Паляўнічы

Раздзел дзевяты

Раніцай Джэк, Зел і Рой выправіліся на возера Піт-Піт, каб правесці спецыялістаў, якія адляталі на сваім маленькім гідраплане. Пакуль Зел і Джэк дапамагалі Бэрку грузіцца, Рой разам з Ласонам здымаў з матора падшываны чахол.

— Куды вы кіруеце зараз? — спытаў Рой. — На поўнач?

Ласон зірнуў на пабялелае возера, якое замерзла амаль да сярэдзіны. Нават вузенькая чорная палоска вады была накрыта ледзяной плёнкай.

— Не, — адказаў Ласон. — Трэба яшчэ наведаць індзейца на парогах Уош-Уош. Спадзяюся, мне ўдасца пасадзіць самалёт на раку, калі, вядома, яна не замерзла.

— А пасля куды? — асцярожна спытаў Рой.

— Сент-Элен, а затым у Таронта. Калі мы не паспяшаемся вярнуцца туды, нас дзе-небудзь замарозіць. — І ён нагой стукнуў па паплаўку, на якім стаяў.

— А што вы хочаце ад Індзейца Боба?

— Нам патрэбна рыба з яго ракі, — патлумачыў Ласон. — Чорны акунь, калі ўдасца яго знайсці.

— Вы лічыце, што рыбную лоўлю забароняць, як і паляванне? — спытаў Рой.

Ласон, круцячы вінт, кіўнуў бялявай галавой.

— Баюся, што так і будзе, — сказаў ён.

— Я разумею, дзічына сыходзіць, — сказаў Рой. — Але чаму знікае ў нашых азёрах рыба? Тым больш чорны акунь. Яго ж тут ніхто не ловіць дарэшты, і незразумела, чаму з кожным годам яго становіцца ўсё менш.

— Надта шмат ілу ў гэтых азёрах, занадта густая вада для чорнага акуня, — растлумачыў Ласон. — Пакуль навокал былі сасновыя лясы, вада затрымлівалася ў глебе, яе затрымлівалі мох і хвоя, усмоктваючы, ахалоджваючы і паступова фільтруючы ў ручаі цераз балота. А зараз у гэтых аголеных зарасніках без падлеску вада проста сцякае ў азёры, зносячы з сабой шмат прымесяў і захоўваючы высокую тэмпературу. Іл асядае на дно, зацягвае гнёзды акуня і яго ікру. Вось і выводзіцца акуня ўсё менш і менш. Гэткая ж сітуацыя і са шчупаком. Увесь кругаварот жыцця ў рыбы парушаны. Для захавання прамысловай рыбы ў гэтых азёрах трэба на некалькі гадоў забараніць лоўлю.

— А Індзеец Боб і жыве, лічы, адной рыбай, — сказаў Рой. — Яму гэта будзе не даспадобы.

— Вядома, — сказаў Ласон, на імгненне адчуўшы, як ўсё гэта змрочна. — Ну, Рой, спадзяюся, мы з вамі яшчэ сустрэнемся, — сказаў ён і падаў руку. — На будучы год мы вернемся паглядзець, як тут у вас ідуць справы.

Падышоў і Бэрк.

— Так, мы вернемся. — Бэрк зірнуў на Роя. — І наступным разам вы не старайцеся абагнаць на возеры вецер.

Рой засмяяўся, але гэта быў толькі адбітак яго звычайнага смеху.

Ласон узяўся за трос і вывеў машыну на чыстую ваду. Яны залезлі ў маленькую кабіну і селі поплеч. Ласон нешта напампоўваў, турзаў за адзін рычаг, за другі. Матор забуркатаў і змоўк, затым забуркатаў зноў і нарэшце ўсмактаў лятучую сумесь і запрацаваў як след. Увесь лес адгукнуўся на металічны голас маленькай машыны. Ласон правёў яе па вадзяной сцежцы, крута павярнуў, адарваў ад вады і амаль імгненна знік за хрыбтом, пакінуўшы дзіўную пустэчу і маўклівасць.

— Пайду шукаць гэтага махляра Мэрэя, — сказаў Зел і павярнуўся да хаціны. — Здаецца, ён пайшоў без мяне, але я хачу пераканацца, Рой. Я пайду, відаць, да Скоці і Самсона, пагляджу, ці няма яго там. А калі яго няма і там, я пайду за ім у заказнік.

Рой нарэшце адважыўся на скачок.

— Я пайду з табой, — сказаў ён Зелу.

— У заказнік? — Зел не верыў сваім вушам.

— Іменна! — кінуў яму цераз плячо Рой. — Пройдзеш са мной праз Чатыры Азёры, і там я збяру свае бабровыя пасткі.

— Я спадзяюся, ты разумееш, што робіш? — хутка ўмяшаўся Джэк Бэртан.

— Вядома, разумею, — адказаў Рой. — На гэты раз цудоўна разумею.

— Не, не разумееш! — шырокімі крокамі даганяючы Роя, крыкнуў Джэк. Нейкі час яны ішлі моўчкі, затым Джэк сказаў: — Няма сэнсу ўцякаць ад гэтага, Рой. Рана ці позна, але табе давядзецца вярнуцца ў Сент-Элен. — Надта занепакоены Джэк не захоўваў межы прыстойнасці і дадаў: — Усё роўна, будзе там Эндзі ці не.

Рой на гэта не адгукнуўся, як маўчаў ён і на ўсе звароты Джэка да яго розуму. Чым больш распальваўся Джэк, тым больш спакойным станавіўся Рой; калі прыйшлі ў хаціну, ён пачаў збіраць у дарогу правіянт, паказваючы тым самым, што рашэнне яго цвёрдае. Зел аж са скуры вылузваўся, дапамагаючы яму, і Рой нагрузіў у мех Зела ўсё тое, што не ўлезла ў яго ўласны.

Нарэшце Рой поўнасцю адчыніў засланку, каб хутчэй згарэлі дровы, а затым усе яны рушылі ў напрамку Чатырох Азёр; але Джэк пайшоў не толькі дзеля таго, каб закончыць паляванне, але і з надзеяй адгаварыць Роя ад яго неразумнай задумы.

Усю рэшту дня Рой здымаў свае пасткі на Чатырох Азёрах і хоць часам пасміхаўся, што Джэк ходзіць за ім, як прывязаны, і імкнецца ўгаварыць, але жарты ў яго неяк не атрымліваліся.

— Дарэмна стараешся, — спакойна сказаў ён, калі яны ўладкаваліся на начлег у хаціне на Чатырох Азёрах. — Я мушу ісці.

— Ты з глузду з'ехаў, — сказаў Джэк.

Рой чуў, як хрыпіць Зел Сен-Клэр.

— На мой розум, дык табе лепш спыніцца ў Сент-Элене, — сказаў Джэк.

— Мо я і не супраць, — з горыччу азваўся Рой, — калі б было за што зачапіцца.

Джэк яшчэ ніколі ў жыцці не чуў такой горычы ў словах Роя, і хоць ён і раней здагадваўся, як падкасіў Роя Сэм, а зараз у дадатак і Эндзі, але толькі цяпер ён раптам зразумеў, як недаацэньваў глыбіню пачуццяў Роя. Цяпер ён ведаў, што на гэтую авантуру Роя штурхаюць менавіта падзеі ў Сент-Элене, але ён таксама ведаў, што апошняй кропляй была размова з Бэркам і Ласонам. Усё гэта турбавала Джэка, і ён не ведаў, як яму падступіцца да даўняга сябра. Упершыню ў жыцці ён не мог зразумець, што з Роем адбываецца.

— Ты ж ведаеш, — нагадаў яму Джэк, — Сэм яшчэ не з'ехаў.

— З'едзе, — абыякава азваўся Рой. — Ён паедзе!

Джэк здаўся. Больш ён не прамовіў ні слова ажно да наступнай раніцы, калі яны падышлі да хрыбта, па якім Зел і Рой павінны былі пайсці да хаціны Скоці і Самсона.

— Я пастараюся, каб Сэм застаўся, — сказаў Джэк. Гэта была апошняя безнадзейная спроба затрымаць Роя. — А Эндзі, магчыма, і з'едзе.

— Фермер Джэк! — гукнуў Рой і памахаў вольнай рукой, хутка аддаляючыся ад яго па хрыбце. — Да вясны? — крычаў ён, не азіраючыся і згінаючыся пад цяжарам заплечнага меха. — Вясной убачымся! — А сам сабе дадаў вельмі спакойна: «Калі давядзецца!»

Рой павёў Зела па хрыбтах, вольных ад снегу, выбраўшы больш доўгі, але больш лёгкі шлях да Літл-Рывера; перабраўшыся цераз раку, яны выйшлі на сцежку да хаціны Скоці і Самсона. Хутка вечарэла, і Рой убачыў, што яму не ўдалося сэканоміць час. Ён паскорыў крок, і ўсё адно было ўжо зусім цёмна, калі яны падышлі да разнасцежаных дзвярэй хаціны, з якой клубамі валіў дым.

— Хто гэта там? — сустрэў іх голас Самсона.

Скоці быў здзіўлены, але Мэрэй вітаў іх:

— Хэло, Рой, хэло, Зел, — у яго словах не было здзіўлення, толькі звычайнае вітанне — і нічога больш.

— Дык ты тут? — напаў на яго Зел. — Чаму ты не зайшоў па мяне? Я чакаў цябе ў Роя цэлы тыдзень.

— А я якраз збіраўся ісці па цябе, — сказаў Мэрэй, дапамагаючы ім скінуць мяхі.

— Позна ж ты сабраўся, — разышоўся Зел.

Мэрэй не стаў з ім спрачацца, і ў ягоных вачах можна было прачытаць поўную абыякавасць — ці ўзяць Зела, ці пакінуць яго, чакаць Зела альбо не чакаць.

— Значыць, і ты сабраўся? — сказаў Скоці Рою.

— Падобна на тое, Скоці, — неахвотна адказаў Рой.

— Гэта няправільна, Рой, — пакруціў галавой Скоці.

Рой не спрачаўся, не называў Скоці прападобным.

— Правільна ці няправільна, — сказаў ён, — якая розніца?

— Што і казаць, падманеш ты інспектара, — сказаў Самсон.

Мэрэй пазіраў на Роя і бачыў толькі лепшага звералова Муск-о-гі. Але сітуацыя яму падабалася.

— Гэта праўда, Рой, — сказаў ён, — інспектар надта здзівіцца, калі даведаецца, што ты залез у заказнік! Ён, вядома, перакананы, што ты ловіш больш за норму, але ўсё-ткі лічыць цябе законапаслухмяным траперам. Вось здзівіўся б ён, калі б убачыў цябе з намі! Уяўляю! — Яны не ўслухоўваліся ў няспешную гаворку Мэрэя, і ён не меў прэтэнзій.

— Адным цудоўным днём не толькі Рой здзівіць гэтага нягодніка інспектара, — гарачыўся ўвесь узбуджаны Зел.

— А чаму ты, Самсон, не ідзеш з намі? — хутка спытаў Рой. Ён не жартаваў, ён быў сур'ёзны, нават занадта сур'ёзны. Яго мускулісты твар напружыўся, маленькія вочы схаваліся ў зморшчынах, калі ён здзекліва зірнуў на Самсона.

— Спытайся ў Скоці, — сказаў Самсон. — Калі пойдзе ён, пайду і я.

— Пайшлі з намі, Скоці, — сказаў Рой; гэта быў не здзек, а проста безнадзейны заклік. — Чаму ты не ідзеш?

— Каб табе было не сорамна туды ісці? — сказаў Скоці.

Роя гэта не кранула, і Скоці пашкадаваў, што сказаў гэта.

— Я жанаты, Рой, — сказаў Скоці, каб вылучыць неабвержны аргумент і істотную прычыну. — Жанаты і Самсон. Мы не можам так рызыкаваць, як рызыкуеце вы.

— А што такое? — умяшаўся Зел. — Сахаты жанаты, і я жанаты.

— Так, — марудна запярэчыў Скоці, — і калі б вы маглі атрымаць назад вашыя надзелы, вы ўчапіліся б у іх зубамі і рукамі. Дык навошта ўцягваць Роя ў вашыя неразумныя задумкі?..

— Ладна, Скоці, — спакойна прамовіў Рой, і больш да гэтай тэмы яны не вярталіся.

— А як жа з тваёй уласнай лоўляй, Рой? — спытаў Самсон. — Калі інспектар захоча праверыць цябе, ён адразу зразумее, што цябе няма.

Рой кіўнуў.

— Я і хацеў папрасіць цябе і Скоці, каб вы час ад часу правяралі мае пасткі. Усё, што трапіць у іх — вашае, толькі стаўце іх зноў. Можаце карыстацца маімі хацінамі. Як? Згода?

Скоці і Самсон пераглянуліся.

— Ладна, — сумна адказаў Скоці.

— А калі ты вернешся? — спытаў Самсон.

— Пра гэта ты спытай у Сахатага, — адказаў Рой.

— Не ведаю, — сказаў Мэрэй. — Гледзячы, як пойдуць справы. Лавіць баброў цяжка, калі балота замерзне. Будзем там тыдняў восем-дзевяць.

Рой еў фасолю, падагрэтую для яго Скоці.

— Калі хто-небудзь будзе наводзіць пра мяне даведкі, — сказаў ён Скоці. — кажы, што я тут паблізу ў разведцы, скажам, у лесе, каля ўчастка Боба.

— І ўсё адно ты дзейнічаеш няправільна, Рой, — даказваў Скоці. — Навошта тады законы пра паляванне, калі кожны будзе парушаць іх?

Гэта быў працяг іхняй нявырашанай спрэчкі, бо калі Скоці шчыра паважаў закон і захапляўся ім, то Рой адносіўся да закону звысоку. Скоці баяўся закону як маральнага кодэкса, Рой баяўся толькі пакарання згодна з законам. Яны не маглі сысціся наконт гэтага, і Рой не меў настрою працягваць спрэчку звыклым для іх спосабам прыкладаў і пярэчанняў. Рой не адрозніваў у гэтым пытанні невінаватага ад вінаватага, гэта не прыходзіла да яго само, і ён не дазваляў сабе задумвацца над гэтым. Калі закон парушаў Скоці, ён пакутаваў, але калі яго парушаў Рой, сумленне ставіла пад сумненне сам закон, і ў гэтым выпадку ён не баяўся закону. Дрэнна было толькі тое, што ён парушаў уласныя інтарэсы звералова. Якім бы цяжкім ні было паляванне ў Муск-о-гі, ён ведаў, як ведаў і Бэрк, і Скоці, і любы звералоў, што пушныя заказнікі — гэта адзінае спадзяванне трапераў. Лавіць у іх было грахом для звераловаў, але становішча склалася так, што Рою даводзілася душыць у сабе гэта прафесійнае сумленне. Ён дзейнічаў так, як мусіў дзейнічаць, і разважаць тут не было пра што.

— Застаецца толькі спадзявацца, што цябе не зловяць, — такім было апошняе слова Скоці.

Рой паціснуў плячыма і працягваў даядаць фасолю.