Romeo və Cülyetta

Üçüncü səhnə

Qəbiristanlıq. Kapulettilərin sərdabəsi. Paris ilə əlində gül və məşəl gətirən nökər daxil olurlar.

Paris.

Məşəli mənə ver, çəkil bir yana.

Yox, söndür məşəli, məni görərlər.

Get, o ağacların altında uzan,

Söykə qulağını bir çuxur yerə.

Torpaq bomboş olur qəbiristanlıqda,

Addım atılantək eşidəcəksən.

Bir səs gələn kimi o saat fıt çal,

İndisə mənə ver sən o gülləri.

Di get, əməl eylə dediklərimə.

Nöker (kənara).

Tək qalmaq dəhşətdir qəbirstanlıqda.

Qorxuram, neyləyim, əlacım nədir?! Gedir.

Paris.

Örtüm yatağını güllərlə, ey gül!

Yorğanın daşlardır, döşəyin torpaq.

Sənin məzarmı şeh ilə deyil,

Odlu göz yaşımla yuyaram ancaq.

Bu fani dünyada necə ki, varam,

Hər gecə üstündə ağlar, ağlaram.

Nökər fit çalır.

Oğlan xəbər verir, nəsə var demək,

Hansı avaradır gələn bu gecə,

Mənim matəmimi gör pozur necə?!

Əlində məşəl var?!

Gizlənim gərek.

Gizlenir. Romeo ilə Baltazar əlində məşəl, ling və külüng daxil olurlar.

Romeo.

O lingi, külüngü mənə ver, tez ol.

Götür bu məktubu, saxla bir yerdə,

Onu səhər tezdən atama çatdır.

Məşəli mənə ver. Ancaq sən canın,

Nə səsimi eşit, nə üzümü gör,

Get burdan, işimə mane olma gəl.

Zövcəmin üzünü görməkdən ötrü

Ölüm yatağına girirəm indi.

Onun barmağında məzara gedən

Qiymətli üzüyü çıxarım gərək,

Mühüm bir iş üçün mənə lazımdır.

Odur ki, get burdan, dayanma artıq.

Əgər geri dönüb sən məni pussan,

Allaha and olsun, səni doğrayıb,

Səpəcəyəm bütün tikələrini

Bu acgöz, bu doymaz qəbirstanlığa.

Bu zülmət gecətək qorxunc qərarıra

Tufanh dənizdən, ac bir pələngdən

Daha amansızdır, daha qəddardır.

Baltazar. Gedirəm, mən sizə mane olnıaram.

Romeo.

Onda dostluğunu sübut edərsen

(Ona pul verir).

Al. Xoşbəxt ol, sağ ol, ey yaxşı adam.

Baltazar (kənara).

Yox, burda dayanıb gözləyim xəlvət.

Baxışı müdhişdir, niyyəti dəhşət.

Gizlənir.

Romeo.

Ey ölümün acgöz mədəsi, məzar,

Dünya gözəlini uddun sən, murdar!

İylənən ağzmı açıb mən indi

Sənə təzə yemək yedirəcəyəm!

Sərdabeni açır.

Paris.

Bu ki sürgün olmuş o Montekkidir.

Qaynımı öldürdü, qardaş dərdindən

Cülyetta ağlayıb, köçdü dünyadan.

O rəzil burada dolanır niyə,

Gəlib ölüləri təhqir etməyə?

Onu tutacağam. (İrəli çıxır).

Dayan, ey alçaq!

İndi də ölüdən qisas alırsan?

Sürgündən qaçıbsan, dustaqsan mənə.

Tabe ol, gəl, gedək, sən ölməlisən.

Romeo.

Düzdür, ölməliyəm, gəldim bununçün.

Çıx, get, əziz cavan, toxunma mənə,

Gəl, sınağa çəkmə bu divanəni.

Düşün öldürdüyüm bu gənclər haqda,

Onların bu acı taleyindən qorx.

Dayan, cin atına mindirib məni,

Sən məni yenidən günaha salma.

Allaha and olsun, ey nəcib oğlan,

Mən səni özümdən artıq sevirəm.

Buraya gəlmişəm silahlanaraq

Yalnız özözümdən qisas almağa.

Qaç burdan, get, yaşa, sonra de fəqət,

Bir dəli eylədi mənə mərhəmət.

Paris.

Andm da, sözün də iyrəncdir, iyrənc.

Mən səni tuturam bir cani kimi.

Romeo.

Meydan oxuyursan sən mənə, oğlan?

Eləsə möhkəm dur indi yerində.

Vuruşurlar.

Nökər.

Aman, Allah, onlar vuruşurlar ki,

Gedim, tez çağırım keşikçiləri.

Gedir.

Paris (yıxılır).

Ölürəm, qəbri aç, insafın varsa,

Məni Cülyettanın yanına uzat.

Ölür.

Romeo.

Səni bu arzuna çatdıraram mən.

Qoy baxım üzünə, Merkusionun

Yaxın qohumdur, qraf Parisdir!

Xidmətçim nə dedi, biz yol gələndə?

Onu dinləmədim həyəcanımdan.

Mənə elə gəlir o mənə dedi:

Paris Cülyettayla evlənecəkdir.

Belə dedi, yoxsa yuxu görürdüm?

Bəlkə, Cülyettadan damşdığından

Ağlımı itirib belə düşündüm?

Sən ey bədbəxtliyin qəm kitabma

Adı mənim ilə birgə yazılan,

Əlini mənə ver! Dəfn edəcəyəm

Səni əzəmətli bir məzara mən.

Məzara? Ah, yox, yox, işıqlı qəsrə,

Çünki Cülyetta da burda uyuyur.

Onun gözəlliyi bu sərdabəni

Ziyafət zalıtək nura qərq edir.

Di yat, ey ölünün gömdüyü ölü!

(Parisi sərdabəyə uzadır).

Ölüm ayağında insanlar bəzən

Sevinib gülürlər. Ölümqabağı

Şimşək adlandırır görenlər bunu.

İndi o sevinci duyuram mən də.

Ah, mənim sevgilim! Ah, mənim zövcəm!

Ölüm nəfəsini içdi bal kimi,

Toxuna bilmədi hüsnünə ancaq.

Sən tabe deyilsən, məğlub deyüsən.

Gözəllik bayrağı nur saçır yenə

Lalə yanağmda, gül dodağmda.

Onlara ölümün solğun bayrağı

Hələ ki, hələ ki, sancılmayıbdır.

Sən qanlı kəfəndə burdasan, Tibalt?

İndi güldürərəm qəmli ruhunu:

Senin gəncliyini məhv edən əllə

Sənin düşmənini öldürərəm mən.

Bağışla, bağışla məni, qardaşıtn!

Ah, əziz Cülyetta, əziz sevgilim,

Nə üçün sən yenə belə qəşəngsən?

Yoxsa ölüm sənə aşiq olubdur?!

Yoxsa o riyakar, mənftır, yırtıcı

Səni məşuqetək saxlayır burda?

Necə də dəhşətdir bunu düşünmək!

Mən də qalacağam səninlə birgə,

Heç vaxt bu zülmətdən çıxmayacağam.

Burda sənin təzə qulluqçuların

Qurdlarla birlikdə olacağam mən.

Əbədi dincliyim, istirahətim

Burda bu saatdan başlanacaqdır.

Dözülməz yükünü nəhs ulduzlarm

Burda atacağam yorğun çiynimdən.

Ey gözlərim, baxm ona son dəfə!

Ey qollarım, qucun son dəfə onu!

Həyatın qapısı dodaqlanm, siz

Hər şeyi məhv edən qəddar ölümlə

Bağlanan daimi müqaviləyə

İndi möhür vurun saf bir öpüşlə.

Gəl, ötkem bələdçim, qorxma sükançım,

Həyat tufamnda sınmış gəmimi

Biryolluq sıldırım qayalara çırp.

İçirəm eşqimin şərəfınə mən.

(İçir).

Namuslu əczaçı, sözün doğruymuş,

Zəhərin necə tez təsir eləyir!

Ölürəm yanmı öpəöpə mən.

Ölür. Qəbiristanlığm o biri tərəfınden rahib Lorenso əlində fənər, ling və bel daxil olur.

Lorenso.

Müqəddəs Fransisk, özün kömək ol!

Zəif ayaqlarım büdrəyir teztez,

Çuxura düşməyim. Aha, o kimdir?

Baltazar. Dost adamdır, yaxşı tanıyır sizi.

Lorenso.

Tanrı xoşbəxt etsin səni, eziz dost.

Mənə bir de görüm, orda boş yerə

Gözsüz kəllələrə, iyrənc qurdlara

Elə işıq saçan o məşəl nədir?

Mənə elə gəlir, yanır özü də

Kapulettilerin sərdabəsində.

Baltazar.

Elədir. Ordakı, müqəddəs ata,

Sizin dostunuzdur, menimsə ağam.

Lorenso. O kimdir?

Baltazar.

Romeo.

Lorenso. Çoxdan ordadır?

Baltazar. Yanm saat olar.

Lorenso.

O sərdabəyə,

Gəl, mənimlə gedək.

Baltazar.

Qorxuram, ata.

Burda olduğumu ağam bilməyir.

O mənə dedi ki, burda dayanıb

Əgər məni güdsən, öldürəceyəm.

Lorenso.

Onda dur yerində. Mən tək gedərəm.

Nəsə ürəyimi titrədir qorxu,

Qorxuram başıma felakət gələ.

Baltazar.

Bu ağacın altda yatmışdım indi.

Yuxuda gördüm ki, ağam kimləsə

Vuruşub öldürdü onu.

Lorenso (sərdabəyə yaxınlaşır). Romeo!

Ah, ah, məqbərənin daş pilləsinə

Bu qan ləkələri tökülüb hardan?

Sükut mənzilinə atılmış belə

Qanlı qılıncların mənası nədir? (Məqbərəyə girir).

Romeo, ağarıb bətibənizi.

Bəs o kimdir? Necə? Qraf Parisdir?

Qanına qəltandır? Hansı nəhs saat,

Görəsən, törədib bu müsibəti?

Cülyetta tərpənir.

Cülyetta oyanır.

Cülyetta.

Oh, əziz atam!

Bəs hanı sevgilim, ömür yoldaşım?

Yaxşı yadımdadır, bilirəm ki, mən

Burda olmalıydım, burdayam indi.

Bəs hanı Romeom?

Səhnə arxasından səsküy eşidilir.

Lorenso.

Xanım, gələn var.

Dinlə bir səsküyü! Tez çıxıb gedək

Bu ölüm, yoluxma, dərd yuvasından.

Bizim qüvvəmizdən güclü bir qüvvə

Tamam altüst etdi planımızı.

Gəl, gəl, gedək burdan.

Ömür yoldaşın,

Odur, bax, böyrünə yıxılıb, ölüb.

Paris də ölübdür. Dayanma, gedək,

Mən səni rahibə bacılarının

Yanına, kilsəyə aparacağam.

Keşikçilər gəlir, heç nə soruşma,

Cəld ol, əziz qızım, gedək,

Cülyetta. Yenə səsküy eşidilir. Mən qala bilmərəm bu yerdə bir dəm.

Cülyetta. Get, ata, mən burdan getməyəcəyəm.

Rahib Lorenso gedir.

Əlindəki nədir, şüşədir görən?

Zəhərdir, ömrünü məhv etdi erkən.

Ah, xəsis sevgilim! İçib büsbütün,

Mənə bir damcı da saxlamayıbdır.

Öpəcəyəm onun dodaqlarından,

Yəqin, zəhər qalıb onlarda bir az,

Mənim ölməyimə kömək eyləyər.

(Romeonu öpür).

Necə də istidir dodaqları, ah!

Birinci keşikçi (səhnə arxasından).

Oğlan, göstər görək, o yer haradır?

Cülyetta.

Doğrudan, səs gəlir. Gərək cəld olum.

Gəl, gəl, xoşbəxt xəncər!

Romeonun xəncərini qınından çıxarır.

Qının, bax, budur.

Xəncəri köksünə sancır.

Sən dincəl burada, mənsə qoy ölüm.

Romeonun cəsədi üstünə yıxılıb ölür.

Keşikçilər Parisin nökəri ilə daxil olurlar.

Nökər.

Buradır, buradır, məşəl yanan yer.

Yerə qan tökülüb, gedin, tez olun,

Arayın, axtarın qəbiristanlığı.

Bir adam tapsanız, tutun, saxlayın.

Birinçə keşikçi gedir.

Dəhşətli mənzərə! Qraf burda ölüb,

Cülyettasa tamam qan içindədir.

Yenicə keçinib, istidir canı,

O ki dəfiı olalı düz iki gündür.

Get, danış Hersoqa, qaç, xəbərdar et

Kapulettiləri, Montekkiləri…,

Siz alın türbəni mühasirəyə!

Başqa keşikçilər də gedir.

Fəlakətin yeri tapılıb ancaq,

Onun səbəbini tapmalıyıq biz.

Bir neçə keşikçi Baltazarla birlikdə geri qayıdır.

İkinci keşikçi.

Bu zad Romeonun xidmətçisidir,

Biz onu tutmuşuq qəbiristanlıqda.

Birinci ke ş ikçi. Hersoq gələnədək saxlayın onu.

Başqa keşikçilər rahib Lorenso ilə birlikdə geri qayıdırlar.

Üçüncü keşikçi.

Bu rahib ağlayırsızlayır elə;

Təzəcə çıxırdı qəbiristanlıqdan,

Tutub ondan aldıq bu lingi, beli.

Birinci ke ş ikçi. Onu da saxlayın, çox şübhəlidir.

Hersoq öz məiyyəti ilə daxil olur.

Hersoq.

Hansı bədbəxtlikdir belə sübh tezdən

Səhər yuxusundan eyləyən bizi?

Kapuletti, ledi Kapuletti və başqaları daxil olurlar.

Kapuletti. Bu nə qışqırıqdır, bu nə şivəndir?

Ledi Kapuletti.

Camaat bağırır Romeo deyə,

Bəzisi Cülyetta, bəzisi Paris.

Hamı da küçəylə haray çəkərək

Bizim sərdabəyə qaçır birbaşa.

Hersoq. Qəlbləri titrədən bu dəhşət nədir?

Birinci keşikçi.

Hökmdar, biz burda qraf Parisin,

Həm də Romeonun nəşini tapdıq.

Cülyetta əvvəldən dəfn olunsa da,

Təzə öldürülüb, canı istidir.

Hersoq. Vəhşi caniləri axtarın, tapın.

Birinci keşikçi.

Mərhum Romeonun xidmətçisi də,

Rahib də burdadır. Onlarda qəbri

Söküb açmaq üçün alət də vardır.

Kapuletti.

Oh, ya rəbb! Oh, zövcəm!

Bir bax, bir bax, gör,

Qızımızı necə qan aparıbdır!

Bu xəncər yanılıb! Onun boş qını

Odur Montekkinin kəmərindədir.

Sancılıb köksünə mənim qızımın.

Ledi Kapuletti.

Ah, yazıq halıma! Bu qorxunc səhnə

Qorxunc, vahiməli ölüm zəngitək

Mozara səsləyir qocalığımı.

Montekki və başqaları daxil olurlar.

Hersoq.

Montekki, tez qalxdın sən tək oğlunun

Çox tez yatdığmı görmək üçünmü?

Montekki.

Ah, sinyor, bu gecə öldü arvadım,

Dözmədi oğlumun ayrılığma.

İndi hansı bəla gözləyir məni?

Hersoq. Özün bax.

Montekki.

Ah, oğlum! Ədəbi atdın,

Məzara tələsdin atandan qabaq!

Her soq. Necə ki, bu sirri öyrənməmişik,

Şikayət etməyin, nalə çəkməyin,

Tamam möhürləyin ağzınızı siz.

Əslini, kökünü öyrənən kimi,

Özüm nalənizə başçılıq edib,

Sizinlə gedərəm ölümə hətta.

Həlılik dayanın, səbirli olun,

Dərdiniz qul olsun hövsələnizə.

Şübhəli şəxsləri gətirin indi.

Lorenso.

Bu müdhiş qətldə, bu cinayətdə

Suçum az olsa da, ən əsas mənəm.

Zaman, məkan mənə zidd olduğundan

Ən çox şübhəli də elə mənəm, mən.

Burda müttəhimtək, ittihamçıtək

Durub mən özümü həm məhkum edib,

Həm də ki təmizə çıxarmalıyam.

Hersoq. Danış birdəfəlik bildiklərini.

Lorenso.

Qısa deyəcəyəm. Qısaca ömrüm

Uzun hekayəlik qalmayıb artıq,

Bu ölən Romeo bu Cülyettaınn

Halal əri idi, Cülyetta isə

Sadiq zövcəsiydi bu Romeonun.

Onlara gizlicə mən kəbin kəsdim,

Tibalt öldürüldü həmin o günü.

Bu vaxtsız ölümün nəticəsində

Romeo buradan sürgün olundu,

Cülyetta ağlayıb sızıldayırdı

Tibalt üçün deyil, Romeo üçün.

Siz dağıtmaq üçün onun dərdini

Tezcə nişanlayıb, onu zor ilə

Vermək istədiyiniz qraf Parisə.

Cülyetta bu zaman gəldi yanıma,

Vəhşi baxışıydı onu baxışı.

İkinci nikahdan qurtarmaq üçün

Yalvarıb, o məndən əlac istədi.

Dedi: tapılmasa bir çarə əgər,

Hücrəmdə özünü öldürəcəkdi.

Çoxdan öyrəndiyim, çoxdan bildiyim

Bir yuxu dərmanı verdim mən ona.

Bu dərmanı içib yatan hər bir kəs

Heç nəylə seçilmir ölmüş adamdan.

Budur öz hökmünü göstərib qıza.

Onda Romeoya məktub yazdım ki,

Bu qorxunc gecədə gəldiyi kimi,

Özünü yetirsin bir an içində.

Elə ki, gücünü itirdi dərman,

Elə ki, yuxudan ayıldı xanım,

Məzardan çıxarıb aparsın onu.

Məktubu aparan rahib Covanni

Bir nəhs təsadüfdən ləngidi ancaq.

Məktubu qaytardı mənə bu axşam.

Cülyetta yuxudan duranda onu

Türbədən çıxarıb aparmaq üçün

Özüm təkcə gəldim qəbiristanl ığa.

İstədim münasib bir imkan tapıb,

Romeoya xebər verənə qədər

Gizlicə saxlayım onu hücrəmdə.

Fəqət mən gələndə qız ayılmağa

Bir neçə dəqiqə qalırdı yalnız

Aliconab Paris, sadiq Romeo

Artıq ölmüşdülər bu sərdabədə.

Cülyetta ayıldı, xahiş etdim ki,

Taleyin amansız, bəd rəftarına

Səbirlə dözərək getsin mənimlə.

Bu vaxt səsküy qalxdı, qorxdum, doğrusu,

Qaçıb gizlənməyə məcbur oldum mən.

Böyük ümidsizlik, möhnət içində

O qaldı, getmədi mənimlə birgə.

Görünür, sonradan intihar edib.

Mənim bildiklərim bütün bunlardır.

Bu gizli nikahı bilir dayə də.

Cüzi suçum varsa bu fəlakətdə,

Qalsa da ömrümün son saatları,

Ədalət naminə qoy ahıl canım

Müqəddəs qanuna qurban verilsin.

Hersoq.

Müqəddəs saymışıq səni hər zaman.

Hanı Romeonım xidmətçisi bəs?

O bizə bu haqda nə deyə bilər?

Baltazar.

Gedib Mantuyaya, Cülyettanın mən

Ölüm xəbərini verdim ağama.

Tələsik atları çaparaq gəldik

Biz həmin bu yerə, bu sərdabəyə.

Əmr etdi: atama ver bu məktubu.

«Get, burda dayanma» deyə qəzəblə

Məni ölüm ilə hədələdi o.

Sonra məqbərənin girdi içinə.

Hersoq.

Məktubu mənə ver, özüm oxuyum.

Hardadır nökəri qraf Parisin?

Gedib, o çağırıb keşikçiləri.

Nökər irəli çıxır.

Söylə, nə edirdi ağan burada?

Nökər.

O öz zövcəsinin məzarı üstə

Çiçək qoymaq üçün gəlmişdi ancaq.

Mənə ömr elodi: durum kənarda.

Mon do gedib durdum bir kənardaca.

Birdən kimsə gəldi əlində məşəl,

Açmağa başladı bu sərdabəni.

Ağam dərhal cumdu onun üstünə,

Mən qaçdım çağırım keşikçiləri.

Hersoq.

Rahibin sözləri təsdiq edildi.

Məktubda Romeo Cülyetta ilə

Təmiz sevgisinden söz açıb, onun

Ölüm xəberindən düşür dəhşətə.

Yazır: bir kasıbdan zəhər alıbdır,

İndi bura gəlir: türbədə ölüb

Birgə yatmaq iiçün Cülyetta ilə.

Hanı Kapuletti? Montekki hanı?

Hardadır düşmənlər? Bir baxın, görün,

Necə cəza verib sizə bu göylər,

Sevgiylə məhv etdi sevincinizi.

Sizin ədavətə göz yumduğumçün

İki qohumumu itirdim mən də.

Kapuletti.

Montekki, əlini mənə ver, qardaş!

Qoy bədbəxt qızıma ərindən qalan

Dul mirası ancaq, ancaq bu olsun.

Mənim bundan artıq təmənnam yoxdur.

Montekki.

Yox, mən daha artıq verə bilərəm:

Heykəl ucaldaram qızıldan ona.

Verona durduqca burada ondan

Qiymətli bir heykəl olmaz heç zaman.

Qovuşar əbədi, ölməz həyata

Dünyanın ən sadiq qızı Cülyetta.

Kapuletti.

Romeo ayrılmaz sevgilisindən,

Ona da zər heykəl ucaldaram mən.

Hersoq.

Bu səhər özüylə gətirdi zülmət,

Kədərdən görünmür Günəşin üzü.

Gedəyin, edəyin ətraflı söhbət,

Güzəşt də, cəza da vacibdir, düzü,

Romeo, Cülyetta dastanı qədər

Yoxdur bu dünyada yanıqlı əsər.

Gedirlər.