Кніга ўзнаўленняў

1

Пісанне, натхнёнае Богам,

карыснае ўсякаму чалавеку:

для навучання

i разважання,

для ачышчэння

i высвядчэння,

для выпраўлення

i для здзяйснення праўды,—

каб дасканалы быў чалавек

і здатны

да ўсякае добрае справы,

як піша апостал Павел.

2

Усталявана Святое Пісанне,

каб мы

знаходзілі ў ім

для сябе спажытак

i мелі раду —

ў Законе Старым

i ў Законе Новым,

у дзеях святых айцоў

i ў святых прароках,

у прыпавесцях мудрацоў

i ў псалмах урачыстых,

якія складаў цар Давыд

i іншыя Божыя хваласпеўцы.

3

Розняцца між сабою

найменаваныя пісьмы,

аднак усе яны ў зборы

i кожнае паасобку

адзіную справу ў сабе

змяшчаюць,

адзіную мэту ў сабе

трымаюць,

навуку адзіную маюць:

як дасягнуць чалавеку

жыцця, над якім не мае

улады ні тлен, ні смерць.

4

Прарокі

звястуюць наступнасць,

якая суджана людзям

i цэлым народам

паводле іхняга чыну:

добрую — добрым

i злую — злым.

Жыцці святых айцоў

i іхнія дзеі

вучаць нас жыць на свеце

у цярплівасці i ў надзеі,

i ў боязі Божай.

Прыпавесці i сказы

настаўнікаў мудрых

дбайна

усіх нас — малых i старых —

настаўляюць

у звычаях добрых.

5

Псалтыр жа ўбірае

усе здабыткі,

якімі багаты іншыя пісьмы

i, як яны, навучае ведам,

i, як яны, прарочыць.

Ён — быццам скарбніца,

у якой

найдаражэйшыя скарбы

сабраны,

I гэтыя скарбы —

не дыяменты,

не срэбра,

не золата,

не смарагды,

а чалавечыя словы,

натхнёныя Богам

i выслаўленыя да Бога.

6

Псалмы ацаляюць дух

i гояць

ад немачаў цела,

душу прасвятляюць,

мацуюць розум,

спакой усталёўваюць,

льюць лагоду,

тугу праганяюць,

адводзяць смутак,

любоў абуджаюць,

спагаду шыраць,

людзей прыязняць,

даюць у малітвах чуласць,

духаў ліхіх выганяюць,

анёлаў на помач клічуць.

7

Псалом — гэта шчыт

супроць начных сурочлівых мрояў

i пострахаў,

супакаенне —

у рупеску дзённым,

падтрымка — у працы,

дарадца i радасць — юным,

старым — уцеха i песня,

жанчынам —

малітва набожная

i акраса,

мужчынам — апора трывалая

i падмога,

навук памнажэнне —

дарослым

i дзеткам малым — пачатак

усякай добрай навукі.

8

Псалом — суадзіны голас

усёй царквы Багаіснай,

ён упрыгожвае набажэнства

i аздабляе свята,

a ростыркі,

злыбеду,

варажнечу

дзеля ўсявышняга Бога

змірае.

Нават каменнае сэрца

псалом расчульвае i змякчае,

i слёзы з яго вытачае,

быццам ваду з крыніцы.

Псалом — песнаспеў анёльскі,

цімвян духоўны:

вучыць душу, а цела

вяселіць спевам.

9

Што ёсць высокае ў высачыні,

што для псалмоў

было б недасяжным?

Што ёсць глыбокае

ў глыбачыні,

што для псалмоў

засталося б схаваным?

Што ёсць далёкае ў далечыні,

пра што б у псалмах

не вялося гаворкі?

Псалмы жыватворыць хвала,

якая ўзыходзіць ад сэрца,

i поўніць Божая веліч,

якая пераўзыходзіць

усё, што ёсць.

10

У ix — справядлівасць

i чысціня

духа, душы i цела;

у ix — непахібная праўда

i навучанне праўдзе;

у ix — дасканалы розум

i ўсёабдымная мудрасць;

у ix — чалавекалюбства,

якому чужая ліслівасць

i незнаёмае запабяганне;

у ix — міласэрнасць,

што не вышуквае ўзнагароды,

a ўзнагароджвае шчодра;

у ix — дабрыня i шчырасць

i іншыя цноты,

што, быццам з крыніцы,

з ix вынікаюць

i не вычэрпваюцца ніколі.

11

У ix — вялікая таямніца

пра вечнаіснага Бога,

адзінага ў Тройцы,

пра ўцелясненне

Божага Сына Ісуса Хрыста,

пра яго цудадзейныя ўчынкі,

прыпавесці

i запаветы,

i пра пакутніцтва беспавіннае,

i пра смерць,

i пра ўваскрэсенне з мёртвых.

12

У ix — неўміручае спадзяванне

на перамогу над смерцю

i на паўстанне з мёртвых;

у ix — прадчуванне жыцця,

што не мае скону,

у ix — засцярога

прад страшным судом

i агнём апраметным;

у ix — адмыканне замкнёнага,

водшук схаванага

i патаемнага выяўленне.

Быццам вялікая скарбніца,

усё гэта мае

i зберагае ў сабе Псалтыр.

13

Ззажаючы на спажыткі

сабраныя ў гэтай кніжцы,

я, Францішак,

Скарынаў сын, у навуках

лекарскіх доктар,

родам з Полацка горада,

загадаў друкаваць

у горадзе Пражскім старым

Псалтыр

рускімі словамі

у мове славянскай:

для ўвасхвалення

i ўшаны Бога,

у Тройцы адзінага,

i прачыстай

Божае маці — Марыі,

i Божых святых, i ўсяго

нябеснага чыну;

а гэтаксама

для добрага ўжытку

i для карысці

людзей паспалітых,

з якімі

зрадніў мяне Бог міласцівы,

даўшы

мне нарадзіцца на свет

у гэтым народзе

i ў гэтай мове.

14

Псалтыр азначае снадзь,

якая нагадвае гуслі.

Сам цар i прарок абвяшчае

у сваім хваласпеве:

«Хваліце

Бога на гуслях i псалтыры!»

I дзеля гэтага цар Давыд

выбраў спаміж усёй

людской грамады чатырох

іярэяў вялікіх —

Асафа, Ямана,

Яфана i Ідыфуна,

паставіўшы ix,

каб ігралі

перад каўчэгам

Гасподняга запавета

i каб спявалі

ўвесь час псалмы,—

як сведчыць

першы Параліпаменон.

15

Аднак жа псалтыр ад гусляў

адрозніваецца заўважна:

гуслі маюць шмат струн,

псалтыр — толькі дзесяць.

«Хваліце Бога на псалтыры

дзесяціструнным!» —

гаворыцца ў хваласпеве.

Усталявана

гэта я снадзь была

Духам Святым на азнаку

Гасподняга дзесяціслоўя,

якое Майсею

запавядаў Гасподзь Бог

на Сінайскай гары

для нашага навучання:

каб мы,

калі спяваем псалмы

ці чытаем,

ці разважаем над імі —

заўсёды

мелі перад вачамі

дзесяцікротны Божы загад.

16

Хай будзе ведама,

што змясціў

я на баках

друкаваных старонак

таксама найменні раздзелаў

з другіх багаўгодных кніг,

каб кожны,

хто хоча пераканацца,

мог распазнаць,

што сведчаць

астатнія пісьмы святыя

адно пра адно

i разам

усе згаджаюцца з Псалтыром.

Таксама змясціў на баках,

ні ў чым

не рушачы Псалтыра самога,

словы, што простым людзям

незразумелыя будуць,

i растлумачыў ix моваю рускай.

I падзяліў я таксама

псалмы на вершы —

паводле таго, як дзеляць

у іншых мовах.

1

Біблія — слова,

узятае з грэцкай мовы,

І азначае,

калі яго перакласці: кніга.

Напрыклад, святы Мацвей

кнігаю радаводу

Ісуса Хрыста

пачынае Хрыстова Евангелле.

У ім

першы радок па-грэцку

так i чытаецца:

«Біблос генесеос Icy Хрысту».

2

Гэтая назва таксама

стасуецца да ўсяго

Святога Пісьма — да кніг,

якія змяшчае

у зборы сваім Стары

i Новы Закон:

праз вартасць,

ім уласцівую, i яна

сама набывае

адметную вартасць

i адмысловы сэнс.

3

Піша пра гэтую кнігу

евангеліст,

спадарожца Хрыстовы,

у сваім аб'яўленні:

«I бачыў

я ў правай руцэ ў Тагo,

Хто сядзіць на пасадзе,

кнігу,

напісаную знутры

i знадворку».

4

I праўда,

напісана гэтая кніга дваіста:

знутры для тых,

хто мае духоўныя вочы

i можа ўбачыць

вялікія Божыя таямніцы,

што запячатаны ў ёй.

Апостал Павел уражваецца:

«О, бяздонне

багацця i ведаў

i мудрасці Божай!

Як неспасціжны яго суды

i як неспаследны яго дарогі!»

5

Для ўсіх астатніх

напісана гэтая кніга знадворку,

каб не адны дактары

i людзі вучоныя

ў ёй разумеліся,

а каб усякі

зямны чалавек, што будзе

яе чытаць альбо слухаць —

добра

змог зразумець, што трэба

рабіць для збавення душы.

6

Сам Збаўца

сведчыць, гаворачы:

«Ойча,

Госпадзе неба й зямлі,

услаўляю цябе,

што гэта

схаваў ты

ад мудрых i ад разумных,

а дзецям малым адкрыў».

7

Адмыслова

пра гэтую кнігу піша

Грыгоры Вялікі,

настаўнік усечалавечы:

«Святое Пісанне

пераўзыходзіць

іншыя ўсе навукі,

бо пад звычайнымі словамі

зберагае

вялікія таямніцы».

8

Гэтая кніга

дзецям i простым людзям

навука,

а мудрацам i вучоным —

дык дзіваванне.

Яна, як рака цудадзейная,

адначасова

плыткая —

можна па ёй i дзіцяці брысці,

i незвычайна глыбокая —

слон плысці мусіць.

9

У гэтай кнізе

пачатак i завяршэнне

усёй чалавечай мудрасці:

Бог-уладар

у ёй адкрываецца

для спазнання,

i ўсе законы,

якімі людзі

у жыцці кіравацца мусяць,

напісаны ў ёй,

i ўсе лекі,

якія гояць душу

i ацаляюць цела,

у ёй сабраны.

10

Тут — філасофія,

што падымае

пытанне

i на пытанне шукае адказу:

як маеш

дзеля самога сябе

любіць Бога

i блізкага — дзеля Бога.

11

Тут — права i правіла

для ўсялякай

людской грамады i ўсялякай

людской сялібы,

каб людзі

якія ўваходзяць у грамаду

i насяляюць сялібу,

дбала

супольнаю згодаю,

вераю

i любоўю

дабро паспалітае памнажалі.

12

Сем вызваленых навук

тут маюць сваё карэнне

i ўвасабленне сваё,

i калі ты хочаш

валодаць граматыкай,

ці, папросту

кажучы, граматай,

каб адмыслова

умець чытаць,

гаварыць

i пісаць,—

спаткаеш

увогуле ў Бібліі ўсёй,

i ў Псалтыры прынамсі,

належныя ўзоры.

13

Калі ты хочаш

спаразумецца ў логіцы,

што навучае

адрозніваць праўду ад крыўды

пры дапамозе

доказаў i развагаў,

тады чытай

кнігу святога Іова

ў Законе Старым,

a ў Законе Новым —

пасланні

святога апостала Паўла.

14

Ну a калі

надумаешся практыкавацца

ў рыторыцы, што інакш

называецца красамоўства

i вучыць

прыгожа i складна

перад людзьмі прамаўляць,—

чытай

Саламонавы кнігі.

Разам

гэтыя тры навукі —

граматыка, логіка i рыторыка —

прыналежаць

да слоўных навук.

15

Калі ж вабіць

душу тваю музыка —

ці, інакш, пеўніца,

альбо гудзьба —

знойдзеш усцяж у кнізе

вялікае мноства

вершаў натхнёных

i песняў святых, якімі

усцешаны будзеш.

16

Калі ж у цябе

наўме арыфметыка,

каб навучыцца

хутка i непамыльна лічыць —

чытай

чацвертую кнігу Майсееву:

мае

яна адпаведную назву —

«Лічбы».

17

Калі даспадобы

тваім вачам

геаметрыя — ці навука,

якая інакш

называецца землямер'е,—

глядзі

кнігу Ісуса Навіна.

18

Калі ж займае твой розум

i вабіць

твой позірк звяздарства,

ці астраномія,—

у гэтай кнізе

знойдзеш багата

сведчанняў i назіранняў:

так, на пачатку кнігі Быцця

пішацца пра стварэнне

сонца,

месяца,

зорак,

a ў кнізе Ісуса Навіна

гаворыцца, як стаяла

сонца на месцы адным

нерухома

i не магла настаць ноч.

19

Натрапіш

у кнізе Царстваў

на роспаведзь, як адступіла

сонца па Божым загадзе

на колькі ўступцаў назад,

a ў Святым

Евангеллі знойдзеш звестку

пра новую зорку,

якая заззяла ярка,

калі нарадзіўся наш Збаўца

Ісус Хрыстос.

20

Далібог,

чытаючы гэтыя звесткі,

роспаведзі,

назіранні,

урэшце,

больш дзівавацца мусіш

моцы бязмернай Божай,

чым навучацца.

А гэта ў зборы —

сем вызваленых навук,

пра якія

я скоратку распавёў.

21

Калі ж маеш

ахвоту ўведаць

пра справы ваярскія

i волатаўскія ўчынкі —

чытай

Макавейскія кнігі

i кнігу Суддзяў:

у ix адшукаеш

выдатнейшае ваярства

i справядлівейшае валатоўства,

чым нават у «Троі»,

чым нават у «Александрыі».

22

Калі захочацца распазнаць,

што было на зямлі

у колішнія часы,

якія людзі жылі,

што рабілі,

што мелі мэтай —

чытай

кнігі летапісу «Параліпаменон».

У ix, пачынаючы ад Адама,

самага першага чалавека,

i завяршаючы Седэкіяй,

апошнім царом Іудзейскім,

распавядаецца —

род за родам —

пра чалавечы шлях.

23

Калі ж ты аматар вучонасці,

любіш мудрасць

i добрыя норавы паважаеш,

вазьмі,

разгарні

i чытай

кнігу Ісуса Сірахава

i «Прыпавесці» Саламона.

24

Але перш за ўсё

мы, хрысціяне, прагнем

справы збавення

i ставім навуку Хрыстову

вышэй за ўсё іншае,

ведаем бо,

што ўсе справы

i ўсе навукі,

якімі багаты свет,

немінуча

мінаюць

разам з уявай свету.

25

Чытайма ж, браты, заўсёды

Святое Евангелле

i пераймайма,

чытаючы, справы

нашага Збаўцы Ісуса Хрыста!

I гэтак, з яго дапамогай,

увойдзем

у вечнажывое жыццё

i ў Нябеснае Царства,

што ўгатавана

абранцам Божым.

1

Святы апостал Іакаў

піша ў сваім

саборным пасланні:

«Бярыце, браты, за прыклад

цярплівасці моцнай,

нястомнай працы

i мудрага вытрывання

прарокаў,

што прамаўлялі

імем Гасподнім.

Вы чулі, якія пакуты

зазнаў Іоў,

i бачылі тую адплату,

якую ўрэшце

займеў ён ад Госпада,—

бо Гасподзь

І шчодры, i міласэрны».

2

Апостал Хрыстовы,

гэтакім чынам,

згадвае чалавека,

імя якому Іоў,

згадвае годнасць ягоную,

святасць

i божлівую цярплівасць.

Каб вы змаглі

пра гэтага чалавека

уведаць усё —

як ён жыў,

што ён меў,

што казаў

i што думаў,

i як да канца

заставаўся адданы Богу,

i як у канцы

яго ўзнагародзіу Бог,—

маеце перад вачамі

кнігу Іова.

3

Ягоную годнасць

высноўваюць тыя

словы апостальскія,

што яго

атаясамляюць з прарокам.

Іоў

заўжды апладняў сваю мову

імем Гасподнім,

i звеставаў

аб паўстанні з мёртвых,

i гаварыў

пра іншыя Божыя таямніцы,

як самы сапраўдны прарок

i нават

ясней i напэўней

за іншых.

4

Святасць яго

увядомліваецца праз словы,

у якіх зазначае апостал:

«Вось мы ўраёўваем тых,

што трывалі».

Як золата

пералітоўваецца агнём,

каб стаць яшчэ залацейшым

i каб не мець

ніякай заганы ў сабе

i ніякай вады,—

гэтак i божыя людзі,

каб стаць святымі,

пералітоўваюцца агнём

вялікай пакуты.

Сам збаўца нам абвясціў:

«Райлівыя тыя, што плачуць,

бо ўцешаны будуць».

5

Цярплівасць святога Іова

выславіў яснамоўна

Іакаў, святы апостал,

сказаўшы:

«Вы чулі, якія пакуты

зазнаў Іоў!»

Дык вось, калі хочаш ведаць,

чаму ўзняло

няшчасце руку на Іова

i як ён трываў,—

чытай

гэтую кнігу.

6

Чытай —

i тады зразумееш,

чаму апостал

як прыклад

абраў Іова

ў сваім пасланні,

i зразумееш, чаму Гасподзь

нанава даў Іову

сваё баславенне

i ўсё, што ўзяў, удвая

вярнуў Іову.

I зразумееш яшчэ, што Бог,

калі не дарэшты

гневаецца на чалавека,

каго паніжае — узносіць

і цешыць,

каго карае.

7

У гэтай кнізе Гасподзь

адкрыў праз святога Іова

вялікія таямніцы.

Чытай —

i даведаешся, чаму

Гасподзь папускае,

каб немачы i напасці

мучылі добрых i праведных,

a благія

жылі ў здароўі i ў шчасці.

Убачыш у ёй,

што жыццё,

якім жывуць людзі

на гэтым свеце,

ад ix спаўна не залежыць,

канец жа

чакае i добрых людзей,

i благіх,

i праведнікаў, i ліхадзеяў.

8

У кнізе Іова

гаворыцца i пра тых,

што зневажаюць паніжаных,

крыўдзяць убогіх,

перад нямоглымі ганарацца,—

але Гасподзь

гэтакімі пагарджае.

Сустрэнеш у ёй i звесткі

пра дзівы ўсялякія,

што ўчыніў

Бог у істотах розных:

у дзікіх звярах,

у нябесных птушках

i ў рыбінах водных,—

i разам з тым тлумачэнне,

што азначае якое дзіва,

што таямніца якая кажа.

9

Як дзеліцца год на тыдні,

а тыдзень — на дні,

таксама

гэтая кніга

для лепшага разумення

дзеліцца на раздзелы

i дзеліцца кожны раздзел

на вершы.

Усякаму чалавеку трэба

з ёй дружбаваць,

бо яна — люстэрка

людскога жыцця

i душэўныя лекі,

уцеха — самотным,

знявераным — помач,

i асабліва

тым, каго немач точыць

i верад рушыць.

Яна — непадманлівая надзея

на вечнажывое жыццё

i паўстанне з мёртвых.

10

Таму,

ведаючы пра тое,

што найвышэйшая мудрасць

у разважанні пра смерць,

у спазнанні сябе самога

i ў памятанні наступнасці,

я, Францішак,

Скарынаў сын,

загадаў друкаваць

у старым Пражскім горадзе

кнігу святога Іова

на мове рускай:

Богу — для ўшаны

i людзям — для навучання.

1

Цар Саламон

за жыццё сваё напісаў

тры гэтыя кнігі:

«Прыпавесці»,

«Эклезіяст»,

«Песня Песняў».

Калі ён, да прыкладу,

выкладае

у «Прыпавесцях» навуку,

што прызначаецца моладзі,

бы асабіста

сына свайго навучае бацька,

то ў кнізе «Эклезіяст»,

ці па-руску «Саборнік»,

цар Саламок выкладае

навуку супольную людзям,

што дасягнулі

сталага ўзросту,

прыводзячы ім на памяць

клопаты,

злыбеды,

непамыслоты,

якімі засеяна часта-густа

поле жыцця людскога.

2

У самыя розныя рэчы,

заняткі i справы

на гэтым свеце

людзі ўкладаюць i думкі свае,

i душу сваю

i ў ix маюць

сялібу сваёй любові.

Адны — у вялікіх царствах

i ў валадарстве,

другія — у золаце

i ў багацці,

a трэція — у мудрасці

i ў навуцы.

3

Нехта —

у здароўі i ў прыгажосці,

i ў моцы цялеснай,

нехта — ў маёнтках

i ў статках жывёлы свойскай,

нехта — ў ядзе i ў пітве,

i ў любошчах каханкавых,

нехта яшчэ — у дзецях,

нехта — ў сябрах,

нехта — ў слугах,

альбо яшчэ ў нечым іншым.

4

Так, жывучы на свеце,

звязвае чалавек

сябе ніткамі захаплення

i ланцугамі подумак

i заўсёды

мае сабе ці якуюсьці рэч,

ці занятак,

ці справу, якую любіць

болей за ўсё астатняе

i пра якую

дбае найбольш.

5

Спазнаўшы i зразумеўшы

ўсе гэтыя рэчы,

заняткі,

справы,

прамудры цар Саламон

ix паказаў,

бы ў люстэрку ясным,

i, бы на судзе, азначыў

іхнюю сутнасць

у словах простых:

«Марнасць над марнасцю

i ўсё марнасць

i немарасць духа».

6

Можна па «Эклезіясце»

уведаць добра,

што кажа цар Саламон

у розных мясцінах кнігі

пра гэтакую любоў

i гэткія думкі людскія.

Вось ён выслоўлівае:

«Няма

нічога лепшага для чалавека

як есці i піць, i цешыць

сваю душу».

Ну а вось

ён пераконваецца

ў адваротным

i кажа: «Лепей

пайсці ў сялібу жалобы,

чым у сялібу гульбы».

7

На адной старонцы

спаткаеш развагу,

дзе цар Саламон

журботліва зазначае:

«Няма перавагі

у мудрага над неразумным,

бо ім абодвум

наканаваны адзін канец».

А на другой спаткаеш

гэтае самае, па-другому

сказанае:«Як мае

святло перавагу над цемраю,

гэтак мудры

мае суздром

перавагу над неразумным.

У мудрага вочы яго —

у галаве яго,

але ходзіць

у поцемках неразумны».

8

Пішацца ў «Эклезіясце»

таксама пра іншыя рэчы,

што супярэчаць адна адной

i адрозніваюцца між сабою,

як людзі адрозніваюцца,

бо адзін

хваліць i любіць адно,

a другі - другое

i трэцяе — трэці,

i кожны

думае пра сваё

i разважае па-свойму.

9

Але ва ўсіх

памкненнях i захапленнях,

i думках людскіх выяўляе

«Эклезіяст» неразумнасць,

марнасць i паражнечу

i тлум душы,

каб урэшце

выявіць розум думкі сваёй

i прамовіць:

«Канец гаворкі

ўсе разам паслухайце:

бойся Бога i спраўджвай

запаведзі Яго, бо ўсё

у гэтым для чалавека».

10

Не аднаму каму-небудзь

напісана гэтая кніга,

a ўсёй грамадзе чалавечай,

альбо сабору,

i ўвасабляецца ў ёй жыццё,

думкі

i справы не аднаго

асобнага чалавека,

a ўсёй грамады, таму

яна i мае такое найменне —

«Саборнік».

1

Трэцяя кніга

прамудрага Саламона,

Давыдава сына,

Ізраільскага цара:

па-габрайску

яна называецца «Сіра Сірым»,

па-латыні —

«Канцікум Канцікорум»,

і «Песня Песняў»—

па-руску.

2

Як сведчаць Майсеевы кнігі:

ёсць

не толькі святое,

але святое святых,

што Богам

вылучана з астатніх

з'яваў святых,—

так з астатніх

святых песнаспеваў i песняў

вылучана вось гэта

песня, i нездарма

яна называецца

«Песня Песняў».

3

Можам

па ёй зразумець выразна,

якою вялікаю ласкай

i невыказнай любоўю

поўніцца Бог да нас —

грэшных,

несамавітых,

зямных людзей.

Ён не адрокся,

не адвярнуўся,

не ўзганарыўся,

але сышоў

З найвышняга трону свайго

на зямлю, каб мы

былі разам з ім заўсёды.

4

Так сыдзе —

як да каханкі сваёй каханак

i як да нявесты сваёй жаніх

да сваёй царквы

Гасподзь наш Icyc Хрыстос,

калі прыме

ад маці сваёй — Прачыстай

Дзевы Марыі —

уцелясненне.

5

Як са сваёй дружынай

жаніх —

Сын Божы

з апосталамі сваімі

трыццаць гадоў

i паўчвэрці года

з царквой хрысціянскаю i з яе

абранцамі дзейсніў

духоўны шлюб,

жывячы ix запаветным словам

дабраславенства свайго

i нябесным хлебам

цела свайго, а таксама

поячы ix віном

любові сваёй

i нявіннай крывёю

Новага Запавету.

6

Яе ён праліў, каб свет

уратаваць ад згубы,

i ў час,

калі ён працяты цвікамі,

вісеў на крыжы,— тады

здзейсніўся гэты шлюб,

i там

ён павянчаўся

з царквою сваёй.

«Збылося!» —

засведчыў Icyc Хрыстос

i свой дух аддаў

у рукі Госпаду Богу —

свайму Айцу.

7

Як у вясельным шлюбе

удзельнічаюць адразу

розныя людзі:

па-першае — сам жаніх,

па-другое — нявеста,

па-трэцяе —

жаніховыя дружбакі,

па-чацвертае —

дружкі нявесты,

гэтак i тут, у кнізе,

супольнічаюць між сабою

чатыры

розныя галасы:

чырвоным пісьмом

аздоблена ix размова.

8

Першы голас

належыць Хрысту-жаніху,

другі -

царкве хрысціянскай,

яго нявесце,

трэці — апосталам,

што складаюць

яго дружыну,

чацверты —

дзецям царквы хрысціянскай

а ix

увасабляюць дзяўчаты.

9

Апроч таго,

чуецца тут

яшчэ пяты голас,

i гэта голас

пыхлівай гурмы габрайскай:

яны праз няверу сваю

не прыйшлі на шлюб

i праз няверу не прынялі

Закону Хрыстовага.

10

Кажа пра гэта

сам Збаўца

i піша святы Мацвей

у сваім Евангеллі:

«Царства нябеснае

падобнае да цара,

што справіў

вясельнае свята сыну свайму

i паслаў

слугаў сваіх, каб тыя

паклікалі на вяселле

запрошаных —

i не хацелі, аднак, прыйсці».

Пра шлюб,

пра які цяпер сведчыць

Евангелле яснаслоўна,

як бачым,

за многа вякоў да таго

Духам Святым пасведчыў

цар Саламон.

11

Як з рабра Адама,

што соладка спаў у раі,

была

створана Ева — маці

ўсяго чалавечага роду,

гэтак з рабра

Божага Сына,

распнутага на крыжы, была

створана Богам

царква Хрыстова —

маці ўсіх хрысціян.

12

I як, нараджаючыся, прымаем

ад першай маці

i кроў, i цела,

гэтак ад нашай маці другой —

ад царквы Хрыстовай,—

хрысцячыся, прымаем

надзею,

веру,

любоў.

13

I як мы па плоці сыны

Адамавы,

гэтак па духу —

сыны Хрыстовы.

Слушна

у «Песні Песняў»

Хрыстос імянуецца жаніхом

i каханым,

i гэтак жа слушна

каханаю i нявестай

найменавана святая царква.

14

Прарочыў

цар Саламон

пра Божага Сына

да нараджэння Божага Сына,

i пра любоў,

якую ён меў да царквы

i яе абранцаў,

кажучы

прыпавесць пра жаніха

i нявесту,

што неспатольна

гутараць пра любоў.

15

«Песняю Песняў»

выказаў цар Саламон

нам сваю навуку

i выснаваў свой запавет:

калі хочам

Божую ласку займець,

дык мусім

Госпада Бога

i блізкага чалавека

моцай усёю сваёю

любіць.

1

Асірскае царства

ўтварылася неўзабаве

пасля патопу

ад Веля-цара: ён быў

сынам таго Німрода, якога

згадвае

першая кніга Параліпаменон:

«На зямлі

ён пачаў быць дужы».

У сваю чаргу Нін —

Веляў сын — заснаваў

там горад вялікі,

які назваў

імем сваім — Нініва.

2

У горадзе тым царавалі

тысячу трыста гадоў

трыццаць i сем цароў:

спаміж ix

апошнім царом быў

Сарданапал — яго

забіў ваявода мідыйскі Арба

i далучыў

да Мідыйскага царства

Асірскае.

3

Потым цар Kip,

што ўзышоў

на трон персідскага царства,

адолеў мідыйцаў

i стаў уладарыць

над Мідыяй, а таксама

над Вавілонам —

бо Дарый-цар,

дзядзька яго, перад тым

забіў цара вавілонскага

Валтасара.

Тут след зазначыць,

што Валтасаравым бацькам

быў

той самы Наўхаданосар,

які зруйнаваў

горад Ерусалім i ў палон

узяў цара Іўдзейскага

Седэкію.

4

У першы год

свайго царавання Kip

выпусціў з вавілонскай няволі

усіх габраяў:

яны прабылі ў ёй —

як правяшчаў

прарок Ерамія —

семдзесят год.

I загадаў ім цар Kip

зварачацца

дадому, у Ерусалім, i там

нанава будаваць

разбураны храм Гасподні,

i ўсё начынне,

якое Наўхаданосар

забраў з таго храма,

аддаў ім назад.

5

Пасля Kipa

стаў цараваць яго сын Камбіз,

якому, калі ўскладалі карону,

далі імя знакамітае

Наўхаданосар,

што азначае

на мове халдзейскай:

«Набу, абарані карону».

Ён захацеў быць

не толькі царом,

a i Богам,

як пішацца пра яго

ў гэтай кнізе.

I дзеля гэтага ён паслаў

з войскам агромністым

Алаферна,

свайго ваяводу,

каб той пад уладу яго падбіў

усе зямныя краіны.

6

Аднак іудзеі,

не пажадаўшы

яму падначаліцца,

пачалі

супроцьнічаць i збірацца

для абароны.

Тады Алаферн,

угневаны,

увайшоў

у іхнія межы i перш за ўсё

аблогаю аблажыў

Вецілую-горад.

7

Калі яго жыхары

пачалі знемагаць ад смагі,

з гэтага горада выйшла

Юдзіф-удава

i ўвайшла

у стойбішча Алаферна,

i павяла з ім гаворку,

дзівячы Алаферна

сваёй прыгажосцю i розумам,

i была

з ім у яго будане,

i ўначы,

калі ён заснуў,

адсекла

яму галаву.

Вось так

выбавіла Юдзіф

Ізраільскі люд

ад рукі Алаферна.

8

З тае прычыны

Наўхаданосар,

альбо Камбіз —

а Ездра яго называе

у кнігах сваіх Артаксеркс,—

загадаў,

каб габраі не будавалі

Гасподняга храму ў Ерусаліме.

Усё гэта,

пра што я тут распавёў,

адбывалася да нараджэння

нашага Збаўцы Ісуса Хрыста

ад Прачыстай Дзевы Марыі

за пяцьсот трыццаць дзевяць

гадоў.

9

На ўсяземным

саборы ў Нікеі

святымі айцамі

дазволена кніга Юдзіф

для чытання нароўні

з іншымі

святапісьмоўнымі кнігамі,

каб,

мы, як люстэрка, мелі

перад вачамі прыклад

гэтай найслаўнай жанчыны,

i ў добрых справах

ды ў любасці да айчыны

упадабняліся ёй,

i ніякай працы

i скарбаў ніякіх не шкадавалі

для паспалітай карысці

i для айчыны сваёй.

10

Як звяры,

што блукаюць у пушчы,

ад нараджэння

ведаюць сховы свае,

як птушкі,

што лётаюць у паветры,

помняць

гнёзды свае,

як рыбы,

што плаваюць у моры i ў рэках,

чуюць

віры свае

i як пчолы

бароняць вуллі свае —

гэтак i людзі

да месца, дзе нарадзіліся

i ўзгадаваны ў Бозе,

вялікую ласку маюць.

11

Таму i Юдзіф,

любячы край, дзе калісьці

на свет нарадзілася,

не шкадавала

самое сябе, каб адвесці

ад краю айчыннага небяспеку.

Але Гасподзь,

зважаючы на памысны

намер Юдзіфы,

памог ёй перамагчы

непераможнага між людзей.

12

Належыць

таксама ведаць,

што кніга Юдзіф,

як Данііла-прарока кніга

i кнігі Ездры,

першапачаткова была

напісана на халдзейскай

мове, але габрайскім

пісьмом.