П'яўка

Частка V. ПАКАРАННЕ

21.

Мегаполіс прачынаўся ў ранішняй смузе.

Хоць у мяне і быў дазвол на разавае наведванне горада, які ахвяравала мне Мойра, ніхто мяне не спыніў ні на ўездзе, ні на вуліцах. Перадусім я старанна прагледзеў мапу і адзначыў усе маг-чымыя шляхі, па якіх магла рухацца ў Эдэм машына Ёхана Цынка, вызначыўшы самы верагодны. Урэшце, ім хутчэй за ўсё была дарога, па якой я ўцякаў у паселішча разам з

Мойрай.

Дом, дзе абітаў стары функцыянер, я знайшоў хутка, бо добра памятаў гэты раён, як адзін з самых прэстыжных. Вуліцы тут былі вузкія, а будынкі старой планіроўкі, аточаныя звонку высокімі жалезнымі загародкамі, праз якія ў двор вялі некалькі дзвярэй з кодавымі замкамі, сістэмай сігналізацыі і камерамі знешняга назірання. Урэшце, я і не збіраўся пранікаць туды якім-небудзь спосабам, бо ў гэтым выпадку нічога добрага для сябе не чакаў.

Першапачатковы мой план, нават намер, быў просты: я рухаюся за машынай Цынка за горад, чакаю, калі мы апынемся на бальшаку, і далей дзейнічаю па абставінах, а задача ў мяне адна: не дапусціць, каб стары здраднік з’явіўся ў Эдэме.

Я прыпаркаваў свой “джып” на даволі вялікай адлегласці ад дома, дзе жылі ў асноўным былыя і цяперашнія чыноўнікі, сілавікі, а таксама іх дзеці ці сваякі, і абраў месца, якое, на мой погляд, не адсочвалася тэлекамерамі.

Першае, што я зрабіў, гэта адключыў свой надалоннік, праверыў зброю, потым, па магчымасці непрыкметна, старанна агледзеў вуліцу і пад’езды да будынка з дапамогай моцнага бінокля, які застаўся ў мяне з часу былых ваенных падзей.

Верхнія паверхі дамоў, ахутаныя выпарэннямі і смогам, між тым, афарбаваліся ў жоўтае першымі сонечнымі промнямі. У маіх вушах пасяліўся ўжо характэрны шум, а пальцы рук адчувалі ледзь чутныя вібрацыі вялікага горада, месца, дзе я зусім нядаўна адносна паспяхова пражываў, пакуль не здарыдася бяда з Эрыкай, а я сам быў так ганебна і па-дурному высланы ў правінцыю.

Даўняе пачуццё нянавісці пачало ахопліваць мяне, але я адрынуў яго, бо разумеў, што павінен быць спакойны, халоднакроўны і разліковы, як ніколі.

175

Лёс Мойры і ўсяго далейшага майго жыцця залежаў цяпер ад мяне. Думкі самага рознага кшталту мільгалі ў маёй галаве. Напрыклад, даўнішняя: навошта ўвогуле знішчаць старога, які ўжо нічога не вырашае? Па сутнасці, падараваць яму адносна лёгкую і, галоўнае, нечаканую смерць: пэўна ж, яго даўно запакутавалі старэчыя і невылечныя хваробы? Ці ён сапраўды спадзяецца на абяцаную яму хуткую бессмяротнасць? Падманшчыкі часта самі вераць у безумоўны падман і трапляюць на той самы кручок, які закідвалі для прастакоў. Іншая справа тое, што яго смерць павінна стаць знакавай: “людзі-цені” атрымаюць адчувальны ўдар з таго боку, адкуль даўно ўжо нічога небяспечнага не чакаюць. Страх, пра які казала Мойра, і толькі ён раптоўна казытне іх і прымусіць запанікаваць і нарабіць памылак. Што ж, з гэтага пункта гледжання я дзейнічаў маральна. Хоць, аб якой маралі можна меркаваць у адносінах да тых, хто імкнецца знішчыць цябе самога? Хіба Ёхан Цынк, прама ці ўскосна, не скіраваў на пагібель дзесяткі, сотні, а то і тысячы толькі за тое, што яны валодалі свядомасцю, а значыць думалі інакш? Калі ўсё тое псеўдадзяржаўнае ўтварэнне, пад камуфляжам якога ўтварыўся звычайны гноеадстойнік, будзе дэкамуфліравана тым жа страхам, то пад ім непазбежна адкрыюцца яшчэ больш жахлівыя абсурды і хаос. Толькі ці спрычыніцца ўсё гэта да нейкіх змен? Наўрад, меркаваў я. Для мяне больш цікава зазірнуць хоць краем вока ў тую бездань, якая так упарта хавае ад нас свае таямніцы. Якая розніца, у рэшцерэшт, хто тут будзе весці рэй, калі мы ўсе залежым ад нечага невядомага? І як яго называць? Праграмай? Для мяне важней выявіць упыра, “п’яўку” і адказаць хоць цяпер, праз стагоддзі на рубам пастаўленае пытанне, на тайну, якая не давала спакою і так палохала продкаў, а потым з’ехаць з Мойрай у якое-небудзь ціхае і запаветнае месца — сапраўдны, хоць на колькі там адсоткаў, а не штучны і ачолены смеццем Эдэм.

Я кінуў вокам на таймер свайго надалонніка. Ажыўлення ля дома, дзе знаходзіўся Ёхан Цынк, па-ранейшаму не назіралася. Можа, ён перадумаў альбо паранёс час візіту, магчыма, проста захварэў ці нават памёр. Добра, каб здарылася апошняе, думаў я, бо невялікая справа — разду-шыць спарахнелага дзяржаўнага клапа, а так я спакойна забраў бы свае кнігі і вярнуўся да Мой-ры. Праводзячы мяне дзве гадзіны назад, яна сунула мне ў рукі хатуль з ежай, пра што я згадаў цяпер. Я памкнуўся тады непрыкметна пакінуць яго ў хаце, але яна заўважыла і пакрыўдзілася, пасля чаго я забраў ежу з сабой. Напамін быў мне непрыемны, і я зноў адчуў прыхаванае па-чуццё сораму з-за таго, што каторы ўжо дзень існую, як нахлебнік. Грошы. Яны патрэбныя мне, як ніколі. Шмат грошай. Ці вырашаць яны тое, што я задумаў, я дакладна не мог ведаць, бо які сэнс загадваць наперад, калі самая дробная памылка ў самы дробны адрэзак часу можа стаць лёсаноснай.

Раптам наперадзе, перад пад’ездам дома, дзе, як я меркаваў, усё яшчэ знаходзіўся стары, я адзначыў пэўнае ажыўленне. У бінокль было добра бачна, што да пад’езда пад’ехала і спынілася ўсутыч цёмна-сіняя “Міцубісі”. З кабіны спрытна вылез вадзіцель з надалоннікам у руцэ і скіраваў да дзвярэй. Пад лёгкай тэніскай на яго грудзях ледзь бачна цямнеў рэмень наплечнай кабуры, а збоку ўгадваліся абрысы лёгкай агнястрэльнай зброі. Голы яго чэрап быў выцягнуты назад і ў вышыню. Дэфармант. Па маіх разліках — вадзіцель-ахоўнік, які і павязе старога ў паселішча. Верагодна, што менавіта яго я раней назіраў у “Сеціве”, калі збіраў інфармацыю пра Ёхана Цынка. Цалкам, магчыма, што гэта і быў сваяк Касіуса, пра якога мне казаў Юліус Гармата. Што ж, нават з палёгкай падумаў я, вось усё і пачынаецца.

Хвіліны чакання цяклі адна за другой. Некалькі аўтамабіляў прыпаркаваліся перада мной і ззаду майго “джыпа”. На першых паверхах адчыніліся крамкі і шапікі, і людзей навокал адразу па-большала. Гэта мне нават спрыяла: у натоўпе заўсёды лёгка згубіцца, хоць “выконваць” старога здрадніка перад самымі дзвярыма на вачах усіх, таксама не выпадала. Але...

Я ўспомніў пра тое, што захапіў з сабой грым і, гледзячы ў люстэрка задняга віду, хутка перафарбаваў свой твар і рукі ў карычневы колер. Так будзе лепш, вырашыў я і стаў цярпліва чакаць далей. Хвіліны беглі адна за другой.

Урэшце я пабачыў, як з дзвярэй пад’езда выйшаў ахоўнік з сумкай у руцэ, а адразу за ім даволі бадзёра крочыў сам Ёхан Цынк у светла-шэрым касцюме і белым саламяным капелюшы на га-лаве. Я пазнаў яго. За ім нечакана з’явілася і яшчэ адна постаць. Мужчына гадоў пяцідзесяці, з прыкметным жыватом і такімі ж, як у старога, плябейскімі рысамі твару. Сын, адразу вызначыў я.

Ахоўнік расчыніў дзверы кабіны і ўладкаваў старога на заднім сядзенні. Потым спераду пасадзіў Цынка-малодшага, а сам сеў за руль.

Становішча ўскладнялася. Значыць, замест аднаго Цынка ў машыне з’явіліся адразу два, плюс ахоўнік-вадзіцель. Я ўключыў рухавік і рушыў следам за іх машынай. Праз некалькі хвілін мы ўліліся ў паток іншых машын.

Дзверцы майго “джыпа” я разблакіраваў, каб зручней выскачыць з кабіны, і краем вока сачыў за “Міцубісі” справа. Гэта была звычайная мадэль, і з верагоднасцю ста адсоткаў, меркаваў я, ба-кавое шкло кабіны і лабавое таксама былі звычайнымі. Ёхан Цынк не настолькі важная і ўплывовая асоба, каб выдзяляць яму браніраваны аўтамабіль з куленепрабіваемым шклом. Хіба што мог набыць за свае грошы. Як мог пражыць так доўга, няхай сабе і псеўдажыццём, гэты дзяржаўны функцыянер, а па сваёй вартасці — апарыш з грамадскай прыбіральні, якія я бачыў у паселішчах? — мільгала ў маёй галаве. Хіба яго жыццё каштуе нават мезенца такіх людзей, як Платон? Альбо Мойра? Але Платона згубіла выпадковасць, інакш гэты напаўтруп, якога везлі цяпер у Эдэм, ужо гніў бы на дзяржаўных могілках. А Мойра — яна павінна быць са мной і нарадзіць дзіця.

Я рухаўся ўжо амаль усутыч. Самога Ёхана Цынка я праз шкло не бачыў, толькі абрысы невы-разнай постаці на заднім сядзенні, затое яго сына і вадзіцеля і целаахоўніка ў адной асобе, хоць і мелькам, але добра разгледзеў. Гэта быў дэфармант гадоў сарака, з высокім, завостраным кверху, чэрапам і збягаючым назад, як у малпы, ілбом. Хутчэй за ўсё ён якраз і з’яўляўся сваяком Касіусагарбузагаловага, канчаткова вырашыў я.

На сваім пазадарожніку я то адставаў, то зноў наганяў іх. Праз паўхвіліны, адзначыў я, павінен быць святлафор. Пасля Непажаданых Падзей машын у гарадах дый па ўсёй краіне значна паме-нела. У бакавым люстэрку, а таксама задняга бачання, за мной рухаліся на рознай адлегласці ўсяго некалькі аўтамабіляў. Наўрад ці хоць адзін з іх акажацца набітым агентамі службы бяспекі ці звычайнымі паліцыянтамі — такая выпадковасць, згубіўшая Платона, не магла паўтарыцца двойчы. Хіба толькі ў старога маразматыка былі і існуюць сувязі з інферальнымі сіламі, якія яму дапамагаюць, але я ў гэта не надта верыў. Верагодна, меркаваў я, Платон пачаў страляць першым і наўрад ці паліцыянты вызначылі, што гэта менавіта замах і менавіта на нікчэмнага старца, які ўжо нічога не вырашаў. Усё дадумалі тэлевізіёншчыкі. Нават сам Ёхан Цынк, меркаваў я, можа і не лічыць дагэтуль, што быў на кароткі час у ролі патэнцыяльнай ахвяры. Магчыма, ён ужо нават і не памятаў сам ні пра зганьбаваны ім сымбаль, ні пра палітычныя даносы, ні пра расціснутыя лёсы людзей, якія мелі фатальную неасцярожнасць аказацца побач з ім, ці на яго шляху. Вось, думаў я, усяго ў двух-трох метрах справа ад мяне едзе “чалавек-цень”, тупая палітычная жывёла, з па-ідыёцку завышанай самаацэнкай, упэўненая ў сваёй значнасці. Нікчэмнае і шкоднае насякомае, нават і дастаткова няпалоханае, хоць на гэты час і пражыло столькі год. Што ж, давядзецца яго напужаць. Невыразныя дагэтуль абрысы майго плана раптам пачалі складацца ў маёй галаве ў нешта ак-рэсленае. Даганяць іх на трасе, як я збіраўся раней? Але на бальшаку гэта адразу выкліча падазрэнні: любы прафан насцярожыцца, калі да яго машыны ззаду прыклеіцца іншая. Дый мой джып уступаў “Міцубісі” ў хуткасці. Калі яны разгоняцца на поўніцу, я акажуся зусім у дурным становішчы, хіба не так? Значыць, вырашыў я, — пара. Цяпер у сілу ўступала толькі ўдача. Калі яна сёння са мной, я працягну жыць далей, калі ж не, то гэты шлях — мая памылка.

Я выцягнуў з-пад сядзення рэвальвер, перакінуў яго злева пад кашулю, а на вочы насунуў вялікія ахоўныя акуляры, якімі звычайна карыстаюцца рабочыя пры распільванні металу.

Акуляры закрывалі і да непазнавальнасці змянялі твар.

Святлафор мігнуў наперадзе чырвоным святлом. Я аблізнуў вусны і паклаў руку на дзяржанне рэвальвера: не зараз, чырвоны, ён гарыць ужо дастаткова доўга, падумаў я, прытармазіўшы, і адразу загарэўся жоўты.

Значыць, не тут...

зялёны.

Перагазоўка, трэцяя перадача, чацвёртая. Наперадзе, адзначыў я, заставаліся ўсяго два-тры святлафоры. Потым ужо быў бальшак.

Калі ахоўнік за рулём упішацца ў абраную ім хуткасць, то цалкам, верагодна, што зялёны знак сустрэне нас зноў, а потым, магчыма, яшчэ раз. Мне ж абавязкова трэба, каб мы пад’ехалі да скрыжавання на жоўты, потым адразу запаліцца чырвоны, ці прама — на чырвоны, і — рух спыніцца. Тады ў мяне будзе каля трыццаці-сарака секунд.

Як заўсёды, у вызначаны час я адсёк усе лішнія думкі. Усё павінна вырашыцца як мага хутчэй, потым мне, магчыма, давядзецца пазбавіцца ад машыны, бо яна непазбежна “засвеціцца” камерамі адсочвання. Хіба толькі іх не будзе. І хоць мой нумар намерана запэцканы фарбай, і машын маёй маркі ў горадзе дастаткова, і прадаюць і купляюць іх без афармлення, пад ключы, лепш не рызыкаваць. Шкада, вядома, але жыццё Мойры па-за ўсялякіх абмеркаванняў і кампрамісаў. Калі я зараз не “выканаю” Цынка, яна пачне па прыездзе таго ў Эдэм дзейнічаць сама, і хутчэй за ўсё накліча бяду.

Раптам я ўспомніў пра паперу, схаваную за ахоўным шчытком. Ледзь не запамятаваў, падумаў я, выцягнуў яе і пераклаў у кішэню. Каб наклеіць яе на машыну Ёхана Цынка, мне спатрэбіцца не больш як тры секунды.

Вось што было на ёй напісана: “Я ненавідзеў нацыянальную ідэю”.

Нечакана “Міцубісі” Ёхана Цынка мільгануў правым паваротам і перастроіўся ў крайні справа рад, што ўскладніла маю няпростую задачу. Можа, ён збіраўся ўвогуле павярнуць і з’ехаць па нейкай незразумелай мне патрэбе з бальшака? Навошта? — меркаваў я. Але прамільгнула адно скрыжаванне, потым другое, а “Міцубісі” нікуды не павярнула. Увесь час імкнучыся трымацца ўпрыцірку побач з ёй, я, у рэшце-рэшт, амаль гвалтам праціснуўся ў правы рад і зноў апынуўся на бліжняй ад яе паралельнай прамой. Гэты манеўр каштаваў мне таго, што я празяваў імклівае набліжэнне чарговага святлафора: жоўты.

Наперадзе затармазіла некалькі машын, я таксама даволі рэзка спыніўся і праз паўзу ўбачыў, як запаліўся зялёны. Не тут...

Мы зноў набралі хуткасць. Дэфармант-ахоўнік, абрысы твару якога за бакавым шклом то набліжаліся да мяне, то, наадварот, аддаляліся, па невядомых мне прычынах зноў паказаў пава-рот, на гэты раз — левы і памкнуўся перасунуцца ў мой рад, але мне гэта было нявыгадна, і я не даў яму такой паслугі.

Беспакаранасць, — пранеслася ў мяне ў думках, — вось што неверагодна ўражвае, калі аналізуеш учынкі гэтых стварэнняў, якія дарваліся да ўлады. Як укормленыя каплуны, даўно і, пэўна, назаўсёды, яны пазбавіліся пачуцця небяспекі. І не дзіва, бо з такім збродам, які атабарыўся ў гэтых землях, ім усё сыходзіла з рук.

Нянавісць пакрысе авалодала мной, і я даў ёй волю. Хіба я прагну забіваць? Зусім не. Нават на вайне я не прывык да гэтага. Але ж, калі забіваць развучацца ўсе тыя нешматлікія, хто пакутаваў ад уціску, то з часам яны самі стануць трупамі, а іх жанчын і дзяцей захопяць у рабства. Так было заўсёды.

Метраў за дзвесце наперадзе я раптам убачыў святлафор, які мігаў зялёным. Халодная хваля прабегла па маёй спіне. Значыць, цяпер, падумаў я, зялёны.

Машына наперадзе ў маім радзе не тармазіла, а, наадварот, дабавіла ў хуткасці. Вадзіцель мусіў паспець праскочыць скрыжаванне, што яму і ўдалося. “Міцубісі” справа, заціснуты спераду і ззаду, пачаў тармазіць.

жоўты.

Я таксама націснуў на тормаз і адразу ўбачыў, што запаліўся чырвоны.

Пара.

Скідваючы засцерагальнік рэвальвера, я выскачыў на правы бок.

Памылкай ахоўніка з “Міцубісі” было тое, што ён згубіў пільнасць на гэтыя тры дзесяткі секунд, пэўна, утаропіўшыся ў сігнальны ліхтар, а можа, размаўляючы, і таму я ў некалькі імклівых крокаў апынуўся ля лабавога шкла “Міцубісі” і адразу пачаў страляць.

Я стрэліў двойчы, шкло напалову рассыпалася, і праз дзірку я ўбачыў, што вадзіцель верагодна забіты. Не марудзячы, я зноў націснуў курок, а потым яшчэ і яшчэ. Толькі тады я пачуў крык. Гэта быў нават не крык, а віск. Так вішчэць магла істэрычная жанчына альбо жывёла перад пакладаннем. Гэта крычаў Ёхан Цынк.

“І-і-і-і-і-і!”

Дзесьці ў падсвядомасці ў маёй галаве працаваў унутраны, нябачны і нягучны секундамер: дванаццаць, адлічваў ён — трынаццаць, чатырнаццаць

Не ведаю чаму, я вырашыў паспрабаваць адкрыць дзверы ў кабіну і рвануў заднюю. Яна аказа-лася незаблакаванай. Ёхан

Цынк па-ранейшаму вішчэў, не перастаючы, хоць яго крыкі наўрад ці чулі звонку. Але гукі стрэлаў там, вядома, чулі. У мяне заставаўся лічаны час. Капялюш старога зваліўся з яго галавы.

Твар, перакошаны ад страху, чамусьці спачатку падаўся мне вартым жалю: з адвіслай, у зморшчынах, скурай, вузкавусным і шырокім ротам, з якога бліскалі золатам шматлікія каронкі. Затое валасы на галаве, нягледзячы на свівізну, былі шорсткія і густыя, зверху нават з цёмнымі пасмамі, па-плябейску зачэсанымі к патыліцы. Стары набіраў у грудзі паветра і працягваў крычаць.

Замест таго, каб памерці прыстойна, ён і ў гэты раз спадзяваўся на сваё нахабства — урэшце не адзін жа голы страх быў у тым віску, а жаданне прыцягнуць увагу звонку, і тым разбурыць маю задумку. Я назіраў неверагодную, насякомую прагу да жыцця, і ўва мне зноў адразу выбухнула нянавісць.

Пятнаццаць, шаснаццаць, семнаццаць, — адлічваў секунды таймер у маёй галаве: васемнаццаць...

Да грудзі ён прыціскаў нейкую скураную папку-сакваяж, быццам баронячыся, і я бадай што інстыктыўна свабоднай рукой выхапіў яе і адначасова націснуў на курок.

Галава старога адкінулася на спінку задняга сядзення і крык перарваўся.

Пырскнула кроў.

Дзевятнаццаць, дваццаць…

У маім распараджэнні было яшчэ каля дваццаці секунд. На святлафоры па-ранейшаму гарэў чырвоны сігнал. Галоўнае, не спяшацца і не пабегчы, мільгала ў мяне ў галаве, бо пакуль яшчэ ніхто з тых, хто спыніўся ў сваіх аўтамабілях, пэўна, нічога толкам не зразумеў, а калі зразумеюць і пачнуць рэагаваць, то я ўжо буду далёка. Дый ці захочуць яны неяк рэагаваць? Каму ахвота наклікаць на сябе шматгадзінныя допыты з боку сілавікоў? Лепш хутэчй з’ехаць далей, і няхай каму трэба самі разбіраюцца потым ва ўсім, што тут адбываецца. Будзь я простым абывацелем, я б на іх месцы думаў бы менавіта так.

Дваццаць адзін, дваццаць два...

Ужо адчыняючы дзверы кабіны свайго “джыпа”, я раптам спыніўся і знерухомеў: дваццаць тры...

...Я запамятаваў падкінуць у машыну з забітымі паперу, якую раней спецыяльна пераклаў у кішэню. Без гэтай паперкі з кароткім зместам уся акцыя, дзеля якой загінуў Платон, у большасці губляла свой сэнс.

Дваццаць чатыры...

Я павярнуў назад.

Дваццаць пяць, дваццаць шэсць, дваццаць сем...

Машын перад святлафорам ва ўсіх трох шарэнгах прыбавілася.

Справа, другой перад светлафо-рам застыла “Міцубісі” Ёхана

Цынка з разбітым шклом. Не хутка яна паедзе. Я выцягнуў з кішэні паперу, разгарнуў і наляпіў клейкім бокам на кабіну зверху.

“Я ненавідзеў нацыянальную ідэю”

дваццаць восем, дваццаць дзевяць, трыццаць...

Цяпер назад, да сваёй машыны. Не бегчы. Спакойна. Усё павінна выглядаць так, быццам нічога асаблівага не здарылася.

Трыццаць адзін, трыццаць два, трццаць тры... Я заскочыў у кабіну і ўключыў перадачу трыццаць чатыры...

і тут якраз запаліўся зялёны

Мой пазадарожнік ірвануў з месца і набраў хуткасць. Цяпер у мяне былі некалькі хвілін, каб замесці самыя гарачыя сляды, якіх, упэўнены, пасля таго, што адбылося, заставалася на гэтым месцы дастаткова.

empty* * *empty

Шлях адступлення я вызначыў яшчэ раней. Самым правільным было, вядома, пазбавіцца як мага хутчэй ад зброі і ад пазадарожніка. Але я, праскочыўшы некалькі вуліц і ўпэўніўшыся, што пераследу няма, вырашыў, насуперак усяму, не кідаць джып, затое ад рэвальвера давялося пазбавіцца. Я прыпыніўся ля чарговай сметніцы, абцёр яго крысом кашулі, каб не засталося адпячаткаў пальцаў, і непрыкметна выкінуў у бак. Туды ж я кінуў акуляры і кашулю, застаўшыся ў спартыўнай майцы, і толькі тады ўспомніў пра скураную папку.

Я расшпіліў яе: там ляжалі нейкія паперы: верагодна з тэктсам маючай адбыцца прамовы, якую Ёхан Цынк рыхтаваўся агучыць у месцы свайго нараджэння, інгалятар, гумавая груша для клізмы, медыкаменты ў рознага колеру скрыначках і кардонках, туалетная папера, а таксама банкаўская пластыкавая картка з прышпіленым да яе аркушыкам, на якім я пабачыў набор лічбаў, здагадаўшыся, што гэта банкаўскі код. Нябожчык, пэўна, не спадзяваўся на сваю памяць. Я забраў апошняе, а ўсё астатняе, не марудзячы, скіраваў у сметнік, сцёр з твару грым і ад’ехаў. Цяпер, каб даказаць маю віну, паліцыянтам трэба было добра напружыць высілкі. Нават, калі мяне здолеюць тармазнуць. Машына мая з замазаным нумарам не мела аніякіх дакументаў, бо пасля Непажаданых

Падзей ніхто не сачыў за гэтым і не наладжваў тэхаглядаў. Тэхніку, калі прадавалі, то звычайна з рук у рукі і адразу пад ключ.

Яшчэ праз некалькі хвілін я спыніўся перад першым банкаматам, які трапіўся мне на вочы, уставіў у сістэмны блок картку, набраў код і зняў гатоўкай усе грошы, якія былі на рахунку.

Іх аказалася даволі шмат. Цяпер, падумаў я, з мяне на нейкі час зваліцца гэта праблема, а там я дабуду доказ і пакіну паселішча разам з Мойрай. Але палёгкі ад сваіх меркаванняў я не адчуў, бо мяне, нягледзячы на гарачыню ў кабіне, а вентылятар даўно не працаваў, пачало ліхаманіць, а на душу раптам абрынуўся цяжар. Пачыналася, пэўна, звычайная рэакцыя на стрэс, а ўсялякае забойства, няхай сабе і маральна неабходнае, само па сабе скаланае нервовую сістэму любога чалавека. Нават “людзіцені”, як я ведаў з гістарычных хронік, якія былі выканаўцамі ў часе ма-савых расстрэлаў, шмат хто з іх гублялі раўнавагу, ушчэнт співаліся, а то і вар’яцелі.

Між тым я рухаўся ў рэдкім патоку машын да выезду з горада. Я вырашыў не скіроўваць на бальшак з-за небяспекі сустрэчы з патрулямі, а выслізнуць адсюль па бездарожжы, тым больш, што мой пазадарожнік меў два вядучыя масты.

Збольшага мне гэта ўдалося, але я, тым не менш, не рызыкаваў, і перад самым паселішчам загнаў джып ў былую сіласную яму на звалцы і нават прыкідаў крыху смеццем, каб машына была незаўважана, пасля чаго пайшоў у Эдэм пешшу, па дарозе падключыўшы свой надалоннік.

empty 22.

Ужо на падворку я адчуў нядобрае. Беніта, якая заўсёды карысталася нагодай, каб пакруціцца каля мяне, на гэты раз імкліва шмыгнула ў дзверы. Выгляд у яе быў напалоханы. Некалькі жаўтаскурых падшыванцаў, з ліку яе так званых кватарантаў, з нахабным выглядам ўтаропіліся ў мой бок.

Мойра выйшла мне насустрач. У яе быў скамянелы твар.

“Яны забілі Барбі”, — сказала яна.

Трупік шчаня ляжаў на ганку. Жывот у сабакі быў успораты па ўсёй даўжыні,так што вантробы вываліліся вонкі. Мухі рыжага колеру атакавалі іх.

“Хто гэта зрабіў?” — спытаў я.

Але яна не ведала дакладна, хіба толькі тое, што, па словах суседзяў, гэта былі дэфарманты. Мойра расказала мне, што хадзіла на працу, і яе не было дома ў час нападу, інакш яна б пачала страляць — у яе ж ёсць зброя. Суседзі бачылі дваіх нападнікаў.

Тыя нічога ў доме не кранулі, затое пакінулі пасля сябе паперу.

“Вось яна”.

Я паднёс да вачэй змяты аркуш.

“Пачнём з сабачкі”.

Наўрад ці хто, акрамя мяне, зразумеў бы прыхаваны сэнс гэтага напаўздзеклівага сказа. Гарбу-загаловыя ўсё-такі даўно высачылі, дзе маё жытло. Я разумеў, што ўсё, што адбылося, будзе мець непрадказальны працяг, што надышоў час сур’ёзна перасцерагчы Мойру і, у рэшце-рэшт, усё ёй растлумачыць. Але спачатку трэба было пахаваць Барбі. Мы загарнулі шчаня ў кавалак кужаля, ахвяраваны Мойрай, і я аднёс яго ў дальні кут на падворку, дзе і закапаў. Калі я ўжо скончыў гэтую сумную справу, да мяне, азіраючыся, наблізіўся Жан, які, пэўна, чакаў зручнага моманту, каб загаварыць, але не хацеў пры Мойры.

“Што ты хочаш, Жан?” — спытаў я яго. “Тут былі гарбузагаловыя”, — сказаў ён. “Бачу. Ты іх ведаеш?” “Не. Але яны прасілі перадаць, што будуць чакаць цябе на плошчы сёння ці заўтра адразу пасля апоўдня”.

“Яшчэ што?” “Інакш, — сказалі, — чарговая будзе яна”, — і Жан паказаў кіўком у бок Мойры.

Я павярнуўся і пайшоў у дом. Стомленасць раптоўна навалілася на мяне. Хіба толькі на вайне я адчуваў нешта падобнае, але тады я, пэўна, быў маладзейшы і спрытнейшы.

“Навошта ты з’ехаў, Берташ? — спытала Мойра, падышла ўсутыч і паклала рукі мне на плечы. — Ты прывёз кнігі? Чаму ты вярнуўся пешшу?” “Я без кніг і без джыпа. Ён заграз на звалцы”.

“Што здарылася, Берташ? Чаму яны забілі Барбі?”

Я расказаў ёй па магчымасці коратка пра сваю з Андрушам сутычку на звалцы з гарбузагаловымі.

“Вось, — дадаў я, — канешне варта было сцерагчыся, але я меркаваў, што мы паспеем адсюль з’ехаць. Барбі я мусіў забраць з сабой”.

На вачах Мойры нечакана выступілі слёзы.

“На зямлі ж шмат месца. Хопіць пакуль усім, але гэтая набрыдзь паступова адбірае ў нас усё: ежу, жытло, каханне, волю. Чаму мы павінны цярпець такі ўціск, Берташ?” “Калі я знайду забойцу, то зраблю з ім тое ж, што ён зрабіў з сабакам. Але галоўнае цяпер не ў гэтым. Нам пара шукаць новы прыстанак. Я хутка здабуду доказ, але на гэта патрабуецца час, і мы павінны быць напагатове. Асабліва ты.”

Яна задумалася, але неўзабаве прапанавала: “Трэба паведаміць Маркусу”.

“Ён ведае. Кажа, што выкуп можа ўсё вырашыць. Тут так прынята”.

Я кінуў вокам на таймер: ішла ўжо трынаццатая гадзіна, і ўключыў тэлебачанне.

“Яны згодныя на грошы?”

“Думаю, што так. Дарэчы, я іх прывёз”, — я выцягнуў з кішэні і паклаў на стол пачак банкнот.

Але яна засталася раўнадушнай, нават не спыталася, дзе я іх набыў.

“Каб Платон быў жывы”, — раптам вырвалася ў яе.

Я змаўчаў. Варта было разумець, што ўсё астатняе жыццё яна не пакіне згадваць пра свайго бы-лога мужчыну. Мёртвы будзе мець рацыю, бо паспеў зрабіць хіба што адну памылку. Хоць, калі меркаваць па справядлівасці, яму проста не пашанцавала.

Між тым, па тэлеканале ішлі навіны. Дыктары: напамажаны, з павыскубанымі брывамі і яго напарніца — вяртлявая, з лялечным тварыкам, тэлешлюха, звыкла гугнелі бадзёрымі галасамі пра чарговыя дасягненні, але раптам у іх расказ уварваліся істэрычныя ноты. Карцінку перкаключылі, і ў кадры я пабачыў скалечаную машыну Ёхана Цынка, аточаную купкай аператыўнікаў і паліцыянтаў.

“ЗАМАХ НА ЁХАНА ЦЫНКА. БЫЛЫ САКРАТАР ПА ІДЭАЛОГІІ І

ЯГО ВАДЗІЦЕЛЬ ЗАБІТЫЯ. СЫН ЁХАНА ЦЫНКА ЦЯЖКА ПАРАНЕНЫ.

НЕВЯДОМЫ ВЫКАНАЎЦА НАПАЎ НА ІХ НА СКРЫЖАВАННІ, ПРОСТА

НА СВЕТЛАФОРЫ. ВЯДЗЕЦЦА ВЫШУК”.

Далей пра ўсё распавядала тэлебрыгада ў складзе аператара і спецыяльнага карэспандэнта. Так, казаў апошні, напад быў выключна нахабны, і сляды нападаючага згубіліся. Як на бяду, камеры адсочвання ў гэтым месцы не працавалі, хоць іх варта было даўно замяніць, і злачынца знік не-апазнаны. Адзін з вадзіцеляў, які на момант здарэння аказаўся побач, сказаў, што нападаўшы адносна малады, цёмнаскуры мужчына, які вёў джып. Заўтра, працягваў свой аповед камента-тар, Ёхан Цынк якраз збіраўся наведаць Новы Эдэм — месца, дзе ён нарадзіўся.

На месцы нападу злачынца пакінуў налепку, якая сведчыць, хутчэй, пра палітычныя матывы забойства. Там усяго тры словы...

“Я НЕНАВІДЗЕЎ НАЦЫЯНАЛЬНУЮ ІДЭЮ”

“Вось бачыш, — сказаў я Мойры, — цяпер нас тут нічога не затрымлівае. Як толькі я здабуду доказ, мы пакінем гэтае райскае месца. На працу больш не выходзь, і трымайся побач, пакуль я не даведаюся, што хочуць гарбузагаловыя”.

Мойра нейкі час дапытліва ўглядалася ў мой твар.

“Паслухай, Берташ, — раптам сказала яна, — навошта ты ўключаеш увесь час дурня? Хіба я таго заслугоўваю? Гэта ты “выканаў” старога? Я ж здагадалася.” “Так, — не стаў я маніць. — Твая мэта спраўдзілася. Я зрабіў гэта, каб ты не рызыкавала да-рэмна.”

Нечакана яна ўзлавалася.

“Але ж я не прасіла цябе. То была мая справа. Мая і Платона.” “Гэта было заданне Маркуса? — спытаў я.”

“Якая розніца? Мы ўсе прынялі рашэнне, што былы галоўны “палітрук” павінен быць пакараны.”

“Што ж, — падагуліў я, — прыміце і ад мяне хоць якую паслугу.

Прыемна было аддзячыць.”

На яе твары выразна адлюстроўваліся самыя розныя пачуцці.

“Раскажы мне, як ты гэта зрабіў,” — пасля паўзы спытала яна.

Замест адказу я паваліўся на ложак.

“Пабудзі мяне праз гадзіну”, — папрасіў я і... заснуў.

Але ўжо хвілін праз дваццаць я падхапіўся на ногі, бо псеўдасон быў ліхаманкавы і трывожны. Мойра па-ранейшаму сядзела ў крэсле.

“Гэта мой позірк разбудзіў цябе, — сказала яна. — Мне так шкада Барбі, быццам я згубіла сваё дзіцё”.

“Мы павінны з’ехаць. Цяпер цябе тут нічога не трымае, праўда?” “Я не хачу, Берташ. Навокал адно і тое ж”.

“Як толькі набуду доказ, мы збяромся ў дарогу. Я не магу рызыкаваць тваім жыццём. Дарэчы, ты казала, што ў цябе ёсць зброя. Прынясі яе”.

Мойра прынесла і паклала на стол пісталет. Гэта была кішэнная “Берэта” калібра 7,65 міліметра, з самаўзводным ударна-

спускавым механізмам: мадэль, якая служыла з паўстагоддзя назад, даволі надзейная і зручная.

“Маркус забяспечыў нас зброяй, — сказала яна. — Мы павінны былі, як ён гаварыў, увесь час рыхтавацца да магчымага нападу і ўжываць яе па абставінах”.

“Такія абставіны, як бачыш, не прымусілі сябе чакаць. Трымай пісталет пры сабе”.

Мойра паклікала паесці, але я адмовіўся: ці мне палезе цяпер у горла ежа. Я зноў папярэдзіў жанчыну, каб яна, не марудзячы, прымяняла зброю, як толькі апынецца ў небяспецы, што цал-кам можа адбыцца ў любую хвіліну, і пайшоў у бок плошчы. Раптам я ўспомніў, што Барбі зусім нядаўна суправаджала мяне, і адчуў, як сціснула сэрца, а на душу лёг цяжар. Клятае жыццё, падумаў я. Ну, каму яно можа быць у радасць? Хіба што “людзям-ценям”?

Ёхан Цынк любіў жыццё?

Паўднёва-ўсходні вецер нёс у вышыні рэдкія белыя аблокі. Ніжэй іх слаўся дым са звалак. Ды-халася цяжка. Некалькі жаўтаскурых танчылі пад папсу: іх укормленыя твары ільсніліся ад поту. Варта было знішчыць мільёны сваіх жа ў братазабойчых войнах, рэвалюцыях і самаедстве, каб вось гэтыя сталі цяпер ледзь не шляхтай?

Я падышоў да Дошкі кандыдатаў на бессмяротнасць і з непаразуменнем угледзеўся ў здымкі. Людзі, выяўленыя на іх, — хіба яны верылі? Смех, змешаны са злосцю і пагардай, авалодаў мной.

Нечакана я ўбачыў знізу аркушык паперы, які трымцеў на ветры. Я распраміў налепку і стаў чытаць.

“АБ “СОРНЕРАХ”

(Sorners — людзі, якія гвалтоўна пасяляюцца сярод іншых).

Гістарычна эўрапейскія “сорнеры” былі ва ўсе часы існавання на гэтых землях чалавека, прак-

тычна заўсёды. Першыя звесткі пра іх з’явіліся,

тым не менш, толькі ў старажытных тэкстах каля тысячагоддзяназад.Вядома,этнічныя і геапалітычныя змены, а таксама міграцыі народаў у сілу якіх-небудзь экстрэмальных умоў,

непазбежныя. Але “сорнеры” — асобная катэгорыя

empty* * *empty горада, але спачатку зірніце на дату на вашым надалонніку: 2050 год ад нараджэння Хрыстова. Цяпер заўважце дзяцей-жабракоў, якія просяць міласціны, працягваючы выламаныя калісьці і жахліва пазрастаўшыя рукі і ногі, выкалатыя вочы, дэманструючы і іншыя жудасныя калецтвы.

Каму ідзе тая міласціна? У чые кішэні? Хто зрабіў такое з вашымі дзецьмі? Вы не хочаце ведаць? Вы праходзіце побач і сарамліва адводзіце позірк у бок? Так, вы баіцеся праўды.

Але адно і тое ж паўсюль: унь прапануюць сябе дзеці, якія займаюцца прастытуцыяй. А вось твораць паглум над слабым і нямоглым. А далей гандлююць наркотыкамі і не таемна, а ўяўна, на вашых вачах. Усё гэта яшчэ можна змяніць, калі мы ўспомнім пра адзінства.

Памятай заўсёды, сумленны чалавек: “сорнеры” сочаць за табой і чакаюць, калі ты пахіснешся, каб абрабаваць цябе, пранікнуць у тваё жытло і застацца ў ім назаўсёды, бо сваё яны ніколі не будуюць; знясіліць цябе самога і ўвесь твой род, а потым размножыцца і працягваць экспансію далей.

ў ланцугу вышэйназваных з’яў.

З пачатку XIV стагоддзя “сорнеры” хваля за хваляй напаўзаюць на землі Еўропы, прыносячы з сабой ашуканствы, рабаўніцтвы, падман, махлярства,

распусніцтва, крадзяжы і канібалізм.

Хітрыя, як чарвякі, яны схільныя да выжывання ў самых неспрыяльных умовах. Яны хлуслівыя,

крыклівыя, ненавідзяцьстваральнуюпра цу,

бесцырымонныя, раўнадушныя да рэлігіі і амаль не асімілююцца з аўтахтонамі. Яны прайшлі праз рабства, а значыць, ведалі звычкі, характары, хібы сваіх былых гаспадароў і ўпотайкі ненавідзелі якіх.

Цяпер, з масавым прыходам да ўлады “людзей-

ценяў”, іх нянавісць прыняла легальны статус.

Настаў іх час.

Кожны з вас калі-небудзь пражываў ці наведваў

Мегаполіс. Прайдзі цеся ўважлівапа вуліцах

Нечакана я заўважыў гарбузагаловага. Гэта быў той самы, які адсочваў мяне раней і з якім я тут жа нядаўна гуляў у так званыя “глядзелкі”. Цяпер ён не спрабаваў непрыкметна падкрасціся да мяне, а, наадварот, усім сваім выглядам паказваў, што бачыць мяне, як і я яго, і менавіта ў тым яго інтарэс. Я абмацаў яго вачыма, імкнучыся вызначыць, ці ёсць у яго зброя. Але не заўважыў нічога вартага: хіба, што ён хаваў нож у кішэні. Але без халоднай зброі тут увогуле наўрад ці хто ходзіць — толькі дзеці альбо жанчыны.

Дэфармант, між тым, выцягнуў свой надалоннік і, гледзячы ў мой бок, камусьці патэлефанаваў. Выслухаўшы адказ, ён падышоў бліжэй, так, што я мог добра яго чуць.

“Касіус хоча пагаварыць з табой, — сказаў гарбузагаловы. — Але не па тэлефоне”.

“Чаму ён не прыйшоў сюды сам?” — спытаў я. “Я цябе праводжу. Гэта недалёка”.

Немінуча я ўспомніў пра Барбі і адчуў да яго нянавісць.

“Дык гэта Касіус загадаў забіць майго сабаку?” — спытаў я. “Не. Ён нават не ведае, што мы яго забілі”, “Але навошта?” — спытаў я, стрымліваючыся з апошніх сіл. “Гэта быў наш сабака, наша здабыча. А ты адабраў яго і забіў аднаго з нашых. У Эдэме мы вядзём рэй, і такога табе нельга дараваць. Касіус вырашыць, жыць табе ці не”.

Тонкі звон працяў мне вушы, у вачах паплыў туман. Я імкліва кінуўся да гарбузагаловага, схапіў за каўнер, сціскаючы таму шыю, а сагнутым каленам ударыў яму ў жывот. Не чакаўшы такога, той рохкнуў, выдыхаючы паветра, і сагнуўся напалам. Цяпер я мог нават прыкончыць яго ўдарам у галаву. Але дзесьці ў падсвядомасці разумеў, што гэта будзе памылкай. Пагроза ў бок Мойры ўсплыла ў маёй памяці.

“А гарантыі?”

Я пачакаў, пакуль ён ачуняе, і паўтарыў пытанне. Вакол нас ужо сабраліся разявакі, у большасці жабракі і дэгенератыўнага выгляду апушчэнцы, і з палахлівай цікавасцю сачылі, што будзе далей.

“Слова, — выціснуў ён, урэшце, з сябе. — Касіус дае слова”.

Тут я раптам успомнў забітага мной перадусім разам з Цынкам вадзіцеля-целаахоўніка, пра магчымае сваяцтва якога з Касіусам мастак Гармата казаў мне раней, і ўстрывожыўся. Што, калі гэта наўмыснае запрашэнне, і Касіус ужо даведаўся пра ўсё. Але, адкуль? Мяне даўно бы схапілі і закатавалі як няшчаснага Публія

Роса, калі б нават цень падазронасці ўпаў на маю асобу. І хіба я хацеў уцягвацца ў процістаянне з гарбузагаловымі? Маркус папярэджваў мяне.

Я набраў на сваім надалоіннку Маркуса. Выслухаўшы мяне, той сказаў, што Касіус пакуль заўсёды трымаў слова, і ён, Маркус, зараз звяжацца з ім.

Я паклікаў гарбузагаловага. Ён з падкрэсленай неахвотай пасунуўся на крок.

“Мяне завуць Гвіда”, — са злосна-істэрычным выклікам сказаў ён, утаропіўшыся мне ў твар мёртвым позіркам.

Я хацеў спытаць сапраўднае гэта яго імя, ці “паганяла”, але прамаўчаў — якая ў рэшцерэшт, розніца. Сам я не прадставіўся: з яго боку мне быў не вельмі да спадобы гэты балаган з застрашаннямі. І ўвогуле ў падсвядомасці я адчуў, што варожасць з мясцовым “аўтарытэтам” Гвіда, асабліва пасля забойства майго сабакі, будзе толькі разгарацца, як агонь на тарфяніку, і што нам абодвум, пэўна, тут больш не жыць: нехта павінен будзе сысці, альбо памерці.

“Вядзі, — сказаў я яму, — у мяне няма часу і няма выбару”.

Мы даволі доўгі час моўчкі рухаліся ў паўднёвым напрамку па завулках, пакуль урэшце не апынуліся ля асобнага двухпавярховага будынка, які месціўся на адкрытай прасторы за агарод-жай калючага дроту. Мой праваднік падышоў да брамы і я са здзіўленнем убачыў, як ён пазвягаў кавалкам арматуры, якая там вісела, па бляшанцы, што была прывязаная да слупа.

З дому адразу выйшлі двое гарбузагаловых і, агледзеўшы мяне, патрабавалі аддаць ім зброю. Сціснуўшы зубы, я аддаў ім трохзарадную страляючую трубку, якую раней адабраў у эсбэшніка.

Касіус сустрэў мяне на ўваходзе. Ён быў гадоў сарака пяці, цёмнаскуры, высокага росту, з вы-цягнутым кверху востраканечным цеменем і збягаючым да яго пакатым ілбом.

Вочы яго вылучалі непрадказальнасць і агрэсію, а ўсе аголеныя часткі цела — распісаныя тату. Позірк быў, на маю думку, самы застрашаючы, нават сярод дэфармантаў. Але я спакойна вытрымаў яго — урэшце, што мне было губляць?

Ён правёў мяне ў пакой, дзе стаялі стол, некалькі крэслаў, а сцены і падлога былі засланыя дыванамі. Акна ў пакоі не існавала, а ўсё асвятляла адзіная электрычная лямпачка без плафона.

Касіус сеў за стол, а я, не чакаючы дазволу, у адно з крэслаў.

“Дапускаў, што ты прыйдзеш”, — сказаў Касіус.

“Я тут, у цябе. Што ты прапануеш?” “Не так хутка. Я, а не ты, усё вырашаю”.

“Кажуць, што ты справядлівы і трымаеш слова, — падмасліў я, успомніўшы словы Юліуса Гарматы і яго характарыстыку лідэра тутэйшых гарбузагаловых, які змрочна разглядаў мой твар, —

кажуць, ты — канкрэтны чалавек і не схільны да падлянкі. Таму я прыйшоў сюды і аддаў зброю тваім гракам”.

“Справа ў тым, што ты павінен памерці, — выціснуў з сябе

Касіус. — І ты ведаеш, за што і чаму. Ты забіў аднаго з нашых, а такое мы нікому не даруем. Што скажаш?” “Так, — пацвердзіў я. — Але гэта была самаабарона”.

Ён падумаў нейкі час, свідруючы мяне позіркам. Цёмна-жоўтая скура на яго голым чэрапе і на лбе заблішчэла ад поту.

“Ведаю, што ён быў нікчэмны чалавек, ні на што не варты, жыў на звалцы, але так жывуць многія і таму гэта не мяняе справы”.

“Не я напаў на яго”.

Але Касіус раптам змяніў тэму.

“Адкуль ты? — спытаў ён, — і чаму апынуўся тут?”

“Мяне выслалі, — не стаў маніць я. — Раней жыў у Мегаполісе”. “Здаецца, ты ў сваім жыцці “замачыў” не першага, — у роздуме вымавіў Касіус. — Гэта так?”

“Так, — пацвердзіў я. — Ёсць экзэмпляры, якіх трэба забіваць, але асалоду пры гэтым зведваюць толькі тры адсоткі людзей.

Калісьці я быў на вайне і вызначыў, што не належу да гэтых трох. І я ніколі не забіваю сабак”.

“Няўжо ты думаеш, што я мог аддаць загад знішчыць твайго пса? Што сабачыя дробязі ўласцівыя такому чалавеку, як я?” — узвар’яваўся ён.

“Ні ў якім разе. Але ты не хочаш зразумець, Касіус, што мне нанеслі знявагу — гэта раз, а па-другое, — тая жывёла даверылася і палюбіла мяне”.

Ён нейкі час раздумваў над маімі словамі.

“Я загадаю, каб табе прынеслі новага сабаку”.

“На жаль, — сказаў я, — не магу адказаць табе тым жа”.

“А я не магу памяняць наша паняцце, — прамармытаў ён. —

Калі я гэта зраблю, то могуць вы-рашыць, што я састарэў, саслабеў ці ўвогуле звар’яцеў”.

Ён маўчаў, гледзячы паўз мяне ў нябачную кропку. Я з трывогай адзначыў, што позірк у яго не-чакана стаў зусім ашклянелы, а па твары нібы прабег цень. Раптам ён ускрыкнуў і пачаў марудна абвальвацца долу. У пакой адразу забеглі два ахоўнікі. Яны нерашуча глядзелі, як цела Касіуса сутаргава курчылася, а галава білася аб падлогу. Я ўжо ўсё зразумеў: гэта быў прыпадак падучай, і крыкнуў, каб яго трымалі за ногі, а сам ашчаперыў галаву, каб ён не нанёс сабе якога пашкоджання, і заціснуў яму ў зубы насоўку.

Цяпер я здагадваўся, чаму сцены і падлога былі тут засланыя дыванамі, а на стале не стаяла нічога са шкла.

Хіба не з’яўляецца падучая адным з незлічоных доказаў, раптам прамільгнула ў маёй галаве. Чаму нармальны стан чалавека нечакана, няхай на кароткі тэрмін — дзесяткі секунд, — пераўтвараецца ў нешта злавесна-загадкавае, чаму ні ён сам, ні людзі вакол яго не могуць пасля таго, як прыступ скончыўся, даць тлумачэнне? У якім свеце апынаўся за тыя секунды пакутнік?

Дый, ці пакутнікам ён быў у час гэтага кароткага збою? Кажуць, эпілептыкі спазнаюць у тыя імгненні пачуццё незвычайнага шчасця. Кароткая сувязь з Матрыцай?

Прыступ прайшоў хутка. Праз некалькі хвілін Касіус ачуняў. З рота ў яго яшчэ цякла пена, змешаная са слінай, твар быў сіні, але ў вачах з’явілася паразуменне.

Ён аддыхаўся і запатрабаваў вады і ручнік, пасля чаго з хвіліну сядзеў нерухома.

“Мне патрэбны правільныя людзі, — урэшце сказаў ён, — не педэрасты, а тыя, хто здолее тры-маць у паслушэнстве ўвесь гэты мясцовы хлам. Ёсць два варыянты. Першы: мне не хапае люд-зей. Вось толькі што ў Мегаполісе застрэлілі майго сваяка. Ідзі да мяне, хоць я і лічу цябе чала-векам Маркуса. Але ён прайграе — гэта пытанне часу, а ты, калі будзеш побач са мной, выйгра-еш. Другі: ты плаціш выкуп, бо так сярод нас прынята”.

Я нейкі час маўчаў, абдумваючы яго прапанову, а потым сказаў: “Што ты маеш на ўвазе пад словам “выкуп”, Касіус?” “Мяркую, нас задаволіць дзесяць тысяч крэдытак”.

“Сабака аднойчы выратаваў мяне, — праз паўзу адказаў я. —

Маё ж жыццё асабіста для мяне не мае цаны. Таму я не прымаю ні твой першы варыянт, ні другі. Прабач, Касіус”.

“Ну, банкуй як ведаеш. Ты сам выбраў горшае”.

Я падняўся з крэсла.

“І яшчэ, — дадаў ён з прыхаванай пагрозай, — ты пабачыў тут, як мяне круціла. Не раю крычаць пра гэта на вуліцах”.

“Не сумнявайся Касіус, — заспакоіў я яго. — Табе няма чаго саромецца. На тваю хваробу пакутавалі многія вялікія героі мінулага, якія літаральна скаланалі свет: Аляксандр Македонскі, Юлій Цэзар, Напалеон”.

Ён не заўважыў у маіх словах іроніі.

“Шкада, — сказаў ён, — што мы разыдземся ворагамі. Са свайго боку я магу зрабіць яшчэ толькі адну ўступку: даць табе на роздум... ну, скажам, тры дні. Гэта ўсё, што я ахвярую. Пасля трох сутак вось на гэтым стале павінен ляжаць “выкуп”.

Я кіўком галавы паказаў яму, што ўсё зразумеў, пасля чаго павярнуўся і пайшоў.

Ахоўнікі паспелі ўжо разабраць маю зброю, якая была ім у навіну, і на маіх вачах зноў спрытна сабралі яе і не без шкадобы вярнулі назад.