Зборнік сцэнічных твораў

Асобы:

ЯУМЕНЬ — селянін

ГРЫПІНА — яго жонка.

ЗОСЬКА — іх дачка 19 год.

ДАР’Я — іх суседка.

САУКА — яе сын, 22 г.

МІКІТА.

АКТ I.

(Двор — абапал хаты. За вуліцай садок).

ДАР’Я (адна).

ДАР’Я. (З аўсом у прыполе кліча курэй). Ціп! ціп! ціп! Ціп! Дзе-ж яны падзеліся? Каб часам зноў не пайшлі нясціся ў суседаву крапіву. Вось бяда з курамі! Бадай іх каршун! Ціп! ціп! ціп! ціп! Кур! кур! кур! Не дарма, мусіць, людзі кажуць, што суседзі нешта ведаюць, што ў іх не свае куры нясуцца ў хаце, але чужыя прыходзяць нясціся.

ДАР’Я — ГРЫПІНА.

ГРЫПІНА. (Праз акно). Каб ты не ведала ні святых каляд, ні асенніх дзядоў, калі ў мяне чужыя куры нясуцца. Вось ты так праўда, то кожную раніну аўсом, ды ячменём прынаджваеш да сябе чужых курэй! Выдра ты. Пляткарка! Шкада святой серады, а то аблаяла-б як суку.

ДАР’Я. Суседачка! Я-ж на вас нічога дрэннага не кажу. Што ў вашай крапіве мае куры нясліся — гэта праўда, твой мужык Яўмень не дасць маніць... Але-ж я не кажу, што вы іх бралі!... Няхай мяне пярун заб’е, калі я дарэмна каго выдзіраю. А калі яйцы мае прападалі, мо' іх ела ваша сучка.

ГРЫПІНА. Сама ты сучка! Гадаўка! Цьфу! Гаварыць з табой не хачу! (Зачыняе акно).

ДАР’Я. (адна)

ДАР’Я. Не разумею чаго яна да мяне чэпіцца кожны дзень.

ДАР’Я — САУКА.

САУКА. (Выходзіць з хаты). Мама! Навошта вам сварыцца з суседзямі?

ДАР’Я. Мой сынок! Ці-ж гэта я? Гэта-ж яна першая пачала.

САУКА. Яна пачынае, а вы ўзялі ды пайшлі-бы ў хату: што людзі скажуць, чуюць што-дзень сварку на нашым двары.

ДАР’Я. Гэтак, то гэтак... Але чаго-ж яна да мяне лезе заўсёды?

САУКА. Няўжо-ж не разумееце за што, ўсё за тое.

ДАР’Я. Што дачкі не хоча за цябе аддаць? Мы-ж сілком не бярэм... Чаго сварыцца... Захочаш жаніцца, дык такое дабро знойдзеш.

САУКА. Не кажыце гэтак, бо Зоська мяне ўсёй душою любіць і бацька згаджаецца; вось толькі маці ніяк...

ДАР'Я. I ліханька яе бяры... Але не дажджэ яна! Я ёй такую штуку падстрою, іакога вараб'я падпушчу, што яна сама прыдзе маёй ласкі прасіць. Вось пабачыш. Здохну я, калі ёй не аддзякую за яе сварку!... Лахта гэта! Як пачнецца раніца — і пачынае лахтаць языком, як траплом! Сутрымаеш язык, пачакай толькі! (Ідзе ў хату).

САУКА (адзін)

САУКА. (Знімаючы касу са сцяны). Эх, бяда з гэтымі старымі... Не тое, дык тое. Не за курыцу, дык за яйцы, а ўсё сварацца. Ніяк іх пагадзіць не можна. Не ведаю, што даў-бы, каб толькі яны жылі ў згодзе... Мо’ хутчэй Зоська была-б маёю. Гэтак я яе страшэнна кахаю... Дзе не йду, а усё аб ёй думаю. (Уздыхае).

САУКА — ГРЫПІНА.

ГРЫПІНА. (Уваходзіць). Аб кім гэта, пане дабрадзею, думаеш?

САУКА. Ды вось думаю, як-бы сенажаці хутчэй касіць скончыць. А цяпер пайду ў садок цялятам травы выкашу.

ГРЫПІНА. Аб сенажаці думай сколькі сабе хочаш, а вось аб Зосьцы кінь думаць. Не раз казала і цяпер кажу, што яна табе не пара... За такога, як ты, я, яе не выдам; няхай лепш у дзеўках сядзіць... Што ў цябе ёсць? Зямлі кавалак, ды хата небам крытая!...

САУКА. Мне здаецца, цётачка, што лепш выйсці за беднага, калі яго кахаеш, чым за багатага, ды не любага...

ГРЫПІНА. Што з твайго кахання: спадніцу пашыеш, ці хлеб есці будзеш? Лепш Бога не грашы і людзей не смяшы, хлапец! Шукай сабе такую, які сам ды жаніся, а на Зоську не спадзявайся, бо нічога не будзе... Знайшоў каго пакахаць?! (Ідзе ў хату).

САУКА. Ці я вінават, што яе кахаю... Мо'-б я і не хацеў кахаць, але сэрца. А што я беднейшы за яе... і тут не вінен... Няўжо ў свой час ім не прыходзілася кахацца і гэтак хварэць, як хварэю я, не... мусіць не..., бо каб ведалі яны, як гэта цяжка... Эх! Убогасць усяму віна. Але Зоська?! Яна шчыра кахае, не гледзячы, што я бедны... Бацька дакляруе нават дапамагчы чым колечы, а маці і гаварыць не хоча...

САУКА — ЗОСЬКА.

ЗОСЬКА. (Бягуны з вуліцы). Ой, вой! вой! вой! Савачка барані мяне... (Мікіта паказваецца з-за вугла і хаваецца).

САУКА. Што? Што такое?

ЗОСЬКА. Вой утамілася. Гэта-ж той дурань гнаўся за мною.

САУКА. Хто? Які дурань?

ЗОСЬКА. Які дурань! Адзін-жа ў нас дурань — Мікіта.

САУКА. (Смяецца). А бадай цябе! I ты яго спалохалася?

ЗОСЬКА. Заўсёды за мной гоніцца, кажа — кахаю цябе, жыць без цябе не магу.

САУКА. Ну, значыцца кахае...

ЗОСЬКА. (Злосна). Ідзі ты вон разам з ім!... Як да нас прыходзіць, я да хаты ўцякаю, альбо яго качаргою ганю вон... Ты заступіся за мяне!

САУКА. Ну добра, заступлюся.

ЗОСЬКА. А ці сёння мацеркі нашы не сварыліся?

САУКА. Як-жа... яшчэ як.

ЗОСЬКА. За вошта?

САУКІ. За курэй... Эх Зоська! Нешчаслівыя мы з табою. Не быць, мусіць, таму, аб чым мы так часта гутарым.

ЗОСЬКА. Не сумуй Савачка! Прыдзе шчаслівая хвіліна мацеркі нашы пагодзяцца і мы злучымся на заўсёды... А пакуль што кахаймася і не трацьма надзеі, што і наша зорка засвеціць ясней на небе і ўзвядзе нас на адну сцежку, якой і будзем ісці з табою ўсё жыццё. (У гэты час Мікіта праходзіць іш вуліцы, хаваецца за вугал і слухае) Мо' хто-небудзь пагодзіць нашых мацерак.

САУКА. Зоська! Я не счакаю той гадзіны...

ЗОСЬКА. Э-э! Счакаеш! Не памрэш! (Мікіта праходзіць за 2-гі вугал, бліжэй). А куды ты касіць пойдзеш?

САУКА. Пайду ў садок, выкашу трохі, пакуль сонца нэ пячэ, бо тады за вашымі пшчоламі не можна падайсці.

ЗОСЬКА. Ну добра! Ты ідзі касіць, а я пайду табе бліноў прынясу.

САУКА. Што ты, Зоська!

ЗОСЬКА. Гэта не тваё дзела: Калі я кажу, так і трэба. Я хутка. (Пашла ў хату).

САУКА. (Паглядзеўшы ў след). Ну і Зоська! Без яе мне жыцця не будзе! Эх, доля, доля! (Спеў). Чаму я такім радзіўся! (Пайшоў у садок).

МІКІТА (адзін)

МІКІТА. (Падбягаючы пад дзверы). Ага! Не злавіў! А то, пацалаваў-бы! Вось толькі лапаць развязаўся, ганяючыся за ёю (сядае на лаўку і абувае лапаць). А спрытная дзяўчына, як наша цялушка; толькі хвастом не махае, а бяжыць таксама, што дагнаць не можна. I чаму яна мяне не любіць? Перш казала: люблю. Нават і яблыкі ёй даваў, ды не хацела браць кажа: лепш сам еш, я цябе шкадую... А цяпер ні прыступу, як малады конь да аглобляў. Вось дык Зоська. Зоська! (Чухае патыліцу). Трэба пачакаць мо’ хутка будзе бліны нясці Саўку. Хоць пабачу — і то лягчэй будзе. (Кладовіцца на лаўку), каб толькі яна Саўку не пакахала. Але-ж кажуць людзі, што мяне — значыць мяне (пяе) значыць мяне... (Пяе). «А ў полі жыта расце з каласамі.

Пакахала Мікіту яна з кутасамі».

Здаецца ідзе (маўчыць). (Зося з блінамі ідзе ў садок. Мікіта ўстаўшы). Пайду за кусты схавацца, як пачне Саўка бліны есці, я зненацку — як крыкну! Ён спужаецца і блінамі ўдавіцца, а мне Зоська застанецца (пяе) застанецца (пайшоў у садок).

ДАР’Я. (адна)

ДАР’Я. (вышла). Што гэтак сёння доўга. Яўменя няма з поля... Зарабіўся... Трэба яму нагаварыць хоць няпраўды, каб яе трохі аддубасіў, няхай ведае, як добра слухаць непраўду... каб хутчэй ён толькі ехаў. Пабачым, хто перад кім паклоніцца... Паскуда гэтакая. Брахуха. (пайшла ў хату).

ЗОСЬКА. (адна)

ЗОСЬКА. (бяжыць баранючыся пчол, і разкідае бліны). А няхай вас ліха! Вой! Вой! У валасы ці што забіліся... Мёд смачны, але моцна кусаюцца і бліноў не данясла Саўку, а ён будзе чакаць. (бяжыць у хату).

МІКІТА (адзін)

МІКІТА. (ідзе з-заду, падымае бліны, есць папяваючы). Смачныя бліны. Смачныя бліны! Вось яшчэ адзін. Якія смачныя пячэ бліны Зоська! А я яшчэ не снедаў сёненька. Вось падвязло. (пяе). Смачныя бліны. Смачныя бліны! Смачныя бліны! (углядаецца). Здаецца бацька йдзе з поля! Трэ ўцякаць, (пяе) смачныя бліны (уцякае).

ЯУМЕНЬ — ДАР’Я.

ЯУМЕНЬ. (З пугаю). Во пячэ! Як у чалесніках! Трасца яму ў бок!

ДАР’Я. (выйшла). Дзень добры, суседзе!

ЯУМЕНЬ. Добры дзень!

ДАР’Я. Я-ж кажу, што з ранку пачало так пячы, каб дождж часамі, не пайшоў. І замарыліся відаць?

ЯУМЕНЬ. А ужо-ж! Замарыўся, трасца яму ў бок! Хлапца не наняў, самаму прыходзіцца і за сахой, і за бараной, і за канём, і за ўсякаю паветраю цягацца, трасца яму ў бок! Ніколі ў хаце не бываеш.

ДАР'Я А гэта і дрэнна, што ў хаце не бываеце.

ЯУМЕНЬ. А хто-ж кажа, што добра! Ведама дрэнна. трасца яму ў бок!

ДАР’Я. Я-ж кажу, што чалавек за працаю ніколі ў хаце не бывае, а людзі чорт ведае, што гавораць.

ЯУМЕНЬ. Што-ж яны гавораць, трасца ім у бок? Што я гультай?

ДАР’Я. Ды не, але лепш аб гэтым не казаць.

ЯУМЕНЬ. Зацікавіла, трасца яму ў бок, і казаць не хочаш, кажы, я злавацца не буду.

ДАР’Я. Баюся казаць, каб дрэннага чаго не вышла... Мо’ гэта яшчэ непраўда.

ЯУМЕНЬ. Ну, дык кажы, трасца табе ў бок!

ДАР’Я. Ну, калі так прыстаеш, то не гневайся і слухай. Кажуць людзі — мо’ яшчэ гэта непраўда — што як сам бываеш ў полі, працуеш, то да жонкі госці ходзяць... частуюцца.

ЯУМЕНЬ. Трасца табе ў бок, ад каго ты чула?

ДАР’Я. Гэта я табе не скажу, але яшчэ раз кажу, што можа ўсе маняць. Пакуль сам не пераканаешся, маўчы лепш, мало што людзі кажуць!

ЯУМЕНЬ. Я буду маўчаць, трасца ёй ў бок! Яна тут п’янствуе, ды яшчэ, што вырабляе! Я бачу, што апошнія дні асою у вочы пачала кідацца! Вось гэтым траўпачом пацягну разоў колькі, дык не захоча мяне больш ашуківаць, трасца ёй у бок! Бачыў ты яе?! (Пайшоў за дзверы).

ДАР’Я (адна)

ДАР’Я. Вось і ўдалося! Няхай-жа ведае, як не праўду казаць. Мо’ трохі памякчэе, а то не прыступіцца. Ён ёй накажа: Яўменя я добра ведаю. (Слухае).

ЯУМЕНЬ. (чуваць за дзвярыма). Што? трасца табе ў бок!

ДАР’Я. Дастанецца ёй за курэй! Пугаўё добрае мае!

Будзе ведаць, як з суседзямі трэба жыць. (Пайшоў у хату).

МІКІТА (адзін).

МІКІТА. Няма нікога, (аглядваецца) жадаў, каб Саўка блінам падавіўся, ажно сам чуць не ўдавіўся ўцякаючы! Але бліны смачныя! Трэба яшчэ паляжаць мо’ вынясе болей. (Лажыцца на лаўку і пяе). «Вынясі Зоська, бліноў яшчэ болей, у садку цябе Саўка чакае». (Смяецца).

ЯУМЕНЬ. (Чуваць у хаце крык). Гэта падзяка за маю шчырую праўду? Вон з хаты!

МІКІТА. Вой, дзе мне дзявацца? А мо’ не ўбачыць! (Выцягнуўся на ўсю лаўку).

ЯУМЕНЬ. Каб і нага тут твая не была, вон! Трасца табе ў бок!

МІКІТА. (кідаецца на лаўцы і лезе пад лаўку). Вось тут! Можа не знойдуць. Чаго гэта Яўмень расхадзіўся? (Пяе). «Вынясі Зоська бліноў, яшчэ болей, у садку Саўка чакае». (Далей хаваецца).

ЯУМЕНЬ — ГРЫПІНА — ЗОСЬКА — МІКІТА.

ГРЫПІНА. (Бяжыць, за ёю Яўмень з пугаю, за ім Зоська).

ЯУМЕНЬ. Сорам на свет паказацца будзе!

ГРЫПІНА. Яўменька! Даражэнькі, паслухай!

ЗОСЬКА. Татачка, гэта непраўда. (Дар'я пазірае у акно і смяецца).

ЯУМЕНЬ. Я табе пакажу, як здзекі з мяне строіць, трасца табе ў бок! Вон з двара, каб і вочы мае не бачылі калі ты гэткая!

ГРЫПІНА. Слухай-жа дурны!

ЯУМЕНЬ. Слухаці не хачу! Я вось табе вывяду твой розум, трасца табе ў бок!

ГРЫПІНА. Не баюся я цябе, дурань! (Бяжыць пад лаўку)

ЗОСЬКА. Ай, татачка!

ЯУМЕНЬ. Дык ты вось як, трасца табе ў бок! (сцёгае раз пугай па лаўцы).

МІКІТА. Вой! Вой! Вой! Злавіў па пальцы (ліжа палец).

ГРЫПІНА. Ну, бі болей, бі болей!

ЯУМЕНЬ. Трасца табе ў бок! (Хвошча па лаўцы).

ЗОСЬКА. (Крычыць). Ой, татачка! Не біце!

ГРЫПІНА. Ай, яй, яй!

МІКІТА. (Крычыць пад лаўкай). Вой! Вой! Вой! Ратуйце! (Кідаецца Яўменю пад ногі, збівае з ног і ўцякае).

ЯУМЕНЬ. (Валючыся крычыць). Трасца табе ў бок! (Мікіта паўзе).

АКТ II.

ГРЫПІНА — ДАР’Я.

(Тая самая дэкарацыя, на лаўцы сядзяць і гутараць Грыпіна і Дар'я).

ГРЫПІНА. Не хачу клясціся святою нядзелькаю! Самі бачыце, што дарэмна на мяне наваліўся... і гэтак (паволі плачуча) збіў, што яшчэ не магу да плячэй дакрануцца... каб я калі, каму што якое, — а то я ніколі, нікому нічога! Ды ці-ж-бы вы, суседачка, не бачылі па суседству жывучы, каб хто да мяне хадзіў. Алё ўсё благія языкі.

ДАР’Я. Я-ж кажу — языкі... але... але... Сёння спаткалася з Яўменям, і ўчора нават, казала яму, што не слухай людзей, бо людзі-чэрці, так і мяркуюць, каб звясці каго небудзь.

ГРЫПІНА. Дзякую, дзякую табе... я бачу, што ён памякчэў крыху, мусіць ад таго, што вы яму гаварылі аба мне.

ДАР’Я. Я-ж кажу... гаварыла, не верыць усякай брыдзе.

ГРЫПІНА. Ён увесь час цяпер зходзіць з дому, а потым раптам з’яўляецца, каб каго застаць... Бачыце вы самі, ці-ж я даслужыла гэтага каб мяне пільнаваці і цяпер кудысь выйшаў з дому. Ох, доля мая доля.

ДАР’Я. Я-ж кажу, што зрабіць. Папільнуе, папільнуе, нікога не ўбачыць, дасць веры, што мана ўсё, яшчэ перапросіць. Я яму ўжо казала, каб хутчэй перапрасіў Вас, бо ўсё, што ён чуў — выдзірка людская.

ГРЫПІНА. Ён то перапросіць, але сінякі, што парабіў пугаю, ад гэтага не згояцца.

ДАР’Я. Я-ж кажу, трэба цярпець.

ГРЫПІНА. Ды ўжо-ж буду цярпець... Няхай таго трасца, трасе, праз каго ён біў мяне.

ДАР’Я. Я-ж кажу, і клясці не трэба... пагояцца...

ГРЫПІНА. (устае). Эх, эх! А дзе-ж ваш Саўка?

ДАР’Я. У хаце сядзіць.

ГРЫПІНА. I Зоська адна ў хаце. Чаму-ж ён не прыдзе да яе пабавіцца. Які-ж з яго хлапец? Ідзіце, кажэце, няхай ідзе да яе. А вам дзякуй, што хоць вы майго дурня ўгаварваеце... Ён вам дае веры... Ды пайду і я ў хату (пайшла).

ДАР’Я (адна)

ДАР’Я. (ідучы ў хату). Ну вось і ўдалося! Бач, якая мягкая стала, хоць к хвораму месцу кладзі. А то нос вышэй коміна насіла! Ага! Як у бяду ўпадзеш, Кузьму бацькам назавеш. Толькі хутчэй іх зусім пагадзіць, мо'-б тагды і Зоська з Саўкам пабраліся. А то ўсё хванабэрыю нейкую строіла, але вось за гэту хванабэрыю, чухай цяпер плечы (пашла).

МІКІТА (адзін).

МІКІТА. (Праходзячы па вуліцы пяе і пазірае ў двор).

«На вуліцы туманец, дзеўка не цягайся. Хлопец зловіць, пацалуе, нікому не жалься». (Пайшоў).

ЗОСЬКА (адна).

ЗОСЬКА. (праз акно) Эх, як хораша на дварэ! Хлопцы і дзяўчаты на сяле гуляюць, а мне так сумна, што гэта нядзелька здаецца буднім днём. I Саўка таксама сумненькі! I хто нам дапаможа ў нашым каханні, хто паможа злучыцца на заўсёды.

САУКА — ЗОСЬКА.

САУКА. (выходзіць з хаты). I святам яшчэ горш на сэрцы робіцца. У будні дзень працуеш, дык аб усім забываешся.

ЗОСЬКА. Саўка!

САУКА. Чаго? Ага? Я-й не бачу!

ЗОСЬКА. Куды ты сабраўся?

САУКА. Пайду разнясу жуду. Пагляджу, як гуляюць хлопцы ды дзяўчаты! Мо’ пойдзем разам! Ах, я і забыўся, што твая маці ў хаці. Я буду там, дзе гуляюць.

ЗОСЬКА. Не, даражэнькі, я не пайду, бо тата вернецна. Баюся, зноў каб не біліся з мамаю.

САУКА. Паб’юцца і пагодзяцца... Ну, а я пайшоў, а ў вечары...

ЗОСЬКА. У вечары, я буду. Я толькі чакаю вечара. Толькі не пазніся, памятай!

САУКА. Не. Ніколі не спазнюся! Бо дзе шчасце чалавека чакае, і ведаючы аб гэтым, хто стане марудзіць... Ну бывай. (Пайшоў).

ЗОСЬКА (адна).

ЗОСЬКА. Бывай, бывай!... Мой саколік! Гуляй і за мяне, а я... я застануся ў хаце і буду чакаць вечара! Ох, хутчэй-бы сонейка хавалася і зоркі на небе ўбачыць... Не... Не так хутка! Яшчэ рана. Эх! эх! (хаваецца).

МІКІТА (Адзін).

МІКІТА. (Ідучы) «Хлапец зловіць, пацалуе — нікому не жалься». Ну пайшоў Саўка, значыць смела можна ісці гуляць да Зоські. Ды трэба занясці ёй яблыкаў. (Вымае з запазухі). А-ж папацелі, увесь дзень за пазухай лежачы. Толькі каб не даць кіслага, а то, як учора шпурне мне ў галаву (кусае). Вой, кіслы. Пэўна дзічка папалася (плюе). Як палын пячэ! (кусае) гэта лепшае: (Кусае). А вось гэта, як цукер. Ну гэта я дам ёй (яшчэ разы 2 кусае, кладзе за пазуху і ідзе ў хату).

ДАР’Я.

ДАР’Я. (выйшла) Саўка! А, Саўка! Дзе-ж гэта ён дзеўся, няўжо да Яўменявых пашоў? Палуднаваць забыўся хлапец! А бадай цябе! (Пайшла ў хату).

ЗОСЬКА — МІКІТА.

ЗОСЬКА. (ў хаце). А то, як скажу Саўку! Што? Вось гэтак чапялою.

МІКІТА. Вой! Вой! Вой! (выбягае, абора чапляецца ў дзверы і ён падае). Стой! Стой! абора ўчапілася (зрывае лапаць і ўцякае. З далёку). Пайду Саўку скажу, што не хоча цалавацца — Ай, яй, яй! Бацька ідзе! Уцякаю!

ЯУМЕНЬ (адзін).

ЯУМЕНЬ. Ага! Трасца яму ў бок! Не ўгледзіў толькі хто паляцеў з двара! Значыцца не абмыліўся! Значыцца мая жонка, трасца ей ў бок... А гэта што? І лапця забыўся, як спужаўся! (Падымае). Аборку ўшчаміў, каб ён сабе галаву ўшчаміў у плот, трасца табе ў бок! Я ёй пакажу гэты лапаць. (пайшоў у хату).

МІКІТА (адзін).

МІКІТА (выбягае на двор). Куды-ж гэта ён дзеўся? Так напалохала, што згубіў лапаць і не ведаю дзе... Вось бяда! Што дзень, то новыя лапці; гэтак хутка рву, а тут яшчэ губіць пачаў. Не відаць. (пайшоў па вуліцы).

ЯУМЕНЬ (адзін).

ЯУМЕНЬ. (выйшаў з хаты). А трасца табе ў бок! Цяпер не вывернешся!... (Пад акно). Суседка! А, суседка: Калі ласка, на хвілінку выйдзі на двор, трасца табе ў бок!

ДАР’Я — ЯУМЕНЬ.

ДАР’Я. А што маеце казаць, суседзе?

ЯУМЕНЬ. Скажы мне, трасца табе ў бок, чый гэта лапаць? А?

ДАР’Я. Скуль я магу ведаць, пане суседзе.

ЯУМЕНЬ. Не, ты ведаеш, але казаць не хочаш? Вы ўсе ў адну дудку йграеце, трасца вам ў бок.

ДАР’Я. А дзе вы яго ўзялі, суседзе?

ЯУМЕНЬ. Дзе ўзяў? Вось тут, на дварэ!

ДАР’Я. Мо’ дзеці чые прынеслі, я-ж кажу...

ЯУМЕНЬ. Дзеці! Дзеці! Вось я ёй пакажу — дзеці! Значыцца і ты за ею, як; чорт за чорта! А яшчэ хацела, каб дачку аддаў за сына, трасца табе ў бок. А праўды казаць не хочаш?

ДАР’Я. Ды кіньце вы, суседзе! Людзі нагарылі, а вы і веры далі. (пашла ў хату).

ЯУМЕНЬ (адзін)

ЯУМЕНЬ. Я не кіну пакуль не буду ведаць чый гэта лапаць. А тады... трасца яму ў бок! (на вуліцы бегае Мікіта, шукае лапця, размахвае рукамі).

ЯУМЕНЬ — МІКІТА.

ЯУМЕНЬ. Мікіта!

МІКІТА. Чаго?

ЯУМЕНЬ. Ты не бачыў?

МІКІТА. Каго?

ЯУМЕНЬ. Хто з двара бег?

МІКІТА. Чаго?

ЯУМЕНЬ. Хто з двара бег?

МІКІТА. Чаго (плюе).

ЯУМЕНЬ. Цьфу! Дурніца, траеца табе ў бок, я пытаю...

МІКІТА. Чаго?

ЯУМЕНЬ. Ты не бачыў?

МІКІТА. Каго?

ЯУМЕНЬ. Хто з двара бег?

МІКІТА. Чаго?

ЯУМЕНЬ. Цьфу! (Мікіта плюе). Трасца табе ў бок (пашоў).

МІКІТА (адзін)

МІКІТА. I крычыць і плюе. Ці не адурнеў ён? Нічога не разумею! I што гэта будзе? Што я бацьку скажу, дзе ён дзеўся? А, мо' яго у дома забыўся? Не, здаецца быў; трэба шукаць. (Пашоў).

ЯУМЕНЬ — ЗОСЬКА — ГРЫПІНА.

ЯУМЕНЬ. Трасца табе ў бок! Я-ж пытаю, хто ў цябе быў? Я пытаю чый гэта лапаць?

ЗОСЬКА. Скуль-жа мама ведае, чый гэта лапаць, можа свіння прыцягнула на двор!

ЯУМЕНЬ. Мо' скажаш — вароны прынеслі! Не, я ўсё разумею! Далей гэтак не будзе! Я хутка за цябе вазьмуся. (Суне лапцям жонцы пад нос). Кажы хутчэй, чый гэта лапаць?

ГРЫПІНА. Адчапіся, здзецянеў, ці што? Знайшоў недзе атопак, ды каб я ведала, чый ён. Скуль-жа мне ведаць?

ЯУМЕНЬ. Вось, як вазьму аборамі сцягаць, дык будзеце ведаць, трасца вам ў бок.

ЗОСЬКА. Ізноў тата пачынаеце? Святы дзень, — усе людзі на вуліцы смяяцца будуць!

ЯУМЕНЬ. Смяюцца! Няхай ведаюць, няхай ведаюць, якую Яўмень жонку мае, той Яўмень, які на ўсёй вёсцы лепшым гаспадаром лічыцца.

ЯУМЕНЬ — ЗОСЬКА — ГРЫПІНА — ДАР’Я.

ДАР’Я. (ўвайшоўшы). Няўжо-ж аб тым? Суседзе даражэнькі.

ГРЫПІНА. Вось бачыш, мая міленькая, знайшоў на вуліцы лапаць, і хоча каб я згадала, чый ён. Звар'яцеў ці што, чалавек?

ЯУМЕНЬ. Не на вуліцы, а на дварэ, трасца табе ў бок.

ЗОСЬКА. Кіньце вы яго, тата, няхай ён згарыць!

ЯУМЕНЬ. Я не кіну, пакуль не даведаюся, чый ён!...

ДАР’Я. Кажу, што дзеці пясок у ім вазілі, сама бачыла.

ГРЫПІНА. Ну, вось, пясок вазілі... (усхліпваючы).

ЯУМЕНЬ. Каб цябе на могілкі павязлі. Ты яшчэ будзеш зубы загаварываць. Я цябе зараз пытаю, чый гэта лапаць?

Тыя-ж і МІКІТА.

МІКІТА. (бягучы). А дзядзячка, аддайце лапаць мой, а то тата сварыцца будзе на мяне!

ЯУМЕНЬ. Які лапаць, трасца табе ў бок?

МІКІТА. Ды мой! Я ўцякаў ад вас і ўшчапіў абору ў дзверы, ды лапаць адарваўся.

ЯУМЕНЬ. (Кідае лапаць). Цьфу, трасца табе ў бок! Што-ж ты раней не казаў, як я ў цябе пытаў?

МІКІТА. (падымаючы лапаць). А дзякуй вам, а я думаў, што згінуў.

ГРЫПІНА. Ага! Ці я не казала! Каб табе толькі дзён хварэць, колькі ты мне сінякоў дарэмна пасадзіў на плячох пугаю. Бачылі, якая праўда?

ДАР’Я. Я-ж кажу, суседзе, людзей не слухай.

ГРЫПІНА. Вось як вазьму гэты лапаць, ды-й ўсю морду вытаўку (бярэ лапаць).

МІКІТА. (не дае). Ой, ёй! Я не дам, я не дам, паскудзіць лапаць.

ГРЫПІНА. (да Яўменя). Прасі прабачэння!

ДАР’Я. Але, суседзе, трэба перапрасіць жонку! Мала што прыдзецца. Лепш згодна жыць.

ЯУМЕНЬ. Ну, прабачай, трасца табе ў бок! Я абмыліўся — людзей паслухаў... Болей гэтага не будзе, і вы, суседка, выбачайце: здаецца цябе з гарачкі сёння аблаяў — мне здавалася...

ГРЫПІНА. Здавалася! Няхай табе не здаецца дурной авечцы... здавалася.

ДАР’Я. Ды нічога... я-ж кажу. Я прабачаю.

ЗОСЬКА. Вось, дзякуй табе Мікіта, што ты прызнаўся да лапця, а то невядома што было-б.

МІКІТА. Прызнаўся! Каб да свайго лапця ды не прызнацца. Хто мне спляце, акром бацькі?

ДАР'Я. А лепш за ўсё гэта з суседзямі жыць у згодзе. Яны заўсёды праўду скажуць! Ці-ж не бачаць суседзі, што робіцца на адным дварэ. (Чуваць спеў хлопцаў і дзяўчат).

ЗОСЬКА. Пэўна Саўка вяртаецца. А мо'-б у гэту шчаслівую гадзіну на ўсё мама згадзілася? (ідзе на вуліцу, за ёй Мікіта).

ГРЫПІНА. Ды мы, здаецца, ніколі не сварымся, хіба вось ён...

ЯУМЕНЬ. Што ён?, трасца табе ў бок!

ДАР’Я. I дзеткі нашы жывуць у згодзе паміж сабой... Мой Саўка колькі разоў хацеў, але не адважыўся у вас запытацца.

ЯУМЕНЬ. Ды што там пытацца, калі Зоська згодна...

ГРЫПІНА. Ці-ж у нас аб гэтым пытаць? Самі няхай згаворацца.

ЗОСЬКА. Мамачка! Даражэнькая! Даўно аб гэтым хацела ў вас запытацца.

ГРЫПІНА. Дачушка! Або я перашкаджаю. Жадаю вам ўсяго найлепшага.

ДАР’Я. (убок). Вось і памагло тое зелле. Мікіта, ідзі пазаві Саўку.

МІКІТА. Вось ён тут ужо ідзе з хлопцамі.

ЗОСЬКА. (з радасцю)!... Хутчэй! Хутчэй!

Тыя-ж і САУКА.

(Убягае Саўка, за ім хлопцы і дзяўнаты).

САУКА. (да Зоські). Чаго табе?

ЗОСЬКА. Не пытай чаго, а вось цалуй руку тату і маме.

САУКА. На вошта?

ЗОСЬКА. Не пытай, а цалуй калі кажу. Ды Мікіту дзякуй скажы, скажы, хутчэй яго лапцю; ён пагадзіў бацькоў, а яны згадзіліся, каб мы жаніліся.

САУКА Няўжо? (Цалуе руку). Дзякую! Большага шчасця я мець не хачу. Дзякую!

ЯУМЕНЬ. Жаніся з Зоськай! А як мы старыя, памрэм прыары зямлю сваю да нашай, ды жывіце. Трасца вам ў бок!

ГРЫПІНА. Згодненька жывіце. (Мікіта з лапцям стаіць і робіць міну).

САУКА. Але, цікава, як Мікітаў лапаць дапамог мне ажаніцца з Зоськай?

ДЗЯУЧЫНА. Мікіта! Абувай лапаць, зараз скакаць будзем. Зоська замуж ідзе за Саўку.

МІКІТА. Замуж? За Саўку? Вой! Вой! Вой!

ЗОСЬКА. Ну, Мікіта, і ты паскачаш на вяселлі. Бо каб не твой лапаць, мо'-б яшчэ не хутка яно было.

МІКІТА. А мо' не мой лапаць. (углядаецца).

ДЗЯУЧЫНА. Ну, хутчэй абувай, чуеш! Скакаць пойдзем!

МІКІТА. З табой?

ДЗЯУЧЫНА. Ну, а што-ж! Са мною? Ох ты дурніла! Яшчэ падзякуй, што бяру!

МІКІТА. Бярэш?! Буду абувацца. (сядае і абувае лапця)

ЯУМЕНЬ. Трасца вам ў бок! Праспявайце што небудзь ды паскачыце!

ДАР’Я. Але дзяўчаткі. (пяюць вясельную).

УСЕ. А цяпер паскачам!

ДЗЯУЧЫНА. Хутчэй, Мікіта!

МІКІТА. Абору завяжу!

ЯУМЕНЬ. Мо' і мы сванько, тупнем, трасца ім ў бок?

ДАР’Я. А чаму-ж не!

ХЛАПЕЦ. А я з вамі цётачка, каб не зайздросна было, што ўсе скачуць.

ГРЫПІНА. Дый даўно я ўжо не скакала.

МІКІТА. А цяпер і я тупну! Вось гэтым лапцям, што Зоську ажаніў! Пойдземь Аўгіня, ды тупнем, каб чорту моташна стала! (Пачынаюць скакаць).

ЗАСЛОНА.