П'яўка

Частка III. ЗБОЙ

9.

У паселішчы яшчэ некалькі тыдняў таму, як мне раней паведаміла Мойра, пачалі рыхтавацца да свята. У чым яно вызначалася, толкам ніхто не ведаў, але афіцыйна было на гэты раз прысвеча-на ТРАНСМОГУ — агульнай сусветнай мове. Па чарзе аналагічныя святы праводзіліся штогод у розных населеных месцах. Падрыхтоўка заключалася ў тым, што ў цэнтры і на будынках галоўных вуліц наводзіўся своеасаблівы касметычны макіяж: сцены і дахі фарбаваліся ў чырвоны і зялёны колеры (фарбы, вядома, з’яўляліся нізкай якасці і самыя танныя — праз тыдзень яны павінны былі немінуча аблезці), з цэнтральных вуліц прыбіралася і вывозілася смецце, бліжнія звалкі, якія падступалі да самых баракаў, прысыпаліся зямлёй, там-сям аднаўляліся зламаныя слупы ліхтароў і лаўкі. На сценах і шматлікіх расцяжках усталёўваліся і вывешваліся лозунгі і ўсялякія слоганы на так званым ТРАНСМОЗЕ і мясцовай змешанай гаворцы. Шматлікія брыгады “працаробаў”, наспех сфарміраваныя муніцыпальнымі ўладамі з дапамогай сілавікоў, з раніцы да захаду сонца завіхаліся на самых розных работах па добраўпарадкаванні тэрыторыі.

З-за недахопу пітной вады (тое, што прывозілася ў пластыкавых бачках на дзень, выпівалася ў лічаныя хвіліны), будаўнікі і дарожнікі, здаралася, раз-пораз літаральна валіліся з ног, непрытомнелі, млелі, і іх спехам адцягвалі куды-небудзь у зацень, дзе іх прыводзілі ў рабочы стан санітаркі-самакатчыцы. Многія проста збягалі з месцаў працы і іх лавілі чальцы спецыяльнага мабільнага мабілізацыйнага атрада, створанага ў апошні час муніцыпалітэтам. Урэшце, уся гэтая валтузня, як я палічыў, была мне толькі дарэчы, бо адхіляла асноўную ўвагу ўлад у суцэльны арганізацыйны будаўнічы штурм, і не дазваляла скіраваць больш пільныя захады на падзеі ў дваццаць першым бараку.

empty* * *empty

Дзень прыкметна зменшыўся, але спёка не адступала. Вецер сціх, і над дахамі дамоў звыкла вісеў задушлівы смог: там-сям дымілася звалка.

Наведванні ўпыра да сваякоў, як я разумеў, і ў бліжэйшы час не прыпыняцца. З дня маёй прысутнасці ў паселішчы, а пайшло ўжо на пятыя суткі, тут быццам нічога не змянілася ў лепшы бок — я прасядзеў частку ночы ў бараку, прывід пры мне чамусьці не з’яўляўся і камера не зафіксавала аніякіх бачных зрухаў, затое ў горшы — адбыліся дзве падзеі. Першая — раптоўная смерць сямігадовага пляменніка ўдавы (я быў упэўнены, што гэта вынік кантакту з “п’яўкай”), і другая — наведванне барака чыноўнікам з муніцыпалітэта, які цікавіўся, ці адпавядаюць рэчаіснасці чуткі пра тутэйшыя таямнічыя падзеі, і што пра гэта думаюць жыхары. Разам з чыноўнікам людзей дапытвалі двое маладых мурынаў, якія адрэкамендаваліся супрацоўнікамі санітарнай службы.

Мяне ў гэты час там не было, але я не сумняваўся ў тым, што мясцовы штучнік ужо пра ўсё да-нёс Цэнзару і наступствы не замарудзяць сябе чакаць. Палтэргейст у бараку працягваўся, як і раней, але ў больш ціхай, на мой погляд, фазе, я, напрыклад, бачыў бліжэй к вечару толькі ня-значныя яго праявы: самаўключэнне і выключэнне электрапрыбораў і з’яўленне ў пакоях камянёў, быццам нехта кінуў іх з вуліцы, але я ведаў, што анамальшчына ў большасці не адбы-ваецца пры адсутнасці сведкаў, рэзка ўзрастае, калі іх колькасць дасягае трох, пяці чалавек, але калі болей — то зноў аслабявае. Нешта накшталт міні-спектакля, толькі вось фінал яго часам бывае сумны.

З раніцы наступнага дня Андруш прыйшоў да мяне не адзін, а прывёў з сабой белага мужчыну сярэдняга веку, невысокага, чорнавалосага з сівізной на скронях і змрочным, неспакойным позіркам выцвілых ад сонца вачэй. Чалавек назваў сябе Себасцьянам Валевічам, і мы паціснулі адзін аднаму рукі. Андруш прадставіў яго як былого прапаведніка, якога яшчэ ў маладосці адлучылі ад парафіі, выслалі ў Новы Эдэм і забаранілі сустракацца з паствай, хоць яе ўжо, як такоўскай, амаль што не існавала.

Я вывеў за дзверы Барбі, якая незадаволена вурчэла, і ўладкаваў абодвух у старыя, рыпучыя крэслы, а сам сеў на канапу.

“З якой канфесіяй вы раней мелі справу? — пацікавіўся я. — І як вас, да слова, называюць — айцец Себасцьян альбо пастар Себасцьян, ці, можа, зусім інакш?”

Цвёрда гледзячы мне ў вочы, пастар Себасцьян сказаў, што даўно прытрымліваецца пазаканфесійнасці, мае свае меркаванні і звяртацца да яго можна проста па імені — ён, урэшце, прыме любую форму звароту.

“І што вас прывяло да мяне?” — не зусім тактоўна спытаў я. “Цікавасць да вашых даследаванняў. Калі ў вас ёсць час, мне б хацелася задаць вам некалькі пытанняў”.

“Але ж я ніякі не даследчык. Аматар, не больш”. “Не скромнічайце. У вас няма часу?” “Час ёсць”.

“Але вы мяне першы раз бачыце і ў вас зразумелы сумнеў. Так?” “Я давяраю Андрушу”, — сказаў я.

Той на мае словы адразу страпянуўся і пацвердзіў, што адказвае за пастара Себасцьяна, як за сябе.

“Што ж, — нагадаў я, — пытайцеся”.

“Мне б хацелася пачуць пра вашы асабістыя меркаванні адносна анамальных з’яў у дваццаць першым бараку”, — сказаў пастар Себасцьян.

Я па магчымасці коратка патлумачыў, што адсоўванне на другі план з’яў анамальшчыны, аб-вяшчэнне іх псеўдарэальнымі, а потым і цяперашні жорсткі пераслед тых, хто праяўляе да іх цікаўнасць — усё гэта, на мой погляд, своеасаблівая блакіроўка свядомасці, і запраграміравана яна не толькі для “людзей-ценяў”

(у іх жа свядомасць увогуле адсутнічае), а для ўсіх абітальнікаў

Праграмы. Цікавасць да ўсяго, што выходзіць за рамкі артадаксальнага светапогляду, выносіцца на брутальны астракізм, хоць раз-пораз афіцыйная навука пасуе перад відавочнымі з’явамі — прыкладам: гомеапатыя, тэлегонія, тэлекінез і яшчэ шмат якіх — палтэргейст у тым ліку.

“Так, — згадзіўся са мной пастар Себасцьян. — Справа можа скончыцца не толькі астракізмам, а ў цяперашні час і псіхушкай.

Хоць, аб’яві я, прыкладам, усяго два стагоддзі назад пра Сеціва і звычайную мабільную сувязь — вынік быў бы аднолькавы”.

“Адматайце яшчэ трыста год, перанясіцеся ў той час і аб’явіце, што Зямля круглая і круціцца вакол Сонца — і вам бы не мінаваць вогнішча”, — падтрымаў яго Андруш.

На вялікі жаль, такія часы могуць вярнуцца, працягваў я сваю думку. Нават ужо наступілі. А што тычыцца барака дваццаць адзін... Такая дзіўная з’ява, як палтэргейст, вядомая з шостага стагоддзя, а дакладнага тлумачэння ёй няма да гэтага часу і можа здарыцца так, што ніколі і не будзе, ідзе яна пастаянна то там, то сям, прычым іншы раз адбываецца і ціхі варыянт — самы небяспечны. Старажытныя ўфолагі, якія актыўна вывучалі яго, пакінулі шмат назіранняў. Мно-ства іх не вельмі адукаваных эпігонаў расказвалі неверагодныя рэчы: пра тэлепартацыю скрозь сцены, калі, напрыклад, лядоўня з адной кватэры раптам выяўлялася ў другой, заліванне вадой з ніадкуль, пра агонь, які зусім не абпальвае, пра кнігу, якая, зваліўшыся з паліцы, разбіваецца на асколкі, нібы яна са шкла, пра частку цела (руку), якая ў час аднаго з палтэргейстаў поўзала па пакоі, пра матэрыю, якая з’яўляецца з нічога і, мінуючы энергію і работу, зноў імгненна знікае ў нішто.

Тут я спыніўся. Урэшце, што я ім мог яшчэ сказаць? Але яны хацелі пачуць нешта дакладнае, істотнае і менавіта ад мяне.

“А што вы самі падумаеце пра тое, напрыклад, калі ваша лядоўня апынецца перасунутай праз жалезабетонную сцяну да суседа? І будзе хіба толькі разагрэтая, як з печкі? Ці чамадан праз шкло вылеціць на вуліцу, прычым, шкло будзе непашкоджаным? А на сцяне з’явяцца зневажаючыя вас надпісы? Іншым разам бачаць, як аловак ці асадка самі па сабе выпісваюць іх. А знікненне рэчаў і з’яўленне іх праз нейкі час вісячымі ў паветры? А левітацыя? Усё гэта было заснята і цалкам рэальна для нашага свету. А што тычыцца людзей — то ўявіце самі небяспеку. Смяротныя выпадкі — не рэдкасць. Былі і ўколы, удары, пераносы ў паветры і нават часовае абязрушванне”.

“Вы не дапускаеце ў гэтым нейкі інфернальны пачатак?” — спытаў пасля кароткага роздуму пастар Себасцьян.

“Мяркую, усё цалкам матэрыялістычна”, — адказаў я.

“Затое я не бачу нічога такога, акрамя д’ябальшчыны”, — падаў рэпліку Андруш.

“Альбо сутыкненне з нейкім паралельным светам”, — дадаў пастар Себасцьян.

“Чаму? Рэчаіснасць і інфармацыя — гэта адно і тое ж. Бо ўсё тая ж інфармацыя — першароднае рэчыва Сусвету”.

“Але навошта кагосьці зневажаць праз надпісы, заліваць вадой ці закідваць каменнем? Як гэта зразумець?” “Магчыма, тут збой у Матрыцы. Адна накладваецца на другую.

Адсюль і так званая апантанасць, якую лёкуюць экзарсісты. Хоць, усё можа быць”.

“Дык вы трывала лічыце, што мы існуём у сімуляцыі?” — спытаў пастар Себасцьян.

“Хіба вам мала доказаў?” “І дзе яны, калі не сакрэт?” “Іх тысячы. Вось зірніце, бачна ў акно: каля ганка кволая травінка прабіла асфальт і высунулася да сонца — хіба такое магчыма ў рэальным свеце? А гэта проста маленькі інфармацыйны збой у вялікай Праграме, на які мы і ўвагі ніколі не звяртаем. Толькі і ўсяго. А вас не здзіўляе, што, прыкладам, цвыркуны жывуць у доменных печах, дзе тэмпература дасягае дзвюх тысяч градусаў па

Цэльсію? А больш складанае? Ад наступстваў тэлегоніі, да слова, не ўратуюць і хоць бы пяць пар прэзерватываў, выкарыстаных за раз…” “Няхай. Але, што вы ўсё-такі дакладна скажаце пра дваццаць першы барак?”

Я чамусьці падумаў, разглядаючы сваіх гасцей, якія чакалі адказу, пра тое, быццам я для іх які празарлівец, але ж гэта было не так. Я ведаў не нашмат больш. Не, не нашмат.

“У дваццаць першым бараку адхіленне іншага плана, — выказаў я меркаванне. — І правакуе яго “п’яўка” — упыр”.

“І што, па-вашаму, трэба рабіць? Андруш кажа, быццам там загінулі двое дзяцей”.

“Можа загінуць больш, і не толькі дзяцей, — сказаў я. — Патрэбна тэрміновая эксгумацыя Тэафіла Слімака. Але гэта вырашаць яго ўдаве і мясцовым уладам”.

“Але ж вам самім патрэбны доказ?” — зноў уставіў сваё слова Андруш.

Тут я хацеў сказаць ім, што мне гэта не так ужо і патрэбна, бо ў мяне ўсё менш цікавасці да на-шага свету, і што я не вельмі люблю яго, а патрэбна зараз зусім іншае — ціха жыць дзе-небудзь ля вады ці лесу з жанчынай, якую цяпер кахаю, у маім выпадку з Мойрай, думаць і размаўляць аб простых рэчах, назіраць, як заходзіць сонца, слухаць шолах лесу, бачыць, як цячэ вада і лётаюць птушкі, але, па вядомых прычынах, я ім, канешне, не мог сказаць усяго гэтага, і таму прамаўчаў.

Пэўна, адчуўшы мой настрой, пастар Себасцьян падняўся з крэсла і сказаў, што яны з Андрушам мусяць ісці ў ангар, каб пабачыць, як там ідзе работа, якую падрадзіўся зрабіць сасланы мастак Юліус Гармата.

Я, пасля роздуму, пайшоў іх праводзіць. Мы рухаліся па галоўнай вуліцы паселішча. Шчанё, павіскваючы, суправаджала мяне, часам адстаючы, але потым ліхаманкава даганяла, бо, пэўна, баялася застацца адным.

Перад плошчай мы развіталіся. Я з Барбі звярнуў у бок, і зноў некалькі хвілін назіраў за нешматлікімі ў гэты час постацямі людзей — бадзяг па знешім выглядзе, і за будынкам муніцыпалітэта: мяне па-ранейшаму цікавіла пабачыць, як адтуль, урэшце, выходзіць ці заходзіць туды хоць адзін чыноўнік. Але тут Барбі прыціснулася да маіх ног і завурчэла. Я азірнуўся. За маёй спінай у некалькіх кроках стаяў гарбузагаловы і моўчкі, цьмяна і пагрозліва, глядзеў на мяне з-пад скошанага назад ілба. Востры зверху, яго чэрап навісаў над ніжняй часткай твару. Я ў думках адзначыў тую небяспечную лёгкасць, з якой ён незаўважна наблізіўся да мяне амаль усутыч і ў імгненне вырашыў надалей быць больш абачлівым.

Дэфармант працягваў стаяць, не адпускаючы майго позірку. Я ведаў і казаў пра гэта раней, што гарбузагаловыя, змяняючы формы чэрапа, набываюць і нязвыклыя псіхалагічныя якасці, у прыватнасці, схільнасць да валодання гіпнозам. Але я не быў сліперам, і ён дарэмна стараўся. Адна рука яго торгалася ў кішэні шортаў і, хутчэй з ўсё, сціскала там нож. Замест таго, каб павярнуцца і пайсці ці яшчэ горш — выказаць якую няўпэўненасць, я падышоў на максімальна блізкую адлегласць да яго, амаль усутыч, і спыніўся. Позіркі нашы скрыжаваліся. Безумоўна, ён даўно сачыў за мной, але, маючы цупкую памяць, я адразу ў думках выключыў яго з тых дваіх, якія напалі на мяне каля крамы — не, ён не быў адным з іх, не той, але вось на звалцы, у цемры ён мог быць саўдзельнікам і запомніць мяне, тым больш, што я без ваганняў страляў і спакойна забіў аднаго з іх.

Мы працягвалі свідраваць позіркамі адзін аднаго. Калі шчыра, я з цяжкасцю вытрымліваў на-пружанне гэтага супрацьстаяння. Псіхапаты тым і небяспечныя для нармальных людзей, што адразу ламаюць іх нервовую сістэму. Але тут я звыкла звярнуўся да свайго простага ва ўжыванні ў розных небяспечных сітуацыях метаду, якім скарыстаўся і пры першай сутычцы з дэфармантамі: мая свядомасць нібы адплыла ў бок і адтуль спакойна назірала за мной і тым, што адбывалася. Хвіліны цяклі. А мы, быццам баксёры на рынгу перад паядынкам, свідравалі адзін аднаго вачыма. Гарбузагаловы быў амаль майго росту, але складзены больш рэльефна і меў большаю вагу.

Я ўспомніў, як звычайна практыкаваў у такіх сітуацыях тое, чаму мяне вучылі на вайне: адпа-ведна простаму прынцыпу бессвядомага, праціўнік — гэта не абстрактная постаць, якая пільнуе ворага і наносіць удары, а звычайны чалавек, са сваім светам псіхічных з’яў, сілай і слабасцю. Трэба зліцца з ім у адзіную сістэму і ўнікнуць у яго ўнутраны стан, не рэагаваць на падманную атаку, не паддацца на свае пачуцці, а спакойна чакаць, каб нанесці ўдар ці заманіць у пастку псеўдадзеяння. Калі стаіш перад ворагам, нельга думаць ні аб чым. Розум павінен заснуць, а на паверхню ўсплыць, так бы мовіць, рыбіна падсвядомасці, і твар твой павінен выяўляць толькі нянавісць і непазбежнасць тваёй перамогі.

Але тут перада мной стаяў штучна вырашчаны псіхапат, нацэлены на забойства і з нажом, які падрыхтаваў для ўдару. На гарбузагаловых, вядома, аніяк не дзейнічалі, дый не маглі ўплываць, мае прынцыпы і набытыя навыкі.

Раптам Барбі віскнула і з брэхам кінулася яму ў ногі, што, урэшце, і вырашыла зыход гэтага ня-добрага спаборніцтва — пэўна, яна таксама адчула напружаны драматызм сітуацыі, у чым я быў упэўнены ўжо пасля, калі абдумваў здарэнне. Дэфармант перавёў позірк уніз, а потым, нібы ў ім нешта адпусціла, адразу павярнуўся і пайшоў прэч.

Нейкі час я раздумваў над тым, што ён рабіў тут, на плошчы, і прыйшоў да трывожнай для мяне высновы — гарбузагаловы сачыў за мной, каб высветліць, ну, хоць бы, дзе мая лежка. Дазнаўшыся пра месца майго пражывання, можна з усіх бакоў лічыць мяне ўжо напалову тру-пам. І тут ён, на жаль, меў рацыю. Я ўстрывожыўся, але не пра сябе, а больш пра Мойру: яна можа быць лёгкай здабычай для бандытаў у часе маёй адсутнасці. З гэтымі невясёлымі думкамі я абагнуў плошчу і выйшаў з іншага боку зноў на старое месца, але нічога падазронага не ўбачыў. Барбі ажывілася і радасна круцілася вакол мяне. Я агледзеў Дошку кандыдатаў на бессмяротнасць, але ўзіраўся больш адлюстраваннем ва у шкле, фіксуючы, што адбываецца ў мяне за спінай. Быццам нічога падазро-нага не было. Нейкі дысананс усётакі прыцягнуў маю ўвагу: яшчэ здалёк я ўбачыў белы папя-ровы прамавугольнік, наклеены на сцяну, а калі пасунуўся бліжэй, то выявіў новую налепку. На гэты раз ліст паведамляў “ПРА ШТУЧНІКАЎ”

Як вядома з неафицыйных крыніц, Мегаполіс і ўсе паселішчы падзелены на рэгіёны, якія апя-куюцца службамі бяспекі. За кожным такім рэгіёнам назірае так званы Цэнзар, які, ў сваю чаргу, курыруе шэраг штучнікаў — заканспіраваных інфарматараў з ліку жыхароў, кожны з якіх рэгулярна паведамляе яму аб выніках таго, што ён чуе і бачыць. Ад звычайнага стукача ці інфарматара штучнік адрозніваецца тым, што не абавязаны пісаць аналітычныя вынікі сваіх зносін з суб’ектамі назірання, а мусіць паведамляць пра адзіночныя факты і ў вусна-

размоўнай форме. Этымалогія слова штучнік мае даўгія карані. Першыя штучнікі з’явіліся больш як стагоддзе таму, адразу пасля вайны Усходняй Імперыі і яе саюзніц супраць кааліцыі Заходняга Саюза. Яшчэ перад пачаткам баявых дзеянняў (а Усходняя Імперыя рыхтавала прэвентыўны ўдар) на заходняй мяжы пачалася ўзмоцненая дыслакацыя ўсходніх войскаў. Да мяжы былі падагнаны эшалоны з танкамі, уздоўж мяжы на аэрадромах, якія спешна падрыхтавалі запаснікі, размясцілі летакі, а проста на зямлю, ля чыгункі звалілі пад брызент дзесяткі тысяч пар ялавых ботаў. Гэта быў абутак для жаўнераў перад так званым “вызваленчым паходам”, які планавалася ажыццявіць на працягу месяца з пачатку лета. Дагэтуль усе жаўнеры насілі чаравікі з “абмоткамі” — звычайнымі анучамі, і ім трэба было “паказаць” твар перад Захадам. Але праціўнік, якому, безумоўна, усё гэта стала вядома, нанёс свой прэвентыўны ўдар, у выніку якога ім было захоплена мноства танкаў, летакоў і ўсе шматметровыя піраміды з ялавых ботаў. І танкі, і летакі, і боты такім чынам апынуліся на яго ўзбраенні. Вось чаму некалькі месяцаў пасля вайны (адразу, пэўна, не дапялі) і з’явіліся так званыя штучнікі. Першымі іх ахвярамі сталіся гарадскія шаўцы і больш-менш знаёмыя з гэтай справай. Сцэнар быў прыкладна такі: штучнік завітваў у цесную будачку да шаўца і пад маркай рамонту абутку пачынаў з ім размову пра якасць ботаў, цікавячыся, нібы між іншым, у якім абутку з’явіліся ў горад і хадзілі ў час акупацыі жаўнеры праціўніка? Шавец па наіўнасці тлумачыў, што, як не дзіўна, і салдаты, і нават афіцэры ворага былі іншым разам чамусьці абутыя ў “нашыя” боты. Пасля гэтага ён знікаў бясследна. Падобны лёс чакаў і тых, хто разбіраўся ў танках і летаках і мог такім чынам распаўсюдзіць непажаданыя ўладам чуткі. Ці не стаў увесь народ “народам-штучнікам”? Цяперашняе мультырасавае грамадства, заснаванае на поліэтнічнасці, толькі садзейнічае іх росквіту і распаўсюджванню, што змушае ўсіх нас быць насцярожы і ўжываць супраць гэтай небяспечнай брыдоты адэкватнае супрацьдзеянне.

empty* * *empty

Дома, у чаканні Мойры, я ўключыў тэлевізар. Пасля некалькіх хранікальных сюжэтаў, у асноўным з Чайнаросі, паказвалі эпізоды незатухаючай дагэтуль яе вайны з каўказцамі і разгор-

нуты рэпартаж з іх дзяржаўнага маўзалея, дзе па-ранейшаму захоўваўся забальзаміраваны труп былога правадыра, які калісьці, як я ведаў з забароненых кніг, заліў сваю радзіму крывёю, але, тым не менш, быў аб’яўлены, на мой погляд, не без уплыву “людзей-ценяў”, недатыкальным. Дык вось, па мясцовых каналах зноў трансліравалі іх улюбёны “круглы стол” з удзелам некалькіх састарэлых навукоўцаў.

“Вось-вось, лічыце заўтра, — казаў адзін з іх — малпападобны, са збягаючым назад лобікам, — наўпроч зменіцца лячэнне хвароб.

Будуюцца так званыя “інкубатары”, дзе будуць вырошчваць неабходныя органы з тканак саміх пацыентаў, на падыходзе медыцынскія тэхналогіі, якія даз-воляць аднавіць чалавека знутры так, як мы мяняем зношаныя дэталі ў аўтамабілі, ужо праход-зяць выпрабаванні методыкі і прыборы, якія здольныя паляпшаць псіхічны стан людзей, у прыватнасці, карэкціраваць іх памяць, гэта значыць, выдаляючы з яе тое, што псіхалагічна атручвае іх жыццё.

Безумоўна, — падхапіў яго суразмоўца, кашчавы, з патухлым позіркам і па-плябейску зачэсанымі назад густымі валасамі, — што жыццё пасля смерці ўжо амаль становіцца рэальнасцю. Створаныя нядаўна мікраімплантанты ажыццяўляюць непасрэдную сувязь мозга чалавека і камп’ютара, а ў наша жыццё ўваходзіць штучны інтэлект, з дапамогай якога мы будзем лепш думаць і прымаць рашэнні. І ўжо зусім хутка, няшмат гэтага чакаць, з’явіцца жыццё пасля біялагічнага яго завяршэння — перанос у памяць камп’ютара ўсіх эмоцый, успамінаў і асаблівасцей чалавека, які завяршыў свой шлях, але з якім можна будзе заўсёды (ён выдзеліў гэта) кантактаваць, як з жывым.

Культура падымаецца на небывала высокі ўзровень, — узяла слова адзіная самка з гэтага кубла, маладога веку жанчына-

навукоўца — на мой погляд, тыповая памаўза з юрлівымі рухамі і ля-лечным, нафарбаваным тварыкам — ...яна, культура, выйдзе на новыя, тэхналагічныя прыступкі, бо таленты змогуць ствараць і ўдасканальваць свае творы вечна, а вартыя жалю пачакі і скруткі паперы, якія называюць кнігамі, знікнуць назаўсёды, бо не маюць аніякай мастацкай вартасці, і калі там-сям вы яшчэ знойдзеце які экзэмпляр, то здавайце іх у дасведчаныя органы альбо знішчайце: у іх вы не знойдзеце разумовага задавальнення, бо стваралі іх у большасці сваёй псіхічна няўстойлівыя дзікуны”.

Тут мяне пачало клініць, з’явілася нават жаданне плюнуць у экран, але я ўстрымаўся і выключыў апарат. Дысплей патух. Гісторыя мутабельная, а вось свет заўсёды быў менавіта такім, якім яго прадстаўляюць праўдзівыя кнігі, і ўзнікае самае галоўнае пытанне: навошта ён створаны? — вяла раздумваў я. Калі шматлікія доказы, нягледзячы на люты супраціў “людзейценяў”, ужо даўно сцвярджаюць, што ён з верагоднасцю дзевяноста адсоткаў уяўляе сабой нейкую Суперматрыцу — сімуляцыю рэчаіснасці, то зноў жа — а які ў гэтым сэнс? За чалавекам, безумоўна, схаваная тайна, бо няма ніякіх сумненняў у тым, што ім кіруе нешта, якое знаходзіцца за межамі яго цела, бо работа свядомасці не можа быць растлумачана тым, што гэта так функцыяніруе наш мозг. Свядомасць існуе незалежна ад яго і ствараецца з элементарных адзінак, якія дасылаюць мозгу шыфравальныя сігналы. Звонку, — сцвярджаў у сваіх нататках бацька, прыводзячы факты з доследаў навукоўцаў. Але, ці існуе там, звонку — мараль у нашым разуменні? Бо, як жа тады пярэчанне меншай вартасці? Неверагодныя пакуты людзей, якія заканчваюцца заўсёды адным і там жа?

Хіба падзеі, якія адбыліся ўсяго некалькі год таму, не вымушаюць задаваць цяпер аналагічныя пытанні? Іх назвалі непажаданымі, але непажаданымі яны былі і муціруюць у наш час хіба што толькі ступенямі і колькасцю чалавечых пакутаў.

Эканамічны крах у пачатку стагоддзя, а потым затапленні тэрыторый на ўзбярэжжах акіянаў, што адбыліся ў ходзе глабальнага пацяплення, у прыватнасці, абвалу Грэнландскага ледніка, справакавалі, да таго ж, шэраг міграцыйных плыняў, якія фатальна паўплывалі на лёс цэлых нацый, народаў і дзяржаў. Голад прывёў да шматлікіх лакальных войнаў, геапалітычнага гвалту і антропафагіі. Праз нейкі час становішча быццам стабілізавалася на адпаведным узроўні, але свет канчаткова пазбавіўся прыярытэтаў, бо Атлантычная цывілізацыя паскорана распадалася, і еўрапейцы больш не маглі весці рэй нават у паўночным паўшар’і. Народы, якія масава рынулі на Поўнач, ратуючыся ад спёкі, марскога павадку і голаду, прынеслі сюды шматлікія заганы, якія толькі абвастрыліся ў экстрэмальных умовах.

Усё гэта можна было прадбачыць і нават папярэдзіць, дык калі адзін чалавек здольны на многае, то натоўп не варты нічога, — працягваў я свае спрошчаныя аналітычныя меркаванні, — але я не вельмі схільны да такога мудрагельства, бо, пэўна, не валодаю дарам тэарэтычнага мыслення. У мяне гэтага, як я ўжо казаў, няма, хіба што ёсць толькі інтуіцыя.

empty 10.

У свой час, як я і чакаў, з’явілася дадому Мойра. Яна была нечым заклапочаная, што я адразу заўважыў. Жанчына прынесла ежу: мне і Барбі. Выразны твар яе ад сонечнага загару быў карычневага колеру, як у мулаткі, а вочы прыкрывалі цёмныя акуляры.

Тут я павінен, хоць і запознена, расказаць пра тое, чым мы маглі харчавацца. Натуральных прадуктаў цяпер вырабляецца надзвычай мала і яны каштуюць вялікія грошы: каб з’есці на абед смажанага труса ці курыцу, Мойры варта працаваць на сваім заводзіку некалькі дзён. У ежу для ўсіх ідзе звычайная сумесь парашкоў, якія складаюць аснову так званых фастфудаў, слізістыя кашы са смакам шашлыку ці бекону, розныя пратэінавыя жэле.

Асабліва шырокі ўжытак набылі стравы з дажджавых чарвякоў, а таксама з сінтэтычнай ежы. Так, адна тона ўсялякіх адыходаў спараджала нарыхтаваць каля ста кілаграмаў чарвякоў, якіх высушвалі, змяльчалі, атрымліваючы муку з утрыманнем каля сямідзесяці адсоткаў бялку, астатнім былі тлушч і вугляводы. З чарвякоў выраблялі масла і паштэты. Прадукцыю сельскагаспадарчага кластэра, які тут існаваў, адразу забіраў

Мегаполіс.

Я бачыў, што Мойра ўвесь час імкнецца рыхтаваць мне большменш натуральную ежу, і разумеў, што доўга так працягвацца не можа. Альбо я раздабуду грошай, альбо залічу сябе ў ні на што не вартую асобу. Залічу, вядома, сам.

Я абняў яе, але трывога пасялілася ўва мне з раніцы, і я раптам спытаў Мойру, ці не баіцца яна заставацца адна ў гэтым ненадзейным флігельчыку; бо ў паселішчы нават хадзіць па вуліцах небяспечна — штохвілінна можна натрапіць на маньяка, гвалтаўніка, забойцу, антрапафага ці проста на якога гарбузагаловага, не кажучы ўжо пра службоўцаў бяспекі і “штучнікаў”. І я коратка патлумачыў ёй, што на плошчы напаткаў дэфарманта, які з усёй верагоднасцю нахабна сачыў за мной.

“Я высланая сюды не так і даўно, — сказала Мойра. — У мяне ёсць зброя, да таго ж, існуе своеасаблівае негалоснае пагадненне з гарбузагаловымі: мы на іх не наязджаем, а яны — на нас. Да таго ж, са мной быў Платон”.

“На каго гэта — на нас?” — адразу зацікавіўся я.

Нейкі час яна раздумвала, а потым села на канапу і сціпла патлумачыла, што тут існуе арганізаваная суполка самапомачы, куды ўваходзіць каля дзесятка мужчын і некалькі жанчын, і адна з задач гэтай суполкі — абарона сваіх людзей.

“Ну а “мачыць” здраднікаў — другая з задач?” — спытаў я.

“Так, — згадзілася Мойра пасля паўзы, — мы даўно прыглядаліся да цябе і зараз мне даручана пагаварыць з табой на гэты кшталт: існуе рух супраціву, да якога належу і я, належаў забіты Платон і яшчэ шмат людзей — ты сам пра гэта ведаеш. Ты павінен быць разам з намі, але пакуль што вырашаеш ты, а не мы.

Падумай”.

“Але ж я хачу аднаго, — пасля непрацяглага роздуму сказаў я, — адпрацаваць доказ, прадаць яго, набыць дакументы і з’ехаць адсюль разам з табой”.

“Магчыма. Але гэтая ідылія потым, бо яшчэ трэба адсекчы, так бы мовіць, некаторыя праблемы”.

“А мастак Юліус Гармата? — спытаў я. — Ён таксама з вашай суполкі? Ты ж з ім сябруеш?”

Тут Мойра нават усміхнулася і пакпіла з мяне, што я раўнівец, нібы які дзікун з мінулага стагоддзя. А што тычыцца

Юліуса, то яна сапраўды сябруе з ім, але ў яго ў Мегаполісе засталіся жонка з дачкой, і ён да іх прывязаны. Да таго ж, дадала яна, Юліус больш значны, чым ты, Берташ, яна сама, ці мы абодва разам, бо ён — таленавіты мастак, а мастакі — вольныя ад усяго, і ў яго, пэўна, зусім іншыя задачы на зямлі, бо ён — свяшчэнны паразіт, накшталт скарабея ў старажытным

Егіпце.

“Няхай так, — неахвотна згадзіўся я, — але чаму ты лічыш, што можна нешта змяніць у гэтым свеце, асуджаным на самазнішчэнне? Якая розніца — што будзе плявузгаць з тэлеэкрана новы Ёхан Цынк? Хто — весці рэй у гэтым няшчасным гноеадстойніку, галадаць і хто — чакаць на звалцы адыходаў з завода медпрэпаратаў і потым “расшырацца” ў брудзе і гнілі?”

“Мяне ніхто не затрымлівае, але так бы мовіць, маральна, адпусцяць на ўсе чатыры бакі, як толькі мы выканаем апошнюю акцыю”, — зацята і неахвотна патлумачыла Мойра, — я пакуль яшчэ не маю права гаварыць табе пра гэта, але хачу, каб ты ведаў: як толькі будзе здзейснена тое, што загадана, я стану вольнай. Я і сама так вырашыла”.

“А што загадана?” — я не адступаўся.

“Справа ў тым, што Платон на захацеў падстаўляць мяне і пайшоў на выкананне адзін. Магчыма, таму і загінуў. Могуць падумаць, быццам я пабаялася ўдзельнічаць у той акцыі, дык цяпер я павінна зрабіць усё сама”.

“Зрабіць — што?” “Устараніць Ёхана Цынка”. “І дзе ён цяпер?” “Нескладана даведацца. Зрабі запыт праз Сеціва”.

“Дык табе загадана яго ўстараніць тваімі сябрамі, ці гэта ўсё-такі ты вырашыла зрабіць сама?” — удакладніў я.

“Сама”.

Толькі гэтага не хапала, падумалася мне. Я моўчкі падхапіўся, падключыў камп’ютар і набраў прозвішча па пошуку. Нейкі час я чытаў.

Ёхан Цынк. Сапраўднае — Ян Цынкаў. Адзін з заснавальнікаў дзяржавы. Нарадзіўся ў 1962 г. у вёсцы Блон Астрожскага раёна.

Выдатны арганізатар. Доўгі час жыў і працаваў у братняй Чайнаросі. Цяпер жыве ў сталіцы рэспубліцы.

На кароткім відэасюжэце я ўбачыў дом, дзе знайшоў свой пры-

тулак састарэлы дзеяч, і пазнаў гэты раён — адзін з самых прэстыж-

ных у Мегаполісе: там не было аніводнай звалкі. Самога Ёхана

Цынка здымалі ў атачэнні дзяцей і сваякоў. Побач круціліся сабакі.

“Нягуста, — сказаў я са здзіўленнем. — Але ж яму далёка за восемдзесят, хутка дзевяноста! Гэта стары маразматык, пэўна, нічога сабой не ўяўляе, і якая нагода рызыкаваць сваім жыццём, бо ён хутка спруцянее сам па сабе?” “Яго рыхтуюць да бессмяротнасці”.

“І ты верыш у такую лухту, як бессмяротнасць? Яе няма і ніколі не будзе!” “А раптам? Ты ж верыш у доказы?”

“Няхай, — сказаў я, — але чаму такая патрэба ўстараняць спарахнелага старога?”

“Мы лічым, што гэта будзе сімвалічная і знакавая акцыя. Яны, “людзі-цені”, павінны ведаць, што пакаранне існуе і нават непа-

збежна. Калісьці, з паўстагодддзя таму, ён публічна здзекаваўся з нашага гістарычнага сцяга, чым вырак усіх нас на пасмешышча.

Як толькі ён будзе знішчаны, мы паведамім пра ўсё ў іх сродкі інфармацыі”.

“А тэрмін? — спытаў я пасля роздуму. — Ён вызначаны? Ты ўжо, як я бачу, канчаткова падрадзілася на выкананне па сваёй ахвоце.

То — калі?” “Трэба спяшацца. Ён не павінен сысці сам. Платон загінуў з-за гэтага недаробка, і будзе адпомшчаны”.

“Ты ведаеш, — падумаўшы, прапанаваў я, — мне ўсё роўна днямі варта з’ездзіць у Мегаполіс і забраць там з камеры захоўвання свае кнігі. Так што, паедзем разам”.

Мойра сумна ўсміхнулася.

“Я, канешне, здагадваюся, што ты хочаш мне дапамагчы, дзякуй, Берташ, але нагоды ехаць па-куль што няма, бо ён сам хутка завітае сюды. Вёска Блон зусім нядаўна носіць назву паселішча Новы Эдэм, пра што ты, пэўна, не ведаў. Ён адсюль родам і збіраецца неўзабаве наведаць, як я мелькам чула з афіцыйных крыніц, родныя месцы, у якіх быццам даўно не быў.

Пра тэрмін на-ведвання нам паведамяць з горада. Хутчэй за ўсё гэта адбудзецца на свята”.

“Ты павінна яго “выканаць” адна, ці будзеш з напарнікам?” — асцярожна спытаў я.

“Я адмовілася ад напарніка”.

Я сеў з ёй побач і абняў яе. Ад жанчыны пахла ледзь улоўна забытай травой і сонцам, я лашчыў яе, а потым мы заняліся каханнем.

empty* * *empty

Праз нейкі час я застаўся адзін, але пакуль ісці да ўдавы Слімака, у мяне было яшчэ з паўгадзіны. Я таропка праглынуў ежу, якую мне раней прапанавала Мойра, і вярнуўся да камп’ютара. А хацеў ведаць як мага больш пра Ёхана Цынка.

Праз некалькі хвілін пошукаў у Сеціве я знайшоў шэраг здымкаў і фрагмент дакументальнай стужкі з нагоды нейкай урачыстасці, дзе прысутнічаў яшчэ даволі бадзёры на выгляд фігурант. Я зноў доўга разглядаў яго, павялічыўшы план: гэта быў сярэдняга росту, нават нізкаваты чалавек, з плябейскім пацучыным тварам і нахабным і цупкім позіркам мангалоіднага разрэзу чорных вачэй.

Па адным з каментараў выходзіла, што ён даволі багаты і мае не менш забяспечаных нашчадкаў — сына і дачку, а таксама ўнукаў.

Але мяне больш за ўсё цікавіла яго атачэнне. І з фотаздымкаў і са стужкі я хутка вылічыў спачатку аднаго яго ахоўніка, а потым і другога. Абодва былі дэфармантамі (што і не дзіўна, бо гэта адзін з іх асноўных заняткаў), у баяздольным узросце — дзесьці каля трыццаці пяці–сарака гадоў. Пэўна, яны суправаджалі яго па чарзе, а калі-нікалі, магчыма, і разам. Я скачаў выявы ўсіх на свой надалоннік і адключыў камп’ютар.

empty* * *empty

Выпадковасць, — меркаваў я, — вось што пагубіла Платона, і менавіта яна становіцца прычы-най правалу, на першы погляд, самай прадуманай справы. І часта здараецца нават наадварот: чым больш адрэпеціравана тая справа і ўсё быццам прадугледжана —

тым больш нечаканая па-раза. Хіба мог прадугледзець той жа

Платон, што ў гэты адказны час, у гэты момант, менавіта на гэтым месцы акажацца патруль службы бяспекі? То-та і яно. Затое, якая-

небудзь зусім спан-танная імправізацыя калі-нікалі аказваецца дастаткова паспяховай.

Па дарозе да дваццаць першага барака, дзе па-ранейшаму (а чуткі, як я ведаў, ужо папаўзлі па наваколлі) раз-пораз буяніў д’ябал, я ў думках прааналізаваў падзеі апошняга часу. Цяпер нават доказ, які я цалкам магчыма і здабуду, адступаў на другі парадак, бо на першы выходзіла Мойра з яе праблемай. Зусім не жаночая справа — “мачыць” былых “дзяржаўных клапоў”, меркаваў я, бо жанчыны павінны нараджаць дзяцей, а як жа яшчэ?

Мая зніклая нявеста Эрыка Сак была іншай: яна хацела стварыць сям’ю і даць жыццё дзіцяці. Але, хто ведае, якой бы яна стала, калі б яе выслалі на сто першы кіламетр, пазбавіўшы не толькі нейкага нажытага дабрабыту, але і надзеі вярнуць былое ці штонебудзь змяніць у будучыні, — нявесела меркаваў я.

На падыходзе да барака я адразу заўважыў мікрааўтобус са сталічным нумарам і машынальна падумаў пра тое, што падзеі пэўным чынам набіраюць абароты. Некалькі неахайных разявак абодвух полаў вяла бадзяліся ля ўваходу на падворак, куды іх рашуча не пускалі цяперашнія ўладальнікі жытла. Мяне яны ведалі з мінулага разу, і я прайшоў у дом, хоць і пад касымі позіркамі.

Падлетак з бяскроўным пасінелым тварыкам, як я вызначыў, адзін з пляменнікаў Слімака, усё яшчэ ляжаў у картоннай скрыні, якая замяняла яму труну і была размешчана на двух зэдліках.

Побач сядзелі на самаробнай лаўцы яго бацькі — мулатка гадоў сарака і яе цёмнаскуры муж. Я спытаў у іх, ці не бачылі яны раней на целе падлетка якіх плямаў ці пашкоджанняў, але мне патлумачылі, што нічога такога не было, падлетак увогуле ні на што не хварэў, і хіба што апошнім часам паскардзіўся, што ў сне яму нібыта нехта клаў на грудзі руку і доўга такім чынам прыціскаў.

Я непрыкмектна зняў памёрлага на камеру надалонніка і спытаў, падключыўшы і дыктафон, хто, на іх думку, быў гэты “нехта”. Абое пераглянуліся, і мужчына неахвотна прызнаўся, што накладаў далонь, па словах іх сына, быццам яго дзядзька-нябожчык, але, вядома ж, гэта толькі сон, які яму прымроіўся, бо хваробу, як правіла, часта суправаджаюць усялякія кашмары.

Мужчыну звалі Тодар, і я пастараўся тактоўна патлумачыць яму, што сон і ява могуць быць шчыльна звязаны паміж сабой матэрыяльна і што ім усім ужо варта неяк зрушыць з месца іх стан аблогі з боку невядомай небяспекі і пачаць нешта рабіць.

“А што менавіта?” — няўцямна спытаў ён.

“Эксгумацыю трупа. І неадкладна. Хіба Адмета не гаварыла вам усім пра гэта?”

“Яна не ведае што рабіць, баба разгубілася і цяпер чакае, што ёй скажа навуковец са сталіцы. Яна і паспрыяла, каб сюды яго выклікалі”.

Навуковец з акадэміі прыбыў у паселішча раніцай і ўжо гадзіны паўтары як уладкаваўся ў пакоях удавы. Ён прывёз з сабой мноства прыбораў, якія мітусліва перастаўляў з месца на месца, падключаў да электрасістэмы, пстрыкаў выключальнікамі і пультам, які трымаў у руцэ. Яму дапамагалі дзве асістэнткі-кітаянкі. Я ветліва павітаўся з імі, з немалым здзіўленнем мяркуючы, каго гэта ён мне нагадваў. Нейкага вядомага старажытнага дзеяча — я ў галаве тасаваў імёны, пакуль мяне не асяніла: Сакрат! Антычны філосаф, выява якога часам мільгала ў старажытных тэкстах. Але тут адразу мне ўспомнілася вядомая сярод псіхіятраў думка: калі ў свеце нараджа-ецца чалавек з тварам каго-небудзь з вялікіх людзей мінулага, то ён, на жаль, вырачаны на пры-дуркаватасць.

“Вы каго прадстаўляеце?”— адразу спытаў ён мяне, назваўшыся

Публіем Росам.

Я надаў сабе загадкавы выгляд і адказаў, што пэўныя колы. Ён адразу пацішэў, прыняўшы мяне хутэчй за ўсё за супрацоўніка адпаведных службаў.

З бакоўкі выглянула Адмета Слімак, і я міжволі здзівіўся, як яна аслабела за апошнія суткі: у яе быў бледны, нават сіняга колеру, твар і чорныя плямы пад вачыма.

Я павітаўся і спытаў яе, ці звярталася яна да мясцовых улад па дазвол на эксгумацыю трупа яе мужа-нябожчыка.

“Я хадзіла ў муніцыпалітэт, — праз сілу сказала яна, — але чыноўнікі адмовілі мне”.

“І на якой падставе?”

“Мне было заяўлена, што нябожчыкі ў магілах не могуць заставацца жывымі, і што, калі я яшчэ раз пайду да іх па гэта, мяне скіруюць на дазнанне”.

Навуковец Публій Рос адарваўся ад сваіх прыбораў і здзіўлена ўтаропіўся на мяне.

“Не разумею, — няупэўнена заўважыў ён, — пры чым тут эксгумацыя?” “Здараецца, нябожчыкі непакояць сваякоў, — стрымана заўважыў я. — Гэта назіралася даволі часта і ў мінулым”.

“Дык што, вынікае, і нашы праблемы цяпер таксама з таго боку?” — спытаў навуковец Публій Рос з ноткай скепсісу ў голасе.

“А па-вашаму — у чым справа?” — у сваю чаргу пацікавіўся я.

Тут навукоўца на паўхвіліны нібы прарвала. Палтэргейст, пачаў гаварыць ён, няўпэўнена азіраючыся па баках, хоць і мае шмат тлумачэнняў, з’ява не настолькі таямнічая і загадкавая, каб навука ў ёй не разабралася. Прыборы, з дапамогай якіх ён цяпер даследуе тут анамальную з’яву, маніць не могуць, а яны станоўча паказваюць на існаванне нейкага невядомага назіральніка, магчыма, нават з Месяца, на яго думку — біяробата іншапланецян, які знаходзіцца альбо на арбіце, альбо дзесьці на Зямлі, і ён існуе ў адной асобе, правакуючы час ад часу зямлян на рэакцыю ў адказ пасля ўздзеяння тых нябачных істот, якімі ён кіруе. Усе звесткі пра гэта паступаюць на базу на Месяц, дзе збіраюцца і аналізуюцца, што чарговым разам даказвае прысутнасць у блізкім

Сусвеце адной са шматлікіх цывілізацый, якія шукаюць кантактаў з разумнымі гуманоідамі, у дадзеным выпадку — з намі. Далей

Публій Рос паведаміў мне, што пад скалістым покрывам Месяца знаходзіцца металічная шкарлупіна таўшчынёй каля сямідзесяці кіламетраў, якая, на погляд навукоўцаў, аніяк не магла ўтварыцца натуральным шляхам. Дзіўна і тое, што пад шкарлупінай каля ста кубічных кіламетраў пустаты. Мы часта бачым на Месяцы светлавыя аб’екты, каляровыя траншэі, якія павялічваюцца, кратэры, якія знікаюць Усё гэта сведчыць, што з базай увесь час кантактуюць.

“Але ж, калі ў ходзе палтэргейста вам у чаравікі выльецца суп ці на сцяне з’явяцца мацюкі — гэта што за такі кантакт?” — спытаў я з іроніяй.

“Так, — не міргнуўшы вокам, адказаў ён, — а які яшчэ кантакт вы хочаце? Як, напрыклад, вы кантактавалі б з чарвякамі?

Абмяркоўвалі б з імі тэорыю адноснасці?”

Я скептычна ўсміхнуўся, пачуўшы такое, але ён не заўважыў гэтага, напружана рэагуючы на кожны рух і гук. Вядома, я не верыў ні ў якіх там іншапланецян і іншую лухту, так улюбёную большасцю ўфолагаў. Справабылазначнаглыбей, але дакапацца да праўды было пакуль не-магчыма, а нават здагадкі пра яе здаваліся настолькі ашаламляльныя, што немінуча падпадалі пад тэрміновую забарону. Урэшце, раздумваць пра ўсё гэта цяпер не выпадала. Неакрэсленае пачуццё трывогі ахапіла мяне.

Раптам люстэрка, што вісела на сцяне, падскочыла ў паветры і, змадуліраваўшы плаўную дугу, упала на падлогу, але не разбілася. Я паспеў зняць гэта на камеру.

Публій Рос на некалькі секунд знерухомеў, а потым кінуўся да сваіх прыбораў. Яго асістэнткі істэрычна віскнулі, а ўдава Адмета пабялела яшчэ больш і памкнулася ў бакоўку. Я ступіў следам і дапамог ёй дабрацца да крэсла.

“Ён дзесьці тут”, — прашаптала яна.

Я скарыстаўся момантам, перазарадзіў камеру і спытаў: “Скажыце мне праўду: ён зноў прыходзіў да вас ноччу?”

Нейкі час яна глядзела мне ў твар з непаразуменнем, быццам знаходзілася ў одуме, а потым прызналася, што так — з’яўляўся, зайшоў праз дзверы і паімкнуўся легчы побач з ёй у ложак, але яна, пэўна, адразу страціла прытомнасць, бо нічога больш не памятае.

“Вы павінны даць асабісты дазвол на эксгумацыю, — сказаў я, — інакш усё скончыцца бядой. Вы рызыкуеце жыццём. Успомніце, што ў доме ўжо двое памерлых”.

“Але каму? Я ж казала, што мне забаранілі гэта і пагражалі пакараць, калі я буду настойваць”.

“Дайце дазвол мне”, — сказаў я даволі рашуча.

“А большай бяды не будзе? Мне страшна!”

“Ніхто пра гэта не даведаецца, акрамя нас дваіх і яшчэ траіх маіх сяброў, — пераконваў я. — За ўсіх іх я адказваю”.

Запанавала працяглая паўза. Я моўчкі чакаў.

“Рабіце ўсё, што лічыце належным”, — урэшце выціснула яна так патрэбныя мне і доўгачаканыя словы.

Між тым, за маёй спінай зноў загучэлі ўсхваляваныя галасы і пачуўся грукат. Адзін з прыбораў Публія Роса падскочыў ў паветры і бразнуўся аб сценку, разляцеўшыся на кавалкі пластыку, металу і праводкі. Я вярнуўся назад і пачаў непрыкметна здымаць. Публій

Рос і яго асістэнткі яўна запанікавалі і мітусліва завіхаліся ля сваіх уцалелых прыстасаванняў.

Нейкі час я здымаў тое, што адбывалася ў пакоях, але паступова актыўнасць невядомых сіл знізілася, а потым і ўвогуле ўся анамальшчына знікла, пакінуўшы адчувальныя разбурэнні, з якімі ліхаманкава разбіраліся Публій Рос і яго памочніцы, а таксама дапушчаныя сюды нешматлікія жыхары барака.

Я замацаваў мікракамеру на старым месцы ў пакоі ўдавы і пайшоў прэч, узяўшы ад яе напаследак пісьмовы дазвол на эксгумацыю: некалькі слоў, нашкрабаных на кавалку паперы.

empty 11.

На скрыжаванні вуліц, непадалёку ад будучага Храма, я рап-

там заўважыў доўгую постаць мас-така Юліуса Гарматы, і падышоў бліжэй. На мой погляд, ён быў нечым заклапочаны, бо нервова азіраўся па баках, быццам чакаў чагосьці небяс-

печнага для сябе. Я павітаўся з ім і спыніўся. Мы паціснулі адзін аднаму рукі.

“Чуў, што вы хутка скончыце сваю працу”, — сказаў я.

“Так”, — няўпэўнена згадзіўся ён.

“Спадзяюся, — працягваў я, — на адкрыццё Храма збярэцца шмат людзей, якія ацэняць тое, што вы выявілі ці намалявалі. Мне самому гэта надзвычай цікава”.

“У вашых словах — недакладнасць”.

“Хацелася б ведаць, якая?”

Выцягнуты і асеметрычны твар Юліуса Гарматы перакрывіўся.

“Людзі, за выключэннем прасунутых адзінак, не могуць даваць адзнаку мастацкаму твору. Лепшыя мастакі жылі ў мінулых стагоддзях і памерлі непрызнанымі, а цяперашні жывапіс увогуле ствараюць для дэгенератаў. Народ існуе побач з мастацтвам, але нават не ведае дзеля чаго яно”.

“Але ж чалавецтва кінула чытаць кнігі і ўвогуле з’арыентавалася менавіта на карцінку”.

Юліус Гармата паморшчыўся, нібы ў яго балеў зуб.

“Жывапіс і карцінкі, нават выхапленыя з жыцця і зафіксаваныя на паперы ці на экране, адрозніваюцца, як жывое ад мёртвага.

У пачатку мінулага стагоддзя правялі адно з даследаванняў: як шараговыя людзі ўспрымаюць жывапіс, у прыватнасці, заўважце, яго рэалістычны варыянт. Высветлілася, што ім, тым людзям, даводзіцца абводзіць пальцам, як сляпым, контуры, каб зразумець, што выяўлена на карціне. Яны не адрознівалі постаці і фону, не кажучы ўжо пра сюжэт карціны”.

“Навошта тады вы распісваеце свой Храм? — спытаў я. — Яго наўрад ці будуць наведваць дзеля цікаўнасці да вашай працы”.

“Крытэрый — у нас саміх. Прабачце за пафас”.

“Вы шукаеце нейкую ісціну, але яна можа аказацца небяс- печнай, бо за ёй, магчыма, хаваецца бездань”, — пераконваў я, узгадваючы ўжо і пра сябе.

“Гэта наш лёс”.

“Беражыцеся. Успомніце зусім нядаўнія часы, калі мастакоў выразалі ў кватэрах, пад’ездах і проста на цёмных вуліцах разам з прасунутымі навукоўцамі, пісьменнікамі і астатнімі іншадумцамі.

Цяпер нешта накшталт зацішша, але напружанне расце. Хіба вы яго не адчуваеце?”

Юліус Гармата паціснуў плячыма.

“Мне здаецца, што я адчуў подых той ісціны і здольны, як ніколі, сказаць гэтаму свету ўсё, што я пра яго думаю”.

“А што менавіта вы думаеце?” — стрымана пацікавіўся я.

На кароткі час ён пагрузіўся ў маўчанне.

“Пастараюся выявіць гэта ў сваёй працы, — урэшце ўхіліста адказаў ён. — Пабачыце самі, можа і спадабаецца”.

“Я тут нядаўна, а вы?” “Амаль паўгода, а вы мяне вучыце як жыць”.

“Прабачце”.

“За што вас адсялілі?” — пасля паўзы спытаў ён мяне.

“За кнігу”.

Ён не здзівіўся.

“Ноччу ў ангар імкнуліся залезці нейкія людзі, — сказаў ён. —

Пэўна, іх цікавіў мой роспіс, але я апошнім часам там начую, і яны адразу зніклі”.

“Вам патрэбна зброя”, — выказаў я не зусім удалае меркаванне.

Ён паціснуў плячыма.

“Гэта не паратунак”.

“А вас за што скіравалі ў Эдэм?” — у сваю чаргу пацікавіўся я.

“Скажу. Нейкі час я вандраваў па вёсках і паселішчах накшталт нашага Эдэма, маляваў, каб пракарміцца, дыванкі, ну, ведаеце, як калісьці старажытны мастак Язэп Драздовіч, — звычайны лубок. Мне ўсё больш падабалася выяўляць у ім пекла. Туды я іншым разам спантанна, ну, можа, і з намерам, паверце, змяшчаў вядомых у краіне дзяржаўных асоб. Іх выявы часам пазнавалі, не аднойчы мяне забіралі пад следства, пасля чаго выслалі сюды”.

“Вось, а вы казалі раней, што людзі не адрозніваюць ні постацей, ні фону. А яны раз і... пазналі”.

“Бываюць выключэнні”.

“Ці не змясцілі вы часам у ваша міфічнае пекла і сакратара камітэта па ідэалогіі Ёхана Цынка? Я чуў, што ён родам з гэтых мясцін?” “А якое пекла без яго? Гэты выблядак заўсёды быў ворагам такім, як я. Дарэчы, ён збіраецца на радзіму, гэта значыць, сюды, у Эдэм. На свята”.

Я моцна зацікавіўся, але не падаў выгляду. “Адкуль вы ведаеце?” “Мне сказаў адзін з мясцовых аўтарытэтаў — Касіусгарбузагаловы. Яму аднойчы ўздумалася ўвекавечыць сябе на партрэце маёй работы. Яго сваяк служыць у ахове Цынка, там, у Мегаполісе, бо той раз-пораз набірае сабе служкаў з землякоў”.

“І калі менавіта ён прыедзе, у які дзень?” — спытаў я, наструніўшыся, як ганчак.

“Не ведаю і ведаць не жадаю. Яго, на маю думку, варта было задушыць пры нараджэнні”.

“Кажуць, яго рыхтуюць да бессмяротнасці і адным з першых”. “Я чуў пра гэта. І быццам перад такой адказнай падзеяй яму надта закарцела пабачыць родныя мясціны”. Я зацікавіўся яшчэ больш.

“А вы скончылі пісаць партрэт таго дэфарманта, ну, Касіуса?” — спытаў я.

“Так. Ён нават скінуў мне крыху грошай, і я здолеў купляць фарбы і такую-сякую ежу”.

“Мне б хацелася даведацца пра дакладны час, ну, хоць бы прыблізна, калі сюды паедзе Ёхан Цынк”, — асцярожна вымавіў я.

“Навошта вам? ” “Маю невялікі інтарэс. Вы б як-небудзь пацікавіліся пра тое ў

Касіуса, і пажадана хутчэй, калі гэта вас не вельмі абцяжарыць”, — я ўпарта гнуў сваё.

“Я спытаю. Мяне, да таго ж, цікавіць, якія людзі імкнуліся наведаць ангар менавіта ноччу: можа яму і пра гэта вядома”.

“Што ён за асоба — Касіус”?

“Садыст па натуры. Непрадказальны. Але вельмі славалюбны.

Да наіўнасці”.

“А мясцовыя сілавікі? Яны не маглі зацікавіцца, што вы там малюеце ў будучым Храме?”

Мастак Юліус Гармата спахмурнеў.

“Мяркую, так яно і ёсць. Да мяне пачалі завітваць падазроныя людзі, ля ангара басцяецца штучнік, як кажуць — пасвіць. А яны горш за гарбузагаловых”.

“Сцеражыцеся. Вам цяпер, калі на чым пагарыце, шлях адзін — хіба толькі ў лагер. І нікому не давярайцеся”.

“Вы думаеце, я б з вамі быў шчыры, калі б Мойра не згадала мне пра вас? Гэта ж яна прывезла вас у Эдэм?” “Так”, — пацвердзіў я.

“І вы ведаеце пра Платона?”

Я кіўнуў.

“А што вы думаеце пра бессмяротнасць?”— нечакана спытаў ён.

“На мой погляд, гэта дурылка, якая ўзнікла тысячагоддзі таму і спрычынілася многіх бедаў...” “І навука тут не мае сілы?” “Упэўнены, што не мае. Навука? Хіба яна даўно не зайшла ў тупік?” “Але ж улады праз навукоўцаў сцвярджаюць адваротнае”.

“А вы што — ім верыце?” — усміхнуўся я.

“Дарэчы, — сказаў Юліус Гармата, — ходзяць чуткі, што ў дваццаць першым бараку ідзе пал-тэргейст. Мойра казала, што вы ў гэтым разбіраецеся”.

“Туды заявіліся навукоўцы з Мегаполіса. Але я сумняваюся, што яны на правільным шляху. Урэшце, няхай сабе бавяцца. Толькі справа, пэўна, глыбей, і там ужо ёсць ахвяры”.

“Глыбей — гэта як і ў чым?” “Калі што высветліцца — я вам раскажу. Толькі не запамятайце спытаць у Касіуса пра тое, калі сюды прыедзе функцыянер Цынк.

Дамовіліся?” “Згода. Я спытаю ў яго сёння ж”.

Побач з намі, задыхаючыся, прабег нейкі “каляровы” гадоў сарака і шлюмпер па знешнім вы-глядзе. За ім гнаўся малады гарбузагаловы мурын з нажом у руцэ. На нас яны не звярнулі аніякай увагі. Прайшлі некалькі нахабных падлеткаў: адзін з іх дэманстратыўна рыгнуў. Хмары, якія паспелі скупіцца на небе, разбегліся, і ў гэтую нішу адразу бязлітасна ўварваліся сонечныя промні.

“Вы кудысьці ішлі?” — спытаў я Юліуса Гармату.

“У бок плошчы”.

“Нам па дарозе”, — сказаў я.

Мы пайшлі. Некалькі самакатчыкаў з гіканнем абагналі нас, і ў паветры завіс пыл.

“Я чуў пра ўпыра, — зноў закінуў вуду Юліус Гармата. — Людзі кажуць, што ён прыходзіць па начах у дваццаь першы барак. Вы, мяркую, у курсе. Гэта па-вашаму, рэальна?” “Як тое, што мы зараз бачым адзін аднаго і размаўляем.

Тысячы сведчанняў і сотні тысяч сведкаў з мінулага тысячагоддзя сцвярджалі, што “п’ўяка” існуе. Чамусьці, па невядомых прычынах, асабліва ў сярэднявеччы, Еўропу напаткала сапраўдная эпідэмія вампірызму”.

“ Палтэргейст звязаны з той п’яўкай?” “Не абавязкова. Але ў нашым выпадку так яно і ёсць”.

Я збольшага расказаў яму частку з таго, што ведаў: пра фазы ўзнікнення вампіра — спачатку як святло над месцам захавання, потым стадыя “летуна”, наведванні сваякоў і, урэшце, матэрыялізацыя. Нават пра тое, што ўпырам уласціва жаданне полавай блізкасці са сваімі партнёрамі ў мінулым, якое яны часам спраўджваюць, са згоды ці без яе.

На плошчы мы з Юліусам развіталіся: я, пасля роздуму, паабяцаў яму, што назаўтра зайду ў Храм і з самымі шчырымі пачуццямі і намерам.

Нейкі час я назіраў за тым, што рабілася побач. Па-ранейшаму бязлюднымі выглядалі будынкі муніцыпалітэта і невялічкі двухпавярховік убаку ад іх, так званы ў простанароддзі “хітры домік”, дзе, як я ўжо ведаў са слоў Мойры, месцілася рэгіянальнае аддзяленне службы бяспекі. На абшарпаных і спісаных брыдкаслоўем лаўках там-сям распівалі проста з рыльцаў таннае віно, а пад нагамі валяліся скарыстаныя шпрыцы.

Я падышоў усутыч да Дошкі кандыдатаў на бессмяротнасць з прыхаванай надзеяй выявіць на звычайным месцы новую налепку, і не памыліўся.

Аб вычварэнстве

Інвалюцыя, а ў выніку і поўная дэградацыя людства з фантома, становіцца рэальнасцю, калі ў грамадстве паступова знішчаецца гераічны пачатак, на змену якому прыходзіць гомасексуальная культура. Чаму на вызначаным этапе непазбежна пачыналася пераўтварэнне паганскай цывілізацыі ў хрысціянскую, потым у камуна-бальшавіцкую і, урэшце, у цывілізацыю гермафрадытаў? А таму што гуманітарную прастору ў выніку глабальных метафізічных мутацый захоплівае недачалавек. Знешне ён быццам падобны на чалавека: тыя ж вочы, нос, рот, вушы, але яго духоўны ўзровень непапраўна нізкі. Безумоўна, яму нянавісна здаровае, моцнае і гераічнае.

Усё залежыць ад таго, у які бок мы крочым, выкарыстоўваючы пры гэтым ці свой розум, ці калектыўны. Старажытныя веды (тэлегонія) закрывалі шлях да ўсялякіх сексуальных рэвалюцый, што вялі непазбежныя наступствы адразу пасля так званых “вялікіх”, асноўная з якіх падсекла карані ўсёй чалавечай цывілізацыі.

Характэрна, што першымі дэкрэтамі тых старажытных камуністычных рэвалюцый былі дэкрэты аб легалізацыі гомасексуальных адносін, узаконьванне педэрастыі. Распуста — галоўны набытак недалюдзей, якія ірвуцца да ўлады. Паступова, як мы назіралі гэта ў цяперашні перыяд, цывілізацыя гермафрадытаў знішчае і мужчынскае, і жаночае, што ўжо нясе ў сабе пагрозлівыя прыкметы татальнага самазнішчэння. Уздзеянне гомасексуальнай культуры, мыслення і форм паводзін на самыя розныя сферы спажывецкага соцыуму становіцца здзекліва ўзрастаючым і цынічным. Узнікала ж ўсё стагоддзем назад быццам ціхамірна і неакрэслена: спачатку з масавых вярбовак педэрастаў у сексоты і агенты сакрэтных службаў, з дамоў моды і шоу-бізнесу, сексуальных рэвалюцый і гей-парадаў, з так званых дэмакратычных свабод і пранікнення гомасексуалаў у нацыянальную і міжнародную палітыку, а таксама ганебнай легітымізацыі ад-наполых шлюбаў.

На сумленні педэрастаў сотні тысяч загінуўшых на войнах, бо адмыслова завербаваныя, яны масава перадавалі сакрэтныя матэрыялы, коды і шыфры праціўніку.

У выніку, мы паўсюдна назіраем зараз, што ўсё гераічнае проста забаронена. Трыумф мужчын-скага пачатку ў гісторыі скончаны, а гаспадаром стала “ўсё дробязнае, вартае жалю, і разбэш-чанае, увесь духоўна адрынуты свет”, як выказаўся калісьці старажытны філосаф. Зноў жа па-чыналася ўсё, вядома, з прыняцця недачалавека і яго вучэння пра “шчасце і дабрачыннасць”.

Цяпер, калі эпоха Асветы скончылася, а дэмакратыя і лібералізм далі чарговы пачатак немінучаму краху, трэба чакаць магчымай наступнай варварызацыі і варта выкарыстаць гэты шанц напоўніцу, ачысціўшы рэшткі грамадства, і стварыўшы пасля таго новую цывілізацыйную парадыгму. Ці здолеем мы гэта зрабіць — вось пытанне?

empty* * *empty

Я вярнуўся ў флігялёк. Гаспадыня была дома, я пачуў, як Барбі адразу падала голас з яе пакой-чыка. Я пастукаў і зайшоў. Мойра ляжала ў ложку проста на коўдры і, кіўнуўшы мне, зноў пачала глядзець кудысьці ў адну кропку на столі. Жанчына была, на мой погляд, нечым вельмі за-клапочаная, што адразу адчувалася.

Я асцярожна спытаў у яе, што здарылася, і яна вяла адказала быццам вельмі стамілася на заводзе, але ежу на дваіх, не — паправіла яна сябе, зірнуўшы на сабаку, — на траіх, зараз згатуе.

Я падумаў, што ў нас з Мойрай увесь час вельмі дзіўныя адносіны, але ўспомніў пра апошнія падзеі, пра Платона і вырашыў, тым не менш, абмежавацца толькі адным пытаннем.

“Паслухай, Мойра, — пачаў я, — ты неяк прагаварылася, што ў цябе ёсць зброя. Я б не супраць кінуць на яе вокам”.

Яна памаўчала нейкі час, па-ранейшаму гледзячы ў столь, а потым сказала: “Ты ж ведаеш — тут без зброі нельга, у мяне дзесьці ляжыць пісталет старога ўзору, але яго трэба шукаць. Потым, Берташ”.

“У Цынка ахова, — ужо напрамую гнуў я сваё, — і каб “выканаць” яго — пісталета недастаткова. Тым больш у жаночых руках”.

“Гэта мая справа, Берташ”.

“Я хачу, каб мы з’ехалі адсюль і — жывымі”.

“І што ты прапануеш?” “Ты адмовішся ад сваёй вар’яцкая ідэі, доказ амаль што гатовы, мы купім дакументы і будзем вольнымі”.

Яна перавяла позірк са столі на мяне.

“Я яшчэ пра тое не вырашыла”.

“Ва ўсялякім разе папярэдзь, калі наспее нешта тэрміновае. Не вырашай адна”.

“Тое ж мне кажа і Маркус”.

Я прылашчыў Барбі, якая злёгку драпала мне ногі вострымі, маладымі зубамі, і насцярожана спытаў: “Маркус — гэта хто?” “Хіба табе нічога не казалі пра яго Андруш ці пастар Себасцьян?

Маркус — самы старэйшы ў мясцовай суполцы. Гэта ён здолеў згуртаваць нас, інакш мы б загінулі па адным. Ты неяк пытаўся, адкуль на сценах з’яўляюцца налепкі. Менавіта Маркус аднавіў такі забыты стара-жытны спосаб перадачы інфармацыі. Налепкі ствараюць тыя з нас, хто хоча сказаць самае важ-нае, што яго хвалюе на дадзены момант. Ты таксама можаш напісаць нешта сваё. Я пазнаёмлю цябе з Маркусам, бо ты, па сутнасці, ужо адзін з нас”.

“Не кісла, — сказаў я. — Толькі “людзям-ценям” пляваць, што я напішу ў налепцы”.

“Паўсюдна знойдуцца іншыя людзі — якім нават простая, на першы погляд, паперка вызначыць надзею. Яны будуць ведаць, што не адны ў варожым свеце”.

“Позна пісаць налепкі”, — сказаў я.

“Па-твойму, лепш сядзець ля якой ямы з памыямі і чакаць старасці?” “Але ж мы не зменім гэты свет”, — ужо з пачуцця супраціву ўпарціўся я.

“Платон так не лічыў”, — укалола яна ў адказ. “Час страчаны. Зірні навокал”.

“Няхай. Але лепш памерці, чым так жыць”.

“Я не дам табе памерці, — сказаў я, — ты народзіш дзіця, і мы будзем адносна шчаслівыя”.

“І чаму адносна?”

“Таму што сумна жыць у нянавісці і тузе, а нас змушаюць менавіта да гэтага. А жыццё кароткае, і мне ў ім цікава збіраць доказы, а не забіваць. Пэўна, я, скажам так, чалавек ведаў, а не ваяр”.

Але тут у ёй нібы нешта адпусціла, яна ўсміхнулася мне неяк быццам змушана і папрасіла: “Абдымі мяне, Берташ”.

empty* * *empty

...Ноччу я выходзіў з флігеля. Неба было надзвычай цёмнае і россып яркіх зорак на ім зіхацеў над галавой.

Я прыслухаўся і абышоў усё навокал, праверыў сваю аўтамашыну, якая па-ранейшаму адзінока тулілася да сцяны, пацікавіўся, як накачаны колы. Паселішча спала, але там-сям чуліся чыесьці крыкі, гукі музыкі на нізкіх частотах злоўжываліся і абцяжарваліся рытмічным барабанным боем.

Я вярнуўся назад. На ложку роўна дыхала ў сне Мойра. Яна была голая і абрысы яе маладога гожага цела ўражвалі сваёй дасканаласцю. Жаданне блізкасці зноў узнікла ўва мне, але я асця-рожна лёг побач і пастараўся заснуць. Мой рэвальвер ляжаў пад ложкам так, што, хутка апусціўшы руку, я адразу трапляў далонню на дзяржанне.

Раніцай я чуў, як Мойра ўстала і нейкі час завіхалася ў пакойчыку. Барбі круцілася вакол яе і ціха павісквала. Потым жанчына пайшла, і ў думках я пажадаў ёй удачы. Я зноў заснуў, але хутка прачнуўся і адразу намеціў сабе, што трэба зрабіць за дзень. Спачатку я вырашыў наведаць дваццаць першы барак, а потым зайсці ў будучы Храм і спытаць у Юліуса Гарматы пра

Касіуса-гарбузагаловага: ці не даведаўся ён у таго аб Ёхане Цынку.

Я вельмі хацеў вызначыць дзень і час яго візіту ў Новы Эдэм. Гэта, як я прадчуваў, можа вырашыць усё далейшае жыццё: і маё, і

Мойры.

empty 12.

На падворку дваццаць першага барака на самаробных лаўках: дошках, пакладзеных на пустыя скрыні, сядзела некалькі абітальнікаў жытла, яшчэ некалькі заходзілі і праз нейкі час выходзілі адтуль, пасля чаго пачыналі перамаўляцца паміж сабой. Крыху ўбаку я заўважыў сакратападоб-нага навукоўцу, якога абступілі цікаўныя, урэшце, некаторыя з іх больш цікавіліся дзвюма кітаянкамі-асістэнткамі, якія з робленымі ўсмешкамі нервова азіраліся па баках.

Я падышоў да навукоўцы, якога, як я памятаў, звалі Публій Рос, і стрымана павітаўся. У адказ ён пасунуўся на лаўцы, прапанаваўшы мне прысесці побач. Я не адмовіўся.

“Што-небудзь высветлілася?” — пацікавіўся я.

“Цяпер пацішэла, а раней ішлі кантактныя рэакцыі, як і ўчора.

Дарэчы, ён не любіць усялякіх здагадак і выказванняў, інакш не было б спробы разбіць мае прыборы. Адзін з іх не дзейнічае”.

“Дык вы па-ранейшаму лічыце, што мы назіраем за спробай кантакту з намі робатам-прышэльцам?”

“Мяркую, гэта яго тэст на эмацыянальныя рэакцыі чалавека”, — глыбакадумна пацвердзіў на-вуковец Рос.

“Магчыма і так, — сказаў я, — але чаму тады такі тэст, а прасцей кажучы, палтэргейст, ідзе пастаянна ў розных месцах, а ў вялікім горадзе яго адначасова можна бачыць у двух, трох, чатырох аб’ектах пражывання? Па-вашаму, прадстаўнік невядомай машыннай цывілізацыі, які знаходзіцца на Зямлі ў адной асобе, прысутнічае і дзейнічае ў розных яе кутках? Але ж як такое можа быць?”

Я заўважыў, што маё пытанне часова паставіла Публія Роса ў тупік, але ён раздумваў над адказам нядоўга. Маўляў, казаў ён, прышэлец карыстаецца надзвычай высокімі тэхналогіямі і, магчыма, ужывае так званыя глюонныя ланцужкі на падставе кваркаў ці яшчэ як.

Навуковец далей нейкі час паблажліва тлумачыў мне асобныя бакі сваёй тэорыі, але я слухаў яго ўжо даволі няўважліва.

“Чаму ж тады раптоўна памерлі дзеці?” — спытаў я яго па інерцыі, бо маю ўвагу прыцягнулі двое мулатаў — адносна маладых людзей у аднолькавых шортах і красоўках, але ў рознага колеру кашулях са стаячымі каўнерыкамі: я беспамылкова выявіў ушытыя там мікрачыпы перагаворных прыстасаванняў.

“Справа, мяркую, у тым, — спагадліва патлумачыў мне Публій Рос, — што мясцовыя дзеці, як я даведаўся, маюць шкодную звычку пастаянна наведваць звалку. А там падчапіць хваробу нескладана, да таго ж... дыяксіны...” “Так, — машынальна згадзіўся я з ім, бо ўжо не слухаў, пра што ён гаворыць, — вядома, усё можа быць”.

Краем вока я бачыў, як адзін са службоўцаў бяспекі, а я не сумняваўся, што абодва менавіта ад-туль, незаўважна здымае нас камерай. Што ж, падумалася мне, даўно пара і ім з’явіцца на мясцовай сцэне, пэўна, штучнікі ўжо далажылі пра падзеі ў бараку Цэнзару, а той адразу паведаміў у “хітры домік”.

Яшчэ з армейскіх часоў я ведаў гэты небяспечны тып людзей, дзейнасцю і ўсюдыіснасцю якіх цяпер было працята ўсё навокал. У асноўным — яны былі дзеці неадукаваных, прыгнечаных рабочых сельскагаспадарчых кластэраў, відазмененых рабоў. Іх з дапамогай цэнзараў вылучалі яшчэ з дзяцінства: за хітрасць, жорсткасць і схільнасць да садысцкіх учынкаў.

Ужо заўтра, магчыма, нават сёння, яны прагледзяць запісы з камеры і пачнуць высвятляць сярод іншага і хто я такі, што раблю ў паселішчы і чаму я аказаўся ў дваццаць першым бараку, дзе адбываецца нешта незразумелае аж да абсурду.

Але хіба не ўсё навокал, уся наша краіна — дваццаць першы барак, дзе абсурд дасягнуў свайго эпагею? — недарэчы падумалася мне. З гістарычных кніжак, якія раней траплялі мне на вока, я ведаў, што па незразумелых, невытлумачальных, цалкам абсурдных, прычынах адны этнатыпы, захапіўшы ўладу і кантроль над грамадствам, пачыналі беспадстаўна і нават на сваю і агульную шкоду знішчаць сваіх жа родзічаў, катавалі іх у турмах і лагерах, даводзілі да голадамораў і антропафагіі, расстрэльвалі дзесяткамі і сотнямі тысяч, быццам хворыя на самаедства і самазнішэчнне. Тлумачыць гэта можна толькі адным, інакш версіі абсурду панаваць і далей. На жыццёвую прастору высоўваліся асобы без свядомасці, пра якіх папярэджвалі яшчэ трансгуманісты мінулага, а менавіта “людзі-цені”.

Я кіўнуў Публію Росу на яго паблажлівы маналог, павярнуўся спінай і, адрынуўшы раптоўнае жаданне сысці са двара, падняўся па гнілой, рыпучай лесвіцы наверх, да ўдавы Адметы Слімак.

Як я і меркаваў, жанчына аказалася дома. Выглядала яна яшчэ горш, чым у мінулым разе: плямы вакол вачэй, быццам прысутнічаў так званы “сімптом акуляраў” пры страсенні мазгоў, не-звычайная бледнасць твару, ледзь заўважны трэмар пальцаў рук. Я павітаўся і адразу спытаў: “Вы бачылі ў апошні час што-небудзь незвычайнае?” Яна кіўнула пасля паўзы. Яе трэсла.

“Так”.

“Зноў прыходзіў муж-нябожчык?”

Яна нерашуча памарудзіла з адказам, урэшце, мне гэта магло і здавацца.

“Гэта быў ён і... быццам не ён”.

Я зняў са сцяны мікракамеру, устанавіў у надалоннік і націснуў на выяву. Але, як і ў мінулы раз, я пабачыў, што ў пакоі рухаўся белы, нібы сатканы з газаў, слуп, перастаўлялася з месца на месца крэсла, варушылася сама па сабе вопратка. Зрэдку ў кадры з’яўлялася постаць гаспадыні, якая спалохана абаранялася ад нечага нябачнага рукамі. Я выключыў, згадаўшы ў думках, што ўдача пакуль што спадарожнічае мне.

“Магчыма, ужо заўтра, — сказаў я, — мы правядзём эксгумацыю трупа вашага мужа. Вынікі пакажуць, што рабіць далей, хоць я і ўпэўнены — толькі гэта ўратуе вас і вашых родных ад яшчэ большых непрыемнасцей”.

Яна апусцілася ў крэсла, бо, як я адзначыў, ёй было даволі цяжка стаяць на нагах.

“Мяне тут дапытвалі, — раптам паведаміла жанчына. —

Прыходзіў чалавек з органаў і цікавіўся ўсім, што адбываецца. Ён пытаўся і пра вас: хто вы, адкуль і чаму тут выведваеце. Я сказала, што апошнім часам у дом не заходзіць хіба той, каму лянота”.

“Вы паўторна спрабавалі ўзяць у муніцыпалітэце дазвол на эксгумацыю?” — спытаў я.

“Тут прыходзіў чыноўнік. Але ён не стаў і слухаць. Маўляў, разводзіце цемрашальства. Што б ён сказаў, каб у яго доме пачалося такое?”

Ужо, як я сыходзіў з падворка, то заўважыў, што за мной увязаўся адзін з мулатаў, які часта з кімсьці перагаворваўся, нахіляючы невялікіх памераў галаву на правы бок каўнерыка, да ўкраплёнага там мікрафона. Я не здзівіўся, але мяне гэта ўстрывожыла. Ісці адразу дадому цяпер не выпадала, і я пайшоў у супрацьлеглы бок, адчуваючы, як ува мне паступова расце невы-тлумачальнае раздражненне і нянавісць, якія толькі павялічваліся задушлівай спёкай і дымам ад падпаленых на звалцы пластыкавых адыходаў.

Чаму, у думках усё больш злоснічаў я, гэты смаркач вырашыў, што ён мае права вырашаць мой лёс, няхай сабе і па загадзе.

Для яго — безумоўна тыповага прадстаўніка новага пакалення “людзей-ценяў”, якія надзьмутыя дурной пыхай толькі ад таго, што іх выбралі ў адпаведную вучэльню, дзе нашпігавалі нянавісцю і па-дазронасцю да лепшых прадстаўнікоў свайго народа — тое, што ён віжуе за мной— своеасаблівая гульня. Але ж я не люблю такія гульні, мяне даўно цягне ад іх на ваніты. І што гэта настаў такі за час, звыкла абураўся я, калі з дня на дзень жывеш пад сталым уціскам і на-пружаннем, не маючы амаль аніякай магчымасці змяніць абставіны? Я неўпрыкмет азірнуўся: віжун упарта ішоў следам, захоўваючы адпаведную дыстанцыю. Урэшце, людзей на вуліцы было няшмат, што значна спрошчвала яго задачу: сонна рухаліся ў пошуках дозы алкаголю дэгенератыўнага выгляду асобы абодвух полаў, шасталі, брыдкасловячы, дзеці і падлеткі, некалькі п’яных валяліся ў памыях.

Я звярнуў у бок плошчы і праз хвіліну апынуўся ля Дошкі з выявамі кандыдатаў на бессмярот-насць, але ўзіраўся зусім не ў іх змрочныя і змораныя твары, а ў шкло, у якім выдатна бачыў усё, што рабілася за маёй спінай.

Віжун, апрануты як звычайны “каляровы” хлопец у легкадумную квяцістую кашулю і шорты, уладкаваўся на лаўцы наводдаль — ён, відавочна, не спяшаўся. Я разумеў, што гэта быў, вядома, не “штучнік”, а, так бы мовіць, свежаспечаны эсбэшнік, магчыма, яшчэ стажор. Наяўнасць у яго мікрачыпа рацыі сведчыла пра гэта. За плошчай, у баку ад будынка муніцыпалітэта і гандлёвага цэнтра, я заўважыў некалькі таполяў, а побач нешта кшталтам невядомага мне сорту дэкаратыўных кустоў, якія разрасліся там у бакі і ў вышыню, бо хутчэй за ўсё існавалі заўсёды недагледжанымі: тое, што мне было і трэба. Знарок зладзеявата азірнуўшыся, я пасунуўся ў той бок, не сумняваючыся, што віжун пойдзе следам. Калі я там апынуўся, то адразу пачаў здзяйсняць свой план. Сцяжынка, засмечаная пустымі пластыкавымі бутэлькамі і бляшанкамі, вяла ў глыбіню, але я падскочыў, ухапіўся за сук і падцягнуўся на руках, пасля чаго апынуўся на цаглянай сцяне, метрах у двух над зямлёй. Стаіўшыся, я стаў чакаць. Не ведаю, навошта мне было так даволі легкадумна ўсё гэта рабіць, але спыняцца ўжо не выпадала і... позна.

Секунд праз дваццаць віжун праціснуўся праз кусты на сцежку і неўзабае апынуўся пада мной. Я бязгучна зваліўся на яго зверху — упэўнены, што ён так нічога і не паспеў зразумець. Вядома, я мог бы нават і забіць яго, але не стаў гэтага рабіць, а проста “выключыў” хвілін на дзесяць, пазбавіўшы прытомнасці. Я выцягнуў у яго з кішэні мініяцюрны базавы блок, а з каўнера мікрачып з мікрафонам рацыі. У другой кішэні я выявіў трохзарадны пісталет у выглядзе невялічкай, лёгкай трубкі — такіх мадыфікацый я не бачыў нават калі служыў у войску — і ўсё забраў з сабой, пасля чаго сышоў як мага хутчэй. Нейкі час я запознена асуджаў сябе за тое, што зрабіў — гэта, вядома, было не мэтазгодна і рызыкоўна, але, меркаваў я, днямі ўсё роўна варта адсюль з’язджаць, дый таго смаркача-эсбэшніка, пасля прапажы зброі і рацыі, хутчэй за ўсё абвінавацяць у злачынным разгільдзяйстве і выганяць — з іншага боку, ці мала хто пабіў яго і абчысціў кішэні: шукаць можна бясконца, хіба не так?

Але я хутка выкінуў з галавы сумненні, бо ў мяне быў клопат нашмат большы, і я трымаў яго ў памяці з учарашняга дня: даведацца пра дзень і час візіту Ёхана Цынка. Таму я скіраваў у на-прамку да будучага Храма ці як яго звалі мае новыя сябры — Месца для агучвання Ісціны.

Спёка, між тым, раптоўна абцяжарылася ветрам, які літаральна апальваў скуру на адкрытых ча-стках цела. Рацыя, брутальна сканфіскаваная ў эсбэшніка, раптам віскнула, і я выцягнуў яе з кішэні, прыстасаваў мікрафон да вуха і адразу пачуў галасы перагавораў. Я з цікавасцю паслухаў — пачалі выклікаць і майго віжуна: “Кунтус, ало, Кунтус! Адкажы, як абставіны, ало, на сувязі, ало!”, але неўзабаве выключыў яе, і, падумаўшы, раструшчыў нагой.

Я падлічыў тэрмін — дзень, калі мяне выселілі з Мегаполіса, і колькі я знаходжуся тут, у Эдэме, і высветліў, што мне ўжо трэба ісці на рэгістрацыю ў мясцовыя органы правапарадку і муніцыпалітэт, інакш я аказваўся па-за законам, а такіх без асаблівых разборак, вылічыўшы, ад-разу скіроўвалі ў фільтрацыйна-папраўчы лагер. Закон гэты, вядома, быў умоўнай рэччу, бо тычыўся якраз такіх, як я, і маіх набытых тут сяброў. “Людзі-цені” інстынктам жывёл выдатна адчувалі небяспеку і ад каго яна ў першую чаргу зыходзіла і зыходзіць.

Тым не менш, я вырашыў адкласці гэтае пытанне, пакуль не правяду работы па эксгумацыі і за-кончу тым самым працу над доказам, а, па-другое, не адгавару Мойру ад неабдуманага і рызыкоўнага ўчынку, які пагражаў ёй, у лепшым выпадку, стратай свабоды і катаваннямі. Але, выходзячы на гэтае, хоць і часовае, нелегальнае становішча, мне ўжо варта было засцерагацца ўсялякіх кантактаў з мясцовымі сілавікамі, “штучнікамі” і увогуле стаць непрыкметным. Я ўспомніў пра Эпікура і пра тое, што, бадай, зноў варта іншым разам змяняць сваё аблічча. Быць непрыкметным — адзінае, што мне цяпер увогуле застаецца. І я зноў на хвіліну пачаў марыць пра тое, як з’еду адсюль разам з Мойрай у якое-небудзь ціхае, утульнае месца, дзе цячэ вада, а ў ёй плаваюць рыбіны, а ля вады растуць дрэвы, на якіх спяваюць птушкі, і зелянее трава. Але пакуль тое, вярнуўся я да рэаліяў, даўно варта падумаць аб тым, што і мой пазадарожнік перад жытлом Мойры ўжо некалькі дзён мазоліць вочы якому “штучніку”, той, магчыма, данёс ці да-нясе “Цэнзару”, і маёй асобай урэшце зацікавяцца ўсутыч.

Я выцягнуў з кішэні надалоннік і звязаўся з Андрушам. “Наш план мы павінны здзейсніць сёння, — сказаў я яму. — Як сцямнее, у адзінаццатай гадзіне на вядомым табе месцы я чакаю ўсіх вас трох: цябе, Васка Петкавіча і пастара Себасцьяна. Астатняе, як дамаўляліся”.

Андруш пацвердзіў мне, што ўсё зразумеў і што пастараецца прывесці з сабой астатніх, пасля чаго я адразу адключыў сувязь, бо не хацеў, каб размову засякла якая праслухоўка.