Крыж памяці, меч лёсу

Часы Вялікага Княства Літоўскага

1245 - няўдалы рабаўнічы наезд наваградскіх і нальшанскіх дружынаў на Таржок і Бежацк.

1246 - рабаўнічы наезд наваградцаў і літвы на Валынь, паражэнне на зваротным шляху ад галіцкага войска.

1246 - спусташальнае ўварванне мангола-татараў у паўднёвыя раёны Беларусі.

1248 - рабаўнічы напад яцвягаў князя Скамонда на Ўладзіміра-Валынскія землі.

1248 - пачатак 6-гадовай вайны наваградцаў на чале з князем Міндоўгам з князем Данілам Галіцкім за вяршэнства ў стварэнні новай дзяржавы пасля зруйнавання татарамі Кіева.

1249 - легендарная бітва наваградцаў і літвы на чале з князем Міндоўгам з татарамі хана Койдана каля Крутагор'я.

1249 - рабаўнічы напад галіцка-валынскіх князёў на Ваўкавыск і наваградскую зямлю.

1251 - захопніцкі паход галіцка-валынскага войска разам з пінскім і тураўскім палкамі на Наваградак і Горадню.

1252 - паход жамойцкіх князёў Таўцівіла і Едзівіда на Смаленск.

1253 - рабаўнічы паход наваградскіх і літоўскіх дружынаў на землі Вялікага Ноўгарада.

1253 - захопніцкі паход галіцкага войска на Наваградак, валынскіх палкоў - на Горадню.

1253 - хрышчэнне князя Міндоўга, ягонага баярства ў каталіцкую веру. З'яўленне ў Наваградку каталіцкага касцёла. Простае падпарадкаванне наваградскай кафедры папе рымскаму, а не лівонскаму біскупу, што забяспечвала Міндоўгу большую падтрымку касцёла. Каралеўская каранацыя Міндоўга ў Наваградку.

1255 - захопніцкі сумесны паход галіцкага войска і мазураў на чале з мазавецкім князем Земавітам на Берасцейшчыну на яцвягаў. Вынішчэнне яцвяжскіх паселішчаў і княскага роду Сцекінтаў.

1255 - рабаўнічы захоп і разбурэнне Любліна палкамі наваградцаў і літвы на чале з Міндоўгам.

1256 - захопніцкі паход на яцвягаў галіцкага і валынскага войска, ваўкавыскага, свіслачскага, наваградскага палкоў. Вывад мноства яцвягаў у палон.

1258 - рабаўнічы наезд наваградцаў на смаленскі горад Вайшчыну, перамога над смаленскім войскам каля Таржка.

1258 - вызваленне князем Войшалкам Наваградка з-пад улады галіцкіх князёў, палон князя Рамана Данілавіча, якога мусіў выкупляць бацька - князь Даніла Галіцкі.

1259 - рабаўнічы наезд на Наваградскія землі і літву татарскага войска хана Бурундая разам з саюзнымі войскамі галіцка-валынскіх князёў. З гэтага года па 1338 год татары разам з уладзіміра-валынскімі князямі хадзілі на Наваградскую дзяржаву 7 разоў, але не здолелі перамагчы.

1260 - вяртанне князя Міндоўга да язычніцкай веры, выгнанне каталіцкіх святароў. (Палітычная памылка Міндоўга, якая аднавіла на наступнае стагоддзе крыжовыя паходы на Вялікае Княства.)

1260 - разгром крыжакоў аб'яднанымі сіламі наваградцаў, літвы, прусаў у буйной бітве каля возера Дурбе.

1262 - разбуральны паход наваградцаў, літвы, палачанаў на Мазовію ў помсту за крыжовы паход мазураў разам з немцамі на яцвягаў. Захоп і спаленне сталіцы мазураў Плоцка, спаленне Варшавы. Забойства мазурскага князя Земавіта.

1263 - змова князёў Трайняты і Даўмонта супраць Міндоўга. Забойства нальшанскім князем Даўмонтам вялікага князя Міндоўга і яго малодшых сыноў за абразу (адняцце жонкі).

1263 - паход наваградцаў, літвы, палачанаў на Бранскае княства.

1264 - забойства наваградскім князем Трайнятам свайго сваяка, полацкага князя Таўцівіла пад час княжацкай міжусобіцы.

1264 - забойства князя Трайняты канюшымі князя Міндоўга, арганізаванае яго старэйшым сынам князем Войшалкам.

1264 - разгром наваградскім князем Войшалкам князёў Нальшчы і Дзяволтвы. Уцёкі князя Даўмонта разам з дружынай у Пскоў.

1265 - рабаўнічы напад пскоўскага палка на чале з князем Даўмонтам на Нальшу і Наваградчыну.

1267 - рабаўнічы сумесны паход дружынаў Вялікага Ноўгарада і Пскова на чале з князем Даўмонтам на нальшу, літву і Полаччыну.

1274 - вайна наваградцаў і літвы на чале з князем Трайдзенем з аб'яднанымі сіламі галіцка-валынскіх і татарскіх князёў.

1274 - захоп гарадзенскім і наваградскім палкамі на чале з князем Трайдзенем польскага горада Драгічына над Бугам.

1275 - рабаўнічы аб'яднаны паход галіцкіх, валынскіх, бранскіх палкоў разам з мангола-татарамі хана Менгу-Цеміра на Наваградскае княства. Захоп і разрабаванне Наваградка.

1276 - перасяленне часткі прусаў на сталае жыхарства пад Горадню і ў Слонім дзеля выратавання ад крыжакоў.

1276 - рабаўнічы наезд валынскіх дружынаў на Берасцейшчыну. Бітва наваградскага войска з валынянамі каля Камянца.

1277 - спусташальны паход галіцка-валынскіх князёў разам з мангола-татарамі на Наваградак і Горадню. Перамога наваградскім князем Трайдзеням заваёўнікаў у бітве каля Горадні.

1279 - рабаўнічы паход тэўтонскіх крыжакоў на Наваградак. Перамога наваградскага войска над крыжакамі.

1281 - вызваленне наваградскім войскам ад лівонскіх крыжакоў Ерсікі.

1283 - захоп яцвяжскіх заходніх земляў Тэўтонскім ордэнам. Задушэнне прускага і яцвяжскага паўстання. Пераход часткі яцвягаў на сталае жыхарства на Скідзельшчыну і пад Дзятлава.

1283 - рабаўнічы паход войска Вялікага Княства Літоўскага на Сандамірскую зямлю (Польшча).

1284 - напад лівонскіх крыжакоў на Горадню. Горад быў захоплены з-за здрады сярод абаронцаў і значна разбураны.

1284 - перамога наваградцаў і літвы на чале з легендарным князем Рынгольдам над злучанымі войскамі татараў і рускіх князёў Святаслава кіеўскага, Льва ўладзімірскага і Дзмітрыя друцкага ў бітве каля вёскі Магільна.

1286 - рабаўнічы паход войска Вялікага Княства на Польшчу, заваёва горада Добжына.

1287 - рабаўнічы напад татарскіх палкоў на наваградскія і літоўскія (панёманскія) землі.

1291 - рабаўнічы паход наваградскага войска на чале з князем Віценем на польскія Куявы.

1294 - задушэнне наваградскімі, полацкімі, гарадзенскімі палкамі на чале з вялікім князям Віценем паўстання жамойцкіх баяраў, схільных да саюза з тэўтонскімі крыжакамі.

1296 - два рабаўнічыя напады запар на Горадню крыжакоў Тэўтонскага ордэна. Вынішчэнне гарадскіх пасадаў.

1296 - рабаўнічы паход наваградцаў на чале з князем Віценем на Мазоўшу.

1298 - перамога войска Вялікага Княства Літоўскага разам з рыжскім апалчэннем над лівонскімі рыцарамі ў бітве на рацэ Трэйдры.

1305 - пераможная бітва войска наваградскай дзяржавы - Вялікага Княства Літоўскага - з крыжакамі ў Жамойці.

1306 - напад крыжацкіх адделаў на Гарадзенскі замак.

1306 - паход войска наваградскай дзяржавы на чале з князем Віценем на польскія землі. Ліцвінскія палкі дашлі аж да Каліша.

1307 - вызваленне войскам Вялікага Княства Літоўскага, ачоленым князем Віценем, Полацка, які захапілі крыжацкія аддзелы.

1311 - рабаўнічы паход 6-тысячнага войска крыжакоў на вёскі і гарады Гарадзеншчыны.

1311 - паражэнне войска вялікага князя Наваградскай дзяржавы Віценя ў бітве з крыжакамі каля Растэнбурга ў Прусіі.

1314 - перамога войска гарадзенскага старасты князя Давыда (сына Даўмонта) над крыжакамі пад Наваградкам.

1315 - рабаўнічы напад татараў на землі Наваградскай дзяржавы.

1315 - далучэнне да Наваградскай дзяржавы Берасцейскай зямлі. Паход войска вялікага князя Віценя на крыжакоў у Прусію.

1316 - гібель вялікага князя Віценя пад час навальніцы ў полі каля Наваградка ад удара перуна.

1318 - паход гарадзенскіх конных харугваў на чале з князем Давыдам на немцаў у Прусію.

1320 - перамога войска Вялікага Княства Літоўскага над крыжакамі каля Меднікаў.

1320 - захопніцкі паход войска Вялікага Княства на чале з Гедзімінам на гарады Ўладзімір-Валынскі і Луцк.

1322 - пераможная бітва войска вялікага князя Гедзіміна з уладзіміра-валынскімі і бранскімі князямі на рацэ Ірпень недалёка ад Кіева. «Кроніка літоўская і жамойцкая» датуе гэтым годам далучэнне валынскіх і северскіх княстваў да ВКЛ.

1323 - удзел гарадзенскага палка на чале з князем Давыдам ў абароне Пскова ад крыжакоў.

1323 - наезд крыжакоў на Наваградскія землі. Няўдалая для іх аблога Лідскага замка.

1324 - рабаўнічы напад крыжацкіх аддзелаў на Мядзел, спаленне вёскі Верцялішкі.

1324 - паход войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з князем Давыдам Гарадзенскім на землі мазураў.

1325 - напад татарскага войска на землі Вялікага Княства Літоўскага.

1325 - спусташальны паход крыжацкіх палкоў на Полаччыну.

1325 - 16 кастрычніка, шлюб дачкі Гедзіміна Ганны-Альдоны з польскім каралевічам Казімірам. Пасагам Альдоны сталі вызваленыя Гедзімінам польскія вязні, якіх назбіралася за папярэднія гады наездаў на Польшчу 24 тысячы. Гэтая лічба, прыведзеная храністам М.Стрыйкоўскім, некалькі перабольшаная, бо яна роўная войску, якое выводзілі на вайну. Цікава, што Гедзімін нічога болей да пасагу дачкі не дадаў. Варта параўнаць гэтыя ўмовы шлюба з шлюбнымі ўмовамі Крэўскай дынастычнай вуніі 1385 года.

1326 - паход войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з Давыдам Гарадзенскім на Брандэнбург. Здрадніцкае забойства князя Давыда падкупленым польскім рыцарам Андрэем Гостам.

1328 - напад крыжацкіх палкоў на Горадню. Паход войска ВКЛ на чале з Гедзімінам на лівонскіх рыцараў.

1329 - напад крыжацкіх палкоў на Гарадзеншчыну і Жамойць.

1331 - рабаўнічы напад войска ВКЛ на польскія землі з тае прычыны, што сваяк Гедзіміна польскі карольУладзіслаў Лакаток адмовіўся выступіць сумесна супраць крыжакоў і не выплаціў неабходную за адмову кампенсацыю.

1331 - пераможная бітва палкоў вялікага князя Гедзіміна з тэўтонцамі магістра Генрыка фон Плока на рацэ Акмені. Гедзіміну дапамагала татарская конніца.

1333 - напад крыжацкіх аддзелаў на Полацак.

1336 - паход прускіх крыжакоў і запрошанага нямецкага рыцарства на замак Пунэ; тысячы ліцвінаў, каб не здавацца ў палон, самі сябе забілі. Надзвычайны выпадак мужнасці.

1338 - напад татарскага войска на землі Вялікага Княства Літоўскага.

1339 - удзел друцкага палка ў паходзе татараў на Смаленск.

1341 - аблога войскам Вялікага Княства крыжацкага замка Баербург. Смерць у баі вялікага князя Гедзіміна пад час штурму замка.

1341 - паход князя Альгерда са сваім віцебскім палком на дапамогу пскавічам супроць крыжакоў.

1342 - паход полацкага, троцкага, віцебскага палкоў на чале з князем Альгердам на дапамогу Пскову, асаджанаму крыжакамі.

1343 - рабаўнічы паход крыжацкіх аддзелаў на Полаччыну. У наступныя 27 гадоў крыжакі правялі 100 нападаў і паходаў на Вялікае Княства, у адказ войска ВКЛ зрабіла 42 паходы на крыжакоў.

1344 - змова Альгерда і Кейстута, малодіых сыноў Гедзіміна, супраць старэйшага брата Яўнута, які «па старыне» пераняў месца бацькі на троне вялікага князя. Злучыўшы свае вайсковыя сілы, Альгерд і Кейстут парушылі закон і аднялі сабе ўладу. Пераможаны Яўнут атрымаў ва ідзел Заслаўе, ад яго пайшлі князі Заслаўскія.

1345 - паход войска Вялікага Княства на чале з князем Альгердам на лівонскіх крыжакоў.

1346 - паход вялікага князя Альгерда на землі Вялікага Ноўгарада, разбурэнне паселішчаў па Шалоні і Лузе.

1348 - бітва войска Вялікага Княства, ачоленага Альгердам, з крыжакамі на рацэ Стрэва. Смерць пінскага князя Глеба Нарымунта ў бітве з крыжакамі на рацэ Атраве.

1349 - пачатак 3-гадовай вайны Вялікага Княства Літоўскага з Польшчай за Валынь і Падляшша.

1350 - спусташальны паход войска ВКЛ на чале з князем Кейстутам і дапаможных ардынскіх аддзелаў на Польшчу.

1352 - адбіцце войскамі Вялікага Княства крыжацкага пахода на беларускія землі.

1358 - заняцце войскамі вялікага князя Альгерда горада Мсціслаўя.

1359 - далучэнне ваеннай сілай зямель Бранскага княства да Вялікага Княства Літоўскага.

1360 - далучэнне сілай да Вялікага Княства гарадоў Тарапца, Ноўгарад-Северскага, Старадуба.

1362 - напад крыжакоў на Ковенскі замак на Нёмане.

1362 - перамога гарадзенскага палка над крыжацкім войскам маршала Ордэна Шындэкопфа ў бітве каля Горадні.

1362 - перамога беларускага войска на чале з князем Альгердам над ардынцамі на Сіняй Вадзе. Пачатак вызвалення Ўкраіны ад татарскага прыгнёту. Далучэнне вызваленых зямель да Вялікага Княства Літоўскага.

1363 - паход войска Вялікага Княства на чале з Альгердам на Старадуб, Аболенск, Маскву.

1365 - бітвы войска Вялікага Княства з крыжацкімі палкамі, якія напалі на Віленшчыну.

1365 - вызваленне войскамі Вялікага Княства Літоўскага Кіева ад татараў. Паход войска ВКЛ на Прусію.

1367 - паход войска ВКЛ на чале з князем Кейстутам на Мазовію.

1368 - паход войска Вялікага Княства на чале з князем Альгердам на Маскоўскае княства і Маскву.

1370 - паход палкоў князя Кейстута на польскую частку Валыні. Спусташальны наезд на Малапольшчу. Абрабаванне самага багатага і значнага на той час рэлігійнага асяродка Польшчы - Лысагурскага манастыра.

1370 - паноўны паход войска Вялікага Княства на чале з князем Альгердам на Маскоўскае княства.

1370 - адпор крыжацкаму нашэсцю на Віленшчыну.

1372 - бітва злучаных войска Вялікага Княства і цвярскога апалчэння з маскоўскім войскам каля Любуцка.

1373 - аблога Дынабурга войскамі князя Андрэя Полацкага.

1374 - напад крыжацкіх аддзелаў на горад Дзісну.

1375 - паход крыжакоў на Гарадзеншчыну, асада Горадні.

1376 - рабаўнічы паход князя Кейстута на Малапольшчу. Паход Альгерда на Прусію.

1377 - 24 траўня, сканаў вялікі князь Альгерд. Пры ім абшары ВКЛ павялічыліся ў 2 разы. Адразу па яго смерці адбыліся напад лівонскіх крыжакоў на Друю і напад тэўтонскіх крыжакоў разам з 2 тысячамі эўрапейскіх рыцараў на Гарадзеншчыну.

1379 - паход крыжакоў на Берасцейшчыну, асада Камянца.

1380 - 8 верасня, ўдзел полацкага палка князя Андрэя Альгердавіча і друцкага палка ў бітве маскоўскага войска з татарамі на Куліковым полі. Паход войска князя Ягайлы на дапамогу Мамаю (у бітву не ўступіў). Героямі бітвы былі князі Альгерд Полацкі, Дзмітрый Альгердавіч Бранскі і іхны дваюрадны брат Дзмітрый Міхайлавіч Баброк Валынскі.

1380 - беспаспяховая аблога крыжацкім войскам Полацка.

1381 - захоп войскам ВКЛ прускага горада Астэродэ.

1381 - мяцеж полацкага насельніцтва супраць прысланага на княжанне нехрышчонага Скіргайлы (роднага брата вялікага князя Ягайлы). Палачане пасадзілі Скіргайлу задам наперад на каня і выгналі з горада разам з яго дружынай.

1382 - паход крыжацкіх палкоў на беларускія землі.

1382 - паход у адказ беларускага войска на Прусію.

1382 - захоп Камянца польскім войскам князя Януша Мазавецкага.

1382 - гвалтоўная смерць князя Кейстута ў Крэўскім замку (задушаны на загад роднага пляменніка, князя Ягайлы).

1382 - верасень, у тую ж камору Князскай вежы Крэўскага замка, дзе быў задушаны князь Кейстут, на загад Ягайлы змясцілі князя Вітаўта. Яго чакаў такі ж лёс, які сустрэў бацька. Вітаўт здолеў з дапамогай жонкі, смаленскай княгіні Ганны, арганізаваць уцёкі. Разам з роднымі папрасіў прытулку ў Ордэна і, сабраўшы палкі сваіх прыхільнікаў, распачаў міжусобную вайну з Ягайлам за карону Вялікага Княства Літоўскага. Вайна з невялікімі перапынкамі цягнулася 10 гадоў.

1383 - вызваленне Камянца ад палякаў войскам вялікага князя Ягайлы пасля 7-дзённай аблогі.

1383 - спусташальныя паходы прыхільнікаў князя Вітаўта з крыжацкімі посілкамі на Коўна, Трокі, Вільню ў часе міжусобнай вайны з Ягайлам.

1384 - напады палкоў князя Вітаўта на Віленшчыну і Гарадзеншчыну. Асада крыжакамі Лідскага і Ашмянскага замкаў.