Тэатр у Слоніме

“Папараць-кветка” цвіла ў Слоніме

Два гады таму ў маладзечанскай друкарні “Перамога” выйшла ў свет кніга Івана Козела “Над хвалямі Серабранкі”. Кнігу склалі п’есы драматурга, які ў беларускую літаратуру і ў наша тэатральнае мастацтва прыйшоў у канцы 50-х гадоў ХХ стагоддзя. Выданне выйшла дзякуючы фінансавай падтрымцы аддзела культуры Маладзечанскага райвыканкама, а таксама дапамозе супрацоўнікаў Беларускага дзяржаўнага архіва-музея літаратуры і мастацтва і Маладзечанскай цэнтральнай раённай бібліятэкі. Падрыхтаваў выданне да друку, уклаў яго і напісаў шчырую прадмову літаратуразнавец Міхась Казлоўскі.

Іван Козел (1928-1970) быў вельмі таленавітым драматургам, паэтам, празаікам і публіцыстам. Пражыў ён зусім мала – усяго 42 гады. Цяпер пра гэтага таленавітага чалавека згадваюць вельмі рэдка. А пры жыцці яго п’есы, як піша Міхась Казлоўскі ў прадмове да кнігі, ставіліся на сцэнах Беларускага тэатра юнага гледача, Брэсцкага тэатра імя Ленінскага камсамола, Краснапольскага і Целяханаўскага народных тэатраў, самадзейных калектываў. Гэта, сапраўды, было так. Але ні Міхась Казлоўскі, ні энцыклапедыя “Тэатральная Беларусь” не згадалі аб тым, што ў 1976 годзе славутую драму ў трох актах і пяці карцінах з пралогам “Папараць-кветка” Івана Козела паставіў Слонімскі народны драматычны тэатр (цяпер дзяржаўны драматычны тэатр). Пастаноўку спектакля ажыццявіў заслужаны дзеяч культуры Беларусі Мікалай Варвашэвіч. Яго былі таксама сцэнаграфія спектакля і акцёрская роля Анатоля – сына Лабыша.

Пры жыцці Мікалай Варвашэвіч вельмі часта ўспамінаў гэты спектакль. Успамінаў з радасцю, з нейкім светлым настальгічным пачуццём. Ён казаў: “Гэта была моцная і самая масавая мая пастаноўка. У ёй удзельнічалі больш за 50 артыстаў народнага тэатра”.

Драма “Папараць-кветка” Івана Козела была прысвечана тэме барацьбы беларускага народа за сваё нацыянальнае і сацыяльнае разняволенне. Цярністыя шляхі давялося прайсці жыхарам невялікай беларускай вёсачкі. Іншы раз героі нават расплачваліся жыццём. Але заўсёды яны былі перакананыя ў тым, што будзе і на іх вуліцы свята. Таму раскрыццё асноўнай тэмы – тэмы барацьбы – пачыналася ў спектаклі з першых сцэн. А лірычнае гучанне спектакля прадвызначала сюжэтная лінія, якая апавядала пра каханне Лявона і Яніны, Адася і Надзеі, Міхася і Любы.

Спектакль слонімцаў вабіў сваёй музычнасцю, этнаграфічнай дакладнасцю, пластычнасцю пабудовы мізансцэн масовак, ансамблевасцю пастаноўкі. Музыка, напісаная самадзейным кампазітарам Міхасём Гарабцом, у выкананні самадзейнага аркестра народных інструментаў пад кіраўніцтвам Марата Малікава, нясла ў масы подых беларускасці. Шчырасцю і глыбінёй пачуццяў, яркасцю народных характараў вызначалася выступленне артыстаў Святланы Варвашэвіч, Ніны Куршук, Андрэя Каханоўскага, Анатоля Цярэніна, Людмілы Клімовіч, Людмілы Завадскай і іншых. Спектакль сплавіў у сабе трагізм і светлую веру, нацыянальны каларыт і мяккі лірызм.

У гэтага спектакля быў слаўны лёс. А пачаўся ён удалым дэбютам на Гродзенскім абласным фестывалі тэатральнага мастацтва, а пасля ў Таліне на Усесаюзным фестывалі мастацкай творчасці ў 1976 годзе. Тады ў Таліне ў рамках Усесаюзнага фестывалю праводзіўся трэці па ліку традыцыйны фестываль народных тэатраў чатырох рэспублік – Беларусі, Літвы, Латвіі і Эстоніі пад назовам “Рампа дружбы -76”. Дарэчы, першы фестываль быў Вільні, другі – у Рызе, трэці – у Таліне, а заключны – у Мінску. Самадзейнае тэатральнае мастацтва Беларусі ў Таліне прадстаўлялі Мазырскі і Слонімскі народныя тэатры. Мазырскі тэатр паказаў “Трыбунал” А.Макаёнка, а Слонімскі – “Папараць кветку” Івана Козела. Талінскі глядач вельмі цёпла сустрэў выступленне калектыву са Слоніма. А на заключным Усесаюзным фестывалі самадзейнай мастацкай творчасці ў Мінску спектакль слонімскіх артыстаў атрымаў дыплом і быў узнагароджаны вялікім залатым медалём. Узнагароды атрымалі многія артысты тэатра за выкананне сваіх роляў.

Спектакль Слонімскага народнага тэатра “Папараць-кветка” паказвалі па Беларускім тэлебачанні. Тэатр з ім аб’ездзіў амаль усю Беларусь.

Да спектакля “Папараць-кветка” былі выпушчаны афішы, а таксама праграмкі: адна на беларускай мове 3000-м накладам, другая да фестывалю – на рускай мове накладам 1000 экземпляраў.