Святло зямное

АДЫХОД ЛЕТА

Над галавою сінява плыве.

І воблачка па-летняму бялее

у гэтай невыказнай сіняве,

бялее, як на возеры лілея.

Ды набліжэнне іншае пары

заўважыць можна ў гэтую часіну.

Не-не i убачыш раптам: угары

пранесла лёгкім ветрам павуціну.

На фоне светлым, сонечным яна

мільгнула сумнаватаю прыкметай.

Табе здалося: гэта сівізна

гарачай працай стомленага лета.

Ды ціхае і светлае яно,

хоць дні ягоныя ўжо на схіле, —

бо да гадзіны гэтай усё адно

зрабіць паспела, што было па сіле.

Ты чуеш, як звіняць дзесь галасы.

То палявой бясконцаю сцяжынкай,

па-над якой звісалі кал асы,

ідуць у вёску з песнямі дажынкі.

Сад не шуміць, бо не ўзняць галін:

яны сагнуты цяжкімі пладамі.

Даспелі гронкі маладых рабін,

палаюць чырванню паміж лістамі.

І прад нязмерным выспеўшым дабром,

прад гэтым збожжам, садам ды рабінай

не такіi сумны летніх дзён надлом,

адзначаны асенняй павуцінай.

НОЧ НЕПАКОІЦЦА

Вздохи дня есть в дыханье ночном.

А. Фет

Глядзець уніз стаміўся месяц

і прытаіўся між аблок.

Спыніўся ветрык каля весніц

ды зноў пабег кудысь у змрок.

І, лёгка выбегшы за вёску,

на лузе сена ўзварушыў.

То вось пачуўся хвалі плёскат

у насцярожанай цішы.

То птушка закрычыць спрасоння

i затрапечацца ў траве.

То каласы ўраз загамоняць,

затрызняць ціха аб жніве.

То нечаканая зарніца

рассее раптам ночы цень...

Ноч непакоіцца: ёй сніцца

гарачы працавіты дзень.

ДЗЯВОЧАЯ ПЕСНЯ

Раніцою ў сад я выйшла,

і кіўнула галінкаю мне

за зіму настыўшая вішня,

ціха тужачы аб вясне.

Нібы ведае, што сама я

разам з ёю чакаю вясны...

Вішня-вішанька дарагая,

скора збудуцца твае сны.

Дачакаешся белых кветак

i шумлівай зялёнай ліствы...

Каб я знала, што прыйдзе гэтак

мая радасць у дзень веснавы,

каб я знала, што ясным ранкам

да майго ён падыдзе акна,

што парой вечаровай з гулянкі

больш не буду прыходзіць ад на,

не тужыла б я, вішанька-вішня,

толькі б клікала сэрцам той час.

Не сумуй, не трывожся залішне

скора прыйдзе вясна да нас.

ДОЖДЖЫК

Без ветраў

і раскатаў грамавых

пайшоў ён раптам,

цёплы і спакойны.

І ўжо глядзяць

пучкі лісткоў жывых

з усіх галінак

на таполі стройнай.

І нібы чуеш, як трава расце,

і зелянеюць неўзабаве ўсходы...

Аб сціплай чалавечай дабраце

напомніць дожджык гэткі мне заўсёды.

Жыве дзесь побач чалавек, і ён

не любіць гучных слоў,

хваліцца

заслугамі не будзе, як закон,

не сыпле гром i бліскавіцы.

I непрыкметны часам ён таму.

Ды вось у цяжкія гадзіны

суцешыць, гору памагчы твайму,

напэўна, зможа толькі ён адзіны.

Не будзе ён ні ахаць, ні ўздыхаць,

а моўчкі рукі накладзе на плечы

і скажа ціха:

«Хопіць гараваць».

І ўсё так будзе проста і дарэчы.

Ад дабраты яго адчуеш ты

прыліў у сэрцы сілы новай...

...Ліецца дожджык, цёплы і густы, —

як дар жаданы для зямлі вясновай.

АГРАНОМ

Вецер вясновы ў полі гудзе.

Вецер хвалюе сонца ў вадзе.

Між снегам і сонцам,

полем бясконцым

насустрач ветру дзяўчына ідзе.

У поле сягоння яна прыйшла

самая першая з сяла.

Хоча ўбачыць яна сама,

ці многа тут весняга святла,

ці многа тут весняга цяпла.

Мо ўсходы згубіла зіма?

Усё абуджаецца кругом.

Полем вясновым ідзе аграном

Першай вясну сустракае яна,

хаця турботы нясе ёй вясна,

хаця надыходзіць той час,

калі раніцовую зару,

калі вечаровую пару

у полі застане не раз.

У полі сустрэнецца аграном

і з першым вясновым дажджом

У полі пачуе аграном

і першы вясновы гром.

І першая ўбачыць яна,

як зелені жытняй сцяна —

ад працы яе маладой,

ад промняў жывых веснавых,

ад кропляў жывых дажджавых

становіцца залатой.

І першая ўбачыць яна,

што выспела збажына,

што вырашчан ураджай,

хутчэй яго толькі ўбірай.

Ёй скажуць усім сялом:

«Дзякуй табе, аграном!

Вялікае дзякуй табе!..»

Вецер вясновы ў полі гудзе,

вецер хвалюе сонца ў вадзе.

Насустрач ветру дзяўчына ідзе

і думае аб сяўбе.

ВЕСНАВОЕ

Прачынаешся раніцою, —

табе ў вочы ўдарыць святло.

Не пазнаеш свайго пакою,

у ім змроку нібы не было.

У ім водсвет вясны бясхмарнай,

поўны ён маладога святла.

Зайка — промень жывы, янтарны

на сцяне, на абрусе стала.

Яго ўбачыш — дзяцінствам павее

i яшчэ нечым светлым такім,

што, як радасная надзея,

авалодае сэрцам тваім.

Нібы дзеўчыне закахана

ў вочы ясныя глянуў ты,

ці пачуў голас маці рана,

поўны ласкі i дабраты.

Ты падыдзеш, усхваляваны,

да акна, скажаш: «Добры дзень!»

Добры дзень, веснавыя туманы!

Добры дзень, веснавы прамень!

СТРАКОЧА САРОКА, СТРАКОЧА..

Стракоча сарока, стракоча.

Аб чым расказаць яна хоча,

другім, можа быць, і няўцям.

А маці? О, ведае маці,

аб чым гэта птушка на хаце

шчабеча — быць скора гасцям.

Другі дзень стракоча сарока.

Пабегла дарога далёка,

далёка за небакрай...

І маці падоўгу з парогу

маўкліва глядзіць на дарогу:

«Хутчэй жа, сынок, прыязджай».

А недзе на тую ж дарогу

з глыбокай сардэчнай трывогай

дзявочыя вочы глядзяць.

І ў іх то надзеі іскрынка,

то горкага суму слязінка —

не можа яна не чакаць.

Дзень трэці стракоча сарока.

Пабегла дарога далёка,

хтось едзе дарогаю той.

Прыкмеціла маці сына,

угледзела хлопца дзяўчына.

Куды ж раней пойдзеш, хлапчына, —

да маці ці любай сваёй?

* * *

Імчыць машына «хуткай дапамогі».

Ратунак, пэўна, некаму нясе.

Яе сірэна — як сігнал трывогі,

і адкрываюць ёй дарогу ўсе.

І паставыя ў будках, кожны стрэчны,

не зводзячы з яе вачэй,

удачы будуць ёй жадаць сардэчна,

у думках падганяць: «Хутчэй, хутчэй!»

Скароцяць пажаданнямі дарогу.

Машыне, знаю, не спазніцца той...

...Вось так бы нам заўсёды біць трывогу,

як толькі стрэўся чалавек з бядой.

* * *

Пад стукі вагонных калёс

аб тых, незнаёмы чый лёс,

аб новых дарогах-шляхах,

нязведаных далях-краях

узрушана думаецца.

Пад ціхае плёсканне хваль

зарэчная мроіцца даль, —

аб чымсь запаветным, сваім,

аднойчы забытым зусім

спакойна думаецца.

Пад посвіст зімовых завей

аб дружбе, з якою цяплей,

аб тых, хто ў дарозе брыдзе,

аб новай вясне, што ідзе,

хораша думаецца.

Пад весні зялёны шум

праходзяць турботы і сум, —

аб светлых з'явах зямных,

аб добрых справах людскіх

радасна думаецца.

І толькі калі кругом

грукоча далёкі гром,

аб лютай, жахлівай вайне,

З дзяцінства што помніцца мне,

трывожна думаецца

* * *

Многа ёсць на зямлі калек,

на зямлі і ў маёй старане.

Дажываць яны будуць свой век

напамінкам жывым аб вайне.

У адных з ix няма вачэй,

у другіх жа — рука адна.

Ну, a трэцім яшчэ цяжэй:

ім скалечыла душы вайна.

Яны з крыўдай глядзяць на свет.

Ім кашмары сняцца ўначы.

Рукі доўга лячыў лазарэт,

а душу паспрабуй палячы.

І ад тых успамінаў і сноў

паратунак — у веры адной,

што вайна не паўторыцца зноў,

не залье мірны дзень крывёй.

ШЧАСЛІВАЕ РЭХА

Мы моўчкі стаім

на сонцам залітай паляне.

Павевам сваім

чаруе нас светлае ранне.

Бялюткіх аблокаў сям'я

павольна плыве па небе.

Чакаю: сяброўка мая

скажа мне зараз што-небудзь.

Гарэза яна — як дзіця,

на выдумкі, ой, майстрыха!

Ды тут ад свайго пачуцця

змянілася, стала ціхай.

Уся яна — увага і слых,

уся яна — захапленне.

А вочы смяюцца — у іх

іскрынкі якогась рашэння.

На дыбачкі стала аж,

рот акружыла далонькай.

«Ты чуеш голас наш?!» —

крыкнула звонка-звонка.

І коціцца мігам адказ

нядрэмнага рэха.

Насустрач пабеглі ад нас

раскаты вясёлага смеху.

Смяецца каханка мая —

рада находцы без меры.

«Паслухай! Кахаю я,

кахаю і ў шчасце веру!»

«І я-я», — ёй уторыць гай.

«І веру-у», — шчыра гукае.

І нават птушыны грай

на нейкі момант змаўкае.

Прыціхлі ўсе: салавей,

сініцы і берасцянкі —

не чулі яны раней

гаворкі маёй каханкі.

Яна ж паглядзіць на мяне:

маўляў, падзялі ўцеху.

Ды зноўку задорна гукне

свайму субяседніку-рэху.

Смяюся я разам з ёй.

І верым мы шчыра, як дзеці,

што там, за зялёнай ліствой,

знаходзіцца нехта трэці.

І любай кажу я ўсур'ёз:

«Не рэха табе адказала,

а нечы шчаслівы лёс —

шчаслівых наўкола нямала.

Нехта, як мы, малады,

радасны і прыветны

прыйшоў раніцой сюды

з марай сваёй запаветнай...»

Смяецца сяброўка ў адказ

сваім непаўторным смехам.

Звяртаецца смех да нас

шчаслівым раскацістым рэхам.

ВЯСНУШКІ

Маленькія бяскрыўдныя вяснушкі..

А колькі клопатаў было дзяўчыне

парой вясноваю, калі вяснушкі,

як зоры вечарам на небе чыстым,

на твары высыпалі дружна.

Здавалася тады дзяўчыне,

што ўсю красу яе яны загубяць,

што зробяць яе вельмі непрывабнай

маленькія бяскрыўдныя вяснушкі.

І горка праклінала іх яна

і ненавіснымі іх называла.

І доўга так было, пакуль

з любоўю не спаткалася сваёй

вясноваю парой дзяўчына.

Яны сядзелі побач да зары.

Калі ж зара яе твар асвятліла,

глядзеў хлапчына, як зачараваны,

на твар яе, а потым i сказаў:

— Якая ты прыгожая ў вяснушках

І ў першы раз яна не крыўдавала,

што пра вяснушкі гаварылі ёй.

І ў першы раз падумала яна,

што не такая страшная загана —

маленькія бяскрыўдныя вяснушкі.

СПАТКАННЕ

— Як хораша! А колькі, скажы, часу?

Яшчэ, напэўна, рана? Пяць гадзін!

Не можа быць! Жартуеш ты, канешне.

Зусім нядаўна ты ка мне прыйшоў.

Пагаварыць як трэба не паспелі,

і пяць гадзін ужо.

Не, не,

гадзіны дзве, не болей.

Праўда?

— Не, дарагая, не жартую я.

Ды што нам да гадзінніка, скажы?

— Як разам мы — бягуць-бягуць гадзіны.

Нічым ix не спыніць і не суняць.

Калі цябе я днём чакаю,

калі чакаю вечарам цябе,

на стрэлкі часта-часта паглядаю,

здаецца мне:

яны стаяць на месцы.

Тады мінуты ад гадзін даўжэй,

і вечнасцю здаюцца мне гадзіны.

А ў час прызначаны прыходзіш ты —

навыперадкі стрэлкі наімчалі.

Пагаварыць з табою не паспелі,

і ўжо глядзіш — світанне ў акне,

і зноў «бывай» ты кажаш мне.

ЗАРНІЦЫ

Расчыняю шырока весніцы...

Сёння мне не да сну,

не да сноў.

Я зарніцы —

дажджоў прадвесніцы

хачу сёння ўбачыць зноў.

Знаць хачу, колькі будзе зелені,

будзе свежасці для людзей,

і ці вырасце ўсё,

што сеялі,

з чым звязалі столькі надзей.

Вось і радуюся зарніцам.

Знаю, следам за імі дождж

пачне шчодра паіць зямліцу,

паліваць яе ўшыр і ўдоўж...

Яна ж толькі аб гэтым і марыць...

Дзесьці зноў, за далёкім сялом,

за далёкаю-дальняю хмарай

узмахнула жар-птушка крылом.

Я загрукаю ў аканіцы,

я людзей разбуджу,

абвяшчу:

«Людзі, бачыў я зноў зарніцы! —

Быць дажджу,

залатому дажджу!»

ВЯЛІКІ СТАРТ

Адрачомся ад старога свету,

абтрасём яго прах з нашых ног...

З рэвалюцыйнай песні

Касмічнай эры пачаліся дні.

Адкрыты шлях да зор.

Збылося!

Давайце ж прыгадаем у цішыні,

як гэта ўсё калісьці пачалося...

Раней, чым адарвацца ад зямлі,

чым павядзе Гагарын наш ракету,

на бітву пралетарыі ішлі,

каб адрачыся ад старога свету,

Той свет трымаў людзей у ланцугах,

драпежнай хваткаю,

няпраўдай воўчай

вязаў іх па руках і па нагах

і сёмым потам заліваў ім вочы.

Яны ж хацелі волі і святла,

хацелі ўсё і разумець, і бачыць, —

і знішчыць ненавісны свет датла

кляліся перад бітваю гарачай.

І вось настаў вялікі дзень, калі

па клічу Леніна,

што прагучаў набатам,

на штурм, на бой рашаючы пайшлі

рабочыя, сяляне і салдаты.

І свет такіх не бачыў перамог,

якую людзі ў дзень той атрымалі, —

абтрэслі прах старога свету з ног

і прыцягненне сіл яго парвалі.

Вялікі старт быў дадзен,

і пайшлі,

свабоды ўдыхнуўшы на ўсе грудзі,

да сонечных вышыняў на зямлі

краіны маладой савецкай людзі.

I ix з дарогі праўды i святла

ніхто не збіў, не адхіліў ад мэты,

бо партыя народ вяла

па ленінскіх бяссмертных запаветах.

Ісці — уперад і ляцець — вышэй

яна вучыла мудра і ўпарта...

І сёння на вачах усіх людзей

мы дасягаем казачнага старту.

Ляціць ракета наша аж да зор!

І мы, хто першым на зямной планеце

адкрыў людзям і сонца, і прастор, —

яшчэ здабудзем Сонца, што ў Сусвеце.

СТРОНЦЫЙ

Стронцый-90 — радыёактыўны ізатоп.

Солі ж звычайнага стронцыя ўжываюцца

ў піратэхніцы.

Слова гэта сугучнае

са словам «сонца».

Ды іх рыфмаваць ці будзеш цяпер наўрад.

Разумееце, гэта слова «стронцый»?

(Паспрабуй пастаў яго

з сонцам у рад.)

Так, так, гэта той самы стронцый,

прад якім цьмянеюць

і порах, і свінец,

аб якім на кожнай газетнай старонцы

папярэджваюць:

«Стронцый — гэта канец».

Скажам, выбухне бомба на планеце дзесьці.

І з месца таго,

адразу ва ўсе бакі,

пачнецца стронцыя

смертаноснае шэсце,

якое не спыняць ні людзі,

ні іх багі.

Дзеці слабей за нас,

ім хопіць меншай дозы.

Ручкі працягваць

будуць да нас дарма, —

не ведаючы,

што тут не памогуць слёзы,

не верачы,

што тут паратунку няма.

Будзе няўцям малым,

што мы ім не абаронцы,

хаця засланялі да гэтага

ад самых розных бед;

што нас саміх

вось-вось даканае стронцый

і ўслед за дзецьмі

адправіць на той свет.

Калі ж нас там

пацягнуць у пекла якія дурні,

спрачацца не будзем,

з усмешкаю скажам:

«Пайшлі».

І здасца нам пекла

мірнаю смалакурняй

перад тым, што мы чулі і бачылі на зямлі...

Ды хопіць, бадай, каркаць.

Я чую словы папроку.

Я чую голас магутны i звонкі,

як майскі гром:

— Даволі з нас паніхід!

Вайна — назад, i ні кроку!

Далоў вайну —

гэты ўзаемны пагром!

А голас з будучага

гучыць шчасліва i урачыста:

— Бомбы скінуты ў мора,

гарматы пайшлі на злом.

Знішчана самае страшнае

на зямлі злачынства,

пакончана з самым вялікім

на свеце злом!

— А што са стронцыем,

гразою быцця чалавечага?

— А вы галаву ўзніміце,

вы паглядзіце ўверх!

Вы бачыце, цэлае неба

агнямі расквечана!

Вы бачыце гэты,

нябачаны шчэ, феерверк?!

Ён асвятляе,

напэўна, не менш як з паўсвета...

Гэта майстры піратэхнікі

розных краін

радуюцца разам,

што на вайну накладзена вета,

што на небе не будзе хмар,

а на зямлі — руін.

Вы толькі гляньце!

Не піратэхнікі — магі!

Заўважце, расшчодрыліся асабліва майстры

на чырвань і пурпур, —

як вялізныя ружы i макі,

палыхаюць-квітнеюць

паветраныя кастры.

Яны — бы асколкі

самога барвовага сонца.

I колер гэты

надае святочным агням

не што іншае,

як пераўтвораны стронцый,

радня таго стронцыя,

гразіў што гібеллю нам..

Ірвуцца, пырскаюць

агнямі ракеты ў паветры.

І, гледзячы радасна

на гэты дзівосны парад,

«сонца» і «стронцый»

рыфмуюць смела паэты

«стронцый» i «сонца»

ставяць у адзін рад.

САСНА

Вы бачылі, можа, якая яна?

Здалёку яна не відна...

Стаіць, як непрыкаяная,

у полі на ўзгорку адна.

Аб знешнім яе выглядзе

ужо не кажу. Хаця

і сонечных промняў, і вільгаці

хапае ёй для жыцця:

ні гонкасці той зайздроснай,

ні вогненна-меднай кары, —

чым вызначаюцца сосны

побач зусім, у бары.

Не вельмі ім там раскошна.

Заўсёды, вясной ці зімой,

дзяліцца даводзіцца кожнай

апошнім з суседкай сваёй.

Цяжкія бываюць годы.

Ды сосны і ў чорны дзень

пароўні ўсе дзеляць выгоды:

і сокі, і сонца, і цень.

І дружна, корань да кораня,

дружна, ствол да ствала,

стромкія, меднакорыя,

цягнуцца да святла.

Імкнуцца яны ў паднябессе...

Ну як параўнаеш іх

з сасной, што расце не ў лесе,

не ў ліку сясцёр сваіх!

...Вы бачылі, можа, якая яна?

У полі на ўзгорку адна

стаіць, як непрыкаяная,

гібее на пні сасна.

I

Кружыцца ў скверы кляновае лісце.

Як быццам шукае яно сабе выйсце,

як быццам не можа ніяк змірыцца,

што будзе мець справу яно з зямліцай, —

на сонцы не будзе больш красавацца,

на ветры не будзе больш хвалявацца.

Кружыцца першае лісце кляновае.

Стаіць у скверы ціш вераснёвая.

А ўверсе — воблачка, над скверам сінь...

Вітаю цябе, мой слаўны верасень!

Ты той жа ясны, ледзь-ледзь засмужаны,

ты той жа вясёлы, ледзь-ледзь засмучаны.

Цябе з тваёй кожнаю прыкметаю

я добра помню, добра ведаю.

Дзяцінства ніхто не забудзе ніколі.

А ты быў мне лепшым сябрам па школе.

Хіба не ты, прыветны і сонечны,

ранкам якраз такім, як сённяшні,

для нас адчыняў усе дзверы школьныя,

будзіў званкамі ціш навакольную.

І нечым яшчэ ты запомніўся, верасень.

Ці то цішынёй на азёрным беразе,

ці спелай антонаўкай ды аскомінай,

ці, можа, водарам хлебным з коміна?

Такую прыкмету не забудзеш,

як школьны званок, яе помніць будзеш.

Ціш вераснёвая як нельга лепей

напомніць аб тым, аб бацькоўскім, хлебе.

Напомніць лісце вось гэта кляновае,

Што кружыць, шукае месца новае.

Яно не можа не напомніць,

сэрца ўспамінам не напоўніць.

2

Кружыцца ў скверы кляновае лісце,

якое збіраў я пад хлеб калісьці

(парой замянялі яго і аерам).

І толькі прайду я асеннім скверам,

зноў буду думаць аб колішнім хлебе.

Аб хлебе, што рос не ў алтайскім стэпе,

не ў слаўных краях тых, на землях цалінных,

а вырашчан што на суглінках ды глінах,

на ніве, дзе ведаю кожны камень,

маімі бацькамі ды землякамі.

Аб хлебе я думаю самым звычайным,

які нават жалі сярпом, не камбайнам,

які з поля везлі калёсным ходам,

які малацілі з конным прыводам,

які потым чысцілі арфай ля клеці,

якога цярпліва чакалі мы, дзеці.

Здаваўся тады ён лепшай ядою,

калі яго есці з соллю й вадою.

Нас дзед падахвочваў:

«Хлеб, соль і вада —

вось маладзецкая яда».

3

Хіба забудзеш калі гэты момант!..

Ураз заціхае дзіцячы наш гоман.

Стаіць цішыня незвычайная ў хаце.

Збіраемся дружна мы ўсе каля маці.

Мы бачым адны толькі матчыны рукі,

адны яе рукі, адны іх рухі.

А маці з сваёй урачыстай усмешкай

нізка схіляецца над дзежкай

(над той, на якое сядзела нявестай).

Яна расчыняе хлебнае цеста.

Цеста мясіла яна кулакамі,

сценкі дзяжы абірала рукамі,

вады падлівала, мукі падсыпала.

І нам было клопатаў тут нямала.

Былі мы ў мінуту гэтую рады

выканаць матчыны ўсе загады.

Мы ёй памагалі рукаў закасваць,

муку падсыпаць па яе заказу,

хусцінку мы ёй папраўлялі ахвотна

ці лоб выціралі матчын потны.

Было ўрачыста i ціха ў хаце —

хлеб з новага жыта ўчыняла маці.

4

Усё захавалі памяці нетры.

Я водар рашчыны чую ў паветры.

Я столькі ўдыхаў колісь гэтага водару!..

Хадзіла ў дзяжы рашчына ходарам.

Хадзіла-брадзіла хлебнае цеста.

Было ў дзяжы яму, цесту, цесна.

Яно шапацела, прасіла ходу,

хацела вырвацца на свабоду.

Ды коўдра яго закрывала шчыльна,

сачыла яна за рашчынаю пільна.

І вось, нашаптаўшыся аб нечым ціха,

яно знаходзіла ўсё-ткі выхад.

Яно запаўняла тады ўсю хату

водарам хмельна-кіславатым.

І ён пабіваў да самага рання

пах адцвітаўшых гваздзік i герані,

якія раслі каля самага дома.

П'яніў ён дзіцячую свядомасць,

спаць не даваў нам да паўночы.

Калі ж мы нарэшце заплюшчвалі вочы,

нам сніліся казачныя караваі,

сніўся хлеб новага ўраджаю.

5

Назаўтра мы ў лес сабіраліся рана,

выконвалі матчын наказ старанна.

Яна напярэдадні нам казала:

«Каб заўтра, дзеці, хлеб пёкся ўдала,

па лісце кляновае раніцай збегайце».

Мы іншы раз прачыналіся б нехаця.

А тут была справа іншага роду, —

яна абяцала ўзнагароду.

І беглі мы з братам сцяжынкай роснай

туды, дзе шумелі клёны i сосны.

Мы зналі да клёнаў шлях самы кароткі —

хадзілі да іх мы па сок салодкі.

На самы ўзлесак выходзілі клёны.

Любілі прастор яны сонечны, дзённы.

Калі ж адчувалі дыханне слоты,

яны пакрываліся пазалотай.

І падаў уніз над яе цяжарам,

па ранішнім сонцы ўспыхнуўшы жарам,

ліст за лістом. Аблятаў паўкружжа...

Мы іх на ляту лавілі дружна.

Збіралі, нанізвалі іх у вязку,

пакуль не рабілася вязка важкай.

За гэткі гасцінец шчодрым клёнам

мы ледзь не казалі «дзякуй» з паклонам.

Лісце ўручалі мы маці ўрачыста.

«Дык гэта ж не лісце,

а золата чыстае!

На цэлую восень хопіць яго мне.

Вы малайцы ў мяне сягоння.

За справу такую даць вам трэба

першую лусту новага хлеба», —

казала маці, узняўшы звязак.

А мы, свой выканаўшы абавязак,

сабой ганарыліся не на жарты,

на меншых сясцёр глядзелі з пагардай.

6

Даўно не было ў нас з табой сустрэч,

старая, добрая, родная печ!

А трэба сустрэцца, пакуль не позна.

Здарыцца, ведаеш, можа рознае.

Ходзяць упарта пагалоскі,

што ты ўстарэла для новай вёскі,

што ты аджыла і формай і зместам,

што вельмі ўжо многа займаеш месца.

Што скажам на гэта мы, руская печ?

Факты, як кажуць, упартая рэч.

Помніцца, хата была цеснаватай,

бо ты сапраўды займала паўхаты.

Каптур узвышаўся аж пад столлю,

шчыт занімаў ільвіную долю,

топка твая зіяла тунелем,

падпечак быў цэлым падзямеллем.

Адным словам, печка, недарэмна

просяць цябе сысці з арэны.

7

І ўсё-ткі, калі гаварыць па шчырасці,

я рад, што было мне суджана вырасці

у той жа хаціне,

дзе ты ўладарыла,

дзе спраўна так грэла,

пякла

i скварыла.

Дзякуй за ўсе твае добрыя справы,

за ўсе твае печывы, твае стравы!

Бог з імі, тваімі габарытамі,

толькі ніколі не будуць забытымі

дні, калі ў коміне выў дзіка вецер,

а ты так умела гасцінна прывеціць.

Ты нас акружала цяплом і ласкаю,

ціха расказвала казку за казкаю.

Змаўкала, зноў чулася ветра гудзенне.

На столі хісталіся прыцемкаў цені.

Гасла святло замёрзлых вокан.

Усё перайначвалася навокал —

цені рабіліся парусамі,

героям! казачнымі — мы ,самі,

і плыў аж за трыдзевяць зямель

дзівосны наш печка-карабель.

8

I хлеб, які сёння я шчыра слаўлю,

табе, печ, нямала ў заслугу стаўлю.

Была да яго ты прыналежная,

ад печы тут многае залежала,

ад яе духу, ад яе жару,

якія палілі, не знаючы жалю,

не знаючы жалю, ды знаючы меру, —

служыла печ руская праўдай i верай...

Я жыва ўяўляю малюнак гэты.

Хлебніца чынна стаіць ля загнета.

Наведзен парадак належны ў печы.

Кмену — найлепшай з вясковых спецый

маці ўжо ў цеста замяшала,

спрабуе, солі ў ім ці не мала.

З'яўляецца хлебная лапата,

з ручкаю доўгаю прылада.

І вось рассцілае таропка маці

лісце кляновае на лапаце,

на лісце сонечнае, узорнае

кідае цеста жменяю спорнаю.

Яно нахадзілася ўволю,

яно са сваёй змірылася доляй,

і над рукою ўмелай пакорна

яно набывае любую форму.

Становіцца цеста боханам круглым,

і матчыны рукі спрытным рухам

садзяць яго на цэглу гарачую,

жадаюць, каб быў ён, першы, удачаю...

Час настае,

і на загнеце

дымяцца боханы —

лепшыя ў свеце...