turmenta hezitemo eksidis sur seĝon. Raskoljnikov silentis rigardante teren kaj ion pripensante.

Ni supozu, ke Luĵin ne volis nun, — li komencis, ne rigardante al Sonja. * Sed se li volus aŭ tio estus en lia plano, ja li certe enkar- cerigus vin, se ne aperus tiam mi kaj Lebezjatnikov! Ha?

Jes, — ŝi diris per febla voĉo, — jes! — 9i ripetis, disfrite kaj maltrankvile.

Sed ml efektive povis ne aperi! Kaj Lebezjatnikov — tlu tute ha- zarde venis.

Sonja silentls.

Nu, kaj se vi trafus en karceron? kio tiam? Ĉu vi memoras, kion mi hieraŭ parolis?

ŝi denove ne rcspondis. Li iom atendis.

Kaj mi atcndis, ke vi denove ekkrios: "Afi, nc parolu, Ĉesu!" — ekridis Raskoljnikov kun peno. — Ĉu vi denove silentas? — li demandis post unu minuto. — Ja necesas pri io paroli? Ekzemple, al mi estus in- terese ekscii, kiel vi nun povus solvi "unu demandon", kiel diras Lebe- zjatnikov. (Li kvazaŭ komencis konfuziĝi). Ne, mi tion diras serioze. Imagu, Sonja, se vi antaŭe scius ĉiujn intencojn de Lujin, se vi scius (sclus certe), ke pro tio Katerina Ivanovna tute percus, kaj ankaŭ la in- fanoj; kaj aldone vi (Ĉar vi opinias vin nulo, tial aldone). Ankaŭ Pole- Ĉka... ĉar Si havos la saman vojon. Do, tlei: se ĉion ĉl vi subite povus decidi: Ĉu li aŭ 111 vivu sur la tero; tio estas: Cu Luĵin vivu kaj faru slajn kovardojn, kaj Katerina Ivanovna mortu? Kiel vi tiam agus: kiu el ili mortu? Mi demandas vin.

Sonja maltrankvile rigardis al li: io aparta aŭdiĝis al ŝi en tiu mal- firma parolo defore aliranta al io.

Mi jam sentis, ke vi ion similan demandos, — ŝi diris, scivole ri- gardante lin.

Bone, estu tiel; kaj tamen, kiel vi solvus?

Por kio vi demandas tion, kio neeblas? — kun abomeno diris So- nja.

Do, prefere Luĵin vivu kaj kovardaĵojn faru! Ĉu vi eĉ tion decidi ne kuraĝus?

Sed mi ja ne povas scii la volon d? Dio... Kaj kial vi demandas, kion ne decas demandi? Por kio tiaj vanaj demandoj? Kiel povas okazi, ke de mia decido tio dependu? Kaj kiu min metis kiel juĝiston: kiu vivu kaj kiu malvivu?

Nu, certe, se enmiksiĝas la volo de Dio, oni nenion povas fari, — sombre grumblis Raskoljnikov.

Prefere diru rekte, kion vi volas! — ekkriis kun sufero Sonja, — vi denove kondukas al io... ĉu vere vi venis nur por turmenti min!

ŝi ne eltenis kaj subite amare ekploris. En morna angoro li rigardis Ŝin. Pasis kvin minutoj.

Ja vi estas prava, Sonja, — finfine, ii diris softe. Li subite Ŝa- nĝiĝis. Lia afekte aroga kaj senforte defia tono malaperis. EĈ la voĉo fe- bliĝis subite. — Ja mi mem hieraŭ diris al vi, ke mi venos ne por peti vian pardonon, sed mi komencis preskaŭ per tio, ke mi petas pardo- non... Pri Luĵin kaj pri la volo de Dio mi por mi parolis... Tio estis mia pardonpeto, Sonja...

Li voiis rideti, sed io senforta kaj nefinita skiziĝis en lia pala rideto. Li klinis la kapon kaj fermis ia vizaĝon per la manoj.

Kaj subite stranga, neatendita sento de iu akra malamo al Sonja tra- iris iian koron. Kvazaŭ ekmirinte kaj mem ektiminte tiun senton, li su- bite levis la kapon kaj fikse rigardis al Ŝi; sed li renkontis Ŝian maltran- kvilan kaj ĝis turmento zorgoplenan rigardon; en ĝi estis amo; lia ma- lamo malaperis, kiel fantomo. Sed estis ne tio, li prcnis unu senton por alia. Tio signifis nur, ke tiu minuto venisl

Li denove kovris la vizaĝon per la manoj kaj klinis la kapon. Subite li paliĝis, ekstaris de la seĝo, rigardis al Sonja kaj nenion dirinte resi- diĝis maŝine sur ŝian liton.

Tiu minuto terure similis, per liaj sensoj, al tiu, kiam li staris post ia oldulino, jam eliginte la hakilon el la maŝo kaj eksentis, ke jam "eĉ unu momenton ne eblas perdi".

Kio al vi okazis? — demandis Sonja, terure ektiminte.

Li nenion povis eldiri. Li tute, tute ne tiel volis deklari kaj li mem ne komprenis tion, kio nun okazis al li. ŝi senbrue aliris, sidiĝis sur la lito apud ii kaj atendis, ne formetante de li sian rigardon. ŝia koro ba- tegis kaj haltis. Iĝis netolereble: li turnls al Ŝi sian morte palan vizaĝon; liaj lipoj senforte kurbiĝis, penante ion eldiri. Teruro blovis froston en ia koron de Sonja.

Kio al vi okazis? — ŝi ripetis, iomete formoviĝante de ii.

Nenio, Sonja. Ne timu... Absurdo! Vere, se rezoni, — absurdo, — li balbutis kun aspekto de deliranto. — Nur kial mi venis turmenti vin? — li subite aldonis, rigardante ŝin. — Vere. Kiai? Mi demandas min, Sonja... Mi ĉiam faras al mi tiun demandon, Sonja...

Li, eble, faris al si tiun demandon antaŭ kvarona horo, sed nun li diris en plena senforteco, apenaŭ konsciante pri si kaj sentante konstan- tan tremon en la tuta korpo.

Oĥ, kiel vi suferas! — kompate diris Ŝi, fikse rigardante lin.

Ĉio estas absurdo!.. Jen, Sonja, — subite li havis rideton, palan kaj senfortan, por du sekundoj, — ĉu vi memoras, kion mi hieraŭ volis diri al vi?

Sonja maltrankvile atendis.

Forirante, mi diris, ke mi eble adiaŭas vin por ĉiam, sed se mi venos hodiaŭ, tiam mi diros al vi... kiu murdis Lizavetan.

ŝi subite ektremis per la tuta korpo.

Do, mi venis por diri.

ĉu vi vere hieraŭ... — maifacile flustris Ŝi, — kiai vi scias? — Ŝi rapide demandis, kvazaŭ subite renkonsciiĝinte.

Sonja ekspiris peze. ŝia vizaĝo pli kaj pli paliĝis.

Mi scias.

ŝi silentis unu mintuon.

ĉu oni trovis linl — ŝi demandis timide.

Ne, ne trovis.

Do kiel vi pri tio scias? — denove apenaŭ aŭdeble ŝi demandis, kaj denove preskaŭ post minuta silento.

Li turniĝis al ŝi kaj tre atente rigardis al ŝi.

Divenu, — li diris kun la antaŭa kurba kaj febla rideto.

Kramfoj trakuris ŝian tutan korpon.

Sed vi... min... kial vi min tiel... timigas? — ŝi diris, ridetante, kiel infano.

Do, mi estas lia granda amiko... se mi scias, — daŭrigis Raskolj- nikov, insiste daŭrigante rigardi ŝian vizaĝon, kvazaŭ li jam ne havus forton demeti sian rigardon, — li tiun Lizavetan... ne volis mortigi... Li ŝin... mortigis senintence... Li la oldulinon mortigi volis... kiam ŝi estis soia... kaj li venis... Sed tiam eniris Lizaveta... Li tiam... ankaŭ ŝin mortigis.

Pasis ankoraŭ unu horora minuto. Ili daŭre rigardis unu la alian.

Do, ĉu vi ne povas diveni? — li subite demandis, kun tiu sento, kvazaŭ li saltus malsupren de kampanilo.

N-ne, — apenaŭ aŭdeble flustris Sonja.

Rigardu pli bone.

Kaj apenaŭ li diris tion, denove la antaŭa, konata sento blovis fro- ston en lian animon: li rigardis ŝin kaj subite en ŝia vizaĝo li ekvidis kvazaŭ la vizaĝon de Lizaveta. Li klare enmemorigis la esprimon de la vizaĝo de Lizaveta, kiam ii alproksimiĝis al ŝi kun la hakilo, kaj ŝi paŝis de ii al la muro, etendinte antaŭen la brakon, kun tute infana timo en la vizaĝo ĝuste kiel etaj infanoj, kiam ili ion ektimas, rigardas senmove kaj maltrankviie al la objekto timiganta ilin, forpaŝas malantaŭen kaj, etendante antaŭen sian maneton, pretas ekplori. Preskaŭ same okazis nun al Sonja: same senforte, kun la sama timo, Ŝi rigardis lin dum kelka tempo kaj subite, etendinte antaŭen la dekstan manon, iomete, leĝere, tuŝis per la fingroj lian bruston- kaj malrapide komencis leviĝi de la lito, ĉiam pli kaj pli malproksimiĝante de li, kaj ĉiam pli senmova iĝis ŝia rigardo al li. ŝia teruro subite transiris ankaŭ al li: la sama timo vidiĝis ankaŭ en lia vizaĝo, ankaŭ ii komencis same rigardi Ŝin, kaj preskaŭ kun la sama infana rideto.

ĉu vi divenis? — li flustris finfine.

Dio! — elŝiriĝis terura krio el Ŝia brusto. ŝi senforte falis sur la llton, per la vizaĝo en la kusenon. Sed post unu momento Ŝl rapide le- viĝetis, almoviĝis al li, kaptis ambaŭ liajn manojn kaj forte premante ilin kiel per tenajloj, per siaj maldikaj fingroj, denove komencis senmove, kvazaŭ algluiĝinte, rigardi en lian vizaĝon. Per tiu lasta, despera rigardo Ŝi volis trovi kaj kapti almenaŭ iun esperon por si. Sed la espero fore- stis; neniu dubo restis; ĉio estis tia\ Eĉ poste, estonte, kiam Ŝi rememo- ris tiun minuton, ŝin ĉiam perpleksis kaj mirigis, ke ŝi tiel tuj ekvidis tiam, ke ne plu estas duboj. Ja ŝi ne povus diri, ekzemple, ke ŝi an- taŭsentis ion similan? Tamen apenaŭ li diris tion al ŝi, ŝi subite ekpen- sis, ke efektive ŝi ĝuste tion antaŭsentis.

Sufiĉe, Sonja, sufiĉe! Ne turmentu min! — li pctis martire. Li tu- te, tute ne tiel intencis malkaŝi al ŝi, sed okazis tiel.

Kvazaŭ ne konsciante pri si, ŝi eksaltis kaj, tordante la manojn, venis al la mezo dc V ĉambro, sed rapide revenis kaj sidiĝis denove apud li, preskaŭ tuŝante lian ŝultron per la sia. Subite, kvazaŭ trapikita, ŝi tre- meris, ekkrietis kaj falis sur la genuojn antaŭ li mem ne sciante por kio.

Kion, kion vi faris al vi! — ŝi diris despere kaj saltinte de la ge- nuoj ĵetiĝis sur lian kolon, brakumis lin kaj forte-forte kunpremis lin per la brakoj.

Raskoljnikov formoviĝis kaj kun ĉagrena rideto rigardis al ŝi:

Stranga vi estas, Sonja, — vi brakumas min kaj kisas, sed mi ja diris al vi pri tio. Vi ne konscias pri vi.

Vi estas la plej, la plej malfeliĉa en la tuta mondo! — ŝi ekkriis preskaŭ furioze, ne aŭdinte iian rimarkon, kaj subite elcploregis, kvazaŭ histeria.

La sento, delonge forgesita de li, onde alflusis en lian animon kaj tuj moligis ĝin. Li ne kontraŭstaris: du larmoj aperis el liaj okuloj kaj pendiĝis sur la okulharoj.

Vi ja ne iasos min, Sonja? — li diris kun espero rigardante al ŝi.

Ne, ne, neniam kaj nenie! — ekkriis Sonja, — mi kun vi iros, ĉien iros! Ho, Dio!.. Ho, kiel mi estas malfeliĉa!.. Kaj kial, kial mi vin antaŭe ne konis! Kial vi antaŭe ne venis? Ho, Dio!

Jen, mi venis.

Nun! Ho, kion nun eblas fari!.. Kune, kune! — ŝi ripetis kvaz^ŭ en sinforgeso kaj denove brakumante lin, — en bagnon kun vi mi iros!

Li skuiĝis, kaj la antaŭa, malamanta kaj preskaŭ aroga rikano elpre- miĝis sur liaj lipoj:

Mi, Sonja, eble eĉ ne volas en bagnon iri, — 11 diris.

Sonja rapide rigardis al li.

Post la unua, pasia kaj turmenta kompato al la malfcliĉulo la terura ideo de murdo denove konsternis Sin. En la Ŝanĝiĝinta tono de liaj vor- toj Si subite ekaŭdis murdiston. ŝi mirege rigardis lin. Ŝi ankoraŭ nenion sciis: kial, kiel, por kio tiel okazis. Nun ĉiuj tiuj dcmandoj samtempe sparkis en ŝia konscio. Kaj denove ŝi ne kredis: "Li, li estas murdisto! ĉu tio eblas?"

Do, kio okazas! Kie mi staras! — ŝi diris en profunda maikom- preno, kvazaŭ ankoraŭ ne rekonsciiĝinte, — sed kicl vi, vi, tia... povis kuraĝi tion?.. Kio okazas!

Por rabi ja. Ĉesu, Sonja! — iel lace kaj eĉ agacite respondis Ra- skoljnikov.

Sonja staris kvazaŭ konsternita, sed subite ŝi ekkriis:

Vi estis maisata! vi... por helpi la patrinon? Ĉu?

Ne, Sonja, ne, — li balbutis, forturniĝinte kaj klininte la kapon,

mi ne estis tiom malsata... mi efektive volis helpi la patrinon, sed... ankaŭ tio estas ne tute vera... ne turmentu min, Sonja!

Sonja eksvingis la manojn.

Sed ĉu vere, ĉu vere, ke ĉio ĉi estas reala! Dio, ĉu ĝi estas vero? Kiu al tio povas kredi?.. Kaj kiel, kiel vi mem la lastan fordonas, sed murdis por rabi! Ha!.. — ŝi subite ekkriis, — tiu mono, kiun vi al Ka- ierina Ivanovna fordonis... tiu mono... Dio, ĉu ankaŭ tiu mono...

Ne, Sonja, — li rapide interrompis, — tiu ĉi mono estis alia, :rankviliĝu! Tiun monon al mi la patrino sendis, pere de iu komercisto, taj mi ricevis ĝin malsana, en la sama tago kiam mi fordonis ĝin... Ra- :umiĥin vidis... fakte li ĝin ricevis anstataŭ mi... tiu ĉi mono estas mia, nia propra, efektive.

Sonja aŭskultis lin en embaraso kaj el ĉiuj fortoj penis ion kompreni.

Kaj tiu mono... cetere, mi eĉ ne scias, ĉu tie estis mono, — li tldonis softe kaj kvazaŭ en medito, — mi tiam prenis de ŝia kolo mo- lujon, ŝaman... plenan, ŝtopitan... sed mi ne rigardis en ĝin; mi ne ukcesis, verŝajne... nu, kaj la aĵojn, nur iujn butonojn kaj ĉenetojn, — ®i ĉiujn tiujn aĵojn kaj la monujon en unu fremda korto, en avenuo V. ub ŝtono kaŝis, jam la sekvan matenon... Ĉio tie ĝis nun kuŝas...

Sonja tre atente aŭskultis.— Do, por kio... ja vi diris: por rabi, sed vi prenis nenion? — Si dcmandis rapide, kaptante pajleron.

Mi ne scias... mi ankoraŭ ne decidis — ĉu mi prenos aŭ ne pre- nos tiun monon, — li diris kvazaŭ denove en medito, kaj subite rekon- sciiĝinte rapide kaj kurte rikanis. — Eĥ, kian stultaĵon mi ĵus elbuligis, ĉu?

En la kapo de Sonja trafuimis penso: "Eble li frenezas?" Sed Ŝi tuj refutis ĝin: ne, estas alio. Nenion, nenion en tio ŝi povis kompreni.

Sciu, Sonja, — li subite diris kun kelka inspiro, — sciu, kion mi diros al vi: se mi buĉus nur pro mia malsato, — li daŭrigis, emfazante ĉiun vorton kaj enigme, sed sincere rigardante ŝin, — tiam mi nun... estus feliĉal Sciu tion!

Sed kion, kion signifas por vi, — li ekkriis post momento preskaŭ despere, — kion por vi signifas, ke mi nun konfesus pri mia fiago? Nu, kion signifas por vi tiu stulta triumfo super mi? Aĥ, Sonja, ĉu por tio mi venis nun al vi!

Sonja denove voiis ion diri, sed silentis.

Tial mi hieraŭ vokis vin iri kun mi, ĉar sole vi restis ĉe mi.

Kien vi vokis? — timide demandis Sonja.

Nek ŝteli, nek murdi, trankviliĝu, ne por tio, — li gale rikanis, — ni estas diversaj hcmoj... Kaj ĉu vi scias, Sonja, ja mi nur nun, nur nun komprenis: kien mi vokis vin hieraŭ? Kaj hieraŭ, kiam mi vokis, mi eĉ mem ne komprenis kien. Mi vokis nur por tio, mi venis nur por tio, ke vi ne forlasu min. ĉu vi forlasos, Sonja?

Ŝi kunpremis lian manon.

Kaj por kio, por kio mi diris, por kio mi malkaŝis min! — despere li ekkriis post unu minuto, kun senfina turmento rigardante ŝin, — jen vi atendas de mi klarigojn, Sonja, vi sidas kaj atendas, mi tion vidas; sed kion mi povas diri al vi? Ja vi nenion en tio komprenos, sed nur suferegos... pro mi! Nu, jen, vi ploras kaj denovc brakumas min, — nu pro kio vi brakumas min? ĉu pro tio, ke mi mem ne eltenis kaj venis sur la alian homon pezon ĵeti: "suferu ankaŭ vi, al mi estos pli facile!" Kaj ĉu vi povas ami tian fiulon?

Sed ĉu vi mem ne suferas? — ekkriis Sonja.

Denove la sama sento alflusis en lian animon kaj denove por mo- mento moligis ĝin.

Sonja, mia koro estas malica. Rimarku tion: per tio eblas multon kiarigi. Mi venis ĝuste, ĉar mi malicas. Ekzistas tiaj homoj, kiuj ne ve-nus. Sed mi estas poltrono kaj... fiulo! Sed... ne gravas! ĉio ĉi estas alio... Paroli nun necesas, sed mi ne scias kiel mi komencu...

Li haltis kaj enpensiĝis.

Efi, diversaj homoj ni estas! — ii denove kriis, — ne paro. Kaj por kio, por kio mi venis! Neniam mi pardonos al mi tion!

Ne, ne — estas bone, ke vi venis! — kriis Sonja, — estas pli bo- ne, ke mi scias! Multe pli bone!

Li kun doloro rigardis al ŝi.

Sed ja vere! — li diris, kvazaŭ elpensinte ion, — ja ĝuste tiei estis! Jen kio: mi volis iĝi Napoleono, kaj pro tio murdis... Nu, ĉu vi komprenas nun?

N-ne, — naive kaj timide flustris Sonja, — sed... parolu, parolu! Mi komprenos, mi kvazaŭ pri mi ĉion komprenos! — ŝi admonis lin.

Ĉu vi komprenos? Nu, bone, ni vidos!

Li eksilentis kaj longe pripensis.

Jen tiel: unufoje mi faris al mi tian demandon: kio okazus, se en mia loko starus Napoleono kaj li havus, por komenci la karieron, nek Tulonon, nek Egiption, nek la transiron de la Monto Blanka, sed li ha- vus anstataŭ ĉiuj ĉi belaj kaj monumentaj aĵoj simple unusolan ridindan oldulinaĉon, registristinon, kiun ankoraŭ necesas murdi por ŝteli el la ŝrankokesto ŝian monon (por la kariero, ĉu vi komprenas?). Do, ĉu li decidiĝus al tio, se li ne havus alian eliron? Ĉu lin ne naŭzus ke tio jam estas tute ne monumenta, kaj... kaj peka? Nu, mi do diras al vi, ke pri tiu "demando" mi terure longc turmentis min, ke mi eĉ tre ekhontis, kiam mi, fine, divenis (iel subite), ke li certe ne naŭziĝus, en lian kapon eĉ ne venus, ke tio ne cstas monumenta... kaj li eĉ tute ne komprenus: pro kio necesas naŭziĝi? Kaj se ii ne havus alian vojon, tiam li simple strangolus ŝin, tiel ke ŝi eĉ pepi ne sukcesus, sen ajna hezito!.. nu, kaj mi... eliris el la hezito... strangolis... laŭ la ekzemplo de la aŭtoritatulo... Kaj tio ĝuste tiel okazis! ĉu vi vidas? Jes, Sonja, ĉi tie la plej ridinda estas tio, ke, eble, ĝuste tiel ĉio okazis...

Sonja tute ne ridis,

Vi prefere parolu al mi rekte... sen ekzemploj, — pli humile kaj apenaŭ aŭdeble ŝi petis.

Li turniĝis al ŝi, triste rigardis al Ŝi kaj prenis Ŝiajn manojn.

353

Vi denove pravas, Sonja. ĉio tio estas absurdo, preskaŭ nura ba- bilado! Ja vi scias, ke mia patrino preskaŭ nenion havas. La fratino oka- ze ricevis edukon kaj tial estas devigita servi kiel guvernistino. Ili esperis

23 3aica3 1541nur je mi. Mi studis, sed vivteni min en la universitato mi ne povis kaj por tempo devis lasi ĝin. Se Ĉio daŭrus en la necesa ordo, tiam eble post dek aŭ dek du jaroj (se ia cirkonstancoj favorus min) mi espereble po- vus iĝi instruisto aŭ oficisto, kun la salajro unu mil rubloj jare (Li pa- rolis tion, kvazaŭ parkerinte). A1 tiu tempo la patrino velkus pro zorgoj kaj pro malfeliĉo, kaj mi ne sukcesus trankviligi Ŝin, kaj la fratino... nu, al la fratino povis okazi eĉ pli malbone... Cetere, kial mi la tutan vivon preter ĉio paŝu kaj de Ĉio forturnu min, pri la patrino forgesu, kaj, ek- zemple la ofendon de la fratino, ĝentile toleru? Kial? ĉu por tio, ke se- pultinte ilin, mi akiru novajn — edzinon kaj infanojn, kaj ankaŭ ilin mi Iasu poste sen groŝo kaj panpeco? Nu... nu, kaj mi decidis, ke akirinte la oldulinan monon mi utiligu ĝin por miaj unuaj jaroj, ne turmentante la patrinon, por garantii al mi la universitaton, por la unuaj paŝoj post la universitato — kaj fari ĉion larĝe, radikale, por fari absolute novan karieron kaj sur la novan sendependan vojon ekstari... Nu... nu, kaj jen ĉio... Do, estas kompreneble, ke mi murdis la oldulinon, — tion mi fie faris... nu, kaj sufiĉe!

Jam senforta li atingis la finon de 1' rakonto kaj klinis la kapon.

Ho, ne pri tio temas, ne pri tio, — angore kriis Sonja, — ĉu tiel eblas... ne... tio estas ne tiel, ne tiel!

Vi mem vidas, ke ne tiel!.. Sed mi ja sincere rakontis la veron!

Ĉu ĝi estas vero? Ho, Dio!

Ja mi nur pedikon murdis, Sonja, senutilan, fian, malican.

Ĉu la homo estas pediko?

Mi mem scias, ke ne estas pediko, — li respondis strange rigar- dante ŝin. — Cetere, mi mensogas, Sonja, — li aldonis, — mi delonge mensogas... Ĉio estas alia; vi juste parolas. Tute, tute aliaj estas la kaŭzoj!.. Mi delonge kun neniu parolis, Sonja... La kapo nun tre doloras min...

Liaj okuloj brilis per febra fajro. Li preskaŭ komencis deliri; maltran- kvila rideto vagis sur liaj lipoj. Post la ekscitita spiritstato jam vidiĝis terura senforteco. Sonja komprenis, kiel li turmentiĝas. Ankaŭ ŝi eksen- tis vertiĝon. Kaj tiel strange li parolis: Ŝajne io eĉ estis komprenebla, sed... "sed kiel! Kiel! Ho, Dio!" Kaj Ŝi tordis pro despero la manojn.

Ne, Sonja, ne tiel! — li komencis denove, subite levante la kapon, kvazaŭ abrupta turno de P pensoj trafus kaj denove incitus lin, — estas aliel! Kaj pli bone... supozu (jes! tiel efektive plibonos!), supozu, ke mi estas ambicia, enviema, malica, malnobla, venĝema, nu... kaj, eble, an- koraŭ inklina al frenezeco. (Estu ĉio samtempe! Pri la frenezeco ankaŭ antaŭe oni parolis, mi rimarkis!) Mi pli frue diris al vi, ke mi ne povis vivteni min en la universitato. Sed ĉu vi scias: eble mi eĉ povus? La pa- trino povus sendi monon, por ke mi pagu la necesan sumon, kaj por bo- toj, vestoj kaj pano mi mem perlaborus, certc! Mi povus fari privatajn lecionojn: po kvindck kopckoj oni proponis. Ja laboras Razumiĥin! Sed mi maliciĝis kaj ne volis. Mi ĝuste malictĝts (bona vorto). Tiam mi, kiel araneo, kaŝiĝis cn mian angulon. Ja vi estis cn mia hundujo, vi ĝin vi- dis... ĉu vi scias, Sonja, ke malaltaj plafonoj kaj malvastaj ĉambroj la animon kaj cerbon premas!¹⁷ Ho, kiel mi abomenis tiun hundujon! Kaj tamen mi ne volis el ĝi eliri, kaj eĉ manĝi ne volis, mi nur kuŝis. Se Nastasja alportis — mi manĝis, se Ŝi ne alportis — tiel la tuta tago pa- sis; pro la malico mi ne petis! Nokte mi fajron ne havis, kuŝis en mal- lumo, sed perlabori monon por kandeloj mi ne volis. Necesis studi, sed mi ĉiujn librojn disvendis; kaj sur mia tablo, sur la notoj kaj kajeroj ĝis nun la fingrodika tavolo da polvo kuŝas. Mi preferis kuŝi kaj pensi. Kaj :iam mi nur pcnsis... Kaj ofte tiajn sonĝojn mi havis, strangajn, diver- sajn sonĝojn — mi ne klarigos ilin al vi! Kaj tiam mi komencis haluci- niĝi, ke... Ne, estas ne tiel! Mi denove malĝuste rakontas! Vidu: mi tiam ofte demandis min: se la aliaj homoj stultas kaj mi scias tre certe, ke ili stultas, kiai ankaŭ mi mem estas stulta kaj ne volas estis pli saĝa? Poste mi komprenis, Sonja, ke necesos tro longe atendi ĝis kiam ĉiuj fa- iĝos saĝaj... Poste mi komprenis, ke neniam tio fakte okazos, ke la ho- moj ne ŝanĝiĝos kaj neniu refaros ilin, kaj eĉ vanus tiu laboro! Jes, jstas tiel! Tio estas ilia leĝo... Leĝo, Sonja! Estas ticl!.. Kaj nun mi icias, Sonja: kiu estas fortika kaj forta en cerbo kaj spirito, tiu estas X)r ili reganto. Kiu povas kuraĝi pri multo, tiu ĉe ili cstas leĝdonanto, caj kiu plej ol ĉiuj kuraĝas, tiu plej pravas! Tiel ĝis nun estas kaj ticl liam estos! Nur blindulo tion ne vidas!

Kvankam Raskoljnikov parolante tion rigardis Sonjan, li jam ne plu :orgis: ĉu ŝi komprenas aŭ ne. La fcbro denove konkeris lin. Li estis en u morna ekzaltiĝo (efektive, tro longe li kun neniu parolis!) Sonja kom- )renis ke tiu morna kateĥismo iĝis lia kredo kaj leĝo.

— Mi divenis tiam, Sonja, — ii daŭrigis ekzaltite, — ke potenco :stas donata nur al tiu, kiu kuraĝas kliniĝi kaj preni ĝin. ĉi tie gravas lur, ke sufiĉas nur kuraĝi! En mian kapon tiam unu penso venis, la muan fojon dum la tuta vivo, kiu al neniu kaj neniam ankoraŭ venis! VI ncniu! Subite al mi klare, kiel suno, prezentiĝis jeno: kiai do neniu ĝis nun kuraĝis kaj neniu kuraĝas, preterpasante tiun absurdon, simpie preni ĉion je la vosto kaj forjeti al diablo! Mi... mi volis kuraĝi, kaj murdis... mi voiis nur kuraĝi, Sonja, jen la tuta kaŭzo!

Ho, silentu, siientu — ekkriis Sonja, svinginte la manojn. — Vi Dion lasis, kaj Dio punis vin, fordonis vin al diablo!..

Interalie, Sonja, ja kiam mi en la mallumo kuŝis, kaj tio al mi prezentiĝis — ĝuste diablo min tentis, ĉu?

Silentu! ne ridu, blasfemulo, nenion, vi nenion komprenas! Ho, Dio! Nenion, nenion li komprenas!

Silentu, Sonja, mi tute ne ridas, ja mi mem scias, ke diablo min tiris. Silentu, Sonja, silentu! — li ripetis morne kaj insiste. — Mi ĉion scias. ĉion ĉi mi jam multfoje pensis kaj flustris al mi, kiam mi kuŝis tiam en ia mallumo. Ĉion ĉi mi diskutis kun mi mem, ĝis la plej eta trajto, kaj ĉion mi scias, ĉion! Sed tiel tedis, tiel tedis al mi tiam tiu babilado! Mi ofte volis forgesi tion kaj rekomenci novan vivon, kaj ĉesi babili! Ĉu vi vere pensas, ke mi kiel stultuio iris sen la kapo? Mi ekiris kiel saĝulo kaj tio pereigis min! Kaj ĉu vi vere pensas, ke mi, komen- cinte min pridemandi kaj enketi, ĉu mi rajtas regi la aliajn, ne kompre- nis, ke mi jam ne havas rajton regi. Ja se mi faris ia demandon — ĉu la homo estas pediko? — do, por mi la homo ne estis pediko; sed la homo estas pediko por tiu, kiu tiun demandon ne faras kaj kiu rekte sen demandoj komencas... Ja mi tiom da tagoj turmentis min: ĉu irus Napoleono aŭ ne? — do mi klare sentis, ke mi ne estas Napoleono... La tutan, tutan turmenton de tiu babilado mi eltenis, Sonja, kaj mi de- ziris ĝin plene forskui de la ŝultroj. Mi deziris murdi sen kazuistiko, murdi por mi, por mi sola! Mensogi mi ne volis eĉ al mi mem! Ne por helpi la patrinon mi murdis — absurdo. Ne por tio, ke ricevinte rime- dojn kaj potencon mi fariĝu bonfarulo de F homaro. Absurdo! Mi simple murdis, por mi mem murdis, por mi sola, kaj ĉu mi iĝus poste ies bon- faranto aŭ la tutan vivon kiel araneo, mi kaptus ĉiujn en mian araneaĵon kaj el ĉiuj vivajn sukojn suĉus — al mi en tiu minuto estus egala!.. Kaj ne monon, ĉefe, mi bezonis, Sonja, kiam mi murdis; ne tiei monon mi bezonis, kiel ion alian. ĉion ĉi mi nun scias... komprenu min: eble iran- te la saman vojon, mi jam neniam ripetus la murdon. Mi alion devis ek- scii, alio puŝis min en la dorson: mi devis ekscii, kaj ekscii pli rapide: ĉu mi estas pediko, kiel ĉiuj, aŭ la homo? ĉu mi povos transpaŝi aŭ ne povos? ĉu mi kuraĝos kliniĝi kaj preni aŭ ne? ĉu mi estas tremanta estaĵo aŭ mi havas la rajton...

Ĉu murdi? Ĉu murdi vi havas rajton? — eksvingis la manojn So- nja.

E-efi, Sonja! — li ekkriis agacite, volis ion obĵeti al ŝi, sed mal- estime eksilentis. — Ne interrdmpu min, Sonja! Mi volis al vi nur jenon pruvi: diablo ektrenis min tien, sed nur post tio ĝi klarigis al mi, ke mi ne havis rajton iri tien, ĉar mi estas la sama pediko, kiel Ĉiuj! ĉi pri- ridis min, kaj nun mi al vi venisl Akceptu la gaston! ĉu mi venus al vi, se mi ne estus pediko? Aŭskultu: kiam mi tiam iris al la oldulino, mi iris nur por provl... Sciu tion!

Kaj vi murdisJ Murdis!

Sed kicl mi murdis? Ĉu oni tiel murdas? Ĉu oni iras al murdo tiel, kiel mi tiam iris! Mi al vi iam rakontos, kicl mi iris... Ĉu la oldu- linon mi murdis? Mi min murdis, sed ne la oldulinon! Min mi murdis, per unu fojo kaj por eterno!.. Sed tiun oldulinon diablo murdis, ne mi... Suflĉe, sufiĉe, Sonja, sufiĉe! Lasu min, — li subite krils en spasma an- goro, — lasu min!

Li apogis sin al la genuoj kaj, kiel per tenajlo, kunpremis per la pol- moj sian kapon.

Kia sufero! — elŝiriĝis el Sonja turmenta krio.

Nu diru, kion mi nun devas fari! — li demandis subite levinte sian kapon kaj rigardante ŝin per ia vizaĝo abomene kripligita per de- spero.

Kion vi faru! — kriis Sonja, subite saltinte de la loko, kaj ŝiaj okuloj, ĝis tiam plen-plenaj de larmoj, subite ekbrilis. — Leviĝu! (ŝi kaptis lian ŝultron; li leviĝetis rigardante, al ŝi preskaŭ mirege). Iru tuj, ĉi-minute, ekstaru ĉe la vojkruco, riverencu, dekomence kisu la te- ron, kiun vi malhonorigis, kaj poste riverencu antaŭ la tuta mondo, je ĉiuj direktoj, kaj diru al ĉiuj laŭte: "Mi murdis!" Tiam Dio denove akceptos vin. Ĉu vi iros? Ĉu vi iros? — Ŝi demandis lin, tremante per la tuta korpo, kvazaŭ en paroksismo, kaptinte ambaŭ liajn manojn kaj Porte kunpreminte ilin en siaj manoj kaj rigardante al li per fajranta rigardo.

Raskoljnikov miregis kaj estis eĉ konsternita per Ŝia neatendita ek- Ealtlĝo.

Ĉu vi parolas pri bagno, Sonja? Ĉu mi devas denunci min? — 11 morne demandis.

Akceptl sufcron kaj elaĉeti sln per la sufero — Jen kion vi devas fari.

Ne! Mi ne iros ai ili, Sonja.

Sed kiel vi vivos? Kiel? Kun kio vi vivos? — kriis Sonja. — Ĝu tio nun estas ebla? Nu, kiel vi kun la patrino interparolos? (Ho, kio nun okazos al ili, kio?) Sed kion mi diras! Ja vi jam forlasis la patrinon kaj fratinon. Ja vi forlasis ilin, jam forlasis. Ho, Dio! — ŝi kriis, — ja li jam ĉion ĉi mem scias! Nu, kiel, kiel sen la homoj eblas vivil Kio nun okazos al vi!

Ne estu infano, Sonja, — II softe dlris. — Pri kio mi kulpas antaŭ 111? Por klo mi iru? Klon ml diros al 111? Ĉlo estas nur fantomo... Ui mem masakras mllionojn da homoj, kaj eĉ Juĝas tlon virto. Friponoj kaj fiuloj 111 estas, Sonja!.. M1 ne lros. Kaj klon ml dlros: Ĉu tion, ke ml murdis, sed la monon preni ne kuraĝis, sub la Stonon kaSis? — li al- donis kun akra rikano. — X11 ja priridos min, ili diros: vi estas stultulo, Ĉar vl ne prenis. Poltrono kaj stultulo! Nenion, nenion ili komprenos. Ili, Sonja, eĉ ne indas la komprenon. Por kio mi irŭ? Mi ne iros. Ne estu infano, Sonja.

Vi elturmentiĝos, elturmentiĝos, — ŝi ripctis, en despera petego etendante al li la manojn.

Mi eble ankoraŭ nur kalumniis min, — li morne rimarkis, kvazaŭ en medito, — mi, eble, ankoraŭ estas homo, sed ne pediko kaj mi hastis kondamni min... Mi ankoraŭ batalos.

Orgojla rikano stampiĝis sur liaj lipoj.

Tian suferon vi portos! Kaj portos ĝin la tutan vivon, la tutan vi- von!..

Mi alkutimiĝos... — li diris moroze kaj enpensiĝeme. — Aŭskultu, — li komencis post minuto, — sufiĉas plori, nun al la afero: mi venia por diri al vi, ke min oni nun serĉas, elspuras...

Afi! — ekkriis Sonja timigite.

Nu, kial vi ekkriis! Vi mem deziras, ke mi en la bagnon iru, sec nun ektimis? Sed jen kio: mi ne donos min al ili! Mi ankoraŭ batalos kontraŭ ili. Ili nenion faros! 111 ne havas verajn pruvojn. Hieraŭ mi estb en granda danĝero kaj pcnsis, ke mi jam pereis; sed hodiaŭ la afen rebonlĝis. Ĉiuj iliaj pruvoj estas dusencaj, tio estas, ke ml povas iliaji akuzojn dlrekti avantaĝe al mi, Ĉu vi komprenas? Kaj mi direktls ilin Ĉar mi jam ellernis tlon. Sed ili verŝajne enprizonlgos mln. Se ne estu unu evento, eble oni min jam hodiaŭ enprizonlgus, eble oni ankoraŭ e enprizonigos min hodiaŭ... Sed tio ne estas grava, Sonja: ne longe it tie restos... ĉar eĉ unu veran pruvon ili ne havas, kaj neniam havos kredu! Kaj kun tio, kion ili havas, ne eblas enprizonigi homon. Nu, su- fiĉe... Mi diris nur por ke vi sciu... Kun la fratino kaj patrino mi penos ion fari, por klarigi al ili kaj ne timigi... La fratino nun, cetere, ŝajne estas monhava... do, ankaŭ la patrino... Nu, jen la tuto. Cetere, estu singarda. ĉu vi vizitos min, kiam mi estos en la prizono?

Ho, jes! Jes!

Ambaŭ sidis apude, ĉagrenitaj kaj angoraj, kvazaŭ nur duope post Ŝtormo elĵctitaj sur dezertan bordon. Li rigardis al Sonja kaj sentis, kiom multa estis sur li Ŝia amo, kaj strange, al 11 iĝis subite malfacile kaj dolore, ke oni ticl amas lin.

Jes, tio estis stranga kaj terura sento! Irante al Sonja, li sentls, ke Ŝi estas iia tuta espero kaj la tuta eliro; 11 volis formetl almenaŭ parton de siaj turmentoj, kaj nun subite, kiam tuta Ŝia koro direktiĝis al 11, li subite eksentis kaj ekkonsciis, ke li iĝis ege pli malfeliĉa, ol li estis pli frue.

Sonja, — li diris, — prefere ne venu al mi, kiam mi estos en la prizono.

Sonja ne respondis, ŝi ploris.

Pasis kelkaj minutoj.

Ĉu vi havas sur vi krucon? — neatendinte ŝi demandis, kvazaŭ ĵus rememorinte.

Li komence ne komprenis la demandon.

Ne, ja ne? Prenu tiun ĉi cipresan. Ĉe mi la alia restis, kupra, tiu de Lizaveta. Mi kun Lizaveta interŝangis, ŝi al mi sian krucon donis, kaj mi al ŝi la mian. Mi nun la krucon de Lizaveta portos, kaj tiun ĉi vi prenu. Prenu... ja mia! ja mia! — ŝi admonis. Ja kune ni iros suferi, kaj kune la krucon portos!..

Donu! — diris Raskoljnikov. Li ne volis aflikti ŝin. Sed li tuj re- tiris la manon etenditan por la kruco.

Ne nun, Sonja. Prefere poste, — li aldonis, por trankviligi ŝin.

Jes, jes, pli bone, pli bone, — Ŝi pasie konsentis, — kiam vi ek- iros al la sufero, tiam vi prenos ĝin. Vi venos al mi, mi pendigos ĝin sur vin, ni preĝos kaj iros.

En tiu momento iu trifoje frapls Ĉe la pordo.

Sofja Semjonovna, Ĉu eblas al vi? — aŭdlĝis les tre konata ĝentila voĈo.

Sonja en timego ĵetiĝls al la pordo., La blonda fizionomio de sinjoro Lebezjatnikov enrigardis en la Ĉambron.

Lebezjatnikov havis maltrankviligitan aspckton.

Mi venis al vi, Sofja Semjonovna. Pardonu... Mi ja supozis, ke mi renkontos vin ĉi tie, — ii subite adresis al Raskoljnikov, — tio estas: mi nenion supozis... en tiu speco... sed mi nur supozis... Tie Katerina Ivanovna freneziĝis, — 11 abrupte dlris al Sonja, lasinte Raskoljnikov-on.

Sonja ekkrictis.

Almenaŭ tiel Ŝajnas. Cctere... Ni tie tute ne scias, eĉ kion fari, jene! ŝi revenis — Ŝajne onl elpelis Ŝin de ie, eble, eĉ draŝls... tlel al- menaŭ Ŝajnas... ŝi kuris al la estro de Semjon ZaĥaryĈ, ne trovls lin hejme; 11 tagmanĝis Ĉe iu alla gcneralo... Imagu, kc Ŝi tuj kuris tlen... al tlu alia generalo, kie ill tagmanĝls, kaj, imagu, ke Ŝi sukcesis elvoki la estron de Scmjon ZaĥaryĈ kaj, Ŝajne, eĈ de la tablo. Vi povas imagi, kio tie okazis. Oni kompreneble elpclis Ŝin, kvankam Ŝi rakontas, ke Ŝi mem insultis lin kaj per io ĵetis en lin. Tion oni povas kredi. Sed kiel oni ne arestis Ŝin — mi ne komprenas! Nun ŝi al ĉiuj rakontas, ankaŭ al Amalia Ivanovna, nur malfacilas kompreni, Ŝi krias kaj konvulsias. Aĥ jes: Ŝi krias, ke ĉar ĉiuj lasis ŝin, ŝi prenos la infanojn kaj iros sur la straton, kun gurdo, kaj la infanoj dancos kaj kantos, kaj ankaŭ ŝi kan- tos, kaj ili monon kolektos, kaj ĉiutage sub la fenestrojn de V generalo ili venos... ŝi diras: "Oni vidu do, kiel noblaj infanoj de oficisto mizeraj sur la stratoj iras!" ŝi batas la infanojn kaj tiuj ploras. AI Lenja ŝi in- struas kanti "Bieneton", la knabeton instruas danci, ankaŭ Polinan Mifiajlovnan instruas. Ŝi Ŝiras robojn kaj faras por ili kostumojn, ĉape- tojn, kiel por aktoroj, kaj anstataŭ muzikilo Ŝi volas preni pelvon kaj tamburi per ĝi... Ŝi nenion volas aŭskulti... Imagu kio okazas. Ja tiel ne eblas!

Lebezjatnikov daŭrigus plu, sed Sonja, preskaŭ senspire aŭskultante lin, subite kaptis la pelerinon, Ĉapeleton kaj elkuris el la Ĉambro, ve- stiĝante dumkure. Raskoljnikov sekvis Ŝin, kaj Lebezjatnikov lin.

Certe Ŝ1 frenezlĝis! — 11 parolls al Raskoljnikov, elirante kun 11 sur la straton, — ml nur ne volis timigi Sofjan Semjonovnan kaj diris: "Ŝajne", sed ne eblas dubi. Oni dlras, ke pro ftlzo luj tuberkuloj en la cerbo aperas¹⁹; bedaŭrlnde ml ne sclas medlclnon. Ml, cetere, provis konvinkl Ŝln, sed Ŝi eĉ ne aŭskultas.

Ĉu vi al Ŝi pri la tuberkuloj parolis?

Ne tute pri la tuberkuloj. Cetere, ŝi eĉ nenion komprenus. Sed mi jen pri kio paroias: se konvinki la homon logike, ke tute ne necesas plo- ri, la homo ĉesos plori. Tio klaras. Kaj ĉu vi kredas, ke ne ĉesos?

Tiam tro facila iĝus la vivo, — respondis Raskoljnikov.

Permesu, permesu; al Katerina Ivanovna, certe, estas sufiĉe mal- facile kompreni; sed ĉu vi scias, ke en Parizo oni jam faris seriozajn ek- sperimentojn pri ebleco kuraci demenculojn, agantc nur per la logika konvinkado? Tie unu profesoro, antaŭnelonge mortinta, serioza scienci- sto, decidis, ke tiel cblas kuraci. Lia ĉefa ideo estas, ke gravaj perturboj en la organismo de la demenculoj mankas, kaj ke frenezeco estas, por tiel diri, logika eraro, eraro en perceptado, malĝusta koncepto pri ob- jektoj. Li iom post iom refutis la malsanulon kaj, imagu ke 11 atlngis, onldlre, bonajn rezultojnl Sed Ĉar 11 kun tio uzis ankaŭ duŝojn, la re- zultoj de tiu kuracado certe estis kontestataj... Almenaŭ tiel Ŝajnas...

Raskoljnikov jam dclonge ne aŭskultis. Alproksimiĝinte al sla domo, 11 kapkllne adiaŭls al Lebezjatnikov kaj iris en la pordegejon, Lebezjat- nlkov rckonsciiĝis, Ĉirkaŭrigardis kaj kuris plu.

Raskoljnikov eniris en sian ĉambreton kaj stariĝis en ties mezo. "Por kio mi revenis ĉi ticn?" Li ĉirkaŭrigardis tiujn flavetajn elfrotitajn tape- tojn, tiun polvon, sian kuŝejon... De la korto alflugis iu akra, senĉesa frapado. Ie oni enbatadis iun najlon... Li aliris al la fenestro, leviĝis sur la piedpintoj kaj longe, kun aspekto de ekstrema atento ion serĉis en la korto. Sed la korto estis malplcna kaj la frapantoj ne estis videblaj. Live, en la alo, videblis kelkaj apertaj fcnestroj; sur la fcnestrobretoj staris potetoj kun maldensaj geranioj. Sub la fenestroj pendis toioj... Tion li sciis parkere. Li forturniĝis kaj eksidis sur la sofon.

Neniam, ankoraŭ neniam li sentis sin tiel terure sola!

Jes, 11 ankoraŭfoje eksentis, ke 11 povas efektive ekabomeni Sonjan, kaj ĝuste nun, kiam li faris Ŝin pli malfeliĉa. "Kial li vizitis Ŝin por peti Ŝiajn larmojn? Kial li bezonas tiel ronĝi Ŝian vivon? Ho, kovardeco!"

Mi restos solal — li diris subite rezolute, — kaj Ŝi ne vizitos la prizonon!

Post kvino de minutoj 11 levis la kapon kaj strange ridetis. ĉi estis stranga penso: "Eble, efektive en bagno estas pli bone", — li subite pen- ais.

L1 ne memoris, kiom longe restls Ĉe sl, kun tumultantaj en la kapo malklaraj pensoj. Sublte la pordo malfermlĝis, kaj enlris Avdotja Roma- novna. Sl dekomence haltls kaj rigardis al II de la sojlo, klel 11 antaŭ nelonge rigardis al Sonja, nur poste Ŝi trairis kaj sidiĝis kontraŭ ii sur seĝon, en sia hieraŭa loko. Li silente kaj iel senpense rigardis al Ŝi.

Ne koleru, frato, mi venis nur por unu minuto, — diris Dunja. La esprimo de ŝia vizaĝo estis enpensiĝema, sed ne severa. La rigardo estis klara kaj kvieta. Li vidis, ke ankaŭ tiu ĉi virino venis al li kun amo.

Frato, mi nun scias ĉion, ĉion. A1 mi Dmitrij Prokofjiĉ ĉion ra- kontis kaj klarigis. Oni persekutas kaj turmentas vin pro stulta kaj fia suspekto... Dmitrij Prokofjlĉ dlris al mi, ke estas ncniu danĝero kaj ke vi vane akceptas tion kun tia teruro. Mi ne tiel pensas kaj mi bone kom- prenas, kiel vl estas indlgnita kaj ke tiu indlgno povas iasi spurojn por Ĉiam. Tion mi timas. Pro tio ke vi forlasls nin, mi vin ne juĝas kaj mi ne aŭdacas juĝi, kaj pardonu min, ke mi riproĉis vin antaŭe. Mi sentas, ke havante similan grandan malfeliĉon, ankaŭ mi forirus de ĉiuj. A1 la patrino mi pri tio diros nenion, sed mi ĉiam parolos pri vi kaj mi diros de via nomo, ke vi venos tre baldaŭ. Ne turmentiĝu pro ŝi; mi ŝin tran- kviligos; sed ankaŭ vi ŝin ne tro turmentu — venu almenaŭ unu fojon; rememoru, ke ŝi estas via patrino! Kaj nun mi venis nur diri (Dunja ko- mencis leviĝi de la seĝo), ke se vi por io bezonos min... mian tutan vi- von aŭ ion... tiam voku min, mi venos. Adiaŭ!

ŝi abrupte returniĝis kaj ekiris al la pordo.

Dunja! — haltigis ŝin Raskoljnikov, leviĝis kaj venis al ŝi, — tiu Razumifiin, Dmitrij Prokofjiĉ estas tre bona homo.

Dunja iomete ruĝiĝis.

Nu! — ŝi demandis, atendinte unu minuton.

Li estas homo aferema, laborema, honesta kaj li kapablas forte ami... Adiaŭ, Dunja.

Dunja ruĝiĝis, poste subite maltrankviliĝis:

Kion vi diras, frato, ĉu ni efektive por ĉiam disiĝas, kaj vi tiajn testamentojn al mi faras?

Ne gravas... adiaŭ.

Li forturniĝis kaj ekiris de Ŝi al la fenestro. Ŝi iom staris, rigardis iin maltrankvile kaj eliris en angoro.

Ne, 11 ne estls malvarma al Ŝl. Estls unu momento (la plej lasta) kiam 11 terure volls forte brakumi Ŝin kaj adtaŭi Ŝin, kaj eĉ diri_% sed li eĉ la manon ne kuraĝis doni al Ŝi:

"Eble ŝi poste eĉ ektremos, rememorinte, ke mi nun brakumis Ŝin, kaj diros, ke mi Ŝtelis Ŝian kison!"

"Kaj ĉu eltenos tiu virino aŭ ne eltenos? — li aldonis post kelkaj mi- nutoj. — Ne, ne eltenos; tiaj virinoj ne altenas! Tiaj virinoj neniam el- tenas...

Kaj li komencis pensi pri Sonja.

E1 la fenestro ekflugis frcŝa aero. Sur la strato estis jam ne tro hele. Li subite prenis la kaskedon kaj eliris.

Komprencblc, li ne povis, cetere, eĉ ne volis zorgi pri sia malsano. Sed tiu Ĉi senĉcsa angoro kaj tiu anima teruro ne povis pasi sen sekvoj. Kaj li ankoraŭ ne kuŝis en la fcbro verŝajne nome pro tio, ke eble tiu interna senĉesa angoro ankoraŭ subtcnls lln sur la kruroj kaj en la kon- scio, sed iel malnature, ĝis certa tempo.

Li vagis sencele. La suno subiris. Iu precipa angoro komencis lasta- tempe premi lin. En ĝi estis nenio precipe gala, brula; sed ĝi spiris per io konstanta, eterna; li povis antaŭsenti senfinajn jarojn de tiu malvar- ma, mortiga angoro; li povis antaŭsenti iun etemecon sur la "arŝino da spaco". En la vespera horo tiu sento pli forte komencis turmenti lin.

ĉu oni povas kun tiaj stultegaj, pure fizikaj feblaĵoj, dependaj de iu sunsubiro, ne agi stulte! Ne nur al Sonja, eĉ al Dunja mi povus iri! — li balbutis malame.

Oni vokis lin. Li rerigardis; al li kuris Lebezjatnikov.

Imagu, ke mi estis ĉe vi, mi serĉas vin. Imagu, ke ŝi plenumis sian intencon kaj forkondukis la infanojn! Mi kaj Sofja Semjonovna ape- naŭ trovis ilin. Ŝi tamburas per pato kaj igas la infanojn danci. La in- fanoj ploras. Ili haltas ĉe vojkrucoj kaj ĉe butikoj. Post ili kuras stulta homamaso. Ni iru.

Sed Sonja? — maltrankvile demandis Raskoljnikov, hastanta post Lebezjatnikov.

ŝi furiozas. Mi diras: ne Sofja Semjonovna furiozas, sed Katerina Ivanovna; cetere, ankaŭ Sofja Semjonovna furiozas. Kaj Katerina Ivanov- na tute furiozas. Mi diras ai vi, ke Ŝi definitive demenciĝis. Ilin la polico arestos. Vi povas imagi, kiel tio efikos... Ili estas nun ĉe la kanalo, ĉe la ponto, tute proksime al la loĝejo de Sofja Semjonovna. Proksime.

Apud la kanalo, ne tre for de la ponto kaj je du domoj de la domo kie loĝis Sonja, amasiĝis grupeto da homoj. Kunkuris precipe geknaboj. La raŭkan kaj rompiĝeman voĉon de Katerina Ivanovna eblis aŭdl an- koraŭ de la ponto. Kaj efektive, ĝi estis stranga vidaĵo, kapabla interesi la stratan publikon. Katerina Ivanovna vestita en sia malnova robo, kun la drapdedama ŝalo kaj rompita pajla ĉapelo, tre malplaĉe flankiĝinta, efektive estis en vera furiozo. Ŝi iaciĝis kaj sufokiĝis. ŝia elturmentita ftiza vizaĝo aspektis pli sufere ol iam ajn (sur la strato, sub la suno, ftizulo Ĉiam Sajnas pli malsana kaj pli malbela ol hejme), sed Ŝia emo- ciiĝo ne ĉesis, kaj Ŝi kun ĉiu minuto iĝis pli ekscitita. ŝi ĵetadis sin al la infanoj, kriis al ili, admonis, instruis ilin eĉ antaŭ la publiko, kiel necesas danci kaj kion kanti, ŝi komencis klarigi al ili, por kio tio ne- cesas, falis en desperon pro ilia malkompreneco, batis ilin... Poste, ne fininte, Ŝi ĵetadis sin al ia publiko. Rimarkante almenaŭ iom bone ve- stitan homon, haltintan por iom rigardl, Ŝi tuj komencis ekspliki al li, ke jen do, al kio oni kondukis Ŝiajn infanojn "el nobla, eĉ preskaŭ ari- stokrata familio". Se Ŝi aŭdis en la amaso ridon, aŭ iun Incitan vorteton, tiam Ŝ1 tuj ĵetis sin al la imprertlnentuloj kaj komencis insulti ilin. Kel- kaj efektive ridis, aliaj balancis la kapojn. A1 ĉiuj estis interese rigardi frenezullnon kun timigitaj infanoj. Mankls la pato, pri kiu parolis Le- bezjatnikov, almenaŭ Raskoljnikov ne vidis ĝin. Anstataŭ tamburi per pato Katerina Ivanovna komencls ritme klakfrapi pcr siaj sekaj polmoj, kiam Ŝi devigis Poleĉkan kanti, kaj Lenjan kun Kolja danci; Ŝi provis kunVanti, sed Ŝia voĉo ĉiam rompiĝis ĉe la dua noto pro la turmenta tu- sado, pro kiu ŝi denove falis en desperon, damnis sian tusadon kaj eĉ ploris. Pli ol ĉio ŝin furiozigis la plorado kaj timo de Kolja kaj Lenja. Efektive, estis videble ke ŝi provis vesti sur la infanojn kostumojn, kiujn vestas strataj kantistoj kaj kantistinoj. La knabeto surhavis turbanon el iu ruĝa kaj blanka ŝtofo, por ke li prezentu turkon. Por Lenja ne sufiĉis kostumoj; nur sur ŝia kapo estis ruĝa ĉapelo trikita el lano (aŭ, pli ĝuste, kalpako) de 1' mortinta Semjon Zaĥaryĉ, kaj en la ĉapelon estis enpikita rompaĵo de bianka struta plumo, kiu apartenis ankoraŭ al la avino de Katerina Ivanovna kaj ĝis nun estis konservata en la Ŝranko- kesto kiel familia raraĵo. Poleĉka portis sian ordinaran robon. ŝi timeme rigardis la patrinon kaj embarasite, ne deiranta de Ŝi, kaŝis siajn lar- mojn, divenante pri ia freneziĝo de V patrino kaj maltrankvile Ĉirkaŭri- gardis. La strato kaj homamaso terure timigis Ŝin. Sonja iris post Kate- rina Ivanovna plorante kaj ĉiuminute petegis Ŝin reveni hejmen. Sed Ka- terina Ivanovna ne estis admonebla.

— Ĉesu, Sonja, Ĉesu! — Ŝi kriis rapldparole, hastante, sufoklĝante kaj tusante. — Vi mcm ne scias, klon vi petas, kvazaŭ infano! Mi jam diris al vi, ke ml ne revenos hejmen al tlu ebria germanino. Vldu Ĉiuj, la tuta Peterburgo, klel petas almozojn la infanoj de la nobla patro, kiu la tutan vivon fidele servis por la Ŝtato kaj mortis, eblas diri, en la ofico mem. (Katerina Ivanovna jam kreis ai si tiun fantazion kaj blinde ek- kredis je ĝi). Kaj tiu fia generalaĉo vidu. Cetere, stultas vi, Sonja: kion ni nun manĝu, diru? Sufiĉe ni ekspluatis vin, mi ne plu volas! Aĥ, Ro- dion Romanoviĉ, estas vi! — ŝi ekkriis, ekvidinte Raskoljnikov-on kaj ĵetante sin al li, — klarigu al tiu stultulino, ke nenion pli saĝan ni povas fari. Eĉ gurdistoj akiras monon, kaj des pli nin oni tuj distingos, reko- nos ke ni estas malriĉa nobla familio da orfoj, kondukitaj al mizero, kaj tiu generalaĉo perdos la oficon, vi vidos! Ni ĉiutage sub iiajn fenestrojn iros, kaj kiam alveturos la caro, mi surgenuiĝos, ilin ĉiujn starigos an- taŭen kaj montros ilin: "Defendu nin, Patro!" Li estas la patro por la orfoj, li estas kompatema, li dcfendos, vi vidos, sed tiun generalaĉon... Lenja! tenez-vous droite![20] Vi, Kolja, nun denove dancos. Kial vi plore- tas? Denove vi pioremas! Nu, kion, kion vi timas, stultuleto! Dio! kion mi faru kun ili, Rodion Romanyĉ! Se vi nur scius kiaj malsaĝaj ili estas! Nu, kion ebias fari kun iii!..

Kaj ŝi, preskaŭ plorante (kio ne malhelpis al ŝia senĉesa kaj ne si- lentiĝanta rapidparoio), montris al li la plorantajn infanojn. Raskoljnikov provis admoni, ke ŝi revenu hejmen kaj eĉ diris, esperante efiki je ŝia ambicio, ke al ŝi ne konvenas peti almozojn, kiei petas gurdistoj, ja ŝi intencas iĝi direktorino de pensionato...

— Pensionato, ha-ha-ha! Belaj rakontoj el post montoj! — kriis Ka- terina Ivanovna, tuj post rido, sufokita de tusado, — ne, Rodion Roma- nyĉ, pasis la revo! Ĉiuj forlasis min!.. Kaj tiu generalaĉo... Sciu, Rodion Romanyĉ, ke mi ĵetis inkujon en lin — tie, en la servistejo sur tablo bonŝance ĝi staris, apud papero, sur kiu oni registras vizitantojn, do, ankaŭ mi registriĝis: ĵetis kaj forkuris. Ho, kovardaj, kovardaj. Mi kra- ĉas; nun mi mem ilin nutros, mi antaŭ neniu kliniĝos! SufiĈe ni eksplua- tis ŝin! (ŝi montris Sonjan). Poleĉka, kiom ni kolektis? Montru! Kiel? ĉu nur du kopekojn? Ho, fiaj! Ili donas nenion, nur kuras post nin, elŝo- vinte la langojn! Nu, kiai tiu ŝtipulo ridas? (ŝi montris al unu el la ama- so). Estas pro tio, ke tiu Koljka tiel nekomprenemas, kun li estas mal- facile! Kion vi volas, Poleĉka? Parolu kun mi en la franca, parlez-moi frangais.[21] Ja mi instruis vin, ja vi scias kelkajn frazojn!.. Aliel kiel eblus distingi, ke vi estas el nobla familio, edukitaj infanoj kaj tute ne tiaj, kiaj estas ĉiuj gurdistoj; ja ni prezentas ne ^MPetruŜka"-n sur stra- toj¹*, sed kantas noblajn romancojn... Afi jes! do kion ni kantu? ĉiam vi interrompas min, sed ni... vidu, ni Ĉi tie haltis, Rodion RomanyĈ, por elekti la kanton — necesas, ke ankaŭ Kolja povu danci... ĉar ni, imagu, estas ankoraŭ tute ne pretaj; necesas interkonsenti, necesus bone pro- vludi, kaj poste ni iros al Ncvskij, kie estas multe pli da altrangaj homoj kaj nin oni certe rimarkos. Lenja scias "Bieneton"... Nur "Bieneto" kaj "Bieneto", ĉiuj ĝin kantas! Ni devas kanti ion multc pli noblan... Nu, kion vi elpensis, Polja? Almenaŭ vi helpu la patrinon! Memoron, memo- ron mi ne havas, aliel mi rememorus! Ja ne la "Husaron"²⁰ ni efektive kantu! Aĥ, ni kantu! Aĥ, ni kantu en la franca "Cinq sous"![22]²¹ Ja mi instruis vin, instruis. Kaj ĉefe, en la franca, oni tuj vidos ke vi estas nobel-infanoj, kaj tio estos multe pli kortuŝa... Eblas eĉ: "Malborough s'en va-t-en gucrre"!²² ĉar ĝi estas tute infana kanto kaj oni uzas ĝin en ĉiuj aristokrataj familioj, kiam lulas infanojn.

Malborough s'en va-t-en guerre,

Ne sait quand reviendra...[23] —

ŝi komencis kanti... — Sed ne, prefere "Cinq sous"! Nu, Kolja, la manojn sur la zonon, rapidc, kaj vi, Lenja, ankaŭ vi turniĝu en la kontraŭan direkton, sed mi kun Poleĉka kantos kaj klakfrapos!

Cinq sous, cinq sous,

Pour monter notre menage...[24]

Khi-khi-khi! (Kaj ŝi eksplodis je tusado). Ordigu la robeton, Poleĉka, la Ŝultrumoj falis, — ŝi rimarkigis tra la tusado. — Nun vi devas aspekti precipe dece kaj fajne, por ke ĉiuj vidu, ke vi estas nobelaj infanoj. Mi parolis ja tiam, ke la korsaĵon necesas pli longc tajli kaj ei duobla ŝtofo. Vi, Sonja, tiam tedis min per viaj konsiloj: "Pli kurte kaj pli kurte", jen do rezultis, ke la infano estas tute malbela... Vi dcnove ĉiuj ploras! Kial, stultuloj! Nu, Kolja, komencu rapide, rapide, rapide — ho, kia ne- tolerebla infano!..

Cinq sous, cinq sous...

Denove la soldato! Nu, kion vi bezonas?

Efektive, tra la amaso penetris policano. Sed samtempe iu sinjoro en oficistaj uniformo kaj kapoto, solida oficisto ĉirkaŭ kvindekjara, kun or- deno sur la kolo (tio estis tre agrabla por Katerina Ivanovna kaj influis al la policano) alproksimiĝis kaj silente donis al Katerina Ivanovna ver- dan trirublan bankbileton. Lia vizaĝo esprimis sinceran kompaton. Ka- terina Ivanovna akceptis la monon kaj ĝentile, eĉ ceremonie, riverencis al li.

Mi dankas vin, bonkora sinjoro, — ŝi komencis degnece, — la kaŭzoj kiuj instigis vin... prenu monon, Poleĉka. Vidu, ekzistas noblaj kaj grandanimoj homoj, tuj pretaj helpi al malriĉa nobelino en malfeliĉo. Vi vidas, kara sinjoro, noblajn orfojn, kun, eblas diri, la plej aristokrataj ligoj... Sed tiu generalaĉo sidis kaj tetraĵon manĝis... li ekstamfis, ke mi ĝenis lin... "Via ekselenco, — mi diras, — defendu la orfojn, ja vi bone konis la mortinton Semjon Zaĥaryĉ, kaj tial ke lian filinon la plej kovarda el kovarduloj en la tago de 1' morto de patro kalumniis..." De- nove tiu soldato! Defendu! — ŝi kriis al la oficisto, — kial tiu soldato trudas sin al ni? Ni jam forkuris de unu ĉi tien el Meŝĉanskaja... nu, kion vi volas, stultulo!

Surstrate malpermesitas. Bonvolu ne fari malordon.

Vi mem estas malordulo! Mi samkiel la gurdistoj iras, kiel tio vin koncernas?

Por la gurdo necesas permeson havi, sed vi laŭ via propra volo kaj tiamaniere amasigas la popolon. Kie vi loĝas?

Kian permeson, — jelpis Katerina Ivanovna. — Mi hodiaŭ la ed- zon sepultis, do kia permeso?!

Sinjorino, sinjorino, trankviliĝu, — komencis la oficisto, — venu, mi kondukos vin... Ĉi tie en la amaso ne estas dece... vi malsanas...

Kara sinjoro, kara sinjoro, vi nenion scias! — kriis Katerina Iva- novna, — ni iros al la avenuo Nevskij, — Sonja! Sonja! Kie estas ŝi? Ankaŭ ŝi ploras! Do kio al vi ĉiuj okazis... Kolja, Lenja, kien vi? — ŝi subite kriis en timo; ho, stultaj infanoj! Kolja, Lenja, do kien ili iras!..

Okazis tiel, ke Kolja kaj Lenja, terure timigitaj de la strata amaso kaj agoj de la demenca patrino, kaj finfine ekvidinte la policanon, ili kvazaŭ interkonsentinte kaptis unu la alian je la manoj kaj ekkuris. Kun jelpo kaj ploro malfeliĉa Katerina Ivanovna ekkuris post ilin. Estis terure kaj kompatinde rigardi ŝin, kurantan, plorantan, sufokiĝantan. Sonja kaj Poleĉka ĵetiĝis post ŝin.

Revenigu, revenigu ilin, Sonja! Ho, stultaj nedankemaj infanoj! Polja! kaptu iiin... ja ĝuste por vi...

Kurante ŝi stumblis kaj falis.

ŝi frakasiĝis ĝis sango! Ho Dio! — ekkriis Sonja kiiniĝante super

ŝi.

Ĉiuj kunkuris, amasiĝis ĉirkaŭe, Raskoljnikov kaj Lebezjatnikov alku- ris la unuaj; ankaŭ la oficisto alrapidis, kaj poste la policano, grumbiin- te: "Eh-ma!" kaj svinginte ia manon, antaŭsentante, ke nun aperos zor- goj.

For! for! — li dispelis la premiĝantajn ĉirkaŭe homojn.

ŝi mortas! — iu ekkriis.

Freneziĝis! — diris alia.

Dio, protektu! — diris unu virino, krucosignante sin. — Ĉu la geknabojn oni kaptis? Jen, oni kondukas, la pliaĝa knabino kaptis... Kiaj petolemaj!

Sed kiam oni bone pririgardis Katerinan Ivanovnan, ili ekvidis, ke ŝi tute ne frakasiĝis kontraŭ ŝtono, kiel pensis Sonja, sed la sango kiu pur- purigis la pavimon, ekfiuis ei ŝia brusto tra la gorĝo.

Tion mi scias, tion mi jam vidis, — balbutis la oficisto al Raskol- jnikov kaj Lebezjatnikov, — tio estas ftizo; la sango tiel elfluas kaj su- fokigas. Kun mia parencino, antaŭ nelonge mi vidis, same la sango ek- fluis kaj preskaŭ unu glaso kaj duono... subite... Kion tamen, fari, tuj ŝi mortos?

Ci tien, ĉi tien, al mi! — admonis Sonja, — mi ĉi tie loĝasL jen tiu domo, la dua de ĉi tie... A1 mi, pli rapide, rapide!.. — ŝi ĵetadis sin al ĉiuj. — Por doktoro iu iru. Ho, Dio!

Dank' al la oficisto ĉio estis ordigita, eĉ la policano helpis porti Ka- terinan Ivanovnan. Ili enportis ŝin en la. ĉambron de Sonja jam duon- mortan kaj kuŝiĝis sur la liton. La sangado ankoraŭ daŭris, sed Ŝi jam ŝajne komencis rekonsciiĝi. En la ĉambron ĉiuj eniris samtempe, krom Sonja ankoraŭ Raskoljnikov, Lebezjatnikov, la oficisto kaj policano, kiu antaŭe dispelis la amason, el kiu kelkaj akompanis ilin ĝis la pordo. Po- leĉka. kondukis, tenante je la manoj, Koljan kaj Lenjan, tremantajn kaj plorantajn.

Venis ankaŭ Kapernaumov-oj: li mem, lama kaj kurba strangaspekta homo kun la hirtaj haroj kaj vangoharoj; lia edzino havanta iun kon- stante timigitan rigardon, kaj kelkaj iliaj infanoj, kun rigidiĝintaj pro konstanta miro mienoj kaj kun gapantaj buŝoj. Inter tiu tuta publiko su-bite aperis ankaŭ Svidrigajlov. Raskoijnikov kun miro rigardis al li, ne komprenante, de kie li aperis, kaj ne memorante lin esti en la strata amaso.

369

Aŭdiĝis voĉoj pri doktoro kaj pastro. Kvankam la oficisto flustris al Raskoljnikov, kc Ŝajne dcktoro nun estos jam superflua, sed tamen li or- donis lin voki. Kapernaumov mem kuris.

Intertempe Katerina Ivanovna iom pliboniĝis, la sango por tempo ĉesis flui. ŝi rigardis per malsaneca, sed fiksa kaj penetranta rigardo al pala kaj tremanta Sonja, kiu estis viŝanta de ŝia frunto gutojn de ŝvito; fine, ŝi petis levi ŝin. Oni sidigis ŝin sur la lito, subtenante de ambaŭ flankoj.

Kie estas la infanoj? — ŝi demandis per febla voĉo. — Ĉu vi al- kondukis ilin, Polja? Ho, stultaj!.. Nu, kial vi forkuris... Ho!

La sango ankoraŭ kovris ŝiajn sekiĝintajn lipojn. Ŝi irigis sian rigar- don laŭ la ĉambro, ĉirkaŭrigardante:

Do jen kiel vi loĝas, Sonja! Mi neniam estis ĉi-tie... finfine nun...

Ŝi kompate rigardis al ŝi:

Elsuĉis mi vin, Sonja... Polja, Lenja, Kolja, iru ĉi tien... Nu, jen estas ili ĉiuj, Sonja, prenu ilin... el la manoj en la manojn... kaj por mi sufiĉas!.. Finiĝis la balo! G'a!.. Kuŝigu min, permesu almenaŭ morti trankvile...

Oni denove kuŝiĝis ŝin sur la kusenon.

Kio? Pastron?.. Ne necesas... ĉu vi havas superfluan monon? Mi malhavas pekojn!.. Dio sen pastro devas pardoni min... Li mem scias, kiel mi suferis!.. Kaj se ne pardonos, ja do ne necesas!..

Maltrankvila deliro pli kaj pli kaptis ŝin[25]. De tempo al tempo ŝi tre- meris, ĉirkaŭrigardis, rekonis ĉiujn por momento; sed tuj ŝian konscion denove anstataŭis deliro. ŝi raŭke kaj peze spiris, io kvazaŭ gluglis en la gorĝo.

Mi diras al li: "via ekscelenco!.." — ŝi elkriis, anhelante post ĉiu vorto, — tiu Amalia Ludvigovna... afi, Lenja, Kolja! la manojn sur la zonon, rapide, rapide, glissĉ-glissĉ, pas de basque![26] Frapu per la pie- doj... Estu gracia infano.

Du hast Diamanten und Perlen...*²⁵

PIu kiel? mi volis kanti...

Du hast die schŭnsten Augen, Mfldchen, was willst du mehr?[27]

Nu jes ja! Was willst du mehr, — elpensos li ja, ŝtipulo!.. Afi jes, jen ankoraŭ:

En sunvarmeg', en valo Dagestana...²*

Afi, kiel mi ŝatis... Mi preskaŭ adoris tiun romancon, Poleĉka!.. sciu, ke via patro... ankoraŭ kiel fianĉo kantis... Ho, kiaj tagoj!.. Kiel mi volas, ke ni nun kantu! Sed kiel plu, kiel... Jen mi forgesis... memorigu al mi, kiel? — ŝi emociiĝis ekstreme kaj penis leviĝeti. Fine, per terura, raŭka, rompiĝanta voĉo ŝi ekkantis, ek- kriante kaj anhelante ĉe ĉiu vorto, kun aspekto de iu kreskanta teruro:

En sunvarmeg'!.. en valo!.. Dagestana!.. Kun plumb' en brust'!..

Via ekselenco! — subite ŝi ekhurlis per korŝira kriego kaj dronis en la larmoj, — defendu la orfojn! Memorante la gastamon de mortinta Semjon Zafiaryĉ!.. Eblas eĉ diri aristokrata!.. G'a!.. — ŝi skuiĝis, subite rekonsciiĝinte kaj kun iu teruro ĉiujn ĉirkaŭrigardan- te, sed tuj ŝi rekonis Sonjan. — Sonja, Sonja! — ŝi diris humile kaj tenere, kvazaŭ mirante, ke ŝi vidas ŝin antaŭ si, — Sonja, kara, ĉu vi ĉi tie?

Oni denove levetis ŝin.

— Sufiĉas!.. La tempo... Adiaŭ, malfeliĉa!.. Forkonsumis oni la ĉeva- laĉon!.. Trostreĉi-i-iĝis! — ŝi kriis despere kaj malame kaj ŝia kapo falis sur la kusenon.

Katerina Ivanovna denove svenis, sed tiu lasta sveno daŭris nelonge. Sia palflava, sekiĝinta vizaĝo abrupte kiiniĝis malantaŭen, la buŝo mal- fermiĝis, la kruroj spasme etendiĝis. Si faris tre profundan ekspiron kaj mortis.

Sonja falis sur ŝian korpon, brakumis ŝin kaj tiel senmoviĝis, alpre- minte al ŝi ia kapon al la sekiĝinta brusto de F mortintino. Poleĉka falisal ŝiaj kruroj kaj kisis ilin, plorcgante. Kolja kaj Lenja, ankoraŭ ne kom- preninte, kio okazis, sed antaŭsentante ion tre teruran, kaptis unu la alian per ambaŭ manoj jc la ŝultroj kaj, rigardante unu la alian, subite kune, samtcmpe, malfermis la buŝojn kaj ekkriis. Ambaŭ ankoraŭ estis en siaj kostumoj: li en la turbano, kaj ŝi en vertoĉapo kun la struta plu- mo.

Sed kiel tiu "laŭda atesto" aperis subite sur la lito apud Katerina Ivanovna? ĉi kuŝis apude, ĉe la kuseno; Raskoljnikov vidis ĝin.

Li deiris al la fenestro. A1 li saltis Lebezjatnikov.

Ŝi mortis! — diris Lebezjatnikov.

Rodion Romanoviĉ, mi ŝatus diri al vi du necesajn vortetojn, — aliris Svidrigajlov. Lcbczjatnikov tuj cedis la lokon kaj ĝentile deiris. Svi- drigajlov forkondukis mirigitan Raskoljnikov-on pli profunden en la an- gulon.

Ĉiujn zorgojn, tio estas la sepulton kaj ceteron, mi prenas sur min. Por tio necesas nur mono, kaj vi scias, ke mi havas superfluan monon. Tiujn du birdidojn kaj tiun Poleĉka mi lokos en iun bonan or- fejon, kaj por ĉiu ĝis la adoleskiĝo mi malfermos konton po unu mil kvincent rubloj, por ke Sofja Semjonovna estu tute trankvila. Cetere, an- kaŭ ŝin mi el la marĉo eltiros, ĉar ŝi estas bona junulino, ĉu ne? Do, tiel transdonu al Avdotja Romanovna, ke ŝiajn dek milojn mi jen tiel utiligis.

Por kiuj celoj vi tiel bonfaras? — demandis Raskoljnikov.

E-eh! Homo malfidema! — Svidrigajlov ekridis. — Ja mi diris ke tiu mono estas superflua. Nu, mi simple, pro humaneco, ĉu vi koncedas, ha? Ja ne "pediko" ŝi estis (li indfkis per la fingro en la angulon, kie kuŝis la mortintino), kiel iu olduiino-uzuristino. Nu, koncedu, nu "ĉu Luĵin, efektive, vivu kaj faru kovardaĵojn, kaj ŝi mortu?" Kaj ne helpu mi, tiam ja "Poleĉka, ckzemple, samtien, laŭ la sama vojo ekiros..."

Li diris tion kun la aspekto de iu palpebrumanta, gaja friponeco, ne mallevante la rigardon de Raskoljnikov.

Raskoljnikov paliĝis kaj glaciiĝis, aŭdante siajn proprajn esprimojn, kiujn li diris al Sonja.

Li depuŝiĝis kaj sovaĝe rigardis al Svidrigajlov:

Ki-kiel... vi scias? — li flustris, apenaŭ spirante.

24*

Ja mi ĉi tie, post la muro, ĉe sinjorino Ressliĥ luas ĉambron. ĉi tie estas Kapernaumov, kaj tie sinjorino Ressliĥ, mia delonga kaj fidela amikino. Mi estas najbaro.

371

Ĉu vi?

Mi, — daŭrigis Svidrigajlov, skuiĝante pro rido, — kaj mi povas honeste certigi vin, karega Rodion Romanoviĉ, ke mirinde vi min ekin- teresis. Ja mi diris, ke ni kuniĝos, mi aŭguris ai vi tion, — nu, kaj jen ni kunuĝis. Kaj vi vidos, kia bona mi estas homo. Vi vidos, ke kun mi oni povas vivi...

Parto Sesa

I

Por Raskoljnikov komenciĝis stranga tempo: sur lin kvazaŭ falus ne- )ulo, kovrinta lin en senlima kaj peza soleco. Raskoljnikov poste reme- norante tiun tempon divenis, ke lia konscio fojfoje paliĝis, kaj tiel iaŭris kun kelkaj paŭzoj ĝis la definitiva katastrofo. Li firme kredis, ke iam li pri multo eraris, ekzemple pri la tempo kaj daŭro de kelkaj even- oj. Almenaŭ poste, rememorante kaj penante kompreni tiujn rememo- t)jn, li eksciis multe pri si mem, konsiderante informojn ricevitajn de diaj. Ekzemple, li konfuzis unu okazon kun alia, kiun li kredis sekvo le evento, kiu ekzistis nur en lia imago. Kelkfoje lin konkeris malsane- e-turmenta angoro, transformiĝanta je panika timo. Sed li memoris, ke ♦kazis minutoj, horoj kaj eĉ tagoj plenaj de apatio, konkeranta lin kva- Јŭ spite al la antaŭa timo — apatio simila al la malsaneca indiferento le iuj mortantoj. Tamen ĝenerale, en tiuj lastaj tagoj li mem iel penis iuĝi de la klara kaj plena kompreno de la situacio; kelkaj aktualaj faktoj «ostulantaj senprokrastan klarigon precipe ĝenis lin, sed li ĝojegis pro iberiĝo kaj fuĝo de kelkaj zorgoj, kies forgeso, cetere, minacis plene kaj leeviteble pereigi lin en lia situacio.

Precipe angorigis lin Svidrigajlov: eblas diri, ke liaj pensoj fiksiĝis sur Svidrigajlov. Post la vortoj de Svidrigajlov, tiel minacaj por li, tiel klare diritaj en la ĉambro de Sonja, dum la morto de Katcrina Ivanovna, la ordinara pcnsproccdo iel perturbiĝis. Sed malgraŭ tio, ke tiu nova fakto ekstrcme konfuzis lin, Raskoljnikov ial ne rapidis por klarigi ĝin. Foje, subite trovintc sin en iu fora kaj dezerta urboparto mcditanta ĉe tablo en iu mizcra gastejo, apcnaŭ mcmorante kiel li trafis ĉi ticn, li subite rcmemoris pri Svidrigajlov: li subite tre klare kaj maltrankvile komprenis, ke nccesas plej rapidc renkontiĝi kun tiu viro kaj, cble, trovi la definitivan solvon. Alifoje, veninte ien post la urbolimon, li eĉ imagis, ke li atendas Svidrigajlov-on kaj ke Ĉi tie estas fiksita ilia rendevuo. An- koraŭfoje li vckiĝis frumatene sur tero inter arbustoj, apenaŭ kompre- nante kiel li venis ĉi tien. Cetere, en tiuj du aŭ tri tagoj post la morto de Katerina Ivanovna li jam kelkfoje renkontiĝis kun Svidrigajlov, pre- skaŭ ĉiam en la loĝcjo de Sonja, kien li sencele venis por unu minuto. Tiam ili interŝanĝis kelkajn vortojn, neniam ekparolinte pri la ĉefa pun- kto, kvazaŭ ili mem interkonsentis dume silenti pri ĝi. La korpo de Ka- terina Ivanovna ankoraŭ ne estis entombigita. Svidrigajlov klopodis or- ganizante la sepulton. Ankaŭ Sonja estis ege okupita. En la lasta ren- konto Svidrigajlov klarigis al Raskoljnikov, ke li aranĝis la aferon pri la infanoj de Katcrina Ivanovna, aranĝis sukcese; ke dank' al siaj kontaktoj li sukcesis trovi homojn per kies helpo oni povis rapide loki ĉiujn tri or- fojn en taŭgajn prizorgejojn; ke la mono dcstinita por ili ĉi tie ankaŭ helpis, ĉar pli facilas loki monhavajn orfojn ol la orfojn de mizeruloj. L^: diris ion ankaŭ pri Sonja, promesis baldaŭ mem veni al Raskoljnikov ka, menciis, ke li "Ŝatus interkonsiliĝi; ĉar ege necesas interparoli, kaj estas gravaj aferoj..." Tiu konversacio okazis en la koridoro apud la Ŝtuparo Svidrigajlov atente rigardis en la okulojn de Raskoljnikov kaj post et% silento li subitc mallaŭtigis la voĉon kaj diris:

— Kiel vi, Rodion Romanyĉ, ne similas vin mem? Verel Vi aŭdai kaj rigardas, scd vi Ŝajne komprcnas nenion. Kuraĝiĝu. Ni devas ren- kontiĝi, sed — bcdaŭrindc — multas aferoj propraj kaj fremdaj... Efi Rodion RomanyĈ, — li subite aldonis, — ĉiuj homoj bezonas aeron, ae ron, aeron... Antaŭ ĉio.

Li flankiĝis por preterlasi la enirantajn pastron kaj diakonon. Iii iri por servi rckviemon. Laŭ peto de Svidrigajlov oni ĉlutage servis po di rekviemoj. Svidrigajlov foriris laŭ siaj aferoj. Raskoljnikov iom pripensi kaj decidis postsekvi ia pastron en la loĝejon de Sonja.

Li stariĝis en la pordo. La meso komenciĝis softe, dece, triste. Kon scio pri ia morto kaj ĉeesto de i¹ morto estis por ii ekde la infanaĝo peza kaj mistikc tcrura, krome li jam dcionge nc aŭdis rekviemon. Al- done estis ankoraŭ io terura kaj maltrankviia. Li rigardis al la infanoj: ili genuis ĉe la ĉerko, Polcĉka ploris. Post ili softe kaj timide plorante preĝis Sonja. "Kaj en tiuj Ĉi tagoj Ŝi neniam rigardis al mi, nck diris al mi eĉ unu vorton", — subite pensis Raskoljnikov. La suno hele lumigis la ĉambron; incensa fumo floke supreniĝis, la pastro lcgis la preĝon por la mortintoj. Raskoljnikov staris la tutan meson. Bcnante ĉe la adiaŭo la pastro iel strange ĉirkaŭrigardis. Post la meso Raskoljnikov proksi- miĝis al Sonja. Si subite prenis liajn manojn kaj prcmis sian kapon al lia Ŝultro. Tiu gesto lin mirigis kaj konsternis, estis eĉ strange: kiel? tute sen malŝato, sen abomeno al li, sen eĉ tute eta tremo de ŝiaj manoj! Estis iu profundo de ia humiiiĝo. Almenaŭ li tiel komprenis ĝin. Sonja diris nenion. Raskoijnikov premis ŝian manon kaj foriris. Li fartis terure malfacile. Se li povus en tiu minuto ien foriri kaj resti tute sola, eĉ se por la tuta vivo, li sentus sin feliĉa. Tamen en la iasta tempo, li neniam povis senti sin sola, kvankam li solis preskaŭ ĉiam. Okazis al li foriri ekster la urbon, veni al ĉefvojoj, foje li venis cn iun boskon. Sed ju pli soleca estis la loko, des pli forte li sentis ies proksiman kaj maltrankvi- lan ĉeeston, eble ne teruran, tamen iel tro agacan — tial li rapidis re- veni en ia urbon. Li miksiĝis kun la amaso, vizitis gastejojn kaj drinkej- ojn, iris al la pulbazaro kaj al Sennaja. Tie al li ŝajnis esti pli facile kaj eĉ pii solece. En iu ĉipa gastejo tagofine sonis kantoj: li sidis tie aŭskul- tante dum unu horo kaj li memoris, ke estis tre agrable. Sed poste li denove angoriĝis, kvazaŭ pro turmentaj rimorsoj: "Jen mi sidas kaj aŭskultas kanzonojn, sed ĉu tion mi devas fari?" — ial li pensis. Cetere, li tuj komprenis, ke ne nur tio lin angorigas; ekzistis io postulanta tujan solvon, sed li povis nck pripensi, nck formuli tion per vortoj. Ĉio iel konfuziĝis. "Ne, prefere iu batalo! Prefere denove Porfirij... aŭ Svidri- gajlov... Preferc pli rapide venu iu alvoko, ies atako... Jes ja!" — li pen- sis. Li foriris el la gastejo kaj preskaŭ ekkuris. La penso pri Dunja kaj la patrino ial timigis lin preskaŭ panike. ĉuste Ĉi nokte, antaŭ mateniĝo, li vekiĝis en arbustoj sur insulo KrestovskiJ, tute frostiĝinta kaj febranta. Li direktiĝis hejmen kaj venls jam frumatene. Post kelkhora dormo la febro Ĉesis, sed 11 vekiĝis jam malfrue, je la dua horo posttagmeze.

Li rememoris, ke por tiu tago estis planita la sepulto de Katerina Ivanovna, kaj ckĝojis, ke 11 ne partoprenis. Nastasja alportis por li ma- nĝajon. Li manĝis kaj trinkis kun granda apetito, preskaŭ kun avido. Lia kapo estis pii freŝa, kaj li mem estis pli trankvila ol dum la tri lastaj tagoj. Li eĉ miretis pri la antauaj flusoj de sia panika timo. La pordo malfermiĝis kaj eniris Razumiĥin.

Ha! Vi manĝas, do ne malsanas! — diris Razumiĥin, prcnis seĝon kaj sidiĝis ĉetable kontraŭ Raskoljnikov. Li estis malkvicta kaj eĉ ne vo- lis tion kaŝi. Li parolis kun rimarkebla ĉagreno, sed nek rapidante, nek tro laŭtigante sian voĉon. Estis imageble, ke en li nestiĝis iu speciala kaj ekskluziva intenco. — Aŭskultu, — li rezolute komencis, — diable, ĉiuj vi min tute ne koncernas, scd laŭ tio, kion mi nun vidas, mi vidas klare, ke mi povas kompreni nenion. Bonvolu ne pensi, ke mi venis por enketi vin. Kraĉe! Mi ne volas tion. Eĉ se vi komencus ĉion malkaŝi, ĉiujn viajn sekretojn, mi ne aŭskultos tute, eble mi eĉ kraĉos kaj foriros. Mi venis nur por ekscii persone kaj definitive: unue, ĉu vi estas vere fre- neza? Ekzistas opinio (ie ĝi ekzistas) pri vi, ke vi estas aŭ tre baldaŭ estos freneza — sciu tion. Mi konfesas, ke mi mcm tre inklinis subteni tiun opinion, unue, pro viaj stultaj kaj parte fiaj, neklarigeblaj agoj, kaj due, pro via ĵusa konduto rilate al la fratino kaj patrino. Nur monstro kaj kovardulo, se ne frenezulo, povus agi tiel, kiel vi agis kun ili. Sekve, vi estas freneza.

Kiam vi vidis ilin?

Ĵus. Sed ĉu vi de tiam ilin vidis? Kie vi vagaĉas, bonvolu diri al mi? Mi jam trifoje al vi venis. Hieraŭ via patrino malsaniĝis serioze. ŝi decidis iri al vi, Avcjotja Romanovna ŝin retenis, scd ŝi eĉ aŭskulti ne volis: "Se lr, — ŝi cfiris, — malsanas, aŭ lia menso konfuziĝis, kiu lin povas helpi pli bone ol la patrino?" Ni ĉiuj venis ĉi tien, ĉar ni ja ne povis lasi ŝin sola. Cis via pordo mem ni pctis ŝin trankviliĝi. Ni venis — vi mankis, jcn ĉi tie Ŝi sidis. ŝi sidis dek minutojn, ni siiente staris apud ŝi. ŝi ekstaris kaj diris: "Se li povas foriri el la hejmo, sekve li estas sana kaj forgesis pri la patrino — do, estas honto por la patrino stari sur la sojlo kaj peti lian amon kiel almozon". ŝi revenis hejmen kaj enlitiĝis malsana, nun ŝi febras: "Mi vidas, ke li havas tempon por sia ino". Ŝi opinias, ke tiu sia — do, Sofja Semjonovna — estas via fian- ĉino aŭ konkubino, mi ne scias. Mi tuj iris al Sofja Semjonovna, ĉar mi, frato, volis ĉion ekscii. Mi venis kaj ekvidis, ke la ĉerko staras, la in- fanoj ploras. Sofja Semjonovna provas survesti al ili funebrajn vestojn. Vi ne estas. Mi rigardis tion, petis pardonon, foriris kaj denuncis ĉion al Avdotja Romanovna. Sekve, ĉio ĉi estas absurda, kaj neniu sia ino estas ĉi tie, do — estas frenezo. Sed jen vi sidas kaj voras bovaĵon, kva- zaŭ vi tri tagojn ne manĝus. Vere, ankaŭ la frenezuloj manĝas, sed kvankam vi diris al mi ankoraŭ nenion, vi... vi ne estas frenezulo. Do, diablo vin ĉiujn prenu, ĉi tie estas iu mistero, iu sekreto, sed mi ne vo- las rompi mian kapon super viaj sekretoj. Mi venis nur por insulti, — li konkludis stariĝante, — por faciligi la animon, kaj mi scias kion mi nun faru!

Kion vi nun volas fari?

Sed kial vin koncernas kion mi volas fari?

Gardu vin, ne ekdrinku!

Kicl... kiel vi tion eksciis?

Bagatele!

Razumiĥin silentis dum unu minuto.

Vi ĉiam estis tre prudenta viro kaj neniam, neniam vi estis fre- neza, — subite li rimarkis kun ardo. — ĉuste: mi ekdrinku! ĉis! — Kaj li direktiĝis al la pordo.

Ŝajne antaŭhieraŭ, Razumifiin, mi parolis pri vi kun la fratino.

Pri mi? Sed kie vi povis ŝin vidi antaŭhieraŭ? — abrupte haltis Razumiĥin kaj eĉ paliĝis iomete. Estis videble, ke lia koro pene kaj mal- rapide ekbatis en lia brusto.

ŝi venis ĉi tien sola, sidis ĉi tie, parolis kun mi.

ŝi?

Jes, ŝi.

Sed kion vi parolis... mi volas diri, kion pri mi?

Mi diris al ŝi, ke vi estas tre bonkora, honesta kaj laborema viro. Mi ne diris al ŝi, ke vi ŝin amas, ĉar ŝi mem scias tion.

ŝi scias?

Sendube! Se mi ien foriros, se io okazos ai mi — vi restos por ili providenca. Do, Razumiĥin, por tiel diri, mi transdonas ilin al vi. Mi diras tion, ĉar mi perfekte scias, ke vi ŝin amas, kaj mi estas konvinkita pri la pureco de via koro. Mi scias ankaŭ, ke ŝi vin povos ami, eble eĉ ŝi jam amas vin. Nun vi mem decidu, kiel vi scias: ĉu vi devas aŭ ne devas ekdrinki.

Rodjka... vidu... Nu... Diable! ĉu vi volas ien foriri? Vidu, se ĉio ĉi estas sekreto, estu tiel. Sed mi... mi ekscios la sekreton. Mi cer- tas, ke temas nepre pri io absurda aŭ terure bagatela, kaj vi sola ĉion aranĝis. Cetere, vi estas bonega homo. Bonega!..

Kaj mi volis diri al vi, sed vi intervenis, ke vi tre bone decidis ne interesiĝi pri tiuj misteroj kaj sekretoj. Lasu dume, ne faru al vi zor- gojn. Venos la lempo, kaj vi ĉlon ekscios, ĝuste kiam necesos. Hieraŭ unu homo diris al mi, ke aeron homo bezonas, aeron, aeron! Mi volas nun lin viziti kaj ckscii: kion li volas diri per tio.

Razumiĥin staris cn medito kaj emociiĝo kaj ion rezonis.

"Li estas politika konspiranto! Scndube! Kaj antaŭ ii estas iu rezoluta paŝo — tio sendubas! AIIcl ne povas esti... kaj ankaŭ Dunja tion scias..." — li pensis subite.

Do, vin vizitas Avdotja Romanovna, — li diris skandinte la vor- tojn, — sed vi mem volas renkontiĝi kun la homo, kiu diras, ke necesas pli da aero, pli da aero kaj... sekve ankaŭ tiu letero... ĝi estas de la sama speco, — li konkludis kvazaŭ por si mem.

Kiu lctcro?

Hodiaŭ ŝi ricevis leteron, kiu ŝin tre ekscitis. Tre. Eĉ tro. Mi ek- parolis pri vi — ŝi pctis min silenti. Poste... poste ŝi diris, ke eble ni baldaŭ disiĝos, poste ŝi komencis pro io varme danki min, poste ŝi iris al si kaj ŝlosis la pordon.

ĉu ŝi ricevis leteron? — medite demandis Raskoljnikov.

Jes, leteron, sed ĉu vi ne sciis? Hm.

Ili eksilentis.

Adiaŭ, Rodion. Mi, frato, dum certa tempo... Cetere, adiaŭ, vi ja komprenas, estis certa tempo... Nu, adiaŭ! Ankaŭ mi devas iri.. Mi ne drinkos. Nun ne necesas. Ne!

Li ekrapidis, sed jam elirinte kaj preskaŭ fcrminte post si la pordon, subite remalfermis ĝin kaj diris rigardante flanken:

Cetere! Ĉu vi memoras tiun murdon, nu, jen Porfirij, la olduli- no?.. Sciu, ke la murdinto troviĝis, konfesis mem kaj prezentis ĉiujn pru- vojn. Estas unu cl tiuj laboristoj, farbistoj, imagu — ĉu vi memoras, ke mi eĉ dcfendis ilin Ĉi tie? Kaj jen: tiun sccnon de rido kaj batalo kun sia kamarado, kiam alsupris tiuj du atestantoj kaj kortisto, li intence aranĝis, ĝuste por misgvidi la enketon. Kiom da ruzo, kiom da spirito havas tiu hundido! Tute ne kredcblas, sed li mem klarigis, ĉion li mem konfesis! Kaj mi mem cnkaĉiĝis! Miaopinie li estas vera genio de afek- tado kaj spirito, genio de jura misgvido — do, ni ne miregu! Ĉu povas tiuloj ekzisti? Des pli mi lin kredas, ĉar lia karaktero rompiĝis, kaj li konfesis. Estas pli versimile... Sed mi, en kian kaĉon mi tiam trafis! Por ili mi pretis grimpi sur muron!

Bonvolu diri, kiel vi tion eksciis kaj kial tio vin interesas? — kun rimarkebla emociiĝo demandis Raskoljnikov.

Ĉu? Kial tio min intcresas? Jen vi demandis!.. Min Porfirij infor- mis, inter la aliaj. ĉuste dc li mi prcskaŭ ĉion cksciis.

Porfirij?

Jcs, Porfirij.

Sed kion... li kion? — timigite dcmandis Raskoljnjkov.

Li ĉion al mi perfekte klarigis. Psikologie klarigis, laŭ la propra maniero.

Ĉu li klarigis? Ĉu li mem al vi klarigis?

Li mem, niem. Adiaŭ! Poste mi al vi ankoraŭ ion rakontos, sed nun mi havas afcron. Ja... estis tempo, kiam mi pcnsis... Scd ne gravas. Poste!.. Kial mi nun drinku? Vi min ebriigis eĉ sen vino. Ja mi ebrias, Rodjka! Senvine mi ebrias nun, sed — adiaŭ! Mi vcnos. Baldaŭ.

Li foriris.

"Vere li estas politika konspiranto, tio estas senduba, senduba! — definitive decidis por si mem Razumiĥin, lantc malsuprante laŭ la ŝtu- paro. — Ankaŭ la fratinon ii engaĝis. Ili komencis rendevui... Ja ankaŭ ŝi al mi aludis. Laŭ multaj Ŝiaj vortoj... vortetoj... aludoj, ĉio rezultas ĝuste tiel... Ja alimaniere ne klarigeblas tiu pelmelo. Hm! Sed mi ja ek- pensis, ke... Ho, Dio, kion mi preskaŭ ekkredis. Jes, estis pensopertur- bo, kaj mi tre kulpas antaŭ li. ĉuste tiam ĉe la lampo, en la koridoro, li perturbis mian cerbon! Kraĉ! Kiel fia, kruda, kovarda estis tiu mia penso. Bravulo estis Mikolka pro la konfeso... Kaj ĉio antaŭa nun bone klariĝas! Lia tiama maisano, liaj ĉiam strangaj agoj. Ankaŭ pli frue, en la universitato, li estis ĉiam tre morna kaj sombra... Sed kion nun si- gnifas tiu lctero? Ankaŭ ĉi tie io kaŝiĝas. Kies letcro? Mi suspcktas... Hm. Nc, ĉion ĉi mi ekscios".

Li rememoris kaj pripensis Ĉion pri Duneĉka, kaj lia koro haltis. Li impete ekkuris.

Raskoljnikov tuj post la foriro de Razumiĥin ekstaris, turnlĝis al la fenestro, venis cn unu angulon, en alian, Ŝajne forgesinte pri denseco de sia kaĝo kaj dcnove sidiĝis sur la sofo. Li kvazaŭ tute renoviĝis; de- nove batalo — do, apcris eliro!

"Jes, troviĝis ellro! Jam Ĉio tro peziĝis, Ŝtopiĝis, komencis tro tur- mente opresi, iu opio atakis. Post la sceno kun Mikolka Ĉe Porfirij li su- fokiĝis sen la cliro, en denso. En la sama tago post Mikolka okazis sce- no Ĉe Sonja, klam li kondutls kaj flnis tute ne tiel kiel II imagis an- taŭe... sekve, 11 febllĝis raplde kaj radlke! Unumomente! Ja 11 tlam konsentls kun Sonja, 11 mem konsentis, per la koro, ke li tlel kun tiu pezo sur la koro ne povos vivi... Sed Svidrigajiov? Svidrigajlov estas enigmo... Svidrigajlov incitas lin, vere, sed iel en alia dimensio. Kontraŭ Svidrigajlov li ankoraŭ batalos. Ankaŭ Svidrigajlov, eble, estas eliro, sed Porfirij estas tute alia afero.

Do, Porfirij mem klarigis al Razumiĥin, psikologie kiarigis al li. De- nove li komencis subŝovi sian damnindan psikologion! Sed Porfirij? Ĉu vere Porfirij povus kredi almenaŭ por unu minuto, ke kulpas Mikolka, post ĉio tiam okazinta inter iii, post tiu sceno inter kvar okuloj, antaŭ la apero de Mikolka — kiu sccno havas nur unu evidentan kiarigon? (Antaŭ Raskoljnikov en tiuj tagoj kelkfoje ekflamis kaj fragmente rebil- diĝis tiu sceno ĉe Porfirij — rememoron pri la plena sceno li ne povus elporti). Inter ili estis diritaj tiaj vortoj, tiaj movoj kaj gestoj fariĝis, tiajn rigardojn ili interŝanĝis, per tia voĉo estis io dirita, tiajn limojn ili atingi^ ke post tio ne Mikolka — Porfirij lin komprenis komplete post la unuaj vortoj kaj gestoj — nenial Mikolka povis ŝanceli la bazon de liaj konvinkoj.

Diable! Eĉ Razumiĥin lin eksuspektis! La sceno en la koridoro, ĉe la lampo, ne pasis senefike. Kaj li impetis al Porfirij. Sed pro kio Porfirij lin komencis tiel trompi? Por kiu celo li turnis la atenton de Razumiĥin al Mikolka?

Nepre li ion elpensis, li havas intencojn, sed kiujn? Vere, post tiu mateno pasis multa tempo — tro multa, kaj Porfirij sin nek vidigis, nek aŭdigis. Tio estas pli malbona..."

Raskoljnikov prenis la kaskedon kaj enpensiĝinte forlasis la ĉambron. La unuan tagon dum tiu tempo li sentis sin klarmensa. "Necesas klarigi ĉjon kun Svidrigajlov, — li pensis, — ajnakoste, laŭeble rapide: ŝajne li atendis, ke mi mem al li venu". Kaj tiumomente ega malŝato vekiĝis en lia laca koro, kaj li eble povus nun mortigi iun el tiuj du: Svidrigajlov aŭ Porfirij. Almenaŭ li sentis, ke se ne nun, do poste li kapablos tion fari. "Ni vidos, ni vidos", — li senvoĉe ripetis.

Sed apenaŭ li malfermis la pordon, en la koridoro li subite koliziis kun Porfirij mcm. Tiu estis venanta al li. Raskoljnikov por unu minuto stuporiĝis. Estis strange, ke li ne miris pri la veno de Porfirij kaj pre- skaŭ ne ektimis lin. Li nur tremeris, sed rapide, tuje pretiĝis. "Eble la fino! Sed kiei li sukcesis tiel softe, kate aliri, kaj mi aŭdis nenion? Ĉu li kaŝaŭskultis?"

— Ne atendis vi tiun gaston, Rodion Romanyĉ, — ridante krietis Porfirij Petroviĉ. — Mi jam delonge intencis veni, ĵus mi iris kaj pensis — kial mi ne eniru por kvin minutoj? Ĉu vi intencas foriri? Mi ne longe restos. Nur por unu cigaredo, se vi permcsos.

— Sidiĝu, Porfirij PetroviĈ, sidiĝu, — petis la gaston Raskoljnikov kun tiom kontcnta kaj amika aspekto, ke li mem mirus, se li vidus sin. Ja venis la tempo por elĉerpi restaĵojn kaj feĉojn! Okazas tiel, ke iu ho- mo eltenas duonan horon de morta timo antaŭ rabisto, sed kiam tiu me- tas tranĉilon al lia kolo, tiam la timo subite vanuas. Li sidiĝis rekte kon- traŭ Porfirij kaj rigardis lin sen palpebrumi. Porfirij stretigis la okulojn kaj komencis bruligi cigaredon.

"Sed parolu, parolu jam, — tiuj vortoj preskaŭ elsaltis el la koro de Raskoljnikov. — Nu, kial do vi ne parolas?"

II

Afi, tiuj cigaredoj! — finfine komencis Porfirij Petroviĉ bruliginte la cigaredon kaj reakirinte la spiron, — nocaj, ege nocaj, sed mi ne po- vas ĉesi fumi. Mi tusas, la gorĝo estas iritata, plie anhelado. Mi estas — sciu tion — timema, mi veturis antaŭ nelonge al B-n¹, tiu ĉiun pa- cienton minimume dum duona horo ekzamenas; li eĉ ekridis rigardante al mi, li kaj frapis kaj stetoskopis: ne taŭgas por vi tabako, li diras in- teralie, kaj la pulmoj tro vastas. Sed kiel mi ĉesu? Per kio mi ansta- taŭigu? Mi ne drinkas, jen la plago, ha-ha-ha, ne drinkas, jen la plago! ĉio estas relativa, Rodion Romanyĉ, ĉio estas relativa.

"Ĉu li denove siajn formalaĵojn komencas?" — naŭzite pensis Ras- koljnikov. La tuta sceno de ilia lasta renkonto surprize rememoriĝis, kaj la tiama sento alflusis al lia koro.

ĉu vi scias, ke mi jam vizitis vin antaŭhieraŭ? — daŭrigis Porfirij Petroviĉ pririgardante la ĉambron, — en tiun ĉi ĉambron mi jam estis enirinta. Samkiel hodiaŭ mi estis preteriranta kaj deziris laŭvole fari al vi viziton. Mi venis, kaj ia pordo estis tute aperta; mi ĉirkaŭrigardis, iom atendis kaj foriris eĉ ne anoncinte min al la servistino. ĉu vi ne ŝlosas?

La vizaĝo de Raskoljnikov fariĝis ĉiam pli sombra. Porfirij ĝuste di- venis liajn pensojn.

Mi venis por klarigi, kara mia Rodion Romanyĉ, por klarigi. Mi devas kaj ŝuldas al vi klarigon, — li daŭrigis kun rideto kaj ec facile frapetis per sia manplato la genuon de Raskoljnikov. Sed preskaŭ sam- sekunde lia vizaĝo akceptis seriozan kaj zorgoplcnan mienon kaj preskaŭ vualiĝis per tristo je miro dc Raskoljnikov. Li ankoraŭ neniam vidis kaj eĉ ne supozis lian vizaĝon csti tia. — Stranga sceno okazis lastfoje inter ni, Rodion Romanyĉ. Vere, ankaŭ dum nia unua renkonto okazis stran- ga sceno, kvankam tiam... Sed nun jam ĉio agordiĝis! Jen kiel: eble mi estas tre kulpa antaŭ vi — mi komprcnas tion. Ja kicl ni disiĝis; ĉu vi memoras: viaj nervoj kantas kaj la genuoj tremas, ankaŭ miaj nervoj kantas kaj la gcnuoj tremas. Kaj kredu, ke iel ĉio okazis inter ni ne konvene, ne ĝentlemane. Tamen ni estas ĝcntlcmanoj. Almenaŭ ni estas unue ĝentlemanoj, neccsas tion kompreni. Ĉu vi memoras al kio ni ve- nis... estis tute nekonvcnc.

"Pri kio li? Por kiu li min prenas?" — kun mirego demandis sin Ra- skoljnikov levinte la kapon kaj gapinte al Porfirij.

— Mi decidis, ke prefcre mi agu sincere, — daŭrigis Porfirij Petroviĉ iom levinte la kapon kaj mallevinte la okulojn, kvazaŭ dezirante ne plu konfuzi sian antaŭan viktimon per sia rigardo kaj kvazaŭ ignorante siajn pli fruajn manierojn kaj ruzajojn, — jes, tiuj suspcktoj kaj scenoj ne po- vas daŭri longe. Tiam nin Mikolka savis, aliel mi ne scias, al kio ni po- vus veni. Tiu damna urbano ja sidis ĉe mi postvande, ĉu vi imagas? Vi jam certe scias tion; ankaŭ mi scias, ke li poste vizitis vin, sed via tiama supozo ne veras: tiam mi neniun sendis kaj pri nenio mi ankoraŭ ordo- nis. Nu, kiel mi diru; min mem ĉio tiam kvazaŭ frapus. Mi apenaŭ povis la kortistojn inviti — ccrte vi rimarkis la kortistojn, preterirante. Tiam aperis unu ideo, rapide kiel fulmo. Tre firme, komprenu, mi estis tiam konvinkita, Rodion Romanyĉ. Mi pensis: eble mi ellasos ion, sed alion mi kaptos je la vosto kaj tion ĉi mi jam ne ellasos. Tre incitiĝema vi estas, Rodion Romanyĉ. Laŭ via naturo, eĉ tro, apud ĉiuj ceteraj bazaj ecoj de viaj karaktero kaj koro, kiujn — espereble — mi parte kompre- nis. Certe ankaŭ mi eĉ povus kompreni, ke ne ĉiam okazas, ke la homo jen stariĝas kaj eldiras al vi sian tutan vivhistprion. Kvankam tio okazas, speciale, se oni perdigas al la homo ties sinregon, sed tio okazas tre malofte. Ankaŭ mi tion komprenis. Ne, mi pensis, mi bezonas almenaŭ unu streketon! Eĉ la plej etan streketon, kiun eblus preni per la manoj, ke ĝi estu konkreta, sed ne nur tiu psikologio. Mi pensis, ke, se la homo kulpas, oni certe povas ajnokaze atendi de li ion gravan; estas permesate atendi eĉ plej surprizan rezulton. Pri via karaktero, Rodion Romanyĉ, mi tiam plej multe esperis, ĝuste pri via karaktero. Ege mi esperis tiam pri ĝi.

Sed vi... kial vi nun tion parolas... — finfine balbutis Raskoljni- kov, eĉ ne bonc pripensinte la dcmandon. "Pri kio li parolas, — li per- diĝis en siaj pcnsoj, — ĉu li efektive prenas min por senkulpulo?"

Kial mi ticl parolas? Sed mi venis por klarigi, konsiderante tion, por tiel diri, mia sankta devo. Mi volas ĉion al vi ĝiskerne montri, kiel ĉio okazis, la tutan historion de tiu ĉi, por tiel diri, sombriĝo. Mi multe suferigis vin, Rodion Romanyĉ. Sed mi ne estas monstro. Ankaŭ mi komprenas, kiel tion ĉi portas la homo afliktita, sed ficra, ordonema kaj netolerema, precipe netolerema! Mi konsideras vin, sendube, homo no- blega, kun ĝermoj de grandanimeco, kvankam mi konsentas ne kun ĉiuj konvinkoj viaj, pri kio mi devas anonci tuj, rekte kaj absolute sincere, ĉar mi tute ne volas vin trompi. Kompreninte tion mi eksentis al vi ami- kecon. Eble vi ridos responde al tiuj vortoj. Vi rajtas. Mi scias, ke vi min malŝatis jam post la unua renkonto, ĉar, vere, kiel vi min amu? Estu, kiel vi volas, sed miaflanke, mi deziras nun per ĉiuj rimedoj glatigi la faritan impreson kaj pruvi, ke ankaŭ mi estas homo kun koro kaj konscienco. Mi parolas tute sincere.

Porfirij Petroviĉ haltis kun digno. Raskoljnikov sentis fluson de nova timo. La penso, ke Porfirij taksas lin senkulpa, komencis lin subite ti- migi.

Apenaŭ necesas rakonti ĉion iaŭvice, kie ĝi tiam subite komen- ciĝis, — daŭrigis Porfirij Petroviĉ, — tio eble eĉ superfluas. Kaj mi ape- naŭ sukcesos. Nu kiel mi tion klarigu kompreneble? Komence aperis oni- diroj. Kiaj estis la onidiroj kaj de kiu, kaj kiam... kaj pro kiu kaŭzo, propre, la afero vin atingis — mi pensas, ke ankaŭ tio superfluas. Per- sone mi ekintercsiĝis pro hazardo, kiu tutcerte povus esti aŭ ne esti — sed pro kiu hazardo? Mi pensas, ke ne valoras paroli. ĉio ĉi, la onidiroj kaj hazardaĵoj, kuniĝis tiam en mia kapo en unu penso. Mi konfesu sin- cere, ĉar se mi konfesas — mi konfesu ĉion, ke estas mi, kiu unua vin trovis. Ja tiuj oldulinaj notoj sur la objektoj kaj cetere — ĉio ĉi estas absurda. Oni povas centon da tiaĵoj trovi. Mi havis okazon detale infor- miĝi pri la sceno en la polica kontoro, ankaŭ hazarde, kaj ne nur pre- tere, sed de rakontanto aparta, fundamenta, kiu ne konsciante la gra- vecon, mirinde sukcese komprenis tiun scenon. Ja ĉio agordiĝas, Rodion Romanyĉ, agordiĝas, karulo! Nu kial ni ne turniĝu en la konatan direk- ton? Cent kunikloj neniam faras unu ĉeValon, kaj cent suspektoj neniamfaras unu pruvon — tiel tekstas unu el la britaj proverboj, sed tio ja estas prudento, kaj la pasiojn, kaj la pasiojn provu venki, kaj ankaŭ la enketestro estas homo. Mi rememoris ĉi tie vian artikolon, tiun en la re- vueto, Ĉu vi memoras, ke ankaŭ dum la unua vizito vi detale ĝin traktis. Tiam mi moketis, sed nur por provoki vin. Mi ripetas, Rodion RomanyĈ, ke vi estas tre netolerema kaj malsana. Ke vi estas kuraĝa, insolenta, serioza kaj... ke vi sentis, multe sentis, ĉion ĉi mi jam delonge sciis. ĉiujn ĉi sentojn mi konas, kaj artikolon vian lcgis kiel konatan. Dum sendormaj noktoj kaj en furiozo ĝi estis verkata, kun koro leviĝanta kaj haltanta, kun subpremita entuziasmo. Sed danĝeras tiu subpremata, fie- ra entuziasmo de la junularo. Tiam mi moketis, sed nun mi diras, ke mi ĝenerale ŝategas, kiel amatoro, tiun unuan, junan, varmegan, prov- verkon. Fumo, nebulo, en la nebulo kordo tintas². Artikolo via estas ab- surda kaj fantasta, sed en ĝi scintilas vera sinccro, en ĝi estas fiero juna kaj nekoruptebla, en ĝi estas aŭdaco de V despero; ĝi estas artikolo sombra, kaj tio estas bona. Artikolon vian mi tralegis kaj formetis flan- ken, kaj... metinte ĝin mi pensis: "Nu, por tiu homo ĝi ne restos sen- spura!" Ja vere, konfesu, ke post tia komenco ne cblas ne inklini al daŭrigo! Afi, Dio! Ĉu mi diras ion? Ĉu mi nun ion asertas? Tiam mi nur rimarkis. Kio do, mi pensis? Estas nenio speciala, tute nenio, eble eĉ absolute nenio. Kaj tiel pasiiĝi, por mi, enkctestro, ne decas: en miaj manoj estas Mikolka, jam kun faktoj — kiel oni volas, sed ja kun faktoj! Ankaŭ li bazas sin sur psikologio; necesas pri li okupiĝi, ĉar temas pri la vivo kaj morto. Por kio mi nun al vi tion klarigas? Por ke vi sciu kaj per viaj koro kaj cerbo ne akuzu min pri mia tiama minaca konduto. Ne minace, sed sincerc mi diras, he-he! ĉu vi pensas, kc mi tiam ne venis kun traserĉo? Ja mi venis, venis, he-he, venis, kiam vi ĉi tie sur la sofo kuŝis malsana. Ne oficiale kaj ne persone, sed mi venis. ĉiu hareto en via loĝejo estis esplorita, laŭ la freŝaj spuroj, sed — umsonst![28] Mi do pensas: tiu homo nun venos, li venos mem kaj tre baldaŭ. Li kulpas, tial li nepre venos. Alia ne venus, sed ii venos. ĉu vi memoras, kiel sin- joro Razumifiin komencis antaŭ vi malŝekretiĝi? Tion ni aranĝis por lin emocii, kaj por tio intence lanĉis onidiron, ke li ĝin transdonu al vi, kaj sinjoro Razumifiin estas viro, kiu ne tenas en si la indignon. Sinjoro Za- metov unue kaptis vian koleron kaj vian malkaŝan aŭdacon; nu, kiel oni povas subite frap-diri: "Mi murdis!" Tro aŭdace, tro impertinente, mi dopensis: se ii kulpas — li estas tcrura batalanto! Custe tiel mi tiam pen- sis. Mi atendas. Mi atcndas vin kun nctolcro, kaj tiam vi simple sub- premis Zametov-on... jcn ia afero: tiu damninda psikologio havas du fi- nojn, kiel la bastono. Do, mi vin atendas, kaj vi, per la dia volo, venas. Mia koro tuj ekbatis. Efi. Por kio vi tiam venis? Ja via rido, la rido ĉe la eniro, vi ja memoras, mi kiel tra la fenestro tuj ĉion ekvidis kaj kom- prenis. Se mi ne atendus vin tiel aparte, mi nenion rimarkus en via ri- do... Jen kiel gravas havi necesan agordon. Kaj sinjoro Razumiĥin tiam — afi! ŝtono, ŝtono, ĉu vi memoras la ŝtonon, sub kiu la aĵoj estas ka- ŝitaj? Mi preskaŭ vidas ĝin ie en legomejo; ja vi diris al Zametov, ke en legomejo, kaj poste ĉe mi la duan fojon, ĉu? Kaj kiam mi komencis analizi vian artikolon, kiei vi komencis rezoni — ja ĉiun vian vorton oni devis dusence akcepti, kvazaŭ sub ĝi sidus ankoraŭ io! Do, Rodion Ro- manyĉ, tiel mi venis ĝis la lastaj fostoj kaj frunte frapiĝis, kaj mi re- konsciiĝis. Ne, mi diris, kion mi faras? Ja havante deziron, mi diris, ĉion ĉi eblas ĝis la lasta detalo alimaniere interpreti, kaj la rezulto estos eĉ pli natura! Jen la plago! "Ne, mi pensis, prefere mi havu iun stre- keton!.." Kaj aŭdinte pri la sonorilo mi eĉ stuporiĝis, eĉ la tremo min atakis. "Jen, mi pensis, estas la streketo! Jen ĝi!" Tiam mi eĉ ne pri- pensis ĝin, mi simple ne deziris. Tiuminute mi fordonus mil rublojn, proprajn rublojn, nur por rigardi per miaj propraj okuloj kiel vi tiam centon da paŝoj iris kun tiu urbano post kiam tiu al vi "murdiston" rekte diris, kaj vi en tiu cento da paŝoj pri nenio kuraĝis demandi lin!.. Kaj tiu frosto en la spina medolo? Kaj tiuj sonoriloj en la maisano, en la duon-deliro? Do, Rodion Romanyĉ, kial vi poste miru, ke mi kun vi tiajn ŝercojn ŝercis? Kaj por kio vi mem ĝuste en tiu minuto venis? Ja ankaŭ vin kvazaŭ iu puŝis, sendube, kaj se nin ne disigus Mikolka, do... sed ĉu vi memoras tiaman Mikolkan? Ĉu vi bone memoras? Ja estis vera tondro. Ja vera tondro pafis en nebulo, tondra sago! Sed kiel mi ren- kontis lin? A1 tiu sago mi neniom kredis, kiel vi mem bonvolis vidi. Jen ja! Jam poste, kiam vi foriris, kiam li komencis tiel kontentige klarigi kelkajn punktojn, ke mi eĉ miris, sed eĉ je unu groŝo mi lin ne kredis! Jen kio signifas, ke mi firmiĝis kiel diamanto. Ne, mi pensis, morgen frŭh³. Kial ĉi tie povas esti implikita Mikolka?

— A1 mi Razumifiin ĵus diris, ke vi ankaŭ nun Nikolaon akuzas kaj vi mem kredigis tion al Razumifiin...

385

Li ne povis spiri kaj li ne finis. Li aŭskultis en neesprimebla atento, kiel homo, tute lin kompreninta, forgesinte pri si mem. Li timis kredi

25 3aica3 1541kaj ne kredis. En la vortoj, ankoraŭ ambiguaj, li avide serĉis kaj penis kapti ion pli konkretan kaj definitivan.

— Tiu sinjoro Razumifiin! — krietis Porfirij Petroviĉ, kvazaŭ ĝojigita per la demando de plu silenta Raskoljnikov, — he-he-he! Ja necesis de- vojigi sinjoron Razumihin, ia tria estas superflua. Ne, sinjoro Razumifiin ne estas tiu, flanka homo li cstas, li alkuris al mi tute pala... Sed juĝu lin Dio, kial ni lin enmiksu. Sed koncerne Mikolkan, ĉu vi volas scii tiun intrigon, en tiu senco, kiel mi ĝin komprenas? Unue, li estas vera ne- plenkreska infano, kaj tute ne poltrono, sed iel simila al iu pentristo. Mi petas vin ne ridi pro tio, ke mi tiel prezentas lin. Li estas senkulpa kaj tre impresiĝema al ĉio. Li havas la koron. Fantaziulo. Li kaj kantas, kaj dancas, kaj rakontas fabelojn tiel, ke oni venas aŭskulti el aliaj lo- koj. Kaj lernejon li frekventas, kaj ridegas ĝis sveno pro montrata fin- gro, kaj drinkas ĝis frenezo, sed ne pro diboĉemo, nur de tempo al tem- po, infanece, kiam oni lin regalas. Tiam li ŝtelis, kaj ne komprenis tion, ĉar li "ja prenis de sur la tero, sed tute ne ŝtelis". ĉu vi scias, ke li estas skismulo, kaj ne nur skismulo, sed eĉ sektano⁴. En lia familio pli frue estis fuĝuloj⁵, kaj antaŭ nelonge li dum du jaroj, en vilaĝo, estis spirite edukata de certa maljuna skismulo. Tion mi eksciis de Mikolka kaj de zarajskanoj. Sed kio? Li eĉ volis forkuri en dezerton! Li bigotis, nokte preĝis al Dio, legis malnovajn "verajn" librojn forgesante pri ĉio alia. Peterburgo lin ege influis, precipe la virinoj, ankaŭ vino. Tre im- presiĝema, li sian spiritan patron kaj ĉion ceteran forgesis. Mi scias, ke unu pentristo lin ekamis kaj komencis viziti lin, kaj ankaŭ tiu afero al- doniĝis! Nu, li perdis la kuraĝon kaj tuj en la maŝon! Fuĝi! Kion oni povas fari pri la opinio, kiu radikiĝis inter la popolanoj pri nia juro? Ja iujn terurigas la esprimo "oni min juĝos". Kiu kulpas? Kaj kion diros la novaj juĝoj? Ofi, Dio helpu! Jen li rememoris en la prizono pri la patro spirita. La Biblio aperis antaŭ li. ĉu vi scias, Rodion Romanyĉ, kion si- gnifas por kelkaj el ili "suferi"? Ne pro iu, sed tiel simple "necesas su- feri" — do, akcepti ia suferon, des pli akcepti ĝin de 1' potenco. En mia praktiko estis jena okazo: humilega arestito pasigis unu jaron en prizono, nokte li ĉiam ia Biblion legis⁶, tiom intense li ĝin iegis kaj relegis, ĉu vi scias, ke ii tute senkaŭze prenis brikon kaj ĵetis ĝin en la estron, kiu tute neniel lin ofendis. Kaj kiel ĵetis? Intence je unu arŝino flanken por fari neniun domaĝon! Nu, estas klare, kio okazas al arestito, kiu per armo atencas estron. Do, li akceptis la suferon. Same mi komprenas nun, ke Mikoika volas "akcepti ia suferon" aŭ simile. Tion mi scias certekaj fakte. Sed li mem ne scias, ke mi tion scias. Ĉu vi kredas, ke el la popolo aperas tute fantastaj homoj? Oftege aperas! La patro spirita de- nove efikas nun, precipe li rememoriĝas post la maŝo. Cetere, li al mi mem ĉion rakontos. Li venos. Ĉu vi pensas, ke li eltenos? Ne, li ankoraŭ forkonfesos! Mi ekamis tiun Mikolkan kaj esploras lin detale. Kiel vi pensas? Hi-hi. Kelkajn punktojn li tute kredige klarigas, sed pri kelkaj aliaj li scias nenion kaj sidiĝas en flakon; li ne scias, kaj eĉ ne suspek- tas, ke li ne scias. Ne, kara mia Rodion Romanyĉ, kulpas ne Mikolka. La afero ĉi tie estas fantasta, sombra, moderna, kazo de 1' nuntempo, kiam nebuliĝis la homa koro; kiam citiĝas la frazo, ke la sango "freŝi- gas"; kiam la vivo estas predikata en komforto. ĉi tie estas libraj revoj, ĉi tie estas koro incitita per teorioj; ĉi tie videblas rezoluta decido fari la unuan paŝon, sed decido tute aparta — li decidis kvazaŭ falinte de F monto aŭ kampanilo kaj venis por la krimo kvazaŭ sur la fremdaj kru- roj. Forgesinte fermi post si la pordon li mortigis, du homojn mortigis, laŭ sia teorio. Murdis, sed la monon preni ne sukcesis, kaj kion sukcesis trovi, tion metis sub la ŝtonon. Ne sufiĉis al li, ke li suferon portis, kiam li sidis post la pordo, dum oni frapis kaj sonorigis — ne, li poste iris duondelira al la vaka loĝejo por rememori tiun sonorilon, por denove sperti la laŭspinan froston. Eble tio okazis en la malsana stato, sed an- koraŭ: li murdis, sed li kredas sin honesta homo, li malestimas la ce- terajn homojn, li iras kiel pala anĝelo — ne, ne estas Mikolka, kara mia Rodion Romanyĉ, ĉi tie kulpas tute ne Mikolka.

Tiuj lastaj vortoj, post ĉio dirita antaŭe kaj tre simila al rezigno, estis tre surprizaj. Raskoljnikov ektremis per la tuta korpo, kvazaŭ po- nardita.

Sed... kiu do... murdis? — ne elteninte li demandis per la anhe- lanta voĉo. Porfirij Petroviĉ eĉ reĵetis sin sur la seĝan dorson, kvazaŭ la demando lin konsternus.

Ĉu kiu murdis? — li rediris, kvazaŭ ne kredante al la oreloj, — ja vi murdis, Rodion Romanyĉ! ĉuste vi murdis... — .li aldonis preskaŭ flustre, per la voĉo tute konvinkita.

Raskoljnikov forsaltis de F sofo, staris kelkajn sekundojn kaj denove sidiĝis dirante nenion. Konvulsietoj subite trais lian tutan vizaĝon.

25*

Lipeto via, kiel tiam, denove tremetas, — balbutis Porfirij Petroviĉ preskaŭ kunsente. — Rodion Romanyĉ, vi ŝajne min ne ĝuste kompre- nis, — li aldonis post eta paŭzo, — kaj tial vi jene konsterniĝas. Mi venis nome por diri jam ĉion kaj malkaŝe prezenti la aferon.

387

Ne mi murdis, — apenaŭ sukcesis flustri Raskoljnikov, kiel timi- gita eta infano kaptita Ĉe krimeto.

Ne, |uste vi, Rodion RomanyĈ, vi, sed neniu alia, — severe kaj konvinkite reflustris Porfirij.

Ili ambaŭ eksilentis, kaj la silento daŭris strange longe, Ĉirkaŭ dek minutojn. Itaskoljnikov apogis sin sur la tablo kaj mute fingrumis siajn harojn. Porfirij Petroviĉ humile sidis kaj atendis. Subite Raskoljnikov kun malestimo rigardis al Porfirij.

Denove vi pri la samo, Porfirij Petroviĉ! Ĉiam la samaj artifikoj: efektive, kiel tio ne tedas al vi?

Ha, sufiĉas, por kio nun mi artifiku? Alia afero estas, se ĉeestus atestantoj, sed ni ja estas inter kvar okuloj kaj konversacias flustre. Vi mem vidas, ke mi venis ne por peli kaj kapti vin kiel leporon. Ĉu vi konfesos aŭ ne — nun por mi ne gravas. Ja mi sen via konfeso estas konvinkita.

Sed se tiel, do por kio vi venis? — agacite demandis Raskoljnikov. — Mi metas al vi la antaŭan demandon: kial vi ne arestas min, se vi kredas min kulpa?

Jen la demando! Mi respodas al vi laŭpunkte: unue, aresti vin estus por mi malavantaĝe.

ĉu malavantaĝe? Ja se vi estas konvinkita, vi devas...

Kio do, ke mi estas konvinkita? Dume tio estas nur miaj revoj. Kaj kial mi vin por ripozo enŝlosu? Vi mem scias, se vi petas. Ekzemple, se mi venigus al konfronto tiun urbanon, vi ja dirus al li: "ĉu vi ebrias aŭ ne? Kiu vidis min kun vi? Mi simple konsideris vin ebria, kaj ĝuste ebria vi estis", — kion do mi respondus, des pli, ke viaj vortoj estas pli versimiiaj ol la liaj, ĉar en lia depozicto estas nura psikologio — lia mu- zelo tro maldiskretas, sed vi trafas la celon, ĉar tiu kanajlo drinkas kiel funelo, kaj tion oni bone konas. Kaj mi mem jam sincere konfesis al vi kelkfoje, ke tiu psikologio estas dupinta bastono, kaj la dua pinto pli grandas kaj pli versimilas ol la unua, kaj krom tiu psikologio mi havas kontraŭ vi nenion. Kvankam mi vin maigraŭ tio arestos kaj eĉ mem ve- nis (tute maldiskrete) por anticipe averti vin, mi rekte diras al vi (ankaŭ maldiskrete), ke tio estos por mi malavantaĝo. Kaj, due, mi venis al vi, ĉar...

Do, kio estas due? — Raskoljnikov ankoraŭ anhelis.

ĉar mi, kiei mi jam anoncis, devas klarigi al vi. Mi ne volas, ke vi kredu min monstro, des pli, ke mi estas tre sincera al vi, eĉ se vi ne kredas tion. Kaj pro tio, trie, mi venis ai vi kun rckta kaj malkaŝa propono — organizi vian sindenuncon al la polico. Tio portos al vi plu- rajn avantaĝojn kaj ankaŭ por mi, ĉar miaj zorgoj finiĝos. Do, ĉu mi estas sincera?

Raskoljnikov pripensis liajn vortojn dum unu minuto.

Aŭskultu, Porfirij Petroviĉ, ja vi mem diris: nura psikologio, sed vi jam ekpraktikis matematikon. Sed eble vi mem nun eraras?

Ne, Rodion Romanyĉ, mi ne eraras. Mi havas certan streketon. Ja mi trovis tiun strekcton, Dio ĝin donis!

Kiun strcketon?

Mi ne diros kiun, Rodion Romanyĉ. Kaj en ĉiu okazo, nun mi eĉ ne rajtas prokrasti la areston. Do, pripensu: nun por mi estas jam egale, kaj tial mi klopodas sole pro vi. Je Dio, Rodion Romanyĉ, tiel estus pli bone.

Raskoljnikov malice ridetis.

Tio estas ne nur ridinda, sed eĉ senhonta. Eĉ se mi estus kulpa (kaj tion mi tute ne diras), nu kial mi venu al vi kun konfeso, kiam vi jam diris, ke mi sidiĝos al vi por ripozo?

Eĥ, Rodion Romanyĉ, ne tute kredu la vortojn, eble tute ne por ripozol Ja tio estas teorio, mia teorio, sed ĉu mi estas por vi aŭtoritato? Eble eĉ nun mi de vi ion kaŝas. Kial mi ĉion prenu kaj metu antaŭ vi, he-he? Sed, la dua afero: ĉu kia profito? Cu vi scias, ke vi redukton de la prizona tempo povas havi? Ja en kiu minuto, en kiu tempo vi venos? Konsideru tion! Ja vi venos, kiam alia homo surprenis la krimon kaj im- plikis la tutan afcron! Kaj mi ĉion por vi "tie" aranĝos kaj faros, ke via sindenunco — mi ĵuras per Dio — aperos tute neatendita. La tutan psi- kologion ni neniigos komplete, ĉiujn suspektojn pri vi mi forblovos tiel, ke via krimo aspektos simile al freneziĝo, ĉar verdire — ĝi ja estas freneziĝo. Rodion Romanyĉ, mi estas honesta homo, kaj mi agos kon- forme al miaj vortoj.

Raskoljnikov triste eksilentis kaj mallevis sian kapon. Li iom longe pensis kaj finc denove ridetis, sed Ĉi-foje rideto lia estis jam milda kaj trista:

Aĥ, ne necesas! — li diris jam preskaŭ malkaŝante sin antaŭ Por- firij. — Mi tute ne bezonas vian redukton!

Guste tion mi timis! — varme kaj preskaŭ nevole krietis Porfirij, — mi timis ĝuste tion, ke vi ne bezonas nian redukton.

Raskoljnikov triste kaj digne rigardis al li.

Afi, ne malestimu la vivon! — Porfirij daŭrigis, — ĝin vi havas multan antaŭ vi. Kiel ne necesas redukto, kiel ne necesas? Netolerebla homo vi estas.

Kion mi havas multan antaŭ mi?

La vivon! ĉu vi estas profeto? ĉu vi multon scias? Serĉu kaj vi trovos. Eble ĝuste Ĉi tie Dio vin atendas? Kaj ne porctcrne vi havos ka- tenojn...

Do, redukto... — Raskoljnikov ekridis.

ĉu vi ektimis havi la burĝan honton? Eble vi vere ektimis, sed vi tion ne scias, ĉar vi tro junas! Tamen vi ne devas timi aŭ honti sinde- nuncon.

A-aĉ, kraĉ! — malestime kaj naŭzite flustris Raskoljnikov, kvazaŭ ne dezirante eĉ paroli. Li ekstaris, kvazaŭ por foriri ien, sed denove si- diĝis en evidenta angoro.

Jen, kraĉ. Vi perdis la kredon kaj pensas, ke mi al vi krude fla- tas, sed ĉu vi longe jam vivis? Ĉu vi multon komprenas? Vi elpensis teo- rion kaj ekhontis pro la fiasko, pro tio, ke rezultis ne tro originale! Re- zultis ja fie, estas vero, tamen vi ne estas neriparebla fiulo. Tute ne tia fiulo! Aimenaŭ vi ne longe sin mistifikis, sed tuj venis al la lastaj fostoj. Mi opinias, ke vi estas el tiuj, kiuj staras kaj kun rideto rigardas al tur- mentistoj, eĉ se oni tranĉas iliajn intestojn — se ili trovis kredon aŭ Dion. Do, vi trovu kaj vi vivos. Unue, vi devas jam delonge ŝanĝi la ae- ron. Ja suferado estas bona afero. Suferu do. Eble Mikolka pravas, ke li volas suferi. Mi scias, ke vi ne emas kredi, tamen vi ne rompu ia ka- pon, sed fordonu vin rekte al la vivo, sen meditoj; ne angoru — vi estos elportita sur bordon kaj starigita sur la krurojn. Sur kiun bordon? Sed kiel mi povas scii? Mi nur kredas, ke vi vivos ankoraŭ longe. Mi scias, ke vi nun akceptas miajn vortojn kiel parkeritan edifan predikon; sed eble vi ilin poste rememoros, kaj ili taŭgos por vi — por tio mi parolas. Estas bone, ke vi nur la oldulinon mortigis. Sed se vi elpensus alian teo- rion, vi eble povus fari aferon pli hidan je cent milionoj da fojoj! Eble necesas danki Dion — vi ja ne scias — eble Dio por io vin protektas. Sed vi havu la grandan koron, kaj ne tro multe timu. ĉu vi la grandan antaŭan plenumiĝon ektimis? Ne, estas honto timi. Se vi jam faris tiun paŝon, bonvolu firmiĝi. Tia estas la justo. Mi scias, ke vi ne kredas, sed certe, ia vivo elportos vin. Poste vi mem ĝin ŝatos. Sed nun por vi nur la aero estas bezonata, aero, aero!

Raskoljnikov eĉ tremeris.

Sed kio vi estas? — li ekkriis. — Kia profeto estas vi? De kiu alto de V moŝta trankvilo vi tiel saĝajn profetaĵojn eldiras?

ĉu mi? Mi estas jam finita homo, ne pli ol tio. Homo, eble, sen- tema kaj kunsentema, eble eĉ ion scianta, sed absolute finita. Sed vi — tute alia afero: Dio preparis por vi la vivon (kiu scias: eble ĉio pasos kiel fumo, nenio grava okazos). Kiom gravas, ke vi trafos en alian ka- tegorion de la homoj? Ĉu vi domaĝos komforton, vi, kun via koro? Kio do, ke tro longe vin neniu vidos? Qravas ne la tempo, sed vi mem. Fa- riĝu suno kaj ĉiuj vin ekvidos. Suno unue devas esti suno. Kial vi denove miras, ke mi estas tia Ŝillero? Mi vetas, ke vi supozas, ke mi nun volas vin flate konkeri! Sed eble mi vere tiel flatas, he-he-he. Vi, Rodion Ro- manyĉ, al miaj vortoj ne kredu, eĉ neniam kredu plene — tiela estas mia konduto, mi komprenas. Mi nur volas diri, ke vi nun povas bone konkludi: kiom mi estas fia, kaj kiom honesta homo!

Kiam vi planas aresti min?

Eble mi permesos promeni al vi ankoraŭ unu aŭ du tagojn. Pri- pensu, karulo, preĝu al Dio. Kaj por vi estus pli avantaĝe, pli avantaĝe.

Sed se mi forkuros? — strange ridante demandis Raskoljnikov.

—- Vi ne forkuros. Kampulo forkurus. Moda sektano forkurus⁸ — la-

keo de fremda ideo — ĉar al li sufiĉas nur montri fingron, kaj li, kiel subleŭtenanto Dyrka^g, kredos por la tuta vivo tion, kion vi diris. Sed vi, laŭ via teorio, ne plu kredas ion, kun kio do vi forkurus? Kaj kion vi farus forkurinte? Vi post la forkuro fartus fie kaj komplike, sed antaŭ ĉio vi bezonas la vivon, certecon de 1* situacio, konvenan aeron, sed ĉu tie estus aero por vi? Vi forkurus, kaj revenus mem. Sert ni vi neniel nun povas. Kiam mi ŝlosos vin en la prizona fortreso, vi tie sidos dum unu, du aŭ tri monatoj kaj poste, memoru miajn vortojn, vi mem venos eble eĉ por vi mem tute neatendite. Unu horon antaŭe vi eĉ ne pensos pri tio, ke vi venos kun la kulpokonfeso. Mi eĉ kredas, ke vi "decidos akcepti suferon" — vi nun ne kredas al miaj vortoj, sed poste ja vi tiel agos. Ĉar la sufero, Rodion Romanyĉ, estas afero granda; ne atentu, ke mi estas tiel dika, ne necesas; mi ja scias — ne ridu pri tio — la sufero enhavas ideon. Mikolka pravas. Ne, Rodion Romanyĉ, vi ne forkuros.

Raskoijnikov ekstaris kaj prenis la kaskedon. Ankaŭ Porfirij Petroviĉ ekstaris.

ĉu vi volas promeni? La vespero estos bona, gravas ke ne estu fuimotondro. Tamen, ebie, prefere ĝi okazu, ja ĝi refreŝigas.

Ankaŭ li prenis sian kaskedon.

Porfirij Pctroviĉ, bonvolu ne pensi, — Raskoljnikov diris kun se- vera insisto, — ke mi hodiaŭ konfesis. Vi estas homo stranga, kaj mi aŭskuitas vin sole pro ia scivolo. Sed mi al vi konfesis nenion... Bonvolu tion memori.

Certe mi scias kaj mcmoras. Jen kia vi estas — eĉ tremas. Ne zorgu, karulo, estu iaŭ via deziro. Promenu iom, ja tro longe promeni vi ne povos. Por ĉiu okazo mi havas al vi ankoraŭ unu etan peton, — Porfirij aldonis, mallaŭtiginte la voĉon, — la peto estas tre tikla, sed grava. Do, por ĉiu okazo (cetcre, mi tion tute ne kredas kaj opinias vin je tio tute nekapabla), se vi hazarde — nu, tiel, por ĉiu okazo — en tiuj kvardek-kvindek horoj subite havos deziron iel aliel fini la aferon, per tute fantasta maniero: fini la aferon propravole (tute absurda supo- zo, sed vi pardonu min pro |i), lasu kurtan, sed detalan skribaĵon. Al- menaŭ du liniojn, nur du iiniojn, kaj menciu pri la ŝtono: tiel estus tute noble. Nu, karulo, ĝis la revido... agrablajn pensojn kaj bonajn inten- cojn al vi!

Porfirij iel kurbiĝinte eliris evitante rigardi al Raskoljnikov. Raskolj- nikov venis al ia fenestro kaj kun agacita netolero atendis ĝis kiam Por- firij forlasos la domon kaj iom longe foriros de ĝi. Poste ankaŭ li haste eliris el la ĉambro.

III

Li rapidis al Svidrigajlov. Li mem ne sciis, kion li atendis de tiu ho- mo. Sed en tiu nestis iu potenco super li. Unufoje kompreninte tion li jam ne povis trankviiiĝi, kaj nun venis la tempo.

Survoje iin precipe turmentis la demando: ĉu Svidrigajlov estis ĉe Porfirij?

Kiom li povis kompreni kaj li eĉ ĵurus pri tio — ne, li ne estis ĉe Porfirij. Raskoljnikov pensis ankoraŭ kaj ankoraŭ, rememoris la tutan vi- ziton de Porfirij kaj konkludis: ne, li ne estis, certe ne estis.

Sed se li ankoraŭ ne estis, ĉu li iros aŭ ne iros al Porfirij?

Dume al Raskoljnikov ŝajnis, ke ii ne iros. Kial? Li ne povis klarigi tion, sed eĉ se li povus klarigi, nun li ne tre volis rompi sian kapon pri tio. Tio lin turmentis, sed samtempe tio kvazaŭ ne koncernis lin. Estas

strange, eble neniu kredus, sed li nur iel feble, distrite zorgis pri sia nuna, aktuala sorto. Lin turmentis io alia, multe pli grava, pli eksteror- dinara, io konccrnanta lin kaj neniun alian, io tute alia, io ĉefa. Aldone li sentis ekstreman moralan lacon, kvankam lia menso en tiu mateno funkciis pli bone ol dum ĉiuj antaŭaj tagoj.

Ĉu necesis nun, post ĉio okazinta, klopodi por venki tiujn novajn mi- zerajn barojn? Ekzemple, ĉu neccsis klopodi kaj intrigi por ke Svidrigaj- lov ne venu al Porfirij? Ĉu necesis esplori, pristudi, perdi la tempon por iu Svidrigajlov?

Ho, kiel ĉio ĉi tedegis al li!

Sed intertempe ii rapidis al Svidrigajlov. Ĉu li atendis de tiu ion no- van_y vojindikojn, eliron? La dronantoj eĉ pajleron penas kapti! ĉu iu sorto aŭ instinkto estis kuniganta la du virojn? Eble ĝi estis nur laco kaj despero; eble necesis ne Svidrigajlov, sed iu alia, kaj Svidrigajlov nur hazarde aperis? ĉu Sonja? Sed por kio li nun irus al Sonja? Ĉu por de- nove larmigi ŝin? Krome tro timiga ŝajnis al li Sonja. Sonja enkorpigis per si la senkompatan verdikton, neŝanĝeblan solvon. Aŭ ŝia vojo, aŭ lia. Precipe en tiu ĉi minuto li ne povis vidi ŝin. Ne, prefere li provu kun Svidrigajlov: kio li estas? Kaj. li ne povis malkonfesi por si mem, tiun li efektive delonge bezonis por io.

Sed kion komunan ili povis havi? Eĉ iliaj krimoj ne povis esti samaj.. Krome, tiu homo estis tre malagrabla, evidente tro malĉasta, nepre ruza kaj trompema, eble tre malica. Pri li ja cirkulas diversaj onidiroj. Vere, li penis helpi la infanojn de Katerina Ivanovna, sed kiu sciis: por kio li faris tion, kaj kion tiu helpo signifis? Tiu homo ĉiam vartis iujn inten- cojn kaj projektojn.

En la lastaj tagoj antaŭ Raskoljnikov konstante scintilis ankoraŭ unu penso kaj ĝi tre afliktis lin, kvankam li eĉ ne penis forpeli ĝin, ĉar ĝi estis peza por li. Li pensis fojfoje: Svidrigajlov ĉiam turniĝis ĉirkaŭ li, ankaŭ nun li daŭrigis tion fari. Svidrigajlov eksciis lian sekreton. Svidri- gajlov havis intencojn kontraŭ Dunja. Eble li eĉ nun havas ilin? Preskaŭ certe oni povis konstati: jes. ĉu li povas nun, eksciinte lian sekreton kaj tial ricevinte potencon super li, uzi ĝin kiel armilon kontraŭ Dunja?

Foje tiu penso turmentis lin eĉ endorme, sed unuafoje ĝi aperis antaŭ li tiel palpeble kaj klare ĝuste nun, kiam li iris al Svidrigajlov. Nun tiu penso sole kondukis lin al obskura furiozo. Ja tiam ĉio Ŝanĝiĝus ankaŭ en lia propra situacio, necesus tuj malsekretiĝi antaŭ Dunja. Eble nece- sos perfidi sin mem por preventi malprudentajn agojn de Dunja, La le- tero? Hodiaŭ matcne Dunja ricevis iun ieteron! De kiu ŝi povus ricevi leteron en Peterburgo? Ĉu de Luĵin? Vere, tie gardas Razumiĥin, sed Razumiĥin scias nenion. Eble necesos malsekretiĝi ankaŭ antaŭ Razu- miĥin. Raskoljnikov pensis pri tio kun abomeno.

"Ajnokaze necesas laŭeble rapide renkontiĝi kun Svidrigajlov, — li definitive decidis. — Dank' al Dio, ĉi tie ne bezonatas detaloj, sed nur esenco de la afero; sed se li, se li, Svidrigajlov, se li ion intencas kon- traŭ Dunja, se li kapablas, tiam..."

Raskoljnikov tiel laciĝis dum tiu tempo, dum la tuta lasta monato, ke li ne povis solvi similajn problemojn aliel ol per la decido: "Tiam mi lin murdos", — li pensis en frosta despero. Peza sento premis lian ko- ron; li haltis meze de la strato kaj komencis esplori per la okuloj: laŭ kiu strato li iras kaj kien li venis? Li trovis sin en la avenuo -a, je tri- dek aŭ kvardek paŝoj de Sennaja, kiun ii preteriris. La tutan duan eta- ĝon de la liva domo okupis gastejo. ĉiuj fenestroj estis vaste apertaj; la gastejo, juĝante laŭ ia moviĝantaj figuroj en ia fenestroj, estis plenŝto- pita. En la salono triiis kanzonistoj, sonis klarneto kaj violono, tondris tamburego. Aŭdiĝis virinaj ŝrikoj. Li jam volis reveni ne komprenante kial li turnis al ia avenuo -a, sed en unu el la flankaj apertaj gastejaj fenestroj li subite ekvidis Svidrigajlov-on, kiu sidis apud la fenestro ĉe t^blo kun pipo en la buŝo. Tio terure, horore konsternis lin. Svidrigajlov observis kaj pririgardis lin silente kaj, ankaŭ tio konsternis Raskoljni- kov-on, ŝajnis, ke li estis ekstaronta por sukcese eskapi nerimarkita. Raskoljnikov tuj afektis sin ne rimarkinta lin kaj enpensiĝinte rigardis flanken daŭrigante okulrande spioni lin. Lia koro batis maltrankvile. Tu- te ĝuste: Svidrigajlov evidente ne volis, ke oni vidu lin. Li demetis la pipon de la lipoj kaj jam volis kaŝi sin, sed li evidente rimarkis, ke Ra- skoljnikov lin ekvidis kaj observas. Inter ili okazis io simila al la sceno de ilia unua renkonto ĉe Raskoljnikov dum ties dormo. Sur la vizaĝo de Svidrigajlov aperis ruzula rideto, kiu komencis vastiĝi. Ili ambaŭ sciis, ke ili reciproke vidas kaj observas unu la alian. Finfine Svidrigajlov iaŭte ekridis:

— Nu, venu jam, se vi volas, mi estas ĉi tie! — li kriis el la fenestro.

Raskoljnikov leviĝis en la gastejon.

Li trovis lin en tute eta malantaŭa unufenestra ĉambro, komunikiĝan- ta kun la salonego, kie ĉe dudek tabletoj, dum kriado de ia arda kan- zonista koruso, trinkis teon komercistoj, oficistoj kaj muitego da alia po- polo. De ie aŭdiĝis klakado de bilardaj globoj. Antaŭ Svidrigajlov surta- ble staris malfermita botelo da ĉampano kaj glaso duone plena da vino. En la ĉambro troviĝis ankoraŭ knabo-gurdisto kun eta portebia gurdo kaj fortika, ruĝvanga knabino en striita jupo kun la faldoj ŝovitaj sub la zonon, kaj kun tirola ĉapeleto kun rubandoj surkape. ŝi estis eble dek- okjara kaj malgraŭ la aliĉambra korusa kantado, ŝi kantis per siblanta kontralto iun lakean kanzonon akompanate de la gurdisto.

Jam sufiĉas! — Svidrigajlov haltigis ŝin ĉe ia eniro de Raskoljni- kov.

La knabino tuj ĉesis kaj haltis en respekta atendo. Sian rimitan la- keaĵon ŝi kantis kun la sama serioza kaj respckta esprimo de la vizaĝo.

Hej, Filipo, alportu glason! — Svidrigajlov kriis.

Mi ne trinkos vinon, — Raskoljnikov diris.

Kiel vi volas, sed mi ja ne por vi. Trinku Katja! Hodiaŭ mi be- zonas nenion plu. Foriru! — Li verŝis al ŝi plenan glason da vino kaj etendis flavan bileton. Katja fortrinkis la tutan glason, kiel trinkas vinon la virinoj, tio estas: ne forŝirante sin de la glaso, per dudeko da glutoj; ŝi prenis la bileton, kisis la manon de Svidrigajlov, kiu tre serioze per- mesis kisi sian manon, kaj foriris el la ĉambro. Post ŝi ektrenis sin la knabo kun la gurdeto. Ili ambaŭ estis invititaj ei la strato. Svidrigajlov loĝis en Peterburgo malpli ol unu semajnon, sed ĉio ĉirkaŭ li estis ara- nĝita laŭ la malnovmora maniero. La gasteja lakeo Filipo ankaŭ estis "konata" kaj servila. La pordo al la salono estis ŝlosebla. Svidrigajlov fartis en tiu ĉambro kiel hejme kaj pasigis en ĝi, eble, la tutajn tagojn. La gastejo estis malpura, aĉa kaj malpli ol mezkvalita.

Mi iris al vi kaj estis vin serĉanta, — Raskoljnikov ekparolis, — sed kial mi subite turnis de Sennaja al avenuo -a? Mi neniam ĉi tien turnas, nek venas. De Sennaja mi ĉiam turnas dekstren. Ankaŭ ia vojo al vi ne ĉi tie pasas. Apenaŭ mi turnis, tuj — vi! Strange!

Kiel vi ne diras rekte: ĝi estas miraklo?

ĉar ĝi povis esti nur hazardo.

Interesan pensmanieron havas tiu ĉi popolo! — Svidrigajlov ekri- dis, — eĉ en la koro kredante, oni ne konfesas pri miraklo! Vi ja mem diris, ke la hazardo nur "povis esti". ĉi tie ĉiuj estas poltronoj koncerne la propran opinion — vi eĉ ne povas imagi, Rodion Romanyĉ. Mi ne pri vi. Vi havas la opinion, kaj vi ne malkuraĝis ekhavi ĝin. ĉuste per tio vi vekis mian scivolon.

ĉu per nenio alia?

Ja ankaŭ tio sufiĉas.

Svidrigajlov evidente estis emociita, sed nur iomcte; li fortrinkis nur duonan glason da vino.

Al mi ŝajnas, ke vi venis al mi pli frue ol vi eksciis, ke mi ka- pablas havi tion, kion vi nomas opinio, — Raskoljnikov rimarkis.

Tiam estis alia afero. ĉiu havas siajn proprajn paŝojn. Kaj pri la miraklo mi povas diri al vi, ke vi, ŝajne, dormis tra la lastaj du-tri tagoj. Mi mem informis vin pri tiu ĉi gastejo, kaj estas nenio mirakla, ke vi venis senerare — ja mi mem klarigis al vi la vojon, priskribis la lokon, kie ĝi troviĝas, kaj la tempon, en kiu eblas min renkonti ĉi tie. Ĉu vi memoras?

Mi forgesis, — kun miro respondis Raskoljnikov.

Mi kredas. Mi dufoje diktis al vi. La adreso cizeliĝis en via me- moro mekanike. Kaj ĝuste mekanike vi turnis ĉi tien, strikte laŭ la adre- so, mem ne sciante tion. Tiam parolante kun vi mi ne esperis, ke vi komprenas min. Ege vi perfidas vin, Rodion Romanyĉ. Cetere, mi estas konvinkita, ke en Peterburgo multaj homoj promenante parolas kun si mem. ĉi estas urbo de duone frenezaj homoj. Se ni havus sciencojn, tiam medicinistoj, juristoj kaj filozofoj povus fari valoregajn esplorojn pri Peterburgo. MaJofte oni trovas pli da mornaj, bruskaj kaj strangaj influoj al la homa animo, ol en Peterburgo. Kaj la influo dc la klimato! Cetere, ĝi estas la administra centro de la tuta Rusiando, kaj ĝia karaktero de- vas respeguliĝi en ĉio. Sed la afero estas ne en tio ĉi, sed en tio, ke mi jam kelkfoje observis vin dcflanke. Vi eliras el la hejmo kaj ankoraŭ tenas la kapon rekta. Post dudek paŝoj vi mallevas ĝin kaj la manojn metas sur la dorson. Vi rigardas, sed evidente vi ne plu vidas ion antaŭ kaj apud vi. Poste vi ekmovas la lipojn kaj ekparolas kun vi mem, ĉe kio vi sporade liberigas unu brakon kaj deklamas, fine vi haltas meze de vojo porlonge. Tio estas tre malbona. Eble vin ankoraŭ iu rimarkas krom mi, kaj tio povas csti por vi damaĝo. Por mi, esence, tio ne gravas, kaj mi ne resanigos vin, sed vi certe min komprenas.

Sed ĉu vi scias, ke oni gvatas min? — demandis Raskoljnikov, senvole rigardante al li.

Ne, mi scias nenion, — kvazaŭ mire respondis Svidrigajlov.

Sed ni lasu min en paco, — respondis al li Raskoljnikov, paŭtan-

te.

Bone, ni iasu vin en paco.

Prefere diru: se vi venas ĉi tien por trinki kaj vi mem dufoje fiksis por mi tiun ĉi lokon, ke mi venu al vi ĝuste ĉi tien — kial vi ĵus, kiam mi rigardis al via fenestro dc la strato, volis kaŜi vin kaj foriri? Tion mi bonege rimarkis.

He-hc. Scd kial vi, kiam mi staris sur via sojlo, kuŝis sur via sofo kun la fermitaj okuloj kaj afektis dormon, kvankam vi tute ne dormis? Tion mi bonege rimarkis.

Mi povis... havi kaŭzojn... vi mem scias tion.

Ankaŭ mi povis havi miajn kaŭzojn, kvankam vi ilin ne ekscios.

Raskoljnikov mallevis la dekstran kubuton sur la tablon, apogis sian

mentonon sur la fingroj de la dekstra mano kaj fiksis siajn okulojn sur Svidrigajlov. Li dum unu minuto pririgardis lian vizaĝon, kiu ankaŭ pii frue mirigis lin.

ĉi estis stranga vizaĝo, iel simila al masko: blanka, rozvanga, kun la skarlataj lipoj, hele blonda barbo kaj blondaj haroj, ankoraŭ sufiĉe densaj. Liaj okuloj estis iom tro bluaj, kaj ilia rigardo estis iom tro peza kaj senmova. Estis io terure malagrabla en tiu ĉi bela kaj tre juneca, kompare kun la aĝo, vizaĝo. Svidrigajlov havis dandajn, somerajn, faci- lajn vestojn, precipe luksa estis lia ĉemizo. Li havis grandan ringon kun multekosta gemo surringe.

ĉu vere mi ankaŭ kun vi devas perdi la tempon? — subite diris Raskoljnikov komencante paroli kun konvulsia netoleremo kaj rekte, — eble vi estas la plej danĝera homo, kiam vi intencas noci, sed mi ne plu deziras rompi min. Tuj mi montros al vi, ke mi ne tiel alte taksas min, kiel vi evidente kredas. Sciu do, ke mi venis al vi por rekte diri, ke se vi tenas vin plu ĉe via antaŭa plano rilate al mia fratino, kaj se vi volas uzi por tio ion eksciitan de vi en la lasta tempo, mi mortigos vin pli frue, ol vi sukcesos min enkarcerigi. Miaj vortoj estas firmaj, kaj vi scias, ke mi povas realigi ilin. Due, se vi volas ion deklari al mi — ja al mi dum la tuta tempo ŝajnas, kvazaŭ vi volus al mi ion diri — bon- volu deklari tion al mi rapide, ĉar la tempo estas tre valora, kaj eble tre baldaŭ estos tre malfrue.

Sed kien vi tiel rapidas? — demandis Svidrigajlov, scivole rigar- dante lin.

ĉiuj havas siajn proprajn paŝojn, — sombre kaj netolereme eldiris Raskoljnikov.

Ja vi ĵus invitis min al sincera parolo, sed vi mem tuj rifuzas re- spondi la unuan demandon, — rimarkis Svidrigajlov kun rideto. — A1 vi plu ŝajnas, ke mi havas iujn celojn, tial vi suspekte al mi rigardas. Tio estas komprenebla en via situacio. Tamen malgraŭ via deziro, mi ne zorgigos min per konvinkado pri via nepraveco. Je Dio, tio ne valoras ia penon, kaj mi tute ne intencis paroli kun vi pri io speciala...

Sed por kio vi min bezonis? Ja vi tiei rondiris ĉirkaŭ mi.

Vi estas tre kurioza esplor-objekto. Vi piaĉis al mi per via fantasta situacio — jen per kio! Krome, vi estas frato de tiu, kiu min tre inte- resis, kaj de kiu mi ofte pri vi aŭdis kaj mi konkiudis, ke vi havas al ŝi grandan influon — ĉu tio ne sufiĉas? He-he-he! Cetere, mi konfesas, ke via demando tre komplikas por mi, kaj mi nur malfacile provus re- spondi. Ekzemple, vi ja venis nun al mi ne nur pro la afero, sed por ekscii ion novan, ĉu ne? Cu ne? — insistis Svidrigajlov kun sia ruzula rideto, — nu, imagu post tio, ke mi mem ankoraŭ veturante ĉi tien en vagono, esperis ĝuste je vi, je tio, ke ankaŭ vi diros al mi ion novan kaj mi povos iel pliriĉiĝi. Jen kiaj ni estas riĉuloj.

Sed per kio pliriĉiĝi?

Kiel mi klarigu al vi? Ĉu mi scias per kio? Vidu, en kiu gastejaĉo mi pasigas mian tutan tempon, kaj tio sufiĉas por mi, eble ne tute su- fiĉas, sed ja mi devas ie sidi. Ekzemple, tiu povra Katja — ĉu vi vidis? Se mi almenaŭ estus frandulo, kluba gastronomo, sed mi ja eĉ tion po- vas manĝi (li pikis fingre en la angulon, kie sur eta tablo, sur lada te- iereto, kuŝis restaĵo de terura bifsteko kun terpomoj). Cetere, ĉu vi tag- manĝis? Mi manĝetis kaj ne plu deziras. Ekzemple, mi tute ne trinkas vinon. Mi trinkas nenion krom ĉampanon, kaj eĉ tiun ne pli ol unu gla- son dum vespero, sed eĉ pro tio la kapo min doloras. Nur nun, por monteri¹⁰ min, mi petis alporti, ĉar mi intencas iri en certan lokon. ĉuste tial mi kaŝiĝis kiel lernanto, ĉar mi sentis, ke vi malhelpos min. Sed, ŝajne (li eligis horloĝon), mi povas resti kun vi ĉirkaŭ unu horon; nun estas duono post la kvara. Komprenu, se almenaŭ io ekzistus, nu esti bienulo, aŭ patro, aŭ ulano, fotisto, ĵurnalisto... sed nenio, neniu profesio. Foje venas enuego. Mi vere pensis, ke vi diros al mi ion novan.

Sed kio vi estas kaj por kio vi venis ĉi tien?

Kio mi estas? Vi ja scias: nobelo, servis du jarojn en kavalerio, poste ĉi tie en Peterburgo vagis, poste edziĝis al Marfa Petrovna kaj loĝis en vilaĝo. Jen mia tuta biografio.

ŝajne vi estis kartludanto?

Ne, ĉu mi ludanto? Ĉu trompisto estis ludanto?

Ĉu vi estis trompisto?

Jes, mi estis trompisto.

Ĉu okazis, ke oni vin batis?

Jes, okazis. Kio do?

Nu, ja oni povus dueligi vin... kaj, ĝenerale, viglige.

Mi ne kontraŭdiru, krome mi ne estas elita filozofo. Mi konfesas, ke ĉi tien mi venis rapide ĉefe pro la virinoj.

Ja ĵus vi sepultis Marfan Petrovnan.

Jes ja, — Svidrigajlov ridetis kun venka sincero. — Sed kio do? ĉu vi trovas malbona miajn tielajn parolojn pri la virinoj?

Tio estas: ĉu mi trovas ion aĉan en la malĉasto?

En la malĉasto! Kiel vi! Cetere, mi respondu al vi iaŭvice pri la virino ĝenerale; sciu, ke mi babilemas. Diru, kial mi bridu min? Kial mi forlasu la virinojn, se mi trovas en ili plezuron? Almenaŭ iun okupon mi havas.

Do, vi ĉi tie nur la malĉaston esperas?

Jes, kial do ne? Cluiĝis vi al tiu ĉi vorto. Mi ŝatas, ke la demando almenaŭ rektas. En la malĉasto estas almenaŭ io konstanta, nature ba- zita kaj ne efikebla de ia fantazio, io estanta en la sango kiel flagranta braĝeto, eterne flamiĝanta, kion oni longe, eĉ dum jaroj aĝaj, ne povas rapide estingi. Konsentu mem, ĉu tio estas siaspeca okupo?

Kiai vi ĝojas? Ci estas malsano, danĝera malsano.

Ha, jen vi kion celas! Mi konsentas, ke ĝi estas malsano, kiel ĉio transpaŝanta la limojn de ia modereco — kaj ĉi tie nepre transpaŝas sed, unue, ĉiu agas diverse, kaj due, oni certe devas strebi al la mode- reco, eĉ se al la fia, sed kion oni povas fari? Se estus ne tiel, oni eble devus sin mortpafi. Mi konsentas, ke la honesta homo estas devigita enui, tamen ja...

Sed ĉu vi povus vin pafi?

Nu jen! — kun abomeno reagis Svidrigajlov, — mi petas vin ne paroli pri tio, — li rapide aldonis sen la fanfarono, kiu mantriĝis en ĉiuj liaj pli fruaj paroloj. Eĉ lia vizaĝo preskaŭ ŝanĝiĝis. — Mi konfesas mian nepardoneblan malfortaĵon, sed tion mi ŝanĝi ne povas: mi timas la mor- ton kaj ne ŝatas, kiam oni pri ĝi parolas. Ĉu vi scias, ke mi estas iom mistikema.

Ha, la fantomoj de Marfa Petrovna! ĉu ili plu hantas?

Lasu ilin, ne memorigu; en Peterburgo ankoraŭ ne estis, kaj dia- blo iiin prenu! — li kriis iom agacite. — Prefere ni lasu tion, tamen... Hm! Afi, la tempo mankas, mi ne povos longe resti kun vi, bedaŭrinde. Mi ja povus ion rakonti.

Kion vi havas, ĉu virinon?

Jes, virinon, ticl, hazardaĵo... scd mi nc pri tio.

Kaj tiu abomcna medio, ĉu ĝi ne plu cfikas sur vin? ĉu vi jam ne havas la fortojn por halti?

Sed ĉu vi pretcndas je la forto? He-he-hc! Rodion RomanyĈ, vi mirigls min, kvankam mi anticipe sciis, ke tiel okazos. Ja vi parolas al mi pri la malĉasto kaj estetiko! VI estas ŝillero, vi estas idealisto! Certe, ĉio ĉi ĝuste tiel devus okazi, kaj necesus miri, se okazus aliel, en la rea- lo estas tiel strange... Bedaŭrinde, la tempo mankas, ja vi estas tre ku- rioza subjekto! Cetere, ĉu vi Ŝatas ŝilleron? Mi terure ŝatas.

Tamen vi estas terura fanfaronulo! — kun certa abomeno diris Raskoljnikov.

Certe vi ne pravas, ja! — ridegante respondis Svidrigajlov, — ce- tere mi ne disputu, eble mi cstas fanfaronulo. Kial mi ne fanfaronu, se tio estas sendanĝera. Dum sep jaroj mi loĝis en la vilaĝo kun Marfa Pe- trovna, kaj tial atakinte nun tiom saĝan homon kia vi — homon saĝan kaj ege kuriozan — mi vere ĝojas babili, aldone, mi jam fortrinkis tiun duonglason, kaj vaporeto venis en la kapon. Sed ĉefe, ekzistas cirkon- stanco, kiu min tre monteras, sed pri ĝi mi... silentu. Kien vi jam? — kun timo subite demandis Svidrigajlov.

Raskoljnikov intencis stariĝi. A1 li fariĝis kaj peze, kaj sufoke kaj iel malkomforte, ĉar li venis ĉi tien. Li konvinkiĝis, ke Svidrigajlov estas la plej sensignifa kaj maigrava fiulo en la mondo.

A-afi! Rcstu, sidu iom, — Svidrigajlov suplikis, — kaj ordonu, kc oni almenaŭ teon alportu. Sidu, mi ne plu halanĝos, do pri mi. Prefere mi ion rakontu, kiel min virino, uzante vian esprimon, "savis". Per tio mi respondus vian unuan dcmandon, ĉar ŝi estas via fratino. ĉu mi po- vas rakonti? Kaj la tempo pasos pli rapide.

Rakontu, sed mi esperas, ke vi...

Ho, ne angoru! Ja Avdotja Romanovna eĉ en tiom fia kaj sensi- gnifa homo, kia estas mi, povas veki nur la plej profundan estimon.

IV

401

— Eble vi scias (cetere, mi mem jam rakontis al vi), — Svidrigajlov ekparolis, — ke mi ĉi tie troviĝis en prizono por ŝuldantoj pro grandancpagita sumo, nc havante cĉ ctajn rimedojn por pagi. Mi ne detaligu tion, kiel min elaĉetis Marfa Petrovna — ĉu vi scias ĝis kia narkotiĝo foje povas ekami virino? ŝi estis virino honesta, tute nestulta (kvankam absolute malklera). Do, imagu, ke tiu ĵaluzema kaj honesta virino post multaj histerioj kaj akuzoj degnis konsenti je certa kontrakto kun mi, kiun ŝi respektis dum la tuta tcmpo de nia geedza vivo. Ja ŝi estis si- gnife pli aĝa ol mi, krome en ŝia buŝo kvazaŭ ĉiam estis iu najlo. Mi havis en mia animo tiom da porkcco kaj dc siaspeca honcsto, ke mi rek- te deklaris al ŝi, ke mi ne povos esti absolutc fidcla al ŝi. Tiu konfeso furiozigis ŝin, sed mia kruda sincero, ŝajne en iu senco plaĉis al ŝi: "Do, li mem ne volas min kokri, se li antaŭe tiel anoncas", — kaj por la ĵalu- zema virino tio estas plej grava. Post longa larmado ni aranĝis jenan buŝan kontrakton: unue, mi neniam forlasos ŝin kaj ĉiam restos ŝia edzo; due, mi nenicn forveturos sen ŝia permeso; tric, mi ncniam havu kon- stantan konkubinon; kvare, pro tio Marfa Pctrovna pcrmesas al mi foje petoli kun servistinoj, sed nur kun ŝia sekreta permeso; kvine, Dio gardu min de enamiĝo al virino de nia klaso; sese, se min iam — Dio gardu min de tio — konkeros pasio granda kaj serioza, mi devos diri tion al Marfa Petrovna. Cetere pri la lasta punkto Marfa Petrovna estis ĉiam tute trankvila. Ŝi estis saĝa virino kaj ŝi povis koncepti min nur kiel di- boĉulon kaj malĉastulon, kiu ne povas ekami serioze. Sed la saĝa kaj ĵaluza virinoj estas du malsamaj nocioj, jen la plago. Cetere, por objek- tive juĝi la homon oni devas forĵeti kelkajn supcrstiĉojn kaj la kutiman opinion pri la homoj kaj objcktoj inter kiuj ni loĝas. Cetere, mi rajtas esperi je. via juĝo pli ol je ies alia. Eble vi jam aŭdis pri Marfa Petrovna multon stultan kaj ridindan. Efektive, ŝi havis kelkajn vcre ridindajn ku- timojn; sed. mi rekte diras al vi, ke mi sincere bedaŭras multajn malfe- liĉojn, kies kaŭzo estis mi. Nu, jam estas sufiĉe por la deca oraison fundbre[29] pri ia tenera edzino de la tenera edzo. Dum niaj kvereloj mi plejparte silentis kaj ne agaciĝis, kaj tiu ĝentilado prcskaŭ ĉiam celtrafis, ĝi efikis sur ŝin kaj eĉ plaĉis al ŝi; estis okazoj kiam ŝi eĉ fieris pri mi. Tamen vian fratinon ŝi ne toleris. Kiel povis okazi, ke ŝi riskis preni en sian domon, kiel guvernistinon, tiel belan junulinon? Mi klarigas per tio, ke Marfa Petrovna estis virino flama kaj impresiĝema kaj ŝi simple en- amiĝis — enamiĝis fakte — al via fratino. Sed mem Avdotja Romanov- na? Mi tre bone komprenis post la unua rigardo, ke la afero estas tredanĝera, kaj ĉu vi krcdas? — mi eĉ dccidis tute ne atenti Ŝin. Sed Av- dotja Romanovna mem faris la unuan paŝon — ĉu vi kredas aŭ ne? ĉu vi ankaŭ kredas, ke Marfa Petrovna eĉ komence koleris pro mia kon- stanta silentado pri via fratino kaj pro mia indiferento pri ŝiaj senĉesaj laŭdaj kaj amaj vortoj pri Avdotja Romanovna. Mi ne komprenas kion ŝi volis. Kaj Marfa Petrovna sendube rakontis al Avdotja Romanovna mian tutan vivon. Ŝi havis bedaŭrindan trajton: ŝi absolute al ĉiuj ra- kontis ĉiujn niajn familiajn sekretojn, kaj al ĉiuj ŝi plendis pri mi — ĉu ŝi povus escepti tiun novan kaj bclegan amikinon? Mi pensas, ke en iliaj konversacioj temis nur pri mi, kaj, tute sendube, Avdotja Romanovna eksciis ĉiujn sombrajn kaj misterajn fabelojn, kiujn oni atribuas al mi. Mi vetas, ke ankaŭ vi aŭdis ion en tiu speco.

Mi aŭdis. Luĵin akuzis vin, ke vi eĉ kaŭzis morton al infano. ĉu vere?

Mi petas vin lasi en paco tiujn vulgaraĵojn, — kun abomeno kaj malestimo rediris Svidrigajlov, — se vi nepre volas koni tiun ĉi absur- daĵon, iam mi rakontos al vi ĝin aparte, sed nun...

Oni parolis ankaŭ pri iu via vilaĝa lakeo, kaj ankaŭ tiam vi kvazaŭ estus la kaŭzo de io.

Sufiĉe! Mi petas vin! — kun evidenta netoleremo interrompis Svi- drigajlov.

Ĉu temas pri tiu lakeo, kiu venis al vi post la morto por meti ta- bakon en vian pipon... pri kiu vi ja mem al mi rakontis? — ĉiam pii incitiĝis Raskoljnikov.

Svidrigajlov atente rigardis al Raskoljnikov, kaj al tiu ŝajnis, ke en lia rigardo subite brilis malica rigardo, kiel fulmo, tamen Svidrigajlov ekregis sin kaj tre ĝentile respondis:

26*

Jes, ĝuste pri li. Mi vidas, ke ankaŭ vin ĉio ekstreme interesas kaj mi konsideras mia dcvo ĉe la unua oportuna okazo kontentigi vian scivolon laŭ ĉiuj punktoj. Diablo prenu! Mi vidas, ke mi efektive povas ŝajni al iu romantika figuro. Juĝu mem, kiomgrade post tio mi devas danki al mia mortinta Marfa Petrovna pro tio, ke ŝi rakontis al via fra- tino pri mi tiel multon misteran kaj interesan. Mi ne kuraĝas juĝi pri la impreso, sed ĝi, sendube, estis por mi favora. Ĉe la natura maiestimo pri mi de Avdotja Romanovna kaj malgraŭ mia konstanta nervoza kaj hida aspekto, ŝi fine eksentis kompaton al mi, al la finita homo. Kaj kiam la fraŭlina koro sentas kompaton, tio estas por ŝi ege danĝera. Ja ŝi nepre ekvoiis kaj "savi", kaj prudentigi, kaj revivigi, kaj voki al pli noblaj ccloj, kaj rclcvigi por ia novaj vivo kaj laboro, — nu, vi kompre- nas, kion similan oni povas elrevi. Mi tuj komprcnis, ke la birdeto fiugas mem en la reton, kaj mi, miavice, pretiĝis. Kial vi paŭtas, Rodion Ro- manyĉ? J* la afero finiĝis bagatele. (Diable, kiom da vino mi trinkas!) Sciu, ke₍itii ĉiam bedaŭris, de la komenco mcm, ke la sorto nc permesis al via frbtino naskiĝi cn la dua aŭ tria jarccntoj post Kristo, kiel filino de iu princo aŭ reganto, aŭ de iu prokonsulo en Anatolio. Sendube ŝi estus inter tiuj, kiuj akceptis torturon, kaj ŝi certe ridctus, kiam oni bru- ligus ŝian brusfon p_er inkandeska pinĉilo. Ŝi intencc tion akceptus, sed en la kvaita aŭ kvina jarcentoj ŝi forirus en la dezertojn de Egiptujo¹¹ kaj ŝi vivu$ tie tridck jarojn nutrante sin per legomoj, ekzaltoj kaj vizioj. ŝi mem ĝuste tion atendas kaj postulas, ke ŝi povu pro iu plej rapide akceipti suferon, kaj se oni ne donus al ŝi tiun suferon, ŝi povus eĉ salti el la fenestro. Mi ion aŭdis ankaŭ pri sinjoro Razumihin. Onidire, li estas viro prudenta (tion montras ankaŭ lia familinomo — evidente, li estas seminariisto), do li protektu vian fratinon. Unuvorte, -mi ŝajne komprenis ŝin kaj tio min fierigas. Sed tiam, ĉe la komenco de ia ko- natiĝo, kiei vi mem scias, oni estas ial pro io malprudenta kaj stulta, oni eraras kaj misvidas. Diable, kial ŝi tiel bonas? Mi ne kulpas. Unu- vorte min kaptis neeltenebla volupta impeto. Avdotja Romanovna estas pudora terure, nekrcdeble kaj senprecedence. (Bonvolu noti, ke mi ko- munikas tion pri via fratino, kiel fakton. ŝi estas pudora, malsanece pu- dora, kaj tio nocos ŝin malgraŭ ŝia konsiderinda saĝo). En tiu tempo ĉe ni aperis knabino Paraŝa, nigr-okula Paraŝa¹², kiun oni ĵus venigis el alia vilaĝo, ĉambristino, kiun mi pli frue ne vidis, ĉarmeta, sed nekre- deble stulta: ŝi tuj ckploris, ekjelpis por la tuta korto kaj okazis skan- dalo. Foje post tagmanĝo, Avdotja Romanovna intence trovis min en solo en ĝardena alco kaj kun la fiamantaj okuloj postulis, ke mi lasu en paco la povran Paraŝa. Tio estis nia unua koversacio intcr kvar okuloj. Kom- preneble mi konsideris mia devo kontentigi ŝian deziron, mi afektis per- plekson kaj honton, unuvorte: mi bone ludis mian rolon. Komenciĝis renkontoj, sckrctaj paroloj, edifoj, predikoj, petoj, suplikoj, eĉ iarmoj — kredu, eĉ larmoj! Jen kion povas atingi la fraŭlina peno al propagando! Mi kulpigis pri ĉio mian sorton, mi ŝajnigis min esti serĉanta kaj soi- fanta la lumpn kaj finfine mi uzis la plej gravan kaj drastan rimedon por konkero de V virina koro, rimedon, kiŭ neniam kaj neniun trompas kaj kiu efikas sur ĉiujn senescepte. Tiu rimedo estas konata — flato. Nenio en la mondo pli komplikas oi sincero, kaj nenio pli facilas ol flato.

403

Se en la sincero sonas cĉ ia plej eta falso, tuj aperas disonanco sekvanta de skandalo. Sed sc en la flato ĉiuj notoj sonas false, ĝi ankaŭ tiam re- stas agrabla kaj ĝi estas aŭskultata kun plezuro, eĉ se kun kruda ple- zuro, tamen ja kun prezuro. Eĉ se la flato estas tute kruda, en ĝi nepre almenaŭ duono ŝajnas vera. Kaj tio validas por ĉiuj niveloj kaj evolu- Ŝtupoj de la socio. Eĉ la vestalon eblas tenti pcr la flato. Kaj pri la or- dinara homo oni eĉ ne parolu. Mi ne povas scnride rememori kiel mi foje estis deloganta sinjorinon, kiu estis tre fidcla al sia edzo, al siaj infanoj kaj al siaj virtoj. Kiel tio estis ĝoja kaj kiel malmulte mi devis klopodi! La sinjorino estis vere virta, almenaŭ en iu scnco. Mia taktiko konsistis en tio, kc mi ĉiuminute estis humila antaŭ ŝia pudoro. Mi flatis supermezure, kaj apenaŭ akirinte ŝian manpremon aŭ simplan rigardon mi riproĉis min, kc mi atingis tion perforte, ke ŝi rezistis, tiel rezistis, ke mi neniam ion riccvus, se mi ne estus tiel malvirta; ke ŝi, laŭ sia senpekeco, ne atendis mian kovardecon kaj cedis neintence, mem ne komprenante tion, senscie, kaj simile, kaj simile. Do, mi atingis ĉion, kaj mia sinjorino restis tute konvinkita, ke ŝi restis pudora kaj ĉasta, plenumanta ĉiujn siajn devojn, sed pereinta tute hazarde. Kaj kiel ŝi ko- leriĝis kontraŭ mi, kiam mi finfine diris al ŝi, ke ankaŭ ŝi serĉis ĝuon samkiel mi. Povra Marfa Petrovna estis same tre impresata de la flato, kaj se mi dezirus, mi registrus la bienon al mia nomo ankoraŭ dum ŝia vivo. (Tamen mi trinkas terure multe da vino kaj tro babilas). Espereble vi ne ofendiĝos, se mi nun mencias, ke la sama rezulto komencis aperi en la kazo de Avdotja Romanovna. Sed mi mem estis stulta kaj netole- rema kaj tiel mi fuŝis la aferon. Jam pli frue al Avdotja Romanovna kelkfoje ne plaĉis kaj unufoje ege ne plaĉis la esprimo de miaj okuloj, ĉu vi kredas? Unuvorte, en ili ĉiam pli forte kaj neatendinte ekflamis certa fajro, kiu ŝin timigis kaj kiun ŝi finfine matŝategis. Mi ne rakontu la detalojn, sed ni disiris. Kaj mi denove agis stulte kaj komencis tre krude moki tiun propagandon kaj rilatojn. Sur la sceno denove aperis Paraŝa kaj ne nur ŝi. Do, Sodomo. Ho, se vi, Rodion Romanyĉ, vidis almenaŭ unufoje en la vivo la okulojn de via fratino, kiam ili tiel brilas! Ne gravas, ke mi nun estas ebria kaj jam fortrinkis la tutan glason da vino, mi diras la veron, kredu, ke mi poste sonĝis tiun rigardon; la su- suron de ŝia robo mi jam ne povis toleri. Mi jam pensis, ke min atakos epilepsio — neniam mi kredis, ke mi venos al tia furiozo. Do, necesis repaciĝi, sed tio jam ne eblis. Kaj imagu, kion Ai faris tiam? ĉis kia stultiĝo povas konduki la homon furiozo! Neniam entreprenu ion en fu- riozo, Rodion Romanyĉ. Konsiderante, ke Avdotja Romanovna estai mairiĉa (aĥ, pardonu, mi tion ne volis... "Sed ja ne gravas kiel espri miĝas la nocio), sckve ŝi vivas nur el sia laboro vivtenante ankoraŭ 1; patrinon kaj vin (diable, vi denove grimacas) — tial mi decidis propon al ŝi mian tutan monon (tiam mi povus trovi ĝis tridek miloj), ke ŝi po vus forkuri kun mi, ekzemple, en Peterburgon. Kompreneble, mi ĵuri: tuj pri la eterna amo, ĝuo kaj similc. Krcdu, ke mi enamiĝis tiel, ke si ŝi dirus al mi: buĉu aŭ vencnu Marfan Petrovnan kaj edziĝu al mi - tio tuj estus farita! Sed ĉio finiĝis per katastrofo, jam konata al vi, ka vi povas komprcni, kiel mi furioziĝis eksciinte, ke Marfa Petrovna tian trovis tiun fian advokaton Luĵin kaj prcskaŭ preparis la gecdziĝon — kii estis csence la sama, kion proponis ankaŭ mi. Ĉu tiel? tiel? Ja tiel! M rimarkas, ke vi ial komencas tre atente aŭskulti... vi, interesa juna virc

Svidrigajlov senpacience pugnis ia tablon. Li ruĝiĝis. Raskoljniko kiare vidis ke unu aŭ du glasoj da ĉampano, kiujn li nerimarkeble trin ketis po gJuto, efikis sur lin tre malsanece — kaj li decidis uzi la oka zon.

Svidrigajlov ŝajnis al li tre suspektinda.

Do, post tio mi estas tute konvinkita, ke vi vcturis ĉi tien celant mian fratinon, — li diris al Svidrigajlov rekte kaj malkaŝe por pli forti iriti lin.

Afi, sufiĉe, — subite rckonsciiĝis Svidrigajlov, — mi ja diris a vi... kaj krome, via fratino ja ne povas min toleri.

Ankaŭ tion mi kredas, ke Ŝi ne povas, sed temas ne pri tlo.

ĉu vi kredas, ke Ŝi ne povas? — Svidrigajlov duonfermis la oku lojn kaj moke ridetis. — Vi pravas, ke ŝi min ne amas, sed neniam esti certa pri aferoj ckzistantaj inter gecdzoj aŭ geamantoj. Ĉi tie ĉiam esta anguleto, kiu restas nekonata por la tuta mondo, scd kiu estas konati nur al la du. Ĉu vi ccrtas, ke Avdotja Romanovna al mi kun abomeni rigardis?

Laŭ kelkaj viaj vortoj kaj frazoj, mi dum via rakonto komprenis ke vi ankaŭ nun havas planojn kaj senprokrastajn intencojn pri Dunja kompreneble fiajn intencojn.

ĉu? ĉu mi vere povis elbuŝigi tiujn vortojn? — naivege ektimi; subite Svidrigajlov, tute ne atentinta la epiteton atribuitan al liaj inten coj.

Sed ili ankaŭ nun elbuŝiĝas. Nu kial vi, ekzemple, tiel timas' Kion vi nun subite ektimis?

ĉu mi timas? ĉu mi timas vin? Pli ĝuste vi dcvas timi min, cher ami+. Tamen kicl stuite... Cetcre, mi cbriiĝis, mi tion vidas, mi denove preskaŭ malsekrctiĝis. A1 diablo la vinon. Hcj, akvon!

Li kaptis la botclon kaj senceremonie forĵctis ĝin tra la fenestro. Fi- iipo alportis akvon.

Ĉio estas absurda, — diris Svidrigajlov, akvumante viŝtukon kaj metante ĝin al la kapo, — sed mi vin povas haltigi pcr unu vorto kaj transformi Ĉiujn viajn suspcktojn en polvon. Ekzemplc, Ĉu vi scias, ke mi edziĝas?

Tion vi jam dirls pli frue.

Ĉu mi diris? Mi forgesis. Sed tiam ml nc povis dlri certe, Ĉar mi eĉ ne vidis la fianĉinon, mi nur intencis. Sed nun mi jam havas la fia- nĉinon, kaj la afero cstas farita; se mi ne havus scnprokrastajn aferojn, mi nepre vin kunprenus kaj tuj veturigus al ili, ĉar mi Ŝatus peti vian konsilon. Diable! Restas nur dek minutoj. Jen, vidu la horloĝon; cetere, mi rakontos al vi, ĉar ĝi estas interesa afero, mia edziĝo, en sia speco — sed kien vi? ĉu vi denove foriras?

Ne, nun mi certe ne foriros.

Ĉu vi tute ne foriros? Ni vidu! Vere, mi promenigos vin tien, montros la fianĉinon, sed ne nun, kaj nun vi baldaŭ devos iri. Vi dek- stren, mi — liven. ĉu vi konas tiun Resslifi? ĉuste tiun Resslifi, ĉe kiu mi nun loĝas, ha? Ĉu vi aŭdas? Ne, aŭdu, jen tiu pri kiu oni parolas, ke la knabino, en la akvo, vintre, ĉu vi min aŭdas? ĉu vi aŭdas? Nu, ŝi ĉion por mi bakis. Vi — ŝi diris — tiel enuas, prefere distriĝu iom. Ja mi estas homo sombra kaj enua. ĉu vi pensas, ke mi estas ĝoja? Ne, sombra — mi ne nocas, sed sidas en angulo; okazis, ke eĉ tri tagojn oni ne povis min paroligi. Sed tiu kanajlino Rcssliĥ, mi diras al vi, ŝi ja kion planas: mi edziĝos, forlasos la edzinon kaj forveturos, kaj la ed- zino venos al ŝia dispono, kaj ŝi tuj ŝin engaĝos, ĝuste por nia medio kaj eĉ por pli alta. ŝi rakontis, ke estas certa senila patro eks-oficisto, li sidas en fotelo kaj jam la trian jaron li ne povas movi la krurojn. Estas ankaŭ la patrino, damo tre prudenta, do — la patrino. Ilia filo oficas ie en provinco kaj ne helpas ilin. Unu filino edziniĝis kaj ne vi- zitas ilin. Ili havas du etajn nevojn (la propraj familianoj ne sufiĉas), kaj prenis el gimnazio knabinon, sian duan filinon, kiu ankoraŭ ne finis la kurson. Post unu monato Ŝi havos dek ses jarojn, do — post unu mo- nato ŝi rajtos edziniĝi. Edziniĝi al mi. Ni veturis. Tie estis tre ridinde, mi prezentis min: bienulo, vidvo, kun konata nomo, kun bonaj iigoj, kun kapitalo. Kio do, ke mi havas kvindek, scd Si cĉ ne dek scs jarojn? Kiu nun pri tio atentas? Sed ja tio estas alloga, Ĉu? Ja alloga, ha-ha! Se vi vidus, kiel mi ckparolis kun la gepatroj. Oni eĉ pagus por vidi min en tiu tempo. Si eliris, riverencis. Vi povas ŝin imagi: ncdisvolvita florbu- rĝono, ankoraŭ cn kurta robcto, Ŝi ruĝiĝas kaj ckflamas kiel aŭroro (cer- te, Ŝi jam sciis). Mi nc scias vian opinion pri la virinaj vizaĝoj, sed, laŭ mi, tiuj dek ses jaroj, tiuj ankoraŭ infanaj okuloj, tiu timido, tiuj larmoj de V pudoro — laŭ mi tio pli bonas oi la bclcco, kaj Ŝi ja estas aldone vcra biido!.. Blondaj harctoj, Ŝafc buklitaj, pufctaj lipctoj, la kruretoj — vcra trezoro. Do, ni konatiĝis, ml anoncis, ke mi rapidas pro la hejmaj cirkonstancoj, kaj sckvatage, antaŭhicraŭ, lli nin bcnis. Post tiam, ve- nante mi tuj ŝin sidigas sur miajn gcnuojn kaj nc formctas Ŝin de tie... ŝi aŭrorc ruĝiĝas, kaj mi ĉiuminute Ŝin kisas. La patrino, kompreneble, klarigas, ke jcn cstas la edzo kaj tiel devas esti: unuvorte — dolĉa vivo! Kaj tiu nuna fianĉa stato eble estas vere pli bona ol la edza. Kiel oni diras: La naturc ct la vĉritĉ![30] Ha-ha-ha! Mi kun ŝi dufoje interparolis — ŝi ne tro stultas, foj-foje ŝi ĵctas al mi sekretan rigardon, kvazaŭ ar- digante min. Ĉu vi scias, ke ŝia vizaĝo similas tiun de Madono de Ra- faelo? Ja la vizaĝo de Siksta Madono estas fantasta, la vizaĝo de fune- branta beatulino, ĉu vi atentis? Nu, kaj plu simile! La sekvan tagon post la beno mi aĉetis por unu kaj duona miloj da rubloj kaj alveturigis al ili: diamantajn juvelojn, perlan juvelujon kaj arĝentan virinan tualetan skatolon, jen tiel grandan, kun ĉiaj ĵuĵuoj, tiel ke eĉ ŝia madona vizaĝo raĝiĝis. Hieraŭ mi surgenuigis ŝin, eble iom tro senceremonie, kaj ŝi tuj ekflamis, la larmoj ekŝprucis, sed ŝi ne volas montri siajn sentojn, kaj mem tute brulas. Kiam ili foriris por unu minuto, kaj mi restis kun ŝi duope, ŝi subitc ĵetis sin sur mian kolon (unuafoje), brakumis min per ambaŭ brakoj, kisis kaj ĵuris, ke ŝi estos mia obeema, fidela kaj bona edzino, ŝi faros min fcliĉa, uzos por mi sian tutan vivon, ĉiun minuton de sia vivo, ofcros ĉion, ĉion, kaj kompense ŝi volas havi sole mian esti- mon; kaj ŝi diras: "mi nenion, nenion bezonas, ne necesas donacoj!" Konsentu, ke aŭdi tiun konfeson de tia dekses-jara anĝeleto, en tula ro- beto, kun flirtantaj bukloj, kun ruĝo de 1' knabina honto kaj kun larmoj de entuziasmo cn ta okuloj — konsentu, ke tio estas tre alloga. Ja vere alloga, ĉu? Ja ĝi vaioras ion, ĉu? Ja valoras! Nu... aŭskultu... ni veturu al mia fianĉino... nur ne nun!

Do, tiu monstra difercnco cn la aĝo kaj cvolu-nivelo vekas en vi volupton! Ĉu vi efektive ticl cdziĝos?

Kial do ne? Nepre. Ciu mcm pri si zorgas, kaj plcj gaje vivas ĝuste tiu, kiu sukcesas trompi ĉiujn plcj bone. Ha-ha! Sed kicl vi tiel jungiĝis en la virton? Kompatu, patro mia, mi cstas pekema. He-he-he!

Tamen vi prizorgas la infanojn de Katerina Ivanovna. Ceterc... cetere, vi havis por tio iujn kaŭzojn... mi nun ĉion komprenas.

La infanojn mi vere amas, mi egc amas la infanojn, — ekridis Svidrigajlov. — Ci tie mi povas cĉ rakonti al vi kuriozan cpizodon, kiu ankoraŭ daŭras. Veninte ĉi tien, jam en la unua tago mi vizitis kelkajn kloakojn, mi post sep jaroj soifis ilin. VerŜajne vi rimarkis, ke mi ne ra- pidas aliĝi al miaj iamaj amikoj kaj konatoj. Kaj mi penos laŭeble longe resti sen ili. En la vilaĝo de Marfa Pctrovna min mortige turmentis re- memoroj pri tiuj mistcraj lokoj kaj lokaloj, en kiuj kompetenta homo po- vas multon trovi. Diablo prenu! La popolo drinkas, klcra junulo pro far- niento forbrulas en ncrealigeblaj sonĝoj kaj revoj, kripligas sin per teo- rioj; de ie venis judoj, amasigas monon, kaj ĉiuj ceteraj diboĉas. Tiel odoris al mi tlu ĉi urbo de la unuaj horoj sian konatan aromon. Mi ha- zarde trafis al tiel nomata danc-vespero — en tcrura kloako (kaj mi ĝuste Ŝatas tiujn malpurajn kloakojn). Kompreneble estas kankano, kiu en mia tempo mankis. Jes, en tio ĉi estas progrcso. Subite mi rimarkis knabinon, eble dektrijaran, ĉarmc vcstitan, kiu dancis kun iu virtuozo, vizaĝ' al vizaĝe. Sur seĝo ĉe la muro sidis Ŝia patrino. Vi ja povas imagi kiel aspektas la kankano! La knabino konfuziĝas, ruĝiĝas, fine ofendiĝas kaj ekploras. La virtuozo kaptis Ŝin kaj komencis ŝin tumi kaj mcm dan- caĉis antaŭ Ŝi, ĉiuj ridegas — en tiuj momentoj al mi plaĉas nia publiko, eĉ la kankana publiko — kaj krias: "Estas bone. Tiel plu! Ke ne necesas veni kun infanoj!" Mi fajfas pri tio kaj por mi tute ne gravas ĉu oni lo- gike aŭ nelogike sin konsolas. Mi tuj trovis mian rolon, sidiĝis apud la patrino kaj ekparolis pri tio, ke mi mem estas aliurbano, kaj ĉi tie ĉiuj estas malkleruloj, kiuj scias nek distingi la verajn virtojn, nek havi de- can estimon; mi aludis, ke mi havas multan monon kaj invitis ilin veturi per kalcŝo, venigis ilin hejmen, konatiĝis. III ĵus venis kaj luas iun ka- ĝon. Si diris, ke ili — la patrino kaj la filino — konsideras konatiĝon kun mi kiel honoron. Mi sciiĝis, ke ili havas nenion kaj venis por plendi en iu oficejo kaj mi proponis mian helpon. Mi eksciis, ke ili erare veturis al tiu vespero, kredante, kc tie oni vere instruas dancadon; miaflanke mi proponis hclpi al edukado de la juna fraŭlino, al instruado de la franca lingvo kaj dancado. Ŝi akccptis jubile, kiel honoron. Ni plu sub- tenas la rilatojn... Se vi volas, ni ilin vizitos, sed ne nun!

Lasu jam, lasu viajn fiajn anekdotojn, vi — malĉasta, kovarda kaj lasciva homo.

Jen, Ŝillero, Ŝillero, ŝillero! Oŭ va-t-elle la vertu se nicher?[31]¹³ Ce- tere, mi speciale tiaĵojn rakontas al vi por aŭdi viajn eksklamaciojn. Vera ĝuo!

Komprencble, ĉu mi mem por mi ne estas ridinda? — malice bal- butis Raskoljnikov.

Svidrigajlov plenvoĉe ridegis. Poste li krie vokis Filipon, pagis kaj ek- staris.

Kiel ebria mi estas, assez causĉ![32] — li diris. — Vera ĝuo!

Kompreneblc vi sentas ĝuon, — Raskoljnikov ekkriis ankaŭ sta- riĝante, — ĉu por la trivita diboĉulo ne estas ĝuo ĉc la nunaj cirkon- stancoj rakonti pri tiuj aventuroj al la homo, kia mi? — mi konsideras iun monstran intencon el la sama spcco... ĉi ardigas!

Eĉ se tiel, — Svidrigajlov respondis kun certa miro rigardante al Raskoljnikov, — eĉ se ticl, ankaŭ vi cstas vera cinikulo. Vi prezentas tre grandan materialon. Vi povas multon konscii, sed ankaŭ fari vi povas multon. Sed, sufiĉe. Mi sincere bedaŭras, ke mi malmulte parolis kun vi, sed vi ja ne foriros de mi... Nur atendu iom.

Svidrigajiov ekiris. Raskoljnikov sekvis lin. Tamen Svidrigajlov ne estis trc ebria, la vino vaporigis la kapon por nclonge, kaj nun la ebrio estis forlasanta lin. Li estis pri io pensanta, pri io ege grava kaj lia frun- to suikiĝis.

Evidente io emociis kaj angorigis Iin. En sia rilato al Raskoljnikov li en la lastaj minutoj icl subite ŝanĝiĝis. Raskoljnikov rimarkis tion kaj ankaŭ alarmiĝis. Svidrigajlov vekis en li suspekton kaj li decidis lin post- sekvi.

Ili venis sur la trotuaron.

Do, vi iros dekstren, sed mi — liven; ne, eble, inverse, sed — adieu, mon plaisir[33], ĝis la agrabla revido.

Kaj 11 ekiris dekstren, al Sennaja.

Raskoljnikov sekvis lin.

Kion ĝi signifas? — kriis Svidrigajlov, returnante sin, — mi, ŝaj- ne, diris al vi...

6i signifas, ke nun mi ne forlasos vin.

Kie-e-el?

Ili haltis kaj dum unu minuto esploris unu la atian, kvazaŭ mezu- rante pcr la okuloj.

El vlaj duoncbrlaj rakontoj ml deftnltlve konkludis, — bruske tra- nĉis Raskoljnikov, — ke vl ne nur ne rezignis viajn fiegajn intcncojn pri mia fratino, sed vi eĉ pli ol iam cstas okupanta sin pri lli. Mi scias, ke hodiaŭ matene mia fratino riccvis iun lcteron. Vi neniel povis sldi sur- loke... Eble vi povis laŭvoje trovi iun edzinon, scd tio signifas nenion. Mi deziras persone ccrtiĝi...

Raskoljnikov apenaŭ povus formuli, kion li mem dcziras, kaj pri kio nome li deziras ccrtiĝi persone.

Tre interese! Ĉu vi volas, ke mi alvoku policiston?

Voku.jam!

Ili denove staris vid-al-vide ĉirkaŭ unu minuton. Finfine, la vizaĝo de Svidrigajlov ŝanĝiĝis. Kompreninte, ke Raskoljnikov ne timas la mi- nacon, li subite akceptis tre gajan kaj amikan mienon.

Kia vi estas! Mi intence ne parolas-kun vi pri via afero, kvankam min, certe, la scivolemo turmentas. Fantasta afercr. Mi decidis. fari tion alifoje, sed vi, vere, kapablas tenti eĉ mortinton... Nu, ni iru, sed mi anticipe diras, ke nun mi iros hejmen por unu minuto, mi prenos mo- non, ŝlosos la pordon, luos fiakron kaj veturos al la Insuloj por la tuta tago. ĉu vi vere volas kuniri?

Dume mi iros en la loĝejon, tamen ne al vi, sed al Sofja Semjo- novna por pardonpeti pro mia neĉeesto en la sepulto.