Leyli və Məcnun

Başqa bir aşiq də o zaman varmış,

O da bu dərd ilə zəncir qırarmış.

Dağ kimi durmuşdu ürəyində dərd,

Yazığı dağlara salmışdı möhnət.

Onu qurtarmışdı dəlilik, bilsən,

Bu divdən törəmiş cinsi-bəşərdən.

Təmiz bir gənc idi, vardı hünəri,

Dürrə bənzəyirdi xoş qəzəlləri.

Eşqin acısını dadıb dünyada,

Başını qoymuşdu bu yolda o da.

Öz adı Zeyd idi, sövda gəzərdi,

Xisləti Əmr ilə Zeydə bənzərdi.

Könül yuvasını zülmət sarmışdı,

Onun var-yoxunu eşq aparmışdı.

Əmisi qızına o vurulmuşdu,

Qız da bu oğlana aşiq olmuşdu.

Onların qəlbi də, fikri də birdi,

Onlar bir-birini candan sevirdi.

O gözəl camallı, o qəşəng nigar,

O divanə üçün tutmazdı qərar.

Oğlan da sevərdi öz cananını,

Bir tükdən asılı qalmışdı canı.

Qız ay camallıydı özü də xoşram,

Təmiz xilqətliydi o nazik əndam.

Şümşad nəfəsliydi, rəngi ərğəvan,

Baldırı civə tək, qəddi xeyzəran.

O bütdə hamının nəzəri vardı,

Dünyaya qiyamət şuru salardı.

Şən idi, şux idi, həm də füsunkar,

Gözəllər gözəli, o nazlı nigar.

Min səfra başını gicəlləndirən,

Min sövda səfrası qırardı hərfdən

Tük kimi incəydi beldən o dilbər,

Ağzı xırdacaydı qarışqa qədər

Şəki alması tək çənəsi vardı

Məkkə qumundan da çox yandırardı.

Öpüşü bal kimi, hüsnü bəxtəvər,

Dadına çatmazdı nə qənd, nə şəkər.

Dodağı nabatla şəkərdən şirin

Nabat-meyvəsiydi öpüşlərinin.

Hər kəs camalında bir su görərdi,

O dirilik suyu, həyat verərdi.

Uca bir sərv idi onun vüqarı,

Gülabla şəkərdi bu sərvin barı.

Camalı günəşlə bir asimanda,

Ətri də ənbərlə bir karivanda.

Hüsnünün şövqiylə əsirdi ruzgar,

Zeynəb adlanırdı o gözəl nigar

O nazənin qızın qəmiylə yanan

Zeyid axtarırdı bu dərdə dərman.

Neyləsin, hayandan bir çarə bilsin

Ki, ləli qart daşdan qopara bilsin.

Zeydin qohumluqda bir aybı vardı

Ki, dünya malından kasıb yaşardı.

Varlı əmisini yoxsul Zeyiddən

Bircə dövlət idi yaxşı göstərən.

Zeyd öz əmisindən dövlət görmədi,

Ondan qız istədi, qız da vermədi.

Hər işdən soyudub xəyala daldı,

Əmisi yad oldu, o yazıq qaldı.

Canan arzusuyla o axşam, səhər

Natəvan gəzirdi qəlbində kədər.

Ağlar nəğmələri bir dəfə gülməz,

Deyirdi: «Mən günə düşməsin heç kəs»

Əmi gizlədərdi qızını ondan,

Pərdələr dalında saxlardı pünhan

Zeydə öz qızını verməmək üçün

Dövlətli bir kişi gəzirdi hər gün.

Nəhayət, məqsədə yetişdim, deyə,

Verdi öz qızını bir dövlətliyə.

Yazıq Zeyd o gündən düşdü həsrətə

Sövdası qərq oldu qəmə, möhnətə.

Yeməkdən, yatmaqdan qaldı sərbəsər,

Tutdu sövdasından yer üzü xəbər.

O da Məcnun kimi çəkdi göz dağı,

Zəncirə bağlandı əli, ayağı.

Hünərsiz, vəfasız yoldaşlara bax.

Ondan ayrıldılar uzaqlaşaraq.

Bir özü, bir könlü qaldı dünyada

O da ki, daima yanırdı oda.

Qığılcım saçırdı ondaki ciyər,

Leyli də tutmuşdu bu dərddən xəbər.

Ara bir yanına çağırıb onu,

Oxşar, əzizlərdi eşqin oğlunu.

Ondan hal tutardı o gözəl nigar

Dərdinə qoşulub ağlardı zar-zar.

Zeydin vəfasını xoşladığından,

Ona öz sirrini açdı o canan.

Zeyd isə mehriban, gözəl Leylidən

Xəbər aparırdı Məcnuna bəzən,

Məcnun ki, canandan xəbər bilərdi.

Onun qarşısında rəqsə gələrdi.

Zeyd idi Məcnunun eşqinə həmdəm,

Xəbər gətirərdi yarından hər dəm.

Ona xoş xəbərlər dedikcə gündə,

Məcnun qul olmuşdu onun önündə.

Zeydi çox görmüşdü vəhşi heyvanlar,

Vəhşilik hissindən qalmışdı onlar.

Məcnun ayrılığa düşəndən bəri

Ayüzlü Leyliyə dediyi şeri

Zeyd öz əlləriylə yazıb kağıza,

Aparıb verərdi o gözəl qıza.

Dostlar arasında o, yol salardı.

Məktub apardıqca, məktub alardı.

Bir axşam Məcnunun, novhə yerindən

Dürrlər axdıqca şerlərindən,

Zeyd ona üz tutub dedi töhmətlə:

«Incilər səpirkən sən bu sənətlə,

Nə üçün dəlilik yolu tutaraq,

Ağlın şöləsindən gəzirsən uzaq.

Sən söz ustasısan, ey böyük insan.

Nə üçün bu yazıq günə qalmısan

Zahirdə çox rüsva görünsən də sən,

Sövdada Zeyiddən artıq deyilsən.

Mən də ağlayaraq, qəmlər içirdim.

Səndən də pərişan günlər keçirdim.

Nəhayət, səbr edib yaşayaq dedim.

Sonra su da içdim, çörək də yedim.

Gəl vurğun könlünü unudub dincəl,

Adına bir Məcnun deməsinlər gəl».

Şəhvəti öldürüb bənliyi atan,

Dünya görmüş Məcnun qızıb bu zaman,

Zeydin töhmətindən alışıb yandı,

Vurğun deməsinə çox acıqlandı.

Zeydə söylədi ki: «Bu üz ilə sən

Uzun danışansan çəkil gözümdən.

Mənə bir sifariş gətirdin əgər,

Söylə artıq-əskik danışma hədər

Uzun danışanın pis olur səsi,

Danışma Zeyd ilə Əmr əfsanəsi.

Mənə dəli dedin, nə haqqın vardır?

Dəli təkəbbürlü dolananlardır.

Mən div bağlayanam, bir div deyiləm,

Huri, mələk kimi azadam bu dəm.

Div xisləti deyil, xoşdur xislətim,

Dünya şahındandır bu təbiətim,

Mənim xasiyyətim xoş olduğundan,

Yanımda ram olur bu qədər heyvan.

Günaha batsa da mənə baxanlar,

Lətif xasiyyətli bir xilqətim var.

Düzlük axtarmaqdır mənim adətim,

Onunçün əyridir bu gün qamətim.

Iki düz alətin nəğməsimi var?

Bərbət əyri olar, mizrab düz olar.

Əyri qayrılmasa tutulan kaman,

Düz nişan gözləmə atılan oxdan.

Üzərlik yerinə yanan naləmdən

Əziyyət paltarı toxuyuram mən.

Mən yaman gözləri yaxşı bilirəm,

Onunçün gözümdən qorxuram bu dəm,

Pisdir öz gözünə gələrsə insan,

Uğrasın nəzərə bir başqasından.

Dəli o şəxsdir ki, dünya varını

Çox sevib, bərkidir ev hasarını.

Mən özüm kamala yetəndən bəri

Açdım boynumdaki ağır bəndləri.

Rişəsi dörd olan bu ağacın mən

Dörd mıxlı kökünü kəsirəm, bilsən.

Qurtuluş qəbzidir məndə yadigar.

Nə paltarlığım var, nə paltarım var.

Sınıq bir gəmidir aparan məni,

Varsın da olmasın onun yelkəni.

Gəmim dəryalarda batmazdan qabaq

Yükümü ataraq qalıram çılpaq.

Mənim o dünyaya məhəbbətim var,

Nə minnət çəkənəm, nə minnətim var.

Çarmıxa çəkilmiş bir bədən yəqin,

Köç vaxtı can versə çox olar çətin.

Səndən can istəyən o yar gözəldir,

Sənin can verməyin hökmi-əzəldir.

Sevgi meydanında yalnız dayanmaq

Canana can vermək şərtdəndir ancaq.

Demə ki, bu torda dolaşdıqca mən,

Bir dən arzusudur keçən qəlbimdən.

Torun gözlərində inan ki, hər gün

Əl-ayaq çalıram batmamaq üçün.

Tikanlı dünyadan istərəm müdam,

Murdar kimi deyil, mərd kimi çıxam.

Dünya ikilaylı qapıya oxşar,

Odur ki, tutmaram bir yerdə qərar.

Bu layın birini açanda insan,

O biri başına dəymiş hər zaman.

Quyuda yerləşmiş aciz bədənin,

Zəncirə möhtacdır həyatın sənin.

Yol ayrıcındakı bu bədbəxt bəşər,

Quyudan zəncirsiz çıxamı bilər!

Gözəllər zülfüdür dediyim zəncir,

O da ki, rəqibin əllərindədir.

Quyudan qurtarmaq mümkün olsa da,

Özgənin əliylə olacaq o da.

Özünün qəmindən at sürən adam

Özgənin qəmindən azaddır müdam.

Insan öz bütünü sındırsa əgər,

Başqa bütə necə pərəstiş edər?

Dəvəmi bir bütə tərəf sürərsəm,

Canım öz bütümdən qurtarar o dəm.

Qırmızı şərabı içsə bir nəfər,

Öz zəhmətlərindən çox yüngülləşər.

Məqbuldur belə iş, mənfəətlidir,

Qafillər gözündə çox dəhşətlidir.

Şikayət etmirəm mən bu halımdan.

Yoxdur bundan rahat başqa bir cahan,

Bu fındıq şəklində səmayə bir bax.

Başıma daş yağır göylərdən ancaq.

Canın məğzi olan öz başını sən,

Bir sümük zirehlə hifz edəməzsən,

Iydətək qırmızı olsam belə mən,

Çılpaq olduğum vaxt ağarar bədən.

Badam ki, deyiləm mən çılpaq olam,

Zənci tək qap-qara balalar doğam.

Allahdan gəlmişdir mənə bu qismət,

Xoşdur bu çəkdiyim bəlalı möhnət.

Qoltuqda turş qora gəzdirib satan

Meyvəçi bir misal çəkmiş bir zaman:

Qardaş, əncir satan bir adam üçün

Ənciri satmaqdır hər şeydən üstün.

Hər kəs sənətindən yapışsa əgər,

Dünyada nə əksə onu da biçər.

Oxumu hədəfə düz tutmuşam mən,

Kaman boşluğudur ziyan gətirən.

Xəzinə bəndini açardım, ancaq

Açar şüşədəndir bəlkə sınacaq.

Hər qorxu içində bir umud da var,

Umud zamanında qorxu da olar.

Yox bu xərabatda mənə bir həmdəm,

Bütün qohumlardan uzaq düşmüşəm.

Qeybət eyləmərəm, hiylə bilmərəm,

Qafil yaşamaram, dərdə gülmərəm.

Əcəl pəncəsinə düşməmiş bədən,

Köç səsi, «Köçməyə yığış» demədən

Bu möhnət evindən qalxaraq bu dəm,

Bu gordan o gora mən getmədəyəm.

Başqa bir dəlilik görmürəm məndə,

Dəlilik budursa, dəliyəm mən də».

Kamal dəryasını bir az da açdı,

O, polad diliylə gövhərlər saçdı.

Bu cana yayılan xoş cavablardan

Zeyd artıq utanıb, dinmədi bir an.

Bildi o budağın qönçəsi təkdir,

Ikinci bir qönçə verməyəcəkdir.

Ədəb dərsi aldı haman vəfadan,

Ağzını min mıxla mıxladı birdən.

Sadiq yoldaş olub yenə Məcnuna,

Xəbər gətirirdi Leylidən ona,

Məcnun da nə desə, savabdır, deyə,

Tamam çatdırardı gözəl Leyliyə.

Ay ilə günəşin arasında tək,

Qasidlik edərdi o da Zöhrə tək.