Nagie Słońce

4. Oglądanie kobiety

Zasnął w końcu. Nie pamiętał chwili, w której zapadł w sen. W jakiś czas potem myśli jego zaczęły błądzić, oparcie łóżka zajaśniało a chłodne światło dnia zalało sufit Spojrzał na zegarek.

Minęło wiele godzin. Prowadzące dom roboty uznały widocznie, że pora wstawać i podjęły stosowne działania.

Zastanawiał się, czy obudzono też Daniela, ale zaraz uświadomił sobie, że ‘Daniel nie sypia. Czy jednak udaje, że śpi, czy się rozbiera, wkłada piżamą?

— Dzień dobry, partnerze Eliaszu — Daniel wszedł jak na — zawołanie.

Robot był kompletnie ubrany, twarz miał spokojną. — Czy dobrze spałeś? — spytał.

— Tak, odpowiedział krótko Baley — a ty?

Wstał z łóżka i podreptał do łazienki. Zawołał — Gdyby robot przyszedł mnie golić, odeślij go! Nawet kiedy ich nie widzę, działają mi na nerwy.

Przy goleniu przyglądał się swej twarzy w lustrze, dziwiąc się trochę, że wygląda zupełnie tak samo, jak na Ziemi. Gdybyż ten obraz w lustrze był drugim Ziemianinem, u którego mógłby zasięgnąć rady! Gdybyż mógł pogodzić się z tym, czego się już zdążył dowiedzieć, choć niewiele tego było.

— Za mało, proszę więcej! — mruknął do lustra.

Wyszedł wycierając twarz. Wciągnął spodnie na świeżą bieliznę (roboty pomyślały o wszystkim, niech je diabli).

— Czy mógłbyś mi odpowiedzieć na parę pytań, Danielu?

— Wiesz, Eliaszu, ze robię to zgodnie z mą najlepszą wiedzą.

— Albo zgodnie z otrzymanymi instrukcjami — pomyślał Baley.

Spytał — Dlaczego na Solarii żyje tylko dwadzieścia tysięcy ludzi?

— Tak po prostu jest — odpowiedział Daniel. — To stan faktyczny, wynik obliczeń.

— Zgoda, omijasz jednak sedno sprawy. Skąd więc wzięło się te dwadzieścia tysięcy? Mówiłeś, że Solarianie uważają tę liczbę za optymalną. Dlaczego tak uważają?

— Taki mają sposób życia.

— Masz na myśli to, że kontrolują liczbę urodzin?

— Tak.

— I pozwalają by planeta była niezaludniona? — Baley uczepił się tego punktu, bo nie bardzo miał o co pytać. Liczba ludności należała do nielicznych udostępnionych mu danych.

— Planeta nie jest niezaludniona — odpowiedział Daniel. Jest podzielona na posiadłości, z których każdą rządzi Solarianin.

— Czy to znaczy, że każdy żyje w swojej posiadłości? Dwadzieścia tysięcy posiadłości, a w każdej Solarianin?

— Posiadłości jest nieco mniej. Wdowy dziedziczą je po zmarłych mężach.

— I nie ma żadnych Miast? — Dreszcz przeszedł Baleya.

— Żadnych, Eliaszu. Żyją w rozproszeniu i nigdy się ze sobą nie widują, chyba tylko w nadzwyczajnych wypadkach.

— Społeczeństwo pustelników?

— Tylko w pewnym sensie.

— Jak to?

— Wczoraj dyrektor Gruer odwiedził cię w stereowizji. W ten właśnie a nie inny sposób odwiedzają się Solarianie.

Baley utkwił wzrok w Danielu — Czy to dotyczy i nas? Spodziewają się, że tak będziemy postępować?

— Zgodnie ze zwyczajem tego świata.

— Jak wiec mam prowadzić śledztwo? A jeśli zechcę z kimś się widzieć?

— Z tego domu, Eliaszu, możesz połączyć się przez stereowizję i każdym mieszkańcem planety. Nie będzie z tym problemów. Oszczędzi ci to kłopotu z wychodzeniem z domu. Dlatego właśnie mówiłem, kiedy tu przybyliśmy ,że nie będziesz musiał przyzwyczajać się do otwartej przestrzeni. Dobrze się składa, bo każdy inny układ byłby dla ciebie gorszy.

— Sam osądzę, co będzie dla mnie gorsze — oświadczył Baley. Muszę przede wszystkim pomówić z tą Gladią, żoną zamordowanego. Jeśli ten system stereo nie wystarczy, złożę jej wizytę osobiście. To moja nieodwołalna decyzja.

— Zobaczymy, co będzie najlepsze i możliwe do wykonania odpowiedział dyplomatycznie Daniel — a teraz każę podać śniadanie — odwrócił się by wyjść.

Baley patrzył za nim z rozbawieniem. Daniel Olivaw odgrywał szefa. Może miał instrukcje, by nie pozwolić Baleyowi dowiedzieć się za wiele, ale to Baley miał w rękawie asa atutowego.

Tamten był w końcu tylko R. Danielem. Wystarczyłoby powiedzieć Gruerowi, czy komukolwiek innemu, że Daniel nie jest człowiekiem a robotem.

Z drugiej strony to, że Dan Lei udawał człowieka mogło być użyteczne. Nie musi zaraz zagrywać asem. Czasem lepiej mieć go w ręku.

— Patrz i czekaj! — powiedział sobie i poszedł na śniadanie za Danielem.

— I co z naszą stereowizytą? — spytał Baley.

— Załatwione, Eliaszu — odpowiedział Daniel, dotykając jednej z płytek kontaktowych. Natychmiast pojawił się robot.

Baley zastanawiał się ,skąd się one biorą. Gdy wędrowało się labiryntem niezamieszkałych pomieszczeń tego domu, nie spotykało się żadnych robotów. Czy usuwały się z drogi przy zbliżaniu się człowieka? A może ostrzegały się wzajemnie? W każdym razie, na każde wezwanie, któryś z nich pojawiał się bezzwłocznie.

Baley przyjrzał się nowoprzybyłemu robotowi. Na jego gładkiej matowo-szarej powierzchni tylko szachownica na prawym ramieniu była kolorowa. Białe i żółte kwadraty (a raczej srebrne i złote, bo metalowe) rozmieszczone były w jakimś skomplikowanym porządku.

— Zaprowadź nas do sali zebrań — polecił Daniel.

Robot skłonił się i bez słowa zawrócił.

— Chwileczkę, chłopcze! Jak ci na imię — zapytał Baley.

Robot zwracając się do Baleya, odpowiedział natychmiast. — Nie mam imienia, panie. Mój numer seryjny — dotknął metalowym paltem płytki na ramieniu — jest ACX-2745.

Daniel i Baley przeszli do dużej sali,, w której dzień przedtem Siedział na swym krześle Gruer. Czekał tam na nich z mechaniczną cierpliwością kolejny robot. Pierwszy ukłonił się i wyszedł.

Baley miał okazję, by porównać naramienne płytki obu robotów, gdy pierwszy z nich pochylał się w ukłonie. Srebrno-złoty wzór był odmienny. Szachownica liczyła trzydzieści sześć pól. Liczba możliwych układów wynosiła więc 236 czyli siedemdziesiąt miliardów.

Więcej, niż trzeba.

— Najwyraźniej każdy robot wykonuje tylko jedną czynność.

Jeden nas tu przyprowadził, drugi obsługuje aparaturę.

— Specjalizacja robotów jest na Solarii daleko posunięta, Eliaszu — Nic dziwnego, jeśli ich tyle jest. — Baley spojrzał na drugiego robota. Niczym, oprócz płytki naramiennej nie różnił się od pierwszego — Twój numer seryjny?

— ACC-1129, panie.

— Będę ci mówił „chłopcze”. Chce rozmawiać z panią Gladią Delmarre, wdową po zmarłym Rikainie Delmarre — czy mamy jej adres, Danielu?

— Nie sądzę, żeby dodatkowe informacje były potrzebne — odpowiedział uprzejmie Daniel. — Jeśli wolno mi zapytać robota…

— Zostaw to mnie — rzekł Baley — Czy wiesz, chłopcze, jak się skontaktować z tą damą? — Tak, panie. Znam kody łączności wszystkich państwa. W tym oświadczeniu nie było dumy. Było to proste stwierdzenie faktu, jak na przykład: .,Jestem z metalu, panie”.

— To nic niezwykłego, Eliaszu. Wystarczy wprowadzić do pamięci dziesięć tysięcy numerów, a to niewielka liczba.

Baley skinął głową — A jeśli przypadkiem istnieje więcej niż jedna Gladia Delmarre? Może zajść pomyłka.

— Co pan rozkaże? — Robot, zadawszy to pytanie stał w bezruchu.

— Ten robot nie zrozumiał chyba twego pytania — zauważył Daniel — Sądzę, że na Solarii nazwiska się nie powtarzają. Rejestruje się je przy narodzinach i nie można ich przybrać, dopóki są używane.

— W porządku — zgodził się Baley — Z każdą minutą uczymy się czegoś nowego. A teraz chłopcze, wytłumacz mi, jak działa ten sprzęt, podaj mi kod łączności, czy jak to tam nazywasz i zmykaj.

Robot przyswajał to sobie przez chwilę, zanim odezwał się — Czy życzy pan sobie nawiązać łączność osobiście, proszę pana?

— Zgadza się.

Daniel dotknął rękawa Baleya — Pozwól Eliaszu…

— O co znowu chodzi?

— Myślę, że robotowi łatwiej uda się nawiązać łączność. To jego specjalność.

— Nie wątpię, ±e zrobiłby to lepiej. Ja mogę coś poplątać — Baley zmierzył spojrzeniem Daniela — mimo to wolę nawiązać łączność osobiście. Wydałem polecenie, czy nie?

— Wydałeś, Eliaszu. Twoje polecenie zgodne z Pierwszym Prawem będą wykonywane. Jeśli jednak pozwolisz chciałbym ci udzielić stosownej informacji o robotach Solariańskich. Są one daleko bardziej wyspecjalizowane niż roboty innych światów. Chociaż ich psychika pozwala na wykonywanie wielu różnych czynności, są one ukierunkowane na jeden ich rodzaj. Wykonywanie czynności nie związanych z ich specjalnością powoduje powstawanie silnych napięć związanych z zastosowaniem Trzech Praw. Z kolei nie wykonywanie obowiązków do których są powołane, wprowadza również w użycie Trzy Prawa.

— Mój bezpośredni rozkaz uruchamia Drugie Prawo — nieprawdaż?

— To prawda. Powstające napięcie jest jednak „nieprzyjemne” dla robota. Solarianin prawie nigdy nie wtrąca się do stałych czynności robotów. Nie interesuje go to i nie odczuwa takiej potrzeby.

— Czy próbujesz mi wmówić, Danielu, że uczucia robota zostaną zranione gdy człowiek wykona jego pracę?

— Wiesz Eliaszu, ze ból w ludzkim rozumieniu tego słowa nie stosuje się do reakcji robotów.

— A więc o co chodzi?

— Wrażenie, którego doznaje robot jest jednak dla niego równie dezorganizujące jak ból dla człowieka, o ile mogę sądzić.

— Ale ja nie jestem Solarianinem. Jestem Ziemianinem. Nie znoszę, gdy robot robi to, co chcę zrobić sam.

— Weź jednak pod uwagę, że takie potraktowanie robota mogą nasi gospodarze uznać za niegrzeczne. W społeczeństwie takim, jak to muszą istnieć mniej lub bardziej sztywne zasady postępowania z robotami. Obrażanie gospodarzy nie ułatwi nam zadania.

— W porządku — powiedział Baley — Niech robot robi swoje.

Wycofał się. Był to pouczający incydent, pouczający jako przykład jak bezwzględne może być zrobotyzowane społeczeństwo. Skoro już powołano do życia roboty, nie tak łatwo było się ich pozbyć.

Człowiek który chciałby obywać się bez nich choćby tylko przez jakiś czas, przekonałby się, że to niemożliwe.

Zmrużywszy oczy przyglądał się jak robot zbliża się do ściany.

Ziemscy socjologowie mogą sobie wyciągać wnioski z tego, co zaszło przed chwilą. On sam ma już zdanie na ten temat.

Połowa ściany przesunęła się w bok. Ukazała się tablica kontrolna, której nie powstydziłaby się sektorowa siłownia w ziemskim Mieście.

Baley zatęsknił do fajki. Pouczono go, że w świecie niepalących palenie byłoby niewybaczalnym naruszeniem dobrych obyczajów.

Nie pozwolono mu zabrać przyborów. Były chwile, w których ustnik fajki w zębach, główka fajki w dłoni, byłyby niezmiernie krzepiące.

Robot uwijał się dostrajając szybkimi dotknięciami palców aparaturę. Daniel wyjaśnił — Trzeba się najpierw zapowiedzieć. Robot odbierze sygnał i jeśli wywoływana osoba jest osiągalna i wyraża chęć rozmowy nawiązany zostaje pełen kontakt.

— Czy te wszystkie przyciski są potrzebne? Robot większości z nich nie dotknął.

— W tej sprawie, Eliaszu, moje informacje są niezadowalające.

Bywa, jednak konieczne zorganizowanie wielu połączeń jednocześnie albo łączności z poruszającymi się obiektami, co wymaga ciągłego dostrajania.

Zabrał głos robot — Proszę panów, połączenie zostało nawiązane i zaakceptowane. Kiedy będą panowie gotowi…

— Jesteśmy gotowi! — warknął Baley i jak na komendę światło zalało drugą połowę sali.

Daniel rzekł pośpiesznie — Nie zażądałem, by tamtejszy robot zasłonił okna. Bardzo mi przykro. Musimy…

— Mniejsze o to — skrzywił się Baley — Dam sobie radę. Nie przeszkadzaj.

Oglądał wnętrze łazienki, tak mu się przynajmniej wydawało.

Cześć pomieszczenia zajmowało wyposażenie gabinetu kosmetycznego. Baley wyobraził sobie robota, czy może roboty, pracujące szybko j precyzyjnie nad uczesaniem kobiety i jej powierzchownością.

Nie zwracał uwagi na drobiazgi. Nie zdołałby ich rozpoznać. Ściany były pokryte zawiłym mozaikowym wzorem, który łudził oko wrażeniem przedstawienia czegoś znanego i rzeczywistego, co po chwili umykało w abstrakcje, kojącym i przyciągającym z hipnotyczną siłą.

Zasłona w dużej kabinie natryskowej nie była materialną, była to jakaś świetlna sztuczka, migocząca, nieprzejrzysta ściana światła. Nie było widać nikogo.

Baley spojrzał na posadzkę. Gdzie kończył się jego pokój a zaczynał inny? Nietrudno było się domyślić. Różnica oświetlenia była wyraźna. To musiało być tam. Postąpił ku tej linii i z wahaniem uniósł rękę.

Czuł to samo, co kiedy wkładał rękę w ziemski stereosystem. Tam jednak ciągle widział rękę, choć słabiej. Tu znikła. Zdawało się, że kończy się w przegubie.

A gdyby przekroczył tę linię? Zapewne przestałby widzieć cokolwiek, znalazłby się w ciemności. Myśl o tym sprawiła mu nawet przyjemność.

Jakiś głos wyrwał go z zamyślenia. Cofnął się pośpiesznie, podnosząc wzrok.

Głos należał do Gladii Delmarre. To musiała być ona. Górna część świetlnej zasłony znikła i widać było jej głowę.

Uśmiechnęła się do Baley — witam ponownie. Przepraszam, że musiał pan czekać. Zaraz będę gotowa.

Miała trójkątną twarz o szerokich kościach policzkowych (widać to było przy uśmiechu), pełne usta i drobny podbródek. Nie była zbyt wysoka, pięć stóp i dwa cale (zgodnie z powszechną opinia kosmitki powinny być wysokie i majestatyczne). Nie była też szatynką. Włosy miała rudawe, prawie blond i niezbyt długie Rozwiewał je strumień ciepłego powietrza. Widok był wcale miły.

Baley, nieco zmieszany, powiedział — Jeśli wolałaby pani odłożyć rozmowę na później…

— Ależ nie! Jestem prawie gotowa. Możemy rozmawiać. Hannis Gruer uprzedził mnie, że chciał pan ze mną mówić. Słyszałam, że pochodzi pan z Ziemi — Wpatrywała się w niego wręcz łakomie.

Baley skłonił się i usiadł — Mój towarzysz pochodzi z Aurory.

Uśmiechnęła się, wciąż wpatrując się w Baleya jakby interesował ją tylko on. Było to zupełnie zrozumiałe.

Uniosła ramiona rozczesując włosy palcami jakby chciała przyśpieszyć ich wysychanie. Miała piękne ramiona. — Bardzo powabna — pomyślał Baley.

Potem pomyślał z niepokojem, że nie spodobałoby się to Jessie. Wtrącił się Daniel — Czy mogłaby pani kazać zasłonić to okno, pani Delmarre? Mój towarzysz źle znosi światło dzienne. Na Ziemi jak pani zapewne wiadomo…

Młoda kobieta (Baley dałby jej jakieś dwadzieścia pięć lat. choć z żalem pomyślał, że wygląd kosmitów może nie odpowiadać ich wiekowi) podniosła ręce do ust, wykrzykując — Ależ tak! Wiem! Jak to głupio z mojej strony! Zaraz wezwę robota…

Wyszła spod suszarki i wyciągnęła rękę do płytki kontaktowej Ciągle powtarzam, że przydałoby się tu więcej tych płytek. Jeśli dom ma być wygodny, powinny być zawsze pod rękę, nie dalej niż o pięć stóp. Ale — czy coś się stało?

Patrzyła ze zdumieniem na Baleya, który zerwał się na nogi zaczerwieniony aż po uszy, wywracając krzesło i odwracając się pośpiesznie.

Daniel wyjaśnił ze spokojem — Byłoby lepiej proszę pani, gdyby wróciła pani do kabiny, albo zechciała włożyć na siebie coś z ubrania.

Gladia ze zdziwieniem spojrzała w dół na własną nagość — Ależ, naturalnie.