Mglawica Andromedy

12. Rada Astronautyczna

Rada Astronautyczna, podobnie jak i naczelny mózg planety — Rada Ekonomiczna, od dawna posiadała własny gmach przeznaczony do sesji naukowych. Specjalnie urządzone i odpowiednio przystosowane wnętrze tego gmachu nastrajało zebranych na ton zagadnień kosmicznych, i sprzyjało szybkiemu oderwaniu się od spraw ziemskich.

Czara Nandi weszła z Evdą Nal do głównej sali Rady ze wzruszeniem. Nigdy jeszcze w niej nie była. Sala miała kształt jajowaty, parabolicznie wygięty sufit i szeregi elipsoidalnych siedzeń. Zalewało ją jaskrawe i przezroczyste światło, jakby zebrane z jakiejś gwiazdy jaśniejszej niż Słońce. Wszystkie linie ścian, sufitu i siedzeń zbiegały się w końcu ogromnej hali, stanowiącej jakby naturalny punkt koncentryczny. Tam też, na podwyższeniach widniały ekrany przeznaczone do pokazów oraz trybuna i miejsca dla kierujących posiedzeniami członków Rady.

Złotawomatowe płyty ścian były przedzielone plastycznymi mapami planet. Po prawej stronie znajdowały się mapy planet układu słonecznego, po lewej — tych planet, które należały do najbliższych gwiazd i zostały już zbadane. Drugi rząd, tuż pod niebieskim skrajem sufitu, tworzyły wykonane fosforyzującymi farbami schematy zamieszkanych systemów gwiezdnych, otrzymane od sąsiadów z obwodu Wielkiego Pierścienia.

Czarę zainteresował stary, poczerniały i widocznie nieraz już odnawiany obraz, zawieszony nad trybuną.

Górną część ogromnego płótna zajmowało czarnofioletowe niebo. Mały sierp obcego księżyca rzucał blade, martwe światło na uniesioną bezradnie w górę rufę starodawnego statku kosmicznego, wyraźnie zarysowującego się na tle szkarłatnej łuny zachodu.

Szeregi dziwacznych, niebieskich roślin sprawiały wrażenie, że są z metalu. Po głębokim piachu z trudem brnął samotny człowiek w lekkim skafandrze ochronnym i patrzał na zdruzgotany statek i na ciała towarzyszy wydobyte z jego wnętrza. W ochronnych szkłach jego maski odbijały się szkarłatne błyski zachodu, ale artysta w dziwny sposób potrafił odtworzyć bezgraniczny tragizm osamotnienia w obcym świecie. Po niewysokim wzgórzu z prawej strony pełzł jakiś dziwny stwór bezkształtny i wstrętny. Poniżej był umieszczony krótki i wymowny napis „Sam”.

Pochłonięta obrazem dziewczyna nie od razu uzmysłowiła sobie oryginalną koncepcję architektoniczną polegającą na tym, że do każdego miejsca w amfiteatralnie rozplanowanym audytorium wiodło z galerii osobne przejście. Każdy rząd był odizolowany od sąsiadującego z nim, górnego czy też niższego. Na antyczne ozdoby u krzeseł, balustrady i pulpitów zwróciła Czara uwagę dopiero wtedy, gdy zajęła miejsce obok Evdy. Były one wykonane z perło-woszarego drzewa afrykańskiego. Może ze względu na właściwy wszystkim ludziom sentyment do pamiątek przeszłości, drzewo wydało się Czarze bardziej przytulne i żywe niż masa plastyczna. Czule pogłaskała wygiętą poręcz fotela, nie przestając obserwować sali.

Ludzi zebrało się sporo, mimo że potężne stacje telewizyjne miały przekazać wszystko aż do najdalszych punktów planety. Sekretarz Rady, Mir Om, odczytywał zgodnie ze zwyczajem krótkie komunikaty, nagromadzone od ostatniego posiedzenia. Zainteresowanie dla wszelkich zjawisk życia stanowiło charakterystyczną cechę ludzi epoki Pierścienia. Wśród kilkuset osób znajdujących się w sali nie było ani jednej, która by nie słuchała uważnie. Czara jednak przegapiła pierwszy komunikat, rozglądając się po sali i odczytując mądre wypowiedzi wielkich uczonych, wypisane pod mapami planet. Najbardziej spodobała jej się sentencja widniejąca pod Jowiszem i nawołująca do obserwacji zjawisk przyrody. W innym miejscu napis głosił: „Poznanie prawdy nie przychodzi łatwo — jest ono owocem długiej, uporczywej pracy, zwątpień, upadków i wiary w zwycięstwo. Nie cofajcie się nigdy przed tym, co trudne i niejasne”.

Na trybunie powstał ruch — w sali się ściemniło. Głos sekretarza Rady zadrżał.

— Zobaczycie teraz to, co do niedawna jeszcze wydawało się niemożliwe: zdjęcie naszej Galaktyki dokonane spoza niej. Przed więcej niż stu pięćdziesięcioma tysiącami lat, a więc półtorej galaktycznej minuty temu mieszkańcy układu planetarnego… — Czara puściła mimo uszu szereg nic jej nie mówiących liczb —… w gwiazdozbiorze Centaura zwrócili się do mieszkańców Wielkiego Obłoku Magellana, jedynego, bliskiego nam, pozagalaktycznego układu gwiezdnego, o którym wiadomo, że istnieją tam cywilizacje, zdolne do nawiązania łączności z naszą Galaktyką w obwodzie Pierścienia. Nie możemy jeszcze określić ściśle miejsca tego układu, niemniej jednak odebraliśmy jego transmisję. Oto nasza Galaktyka.

Na olbrzymim ekranie zajaśniał dalekim, srebrzystym światłem szeroki, zwężający się przy obu końcach gwiazdozbiór. Najgłębszy mrok przestrzeni kosmicznej przyczaił się na brzegach ekranu. Taką samą czernią ziały luki pomiędzy spiralnymi, postrzępionymi na końcach odgałęzieniami. Blada poświata otaczała pierścień kulistych gromad, najstarszych układów gwiezdnych wszechświata. Płaskie pola gwiezdne biegły na przemian z obłokami i pasami czarnej, zastygłej materii. Zdjęcie było wykonane z niewygodnej pozycji, tak że otrzymany obraz Galaktyki ujęty był skośnie i z góry, wskutek czego jądro centralne zaledwie było widoczne jako gorejąca, wypukła masa w środku wąskiej soczewki. W celu otrzymania pełnego obrazu naszego układu gwiezdnego prawdopodobnie zbierano materiał informacyjny ze znacznie dalszych galaktyk, rozmieszczonych na wyższych szerokościach galaktycznych. Jednakże od czasu jak powstał Pierścień, ani jedna z galaktyk nie sygnalizowała nic, co by świadczyło o istnieniu życia.

Ludzie Ziemi wpatrywali się w ekran z przejęciem. Po raz pierwszy człowiek mógł spojrzeć na swój gwiezdny świat z głębi kosmosu.

Czarze wydało się, że cała planeta wstrzymała dech oglądając własną Galaktykę na wszystkich sześciu kontynentach i oceanach, wszędzie tam, gdzie istniały porozrzucane wysepki ludzkiego życia i pracy.

— Informacja naszego obserwatorium w obwodzie Pierścienia dobiegła końca — oznajmił sekretarz. — Obecnie zajmiemy się projektami zgłoszonymi do szerokiej dyskusji.

Propozycję Juty Gay w sprawie wytworzenia sztucznej atmosfery na Marsie uznano za godną uwagi. Przewidywała ona wydzielanie lekkich gazów z głębszych pokładów za pośrednictwem automatycznych instalacji i była poparta przekonującymi obliczeniami. W wypadku jej realizacji można by otrzymać powietrze przydatne do oddychania i izolacji cieplnej naszych osiedli. Dotychczasowe urządzenia cieplne byłyby wówczas zbyteczne. Wiele lat temu, gdy odkryto na Wenus oceany ropy naftowej i góry z twardych węglowodanów, zostały tam rzucone automatyczne agregaty w celu wytworzenia sztucznej atmosfery pod ogromnymi kloszami z plastyku, co umożliwiło hodowlę roślin i urządzenie fabryk. Właśnie fabryki te zaopatrują ludzkość w ogromne ilości wytworów chemii organicznej.

Sekretarz odłożył na bok płytkę metalową i uprzejmie się uśmiechnął. W jednym z pierwszych rzędów ukazał się Mven Mas w ciemnoczerwonej szacie, przygnębiony, ale spokojny i uroczysty. Na znak szacunku do zgromadzonych wzniósł w górę splecione dłonie, po czym zajął miejsce.

Sekretarz opuścił trybunę ustępując miejsca młodej kobiecie o krótkich złocistych włosach i zdziwionym spojrzeniu zielonych oczu. Obok niej stał przewodniczący Rady, Grom Orm.

— Nowe propozycje ogłaszamy zazwyczaj sami. Tym jednak razem mamy do czynienia z prawie całkowicie ukończoną pracą badawczą. Oddaję głos autorce, Ivie Dżan.

Zielonooka kobieta rozpoczęła przemówienie nieco drżącym ze wzruszenia głosem. Na wstępie wspomniała o ogólnie znanym zjawisku niebieskawego zabarwienia liści roślin na kontynentach południowych. Barwa ta jest charakterystyczna dla najstarszych form roślinności ziemskiej. Jak wykazały badania przeprowadzone nad roślinnością innych planet, niebieskie ulistnienie występuje w bardziej niż ziemska przezroczystych atmosferach lub też powstaje w warunkach bardziej twardego promieniowania pozafiołkowego, niż to się ma w wypadku Słońca.

— Nasze Słońce, stałe w swym czerwonym promieniowaniu, nie wykazuje stałości w zakresie promieniowań niebieskich i pozafiołkowych. Przed dwoma milionami lat jego promieniowanie fiołkowe ulegało przez dłuższy czas fluktuacjom. Wtedy to pojawiły się niebieskawe rośliny, czarne zabarwienie ptaków i zwierząt, żyjących na przestrzeniach nie osłoniętych, a także czarny kolor jaj ptasich tam, gdzie gniazda znajdowały się w miejscach nie zacienionych. W tym czasie, na skutek zmiany warunków elektromagnetycznych w układzie słonecznym, nasza planeta straciła stałość swego położenia w stosunku do osi własnego obrotu. Dawno już istniały projekty przetoczenia mórz do wgłębień kontynentalnych w celu naruszenia ustalonej równowagi i zmiany położenia kuli ziemskiej w stosunku do własnej osi. Działo się to w czasach, kiedy astronomowie, opierając się jedynie na zasadzie elementarnej mechaniki ciążenia, nie brali pod uwagę elektromagnetycznej równowagi układu znacznie bardziej zmiennej niż grawitacja. Należy tę kwestię rozstrzygnąć pod tym właśnie kątem, co się zresztą może okazać sposobem prostszym, szybszym i tańszym. W początkowym okresie astronautyki wytworzenie sztucznego ciążenia wymagało tak wielkiego wydatkowania energii, że w praktyce było niemożliwe. Obecnie, po odkryciu nowych metod wyzwalania energii jądrowej, nasze statki zaopatrzone są w proste i skuteczne przyrządy do wytwarzania sztucznej grawitacji. Doświadczenie Rena Boża wytycza podobną, okrężną drogę dla czynnego i szybkiego przeprowadzenia zmiany warunków obrotów Ziemi…

Iva Dżan przerwała swe rozważania, bo oto sześcioosobowa grupa — bohaterowie wyprawy na Plutona — pozdrawiała ją wyciągając ręce ze splecionymi dłońmi. Policzki młodej kobiety zapłonęły wcześniej niż ekran, na którym ukazały się niejasne kontury wykresów stereometrycznych.

— Wiem, że obecnie można ująć sprawę szerzej. Można myśleć nawet o zmianie orbit planetarnych, a w szczególności o przybliżeniu Plutona do Słońca, co by może wskrzesiło tę niegdyś zamieszkaną planetę obcej gwiazdy. Na razie mam jednak tylko na myśli przesunięcie naszej Ziemi w stosunku do jej osi w celu polepszenia warunków klimatycznych półkuli kontynentalnej. Doświadczenie Rena Boża wykazało, że możliwe jest przekształcenie zjawisk grawitacyjnych w elektromagnetyczne, co przyniesie w konsekwencji polaryzację wektorową w takich oto kierunkach…

Figury na ekranie rozciągały się i obracały. Iva Dżan mówiła dalej:

— Położenie Ziemi utraciłoby wtedy swą stałość, co by pozwoliło na takie obrócenie planety, które by dało korzystniejsze nasłonecznienia.

Na dużej tafli szklanej pod ekranem zaczęły przebiegać długie szeregi wyliczonych zawczasu przez maszyny parametrów i każdy, dla kogo były zrozumiałe te symbole, mógł się naocznie przekonać, że projekt Ivy Dżan nie jest bezpodstawny.

Iva Dżan skończyła demonstrowanie obliczeń i wykresów i ze schyloną głową zeszła z trybuny. Słuchacze z ożywieniem zamieniali spojrzenia i półgłosem wypowiadali uwagi. Porozumiawszy się niedostrzegalnymi gestami z Gromem Ormem, na trybunę wszedł młody szef wyprawy na Plutona.

— Niewątpliwie, doświadczenie Rena Boża musi doprowadzić do reakcji kaskadowej, co stanowi zapowiedź doniosłych odkryć. Ja wyobrażam to sobie jako odkrycie drogi wiodącej do niedostępnych dotąd granic wiedzy. Tak było z teorią kwantów, stanowiącą pierwszą próbę rozumienia repagulum, czyli teorii wzajemnego przechodzenia z następnym odkryciem antycząsteczek i antypól. Potem przyszedł rachunek repagularny, który obalił zasadę nieoznaczoności Heisenberga. I oto Ren Boz zrobił krok dalszy ku analizie systemu przestrzeń-pole, dochodząc do zrozumienia antygrawitacji i antyprzestrzeni, czyli, według praw repagulum, osiągając zero przestrzenne. Wszystkie długo nie uznawane teorie stały się wreszcie fundamentem wiedzy. W imieniu grupy badaczy Plutona proponuję przekazanie tej kwestii do informacji światowej w celu jej omówienia. Obrót planety w stosunku do osi zmniejszy zużycie energii wydatkowanej dla rozgrzewania okręgów polarnych, jeszcze bardziej złagodzi fronty polarne i podwyższy bilans wodny kontynentów.

— Czy kwestia jest dostatecznie jasna, by ją poddać pod głosowanie? — zapytał Grom Orm.

W odpowiedzi zapłonęło mnóstwo zielonych światełek.

— Wobec tego zaczniemy! — rzekł przewodniczący kładąc rękę pod pulpit przy swoim fotelu.

Znajdowały się tam trzy guziki sygnałów licznika: prawy oznaczał — „tak”, środkowy — „nie”, lewy — „wstrzymuję się od głosu”. Każdy z członków Rady ze swej strony przesyłał niewidoczny sygnał. Evda i Czara także nacisnęły guziki. Osobny mechanizm obliczał opinie słuchaczy.

Po upływie kilku sekund zapłonęły wielkie znaki na ekranach pokazowych — uznano, że sprawa ta nadaje się do powszechnej dyskusji.

Na trybunie ukazał się Grom Orm.

— Z przyczyn, których w tej chwili ujawnić nie możemy, należy obecnie rozpatrzyć postępek byłego kierownika stacji kosmicznych, Mvena Masa, a następnie powziąć decyzję w sprawie trzydziestej ósmej wyprawy kosmicznej. Czy Rada wyraża zgodę na nieujawnianie na razie wspomnianych przyczyn?

Zielone światełka odpowiedziały jednogłośnie.

— Czy wszyscy znają szczegóły wydarzenia?

Nowa kaskada zielonych błysków.

— To przyspieszy rozstrzygnięcie sprawy. Poproszę byłego kierownika stacji kosmicznych, Mvena Masa, o podanie do wiadomości powodów jego postępku, którego skutki były wręcz fatalne. Fizyk Ren Boz dotąd jeszcze nie powrócił do zdrowia po doznanych kontuzjach i nie został przez nas wezwany jako świadek.

Grom Orm zauważył czerwone światełko przy pulpicie Evdy Nal.

— Polecam uwadze Rady: Evda Nal pragnie uzupełnić komunikat o Renie Bozie.

— Proszę o zezwolenie na zabranie głosu w jego imieniu.

— Na jakiej zasadzie?

— Kocham go!

— Udzielimy pani głosu po wypowiedzi Mvena Masa.

Evda Nal zgasiła czerwone światełko i usiadła.

Na trybunie ukazał się Mven Mas. Spokojnie, nie szczędząc siebie, Afrykańczyk opowiedział o spodziewanych skutkach doświadczenia. Pośpiech i konspiracja sprawiły, że zapomniano o specjalnych przyrządach rejestrujących, licząc na zwykłe mechanizmy pamięciowe, które uległy zniszczeniu zaraz na początku. Wielkim błędem było również przeprowadzenie doświadczenia na Satelicie. Należało do Satelity 57 doczepić stary statek planetarny i zmontować na jego pokładzie przyrządy orientujące wektor. W tym wszystkim zawinił właśnie on, Mven Mas. Ren Boz zajmował się jedynie instalacjami, strona wykonawcza eksperymentu należała do kierownika stacji kosmicznych.

Czara zacisnęła dłonie — argumenty obciążające Mvena Masa były poważne.

— Czy obserwatorzy Satelity wiedzieli o możliwości katastrofy? — rzucił pytanie Grom Orm.

— Tak, uprzedziliśmy ich, mimo to z radością wyrazili zgodę.

— Ich zgoda mnie nie dziwi — powiedział Grom Orm. — Tysiące J młodych ludzi bierze udział w niebezpiecznych doświadczeniach, jakie się rokrocznie odbywają na naszej planecie. Zdarza się, że giną… Ale pan, uprzedzając młodych ludzi, zdawał sobie sprawę z następstw, j a mimo to zdecydował się pan na ryzykowne przedsięwzięcie…

Mven Mas opuścił głowę w milczeniu.

Czara, czując na ramieniu dłoń Evdy Nal, stłumiła ciężkie westchnienie.

— Proszę nam podać przyczyny, które skłoniły pana do tak ryzykownego kroku — rzekł przewodniczący Rady.

Tym razem Afrykańczyk przemówił z głębokim wzruszeniem. Opowiedział, jak we wczesnej młodości zdało mu się, że słyszy wołanie z grobów milionowych rzesz ludzkich, które uległy nieubłaganej potędze czasu, jak owładnęło nim przemożne pragnienie uczynienia po raz pierwszy w dziejach ludzkości i światów sąsiadujących wielkiego kroku ku zwycięstwu nad czasem i przestrzenią, skierowania tysięcy potężnych umysłów na nowe szlaki badań naukowych. Sądził, iż nie ma prawa odkładać realizacji tego zamierzenia na czas nieokreślony — może na całe stulecie — jedynie dlatego, by nie narażać nielicznego zespołu ludzi na niebezpieczeństwo, a samemu uniknąć odpowiedzialności.

Czara słuchała z bijącym sercem. Była dumna ze swego wybrańca. Zdawało się, że wina Afrykańczyka nie jest tak wielka.

Mven Mas wrócił na miejsce i czekał na wyrok.

Evda Nal odtworzyła magnetofonowy zapis przemówienia Rena Boża. Jego słaby, urywany głos zabrzmiał na całą salę. Fizyk usprawiedliwiał Mvena Masa. Nie znając całości niezmiernie skomplikowanego zagadnienia, kierownik stacji kosmicznych dał się przekonać Bozowi, że powodzenie eksperymentu jest pewne. Niemniej fizyk nie uważał się za winnego. „Rokrocznie — mówił Boz — odbywają się mniej ważne doświadczenia i kończą się często tragicznie. Nauka, która jest walką o szczęście ludzkości, wymaga ofiar jak każda walka. Tchórze, myślący tylko o własnym bezpieczeństwie, nigdy się nie zdobędą na wielki czyn…”

Ren Boz zakończył swoją wypowiedź krótką analizą doświadczenia i własnych błędów, wyrażając przekonanie co do przyszłego sukcesu.

— Dlaczego Ren Boz nie powiedział nic o swoich obserwacjach poczynionych w czasie doświadczenia? — Grom Orm zwrócił się do Evdy Nal. — Pani chciała przemówić w jego imieniu.

— Prosiłam o głos, gdyż przewidziałam to pytanie — odparła Evda. — Ren Boz stracił przytomność po upływie kilkunastu sekund od chwili włączenia stacji „F”. Zdążył jedynie zanotować wskazania przyrządów, stwierdzających zero przestrzenne.

Na ekranie ukazał się szereg cyfr, które wielu z obecnych zanotowało.

— Chciałabym jeszcze złożyć oświadczenie w imieniu Instytutu Badań Smutku i Radości — ciągnęła Evda — że ankieta przeprowadzona po katastrofie wśród szerokich kół społeczeństwa dała następujące wyniki…

Ekran wypełniły szeregi ośmiocyfrowych liczb ujęte w rubryki-potępienia, uniewinnienia, wątpliwości co do metody przeprowadzenia eksperymentu, obwiniania o zbytni pośpiech itp. Ogólny wynik jednak był korzystny dla Mvena Masa i Rena Boża. Twarze obecnych rozjaśniły się.

W przeciwległym kącie sali zapłonął czerwony sygnał i Grom Orm udzielił głosu astronomowi trzydziestej siódmej wyprawy kosmicznej, Hissowi. Pur mówił głośno, z temperamentem, niezręcznie gestykulując rękami.

— My, astronomowie, potępiamy Mvena Masa. Przeprowadzenie doświadczenia bez zgody Rady budzi podejrzenie, że Mven Mas działał nie tak znów bezinteresownie, jak to starali się wykazać moi przedmówcy.

Czara spłonęła rumieńcem. Chciała się zerwać z miejsca, ale pod wpływem spojrzenia Evdy Nal opanowała się.

— Pańskie oskarżenie jest równie ciężkie, jak nieuzasadnione — odpowiedział za zgodą przewodniczącego Mven Mas. — Proszę powiedzieć konkretnie: w czym pan upatruje osobisty interes?

— Głównym motywem pańskiego postępku była żądza sławy, którą by pan zyskał w razie powodzenia… Poza tym widzę tu tchórzostwo. Bał się pan zakazu doświadczenia, dlatego właśnie działaliście w pośpiechu i w tajemnicy.

Mven Mas uśmiechnął się, rozłożył ręce i usiadł.

Evda Nal jeszcze raz poprosiła o głos.

— Zarzut Pura Hissa jest zbyt pochopny i złośliwy, by mógł zaważyć w tak poważnej kwestii. Jego sąd o zatajaniu motywów postępowania przypomina Czasy Ciemnoty. Tak mówić o nieśmiertelnej sławie mogli jedynie ludzie odległej przeszłości. Niezadowoleni z życia, nie czując się cząstką walczącej, o postęp ludzkości, w obawie przed nieuniknioną śmiercią czepiali się, jak deski zbawienia, nadziei na „uwiecznienie”. Uczony astronom Pur Hiss zdaje się nie rozumieć, że w pamięci ludzkiej żyją tylko ci, którzy oddziaływają na następne pokolenia, a kiedy przestaną oddziaływać, ulegają zapomnieniu. Często jednak odzyskują sławę, jak na przykład uczeni i artyści starożytności, gdy ich dzieła stają się znowu natchnieniem dla wielomiliardowego społeczeństwa. Muszę przyznać, że czuję się zaskoczona, iż uczony i podróżnik wypowiada tak przestarzałe sądy o sławie ludzkiej i nieśmiertelności.

Evda Nal odwróciła się w stronę Pura Hissa, który skulił się na swym fotelu, oświetlony mnóstwem czerwonych świateł.

— To nie ma sensu — ciągnęła Evda dalej. — Na czyn Mvena Masa i Rena Boża trzeba patrzeć inaczej. Niegdyś zdarzało się często, że ludzie nie potrafili określić realnej wartości swych czynów, nie umieli porównać ich strony pozytywnej z ujemną stroną odwrotną, którą niewątpliwie posiada każda działalność. Trudność tę już — pokonaliśmy i możemy teraz mówić jedynie o rzeczywistym znaczeniu czynów. Obecnie, tak jak dawniej, nowe drogi wytyczają jednostki, bo tylko specjalnie nastawiony umysł, po bardzo długotrwałej pracy przygotowawczej, jest zdolny do rozeznania się w nowych kierunkach ukrytych wśród sprzecznych faktów. Ale dzisiaj, gdy tylko zostanie odnaleziony nowy szlak, tysiące ludzi rozpoczyna prace badawcze i dokonuje odkryć. Jeśli chodzi o Rena Boża i Mvena Masa to prekursorstwo ich doświadczenia jest oczywiste. Okupione ono zostało jednak wielkimi stratami materialnymi i czterema istnieniami ludzkimi. Według praw Ziemi mamy więc tu niewątpliwie do czynienia z przestępstwem, ale nie z pobudek osobistych, wobec czego nie należy ono do kategorii najcięższych.

Evda Nal wróciła powoli na miejsce. Grom Orm stwierdził, że nie było więcej chętnych do zabrania głosu. Członkowie Rady poprosili przewodniczącego, aby zamknął dyskusję. Smukła, żylasta postać Groma Orma pochyliła się z trybuny do przodu, ostre, przenikliwe spojrzenie obiegło salę.

— Okoliczności nie są aż tak skomplikowane, żeby nie można było wysnuć końcowego wniosku. Sprawa Rena Boża wydaje się jasna. Któryż to uczony nie wykorzysta wszystkich możliwości, zwłaszcza wtedy, gdy jest pewny sukcesu? Niepowodzenie eksperymentu jest nauką na przyszłość. Mimo wszystko doświadczenie przyniosło poważne korzyści. Pomoże ono do rozwiązania wielu zagadnień, nad którymi dopiero zaczęto się zastanawiać w Akademii Granic Wiedzy. Ten zysk w pewnej mierze równoważy uszczerbek materialny. Rozstrzygamy „problem wykorzystania sił wytwórczych, odrzucając jałowy utylitaryzm i ugodowe teoryjki dawnej ekonomiki. Jednakże nawet dziś ludzie czasami nie rozumieją istoty sukcesu, ponieważ nie pamiętają o nieomylnych prawach rozwoju. Wydaje im się, że budowla powinna się wznosić w górę bez końca. Mądrość kierownika polega na tym, aby we właściwym czasie zorientować się, że osiągniętego w danym momencie poziomu przekroczyć nie można, że należy skręcić na inny tor. Takim kierownikiem na swoim bardzo odpowiedzialnym stanowisku nie umiał być Mven Mas. Wybór Rady okazał się błędny. Rada ponosi za to odpowiedzialność n$ równi z nim. Przede wszystkim poczuwam się sam do winy, gdyż podtrzymywałem kandydaturę Mvena Masa wysuniętą przez dwóch innych członków Rady. Proponuję Radzie uniewinnienie Mvena Masa, jednak należy mu zakazać zajmowania stanowisk w odpowiedzialnych organizacjach planety. Ja powinienem także zostać usunięty ze stanowiska przewodniczącego Rady i skierowany do pracy, która by zrekompensowała skutki mego nieostrożnego wyboru — to znaczy na odbudowę satelity.

Grom Orm obrzucił wzrokiem twarze obecnych, na których malował się szczery smutek. Ale ludzie doby Pierścienia unikali namów i perswazji, szanowali bowiem decyzje innych i mieli do nich zaufanie.

Mir Om odbył krótką naradę z członkami Rady. Licznik podjął pracę na nowo i podał do wiadomości wynik głosowania. Wniosek Groma Orma został przyjęty jednogłośnie, z tym jednak zastrzeżeniem, by pełnił obowiązki przewodniczącego do końca posiedzenia.

Grom Orm odpowiedział ukłonem, ale na jego twarzy jakby zakutej w pancerz woli nie drgnął ani jeden mięsień.

— Muszę teraz wyjaśnić powód, dla którego omówienie wyprawy kosmicznej zostało przeniesione do drugiego punktu — znów zabrał głos przewodniczący. — Pomyślne zakończenie sprawy poprzedniej było do przewidzenia i sądzę, że Komisja Kontroli Honoru i Prawa zgodzi się na nasze rozwiązanie. Obecnie więc proszę Mvena Masa o zajęcie miejsca w Radzie, jako że jego wiedza jest nam potrzebna, tym bardziej że członek Rady Erg Noor nie będzie mógł wziąć udziału w dzisiejszych obradach.

Mven Mas wstał i ruszył w kierunku loży, którą zajmowali członkowie. Przez cały czas, gdy szedł, towarzyszyły mu zielone błyski świateł.

Mapy planetarne rozsunęły się bezszelestnie, ustępując miejsca czarnym, ponurym tablicom, na których kolorowe światełka gwiazd były połączone niebieskimi nićmi przypuszczalnych marszrut, zaplanowanych z góry na całe stulecia. W zachowaniu się przewodniczącego zaszła wyraźna zmiana. Zniknął beznamiętny chłód, szarawe policzki nabrały rumieńca, złagodniał stalowy błysk oczu. Na trybunie znów się ukazał Grom Orm.

— Każda kolejna wyprawa kosmiczna to nasza wielka nadzieja, nowy szczebel w drabinie wiodącej ku wyżynom. Z drugiej strony jest to wysiłek milionów, który musi dać jakiś poważny efekt naukowy i gospodarczy. W przeciwnym razie nasz ruch naprzód i dalszy podbój przyrody mógłby ulec zahamowaniu. Mając to na względzie powinniśmy plan trzydziestej ósmej wyprawy kosmicznej opracować bardzo dokładnie. W ciągu ostatniego roku zaszły zmiany, które zmuszają nas do ponownego rozpatrzenia trasy i zadań wyprawy zatwierdzonych przez poprzednie Rady i przez naradę planetarną. Wykrycie sposobu obróbki stopów pod wysokim ciśnieniem w temperaturze prawie bezwzględnego zera dało możność wzmocnienia korpusu statku kosmicznego. Udoskonalenie silników anamezonowych zezwala na znacznie dalszy zasięg lotu pojedynczego statku. Przeznaczone na trzydziestą ósmą wyprawę statki „Aella” i „Tintagel” uznać należy za przestarzałe w porównaniu z „Łabędziem”, którego budowę niedawno ukończono. „Łabędź” jest statkiem typu pionowego o czterech stępkach równowagi statycznej. Osiągamy możność coraz dalszych lotów. Erg Noor po powrocie z trzydziestej siódmej wyprawy na „Tantrze” zakomunikował o odkryciu gwiazdy czarnej klasy „T”. Na planecie tej gwiazdy ujawniono statek kosmiczny nieznanej konstrukcji. Próba dostania się do wnętrza statku omal nie spowodowała śmierci całej załogi. Udało się zdobyć kawałek metalu z korpusu statku. Jest to substancja nam nie znana, choć zbliżona do czternastego izotopu srebra, wykrytego na planetach niezwykle gorącej gwiazdy klasy „O8”, znanej od bardzo dawna jako Dzeta Rufy Okrętu. W Akademii Granic Wiedzy dyskutowano na temat kształtu wspomnianego statku mającego wygląd dwuwypukłego dysku o spiralnej powierzchni. Junius Ant przejrzał zapisy mechanizmów pamięciowych zawierające informacje Pierścienia, nagromadzone w ciągu czterechset lat naszej przynależności, i stwierdził, że taki typ konstrukcji statku kosmicznego jest niemożliwy do zrealizowania przy naszym poziomie wiedzy i obowiązującym kierunku badań naukowych. W tych światach Galaktyki, z którymi utrzymujemy łączność i wymieniamy wiadomości, typ taki jest także nieznany. Dyskowaty statek kosmiczny o tak kolosalnych wymiarach jest niewątpliwie gościem z niewiarygodnie dalekich planet, możliwe nawet, że ze światów pozagalaktycznych. Być może, po milionach lat wędrówki wylądował na planecie gwiazdy żelaznej, w naszym pustynnym okręgu na skraju Galaktyki. Nie muszę chyba uzasadniać, jak wielkie znaczenie będzie miała specjalna wyprawa na gwiazdę „T” w celu dokładnego zbadania tego statku.

Grom Orm włączył półkulisty ekran. Sala znikła. Przed oczyma widzów przepływały zapisy mechanizmów pamięciowych.

— Mamy tu odebrany niedawno komunikat sprawozdawczy planety CR519 z wyprawy do systemu gwiazdy Achernar.

Położenie gwiazd robiło dziwne wrażenie i nawet najbardziej doświadczone oko nie było w stanie rozpoznać znanych i od dawna zbadanych ciał. Były to plamy mdławo świecącego gazu, ciemne obłoki i wreszcie duże, zastygłe planety odbijające potwornie jaskrawe światło gwiazdy.

Achernar, posiadający średnicę zaledwie dwa i pół razy większą niż Słońce, świecił z mocą dwustu osiemdziesięciu słońc. Należy on do nieopisanie jaskrawych gwiazd niebieskich klasy widmowej „B5”. Statek kosmiczny dokonawszy zapisu oddalił się. Podróż trwała prawdopodobnie dziesiątki lat. Na ekranie ukazała się inna gwiazda — jaskrawozielona klasy „S”. Rosła świecąc coraz mocniej w miarę zbliżania się do niej statku kosmicznego. Mven Mas pomyślał sobie, że wspaniały, zielony odcień tego światła wyglądałby jeszcze piękniej poprzez atmosferę. Jak gdyby odpowiadając na jego myśl, na ekranie zjawiła się powierzchnia nowej planety. Zdjęcia nadawano z przerwami — nie pokazano zbliżania się planety. Przed oczyma widzów niespodziewanie wzniosła się wysoka ściana gór, spowitych we wszystkie możliwe odmiany zielonej barwy: czarnozielone cienie głębokich wąwozów i stromych stoków, niebieskozielone i zielonofioletowe oświetlenie skał i dolin, akwamaryna śniegów zalegających szczyty i płaskowzgórze, żółtozielone, wypalone przez słońce płaszczyzny. Malachitowe rzeki zbiegały w dół, ku niewidzialnym jeziorom i morzom ukrytym poza grzbietami.

Usiana wzgórkami dolina ciągnęła się aż do morza, które wyglądało z daleka jak lśniący arkusz zielonej blachy. Niebieskie drzewa kłębiły się gęstym listowiem, polany rozkwitały pasmami nieznanych krzewów i traw o purpurowej barwie, a w głębi ametystowego nieba spływał potężny strumień złocistozielonych promieni. Ludzie Ziemi zastygli w podziwie. Mven Mas grzebał w zakamarkach swej pamięci, żeby określić ściśle układ i położenie zielonego słońca.

„Achernar — to Alfa Eridana, wysoko, na południowym niebie, obok Tukana. Odległość — dwadzieścia jeden parseków. Powrót statku kosmicznego z tą samą załogą niemożliwy” — szybko pędziły myślowe sformułowania.

Ekran zgasł. Wygląd zamkniętej sali, w której się odbywały narady mieszkańców Ziemi, wydał się wszystkim obcy i dziwny.

— Ta gwiazda zielona — zabrzmiał znów głos przewodniczącego — obfituje w cyrkon w liniach widmowych, jest niewiele większa niż nasze Słońce. — Grom Orm szybko wyliczał dane liczbowe cyrkonowego słońca. — W jej systemie mamy dwie planety-bliźniaki obracające się naprzeciwko siebie. Przestrzeń dzieląca je od gwiazdy odpowiada energii, jaką Ziemia otrzymuje od Słońca. Grubość atmosfery, jej skład, ilość wody, bardzo przypominają warunki ziemskie. Wyprawa z planety CR519 stwierdziła również, że na planetach-bliźniakach brak jest wyższych form życia. Wyższe myślące formy życia przekształcają przyrodę, co można zaobserwować nawet przy powierzchownej obserwacji z góry, z przelatującego statku kosmicznego. Należy przypuszczać, że albo się nie mogły rozwinąć, albo też jeszcze się nie rozwinęły. Jest to wyjątkowo pomyślny dla nas zbieg okoliczności. Gdyby tam ujawniono wyższe formy życia, świat zielonej gwiazdy pozostałby dla nas zamknięty. Już w osiemdziesiątym drugim roku epoki Pierścienia, a zatem więcej niż trzy wieki temu, planeta nasza podjęła narady na temat zaludnienia planet o wyższych formach życia, choćby nie osiągnęły jeszcze poziomu naszej cywilizacji. Już wtedy zdawano sobie sprawę, że wdzieranie się na te planety wiedzie nieuchronnie do gwałtów wskutek nieporozumień między przybyszami i mieszkańcami planety. Obecnie wiemy, jak wielka jest różnorodność światów naszej Galaktyki. Mamy gwiazdy niebieskie, zielone, żółte, białe, czerwone, pomarańczowe. Wszystkie są wodorowo-helowe, ale zależnie od składu swych jąder i powłoki noszą nazwę węglowych, cyjanowych, tytanowych, cyrkonowych. Różny jest charakter ich promieniowania, różna temperatura, różny skład atmosfer i jąder. Planety mają rozmaitą objętość, gęstość, skład, grubość atmosfery i hydrosfery, różne odległości od słońc i rozmaite warunki obrotów. Ale wiemy też co innego: planeta nasza, o powierzchni pokrytej w siedemdziesięciu procentach wodą, położona blisko Słońca, dostarczającego jej potężnych zasobów energii, stanowi nieczęsto spotykaną, potężną bazę życia zdolnego do różnych przekształceń. Stąd też życie u nas rozwinęło się szybciej niż w innych światach, gdzie jego rozwój hamował brak wody, energii słonecznej, czy niedostatecznie duże powierzchnie lądów. Szybciej zresztą niż na planetach nazbyt obfitujących w wodę. Za pośrednictwem odbioru z innych planet Pierścienia widzieliśmy ewolucję życia na mocno nawodnionych planetach: dążyło ono rozpaczliwie wzwyż, wspinając się po łodygach wiecznie sterczących z wody roślin. Na naszej obfitującej w wodę planecie mamy też stosunkowo niewielkie płaszczyzny kontynentów, zbyt małe może dla skupienia słonecznej energii za pośrednictwem roślin jadalnych, drzew czy po prostu termoelektrycznych instalacji. W najstarszych okresach dziejów Ziemi życie rozwijało się znacznie wolniej na bagnach nizinnych kontynentów ery paleozoicznej niż na wyższych kontynentach ery kenozoicznej, kiedy walka toczyła się nie tylko o pożywienie, ale i o wodę. Wiemy, że dla utrzymania się życia konieczny jest odpowiedni stosunek procentowy lądów i wód. Takich planet oprócz naszej mamy w kosmosie niezbyt wiele, a każda z nich jest nieocenionym skarbem dla ludzkości. Stanowi bowiem nowy teren dla zasiedlania i dalszego doskonalenia życia. Ludzkość już dawno przestała się bać żywiołowych przesiedleń, które niegdyś były straszakiem dla naszych przodków. Staramy się rozszerzyć zasięg osiedlenia. Jest to także jedno z praw rozwoju, polegające na nieustannym ruchu naprzód. Osiedlenie się na innych planetach, tak różnych od Ziemi, było połączone z dużymi trudnościami. Powstał więc projekt osiedlania w kosmosie na specjalnie skonstruowanych ciałach podobnych do sztucznych satelitów, ale wielokrotnie od nich większych. Jak wiadomo, jedna z takich wysp zbudowana została w przededniu epoki Pierścienia. Mam na myśli „Nadira” znajdującego się w odległości osiemnastu milionów kilometrów od Ziemi. Żyje tam jeszcze niewielka kolonia ludzi… Jednakże trzeba powiedzieć, że choć pomysł był bardzo śmiały, problem budowy tych ciasnych pojemników został rozwiązany przez naszych przodków nieudolnie. Planety-bliźniaki zielonej gwiazdy cyrkonowej są bardzo podobne do naszej Ziemi. Nie są odpowiednie dla wątłych mieszkańców planety CR519, która dokonała ich odkrycia, albo też przesiedlenie napotyka na zbyt wielkie trudności. Dlatego to przekazali nam tę wiadomość, tak jak my komunikujemy im nasze odkrycia. Gwiazda zielona znajduje się w tej odległości od nas, jakiej dotąd nie pokonał jeszcze żaden z naszych statków kosmicznych. Skoro osiągniemy planety tej gwiazdy, uzyskamy bazę dla dalszych wypraw w kosmos. Są one dostatecznie obszerne dla organizacji życia i wytworzenia potężnej techniki. Jest to sprawa wielkiej wagi. Odległość wynosząca siedemdziesiąt lat świetlnych jest do pokonania dla statku typu „Łabędzia” i, być może, należałoby trzydziestą ósmą wyprawę kosmiczną skierować ku Achernarowi.

Grom Orm przesunął nieznacznym ruchem jedną z rączek zainstalowanych na pulpicie.

Nad trybuną ukazał się teraz niewielki ekran, na którym obecni ujrzeli znaną sobie postać Dara Wiatra. Były kierownik stacji kosmicznych uśmiechnął się witany bezgłośnym migotaniem zielonych światełek.

— Dar Wiatr znajduje się teraz na pustyni w Arizonie. Stamtąd, z radioaktywnego terenu, wyrzuca się obecnie partię rakiet na wysokość pięćdziesięciu siedmiu tysięcy kilometrów w celu budowy satelity — wyjaśnił Grom Orm. — Wiatr chciał zakomunikować swoje zdanie jako członek Rady.

— Proponuję wysłanie nie jednej, lecz trzech wypraw — zabrzmiał wesoły głos, dźwięczący metalicznie w przenośnym odbiorniku.

Członkowie Rady i całe audytorium było zaskoczone. Dar Wiatr nie był wytrawnym mówcą i nie zrobił artystycznej pauzy.

— Początkowy plan wysłania obydwu statków kosmicznych trzydziestej ósmej wyprawy na potrójną gwiazdę BE7723 ma obecnie, po doświadczeniu Mvena Masa i Rena Boża, tak wielkie znaczenie, że nie można zeń rezygnować.

W tej samej chwili Mven Mas wyobraził sobie ową gwiazdę potrójną, wedle starych nazw oznaczoną jako Omikron 2 Eridana. Odległy od Słońca o mniej niż pięć parseków układ trzech gwiazd, żółtej, niebieskiej i czerwonej, posiadał dwie pozbawione życia planety. Gwiazda niebieska tego systemu była białym karzełkiem. Posiadała rozmiary dużej planety, a masa jej równała się połowie masy Słońca. Przeciętna gęstość substancji tej gwiazdy przewyższała dwa tysiące pięćset razy gęstość najcięższego metalu Ziemi — irydu. Kwestie ciążenia pól elektromagnetycznych, procesów powstawania ciężkich elementów chemicznych na tej gwieździe budziły wśród astronomów wielkie zainteresowanie. Szczególne znaczenie miała możliwość badań tych wszystkich zjawisk bezpośrednio, z najbliższej odległości. Tym bardziej że wysłana w dawnych czasach dziesiąta z kolei wyprawa na Syriusza zginęła przekazawszy wiadomość o niebezpieczeństwie. Bliski sąsiad Słońca, podwójna gwiazda niebieska Syriusz także posiadała białego karzełka o temperaturze niższej i o większych rozmiarach niż Omikron 2 Eridana „B”, o gęstości większej dwadzieścia pięć tysięcy razy od gęstości wody. Osiągnięcie tej bliskiej gwiazdy okazało się niemożliwe z powodu ogromnych, krzyżujących się strumieni meteorytów opasujących gwiazdę i tak bardzo rozproszonych, że nie było możliwe ustalenie poszczególnych skupień groźnych odłamków. Wówczas, to jest przed trzystu piętnastoma laty, zaprojektowano wyprawę na Omikron 2 Eridana.

— Zbadanie dalekiego, obcego statku — ciągnął Dar Wiatr — znalezionego przez trzydziestą siódmą wyprawę może dostarczyć nam niezmiernie cennych wiadomości. Można by, lekceważąc dawne przepisy bezpieczeństwa, zaryzykować rozłączenie statków. „Aella” udałaby się na Omikron Eridana, a „Tintagel” na gwiazdę „T”. Obydwa statki są klasy pierwszej, podobnie jak „Tantra”, która dała sobie radę w bardzo trudnej sytuacji.

— Romantyka! — powiedział głośno Pur Hiss, ale ten wyskok spotkał się z ogólną dezaprobatą.

— Tak, prawdziwa romantyka! — z radością zawołał Dar Wiatr. — Romantyka to luksus przyrody, ale luksus niezbędny w dobrze zorganizowanej społeczności. Wskutek nadmiaru sił ciała i ducha w człowieku rodzi się pragnienie nowości, jak najczęstszych zmian. Powstaje szczególny stosunek do życia, wyrażający się chęcią wyprzedzenia teraźniejszości, pragnieniem wielkich prób i silnych wrażeń… Obecna na sali Evda Nal może stwierdzić, że to nie tylko psychologia, ale i fizjologia. Wracam do rzeczy. Nowy statek „Łabędź” należy wysłać na Achernar, ku gwieździe zielonej, ponieważ o wyniku wyprawy nasza planeta dowie się dopiero po upływie stu siedemdziesięciu lat. Grom Orm ma zupełną słuszność, że zbadanie odpowiednich planet i stworzenie bazy dla dalszego ruchu w kosmosie to nasz obowiązek w stosunku do potomnych.

— Mamy zapas anamezonu przygotowany tylko dla dwóch statków — odparł sekretarz Mir Om. — Potrzebowalibyśmy dziesięciu lat, żeby nie naruszając równowagi ekonomicznej, przygotować jeszcze jeden statek do lotu. Należy pamiętać, że obecnie wiele sił produkcyjnych pochłania odbudowa satelity.

— Tak jest — powiedział Dar Wiatr. — Dlatego proponuję zaapelować do ludności planety. Niech wszyscy na jeden rok odłożą podróże rozrywkowe, niech zostaną wyłączone telewizory naszych akwariów w głębi oceanów, niech na rok zostanie przerwane dostarczanie z Wenus i Marsa drogich kamieni i rzadkich roślin. Można też przerwać pracę w fabrykach odzieży i ozdób. Rada Ekonomiki lepiej niż ja określi, w jaki sposób zaoszczędzić energii na produkcję anamezonu. Któż z nas wymówi się od pewnego ograniczenia potrzeb na przeciąg zaledwie jednego roku, gdy w zamian za to ludzkość otrzyma w darze dwie nowe planety ogrzewane życiodajnymi promieniami zielonego światła, tak przyjemnego dla naszych ziemskich oczu!

Dar Wiatr wyciągnął przed siebie ręce zwracając się do całej Ziemi, wiedział bowiem, że patrzą na niego miliardy oczu. Skinął głową i zniknął. Tam, w pustyni Arizony, wstrząsnął ziemią grzmiący huk — to wzbijała się w niebo kolejna rakieta obciążona odpowiednim ładunkiem. Tu zaś wszyscy obecni powstali wznosząc w górę ręce na znak, że całkowicie zgadzają się z mówcą.

Przewodniczący Rady zwrócił się do Evdy Nal.

— Mam nadzieję, że nasz gość z Instytutu Psychologii powie nam, co sądzi o strukturze psychiki ludzkiej?

Evda Nal po raz drugi stanęła na trybunie.

— Psychika ludzka nie wytrzymuje długotrwałych i wielokrotnych podniet. Nasi dalecy przodkowie omal nie zgubili ludzkości, nie liczyli się bowiem z tym, że człowiek musi często odpoczywać. My zaś przesadzaliśmy w swych obawach o psychikę; nie rozumieliśmy, że podstawowym warunkiem wypoczynku jest praca. Konieczna jest nie tylko ciągła zmiana rodzaju zajęć, ale i regularne przerywanie pracy. Można by powiedzieć, że szczęście polega na ciągłym przeplataniu się pracy i wypoczynku, trudności i przyjemności. Długowieczność człowieka pozwoliła na przekroczenie granicy jego świata, na stopniowe opanowywanie kosmosu. Walka o nowe — to istota prawdziwego szczęścia. Wyprawa na Achernar da ludzkości więcej niż dwie pozostałe wyprawy, ponieważ planety zielonego słońca wzbogacą nasz świat uczuć, gdy badania zjawisk fizycznych kosmosu, mimo ich niewątpliwie wielkiego znaczenia, rozszerzą jedynie zakres naszej wiedzy. Mając na względzie szczęście człowieka, Instytut Badań Smutku i Radości najprawdopodobniej uważałby wyprawę na Achernar za ważniejszą, skoro jednak można zrealizować trzy wyprawy, tym lepiej.

Sala nagrodziła Evdę Nal lawiną zielonych światełek.

Głos zabrał Grom Orm.

— Biorący udział w dyskusji wypowiedzieli dużo cennych uwag, które pomogą Radzie powziąć decyzję. Prosimy ludzkość o redukcję swych potrzeb w ciągu czterechsetnego dziewiątego roku ery Pierścienia. Dar Wiatr nie wspomniał o tym, że historycy odkryli złotego konia z Epoki Rozbicia Świata. Te setki ton czystego złota można przeznaczyć na produkcję anamezonu potrzebnego do lotu. Po raz pierwszy w historii Ziemi wyślemy wyprawy do trzech systemów gwiezdnych jednocześnie i po raz pierwszy dokonamy próby osiągnięcia światów odległych o siedemdziesiąt lat świetlnych.

Przewodniczący zamknął konferencję prosząc o pozostanie jedynie członków Rady. Chodziło o szybkie sporządzenie kwestionariuszów do Rady Ekonomiki, a także do Akademii Stochastyki i Badania Przyszłości w celu wyjaśnienia możliwych przypadków w drodze na daleki Achernar.

Zmęczona Czara ruszyła za Evdą dziwiąc się, że blade policzki sławnego psychiatry były świeże jak zazwyczaj. Dziewczyna chciała jak najprędzej być sama, żeby przemyśleć w spokoju sprawę Mvena Masa. Dzień dzisiejszy był wspaniały. Wprawdzie Mvena nie uwieńczono jako bohatera, czego w głębi serca się spodziewała. Zakazano mu na długo, może na zawsze, udziału w wielkich i doniosłych pracach… Ale przecież zostawili go w społeczeństwie… Czyż nie mają oboje przed sobą szeroko otwartej drogi badań, pracy, miłości!

Evda Nal skłoniła Czarę, aby wstąpiła z nią do Domu Żywienia. Wybrane potrawy zamawiało się przez megafon. Zaledwie usiadły przy owalnym, dwuosobowym stole, gdy z jego luku, mieszczącego się pośrodku, wysunęły się zamówione dania. Evda Nal podała towarzyszce puchar napełniony orzeźwiającym napojem „Lio”, sama wypiła z przyjemnością szklankę zimnej wody. Z jedzenia zamówiła sobie jedynie zapiekankę z kasztanów, orzechy i banany z bitą śmietaną. Czara zjadła jakąś potrawę przyrządzoną z tartego mięsa raptów — ptaków, które zastąpiły kury i dziczyznę w gospodarce kuchennej, i pożegnała się z przyjaciółką. Evda Nal patrzyła na nią podziwiając jej wytworność, niezwykłą nawet w epoce Pierścienia, gdy lekko zbiegała ze schodów między posągami z czarnego metalu i dziwacznie powyginanymi podstawami latarń.