Проста фантастыка

Яны ёсць!

Гэй, хлапчук, ты мо касмалётчык? Нядаўна выпусціўся, так? Не жадаеш са мной выпіць? Вазьмі вось, налі сабе гэтай марсіянскай барматухі. Мне не шкада. Вось так. Добра. Паслухай старога касмічнага ваўка. Табе ж карысць будзе. Вось што я табе распавяду.

Колькі мы ўжо лётаем? Гадоў дзвесце. Ды пачакай ты. Я кажу не пра нас з табой, а пра чалавецтва ў цэлым. Ну, дык вось, дзесьці каля двухсот чатырнаццаці гадоў атрымліваецца. Гэта калі браць адлік ад шэсцьдзесят першага. Ну, памятаеш? Ракеты, Гагарын, і ўсё такое. Але галоўнае не гэта. Галоўнае… э-э-э, гэта я аб чым? А, прыгадаў! Галоўнае тое, чаго мы за гэты час дамагліся. О, а мы дамагліся шмат чаго. Ды, не мы з табой, дурыла — чалавецтва! Гэта і міжзоркавыя пералёты. І калоніі на далёкіх планетах. Ды што там казаць, Альфа Цэнтаўра, Сірыус, усё гэта даўно зоркі Унутранай Сферы. Хоць зусім нядаўна — а я чытаў гістарычныя кніжкі — людзі марылі толькі дабрацца туды. Мы адляцелі на сотні, на тысячы светлавых год ад Зямлі. І што мы там знайшлі? Планеты, кажаш? Зоркі? Не-е-е. Нічога мы не знайшлі. Я маю на ўвазе ніякіх слядоў, ніякіх прыкмет разумнага жыцця. Так, сотні планет падобных да Зямлі, мы безумоўна знайшлі. А на некаторых нават і зародкі жыцця ёсць. Але розуму няма. Зусім. Ты ўяўляеш? Тысячы радыётэлескопаў скануюць глыбіні космасу. Сотні даследчых зондаў пасланы ў самыя далёкія куткі нашай галактыкі. Кожны год здзяйсняецца дзясяткі звышдалёкіх рэйдаў глыбіннай выведкі. І нічога. Увогуле, нічога. Дзвесце гадоў у космасе і ніводнага кантакту. Ніводнага, хоць бы ўскоснага сведчання пра існаванне іншых разумных істот. Ведаеш, ствараецца такое ўражанне, што мы адны ў сусвеце. Што акрамя нас тут нікога няма. Зусім нікога…

Але гэта не так! Я ў гэта ня веру. І ведаеш, чаму? Я сам іх бачыў. Не верыш. Налівай яшчэ. Афіцыянт, нам яшчэ бутэлечку гэтага пойла.

Я быў глыбінным выведнікам. Ды стой ты, пачакай смяяцца. Ты, напэўна, думаеш, што глыбінныя выведнікі толькі казкі ўмеюць распавядаць? Нажаруцца, і давай трызніць пра блукаючыя планеты. Пра могільнікі іншапланетных караблёў. Пра сустрэчы з зялёненькімі чалавечкамі. Так? А вось і не. Я не такі. Усё, што я табе распавяду, было насамрэч.

І было гэта ў адным глыбінным рэйдзе. У апошнім маім глыбінным рэйдзе. Курс трымалі да цэнтра галактыкі. Большая шчыльнасць зорак. Большая верагоднасць каго-небудзь сустрэць. Прынамсі, мы так думалі. Сотні дзве скокаў зрабілі і наткнуліся на планетарную сістэму. Невялікі такі чырвоны карлік. Дзесьці 0,6-0,7 санлайтаў. Чаго, чаго? Санлайтаў кажу. Гэта свяцільнасць зоркі па старой амерыканскай класіфікацыі. Адносна свяцільнасці Сонца. Дурыла ты не вучаная, а яшчэ касмалётчык. Лепш налі мне яшчэ.

Ну дык вось, у поясе жыцця ў таго карліка толькі адна планета. Але і тая, голы камень, ды і толькі. Атмасфера разраджана, паверхня пакрыта кратарамі. Ты Месяц бачыў? Вось і там тое ж самае, толькі памеры разы ў два большыя. Лавіць няма чаго, але інструкцыя глыбіннай выведкі прадпісвае абавязковую пасадку на ўсе планеты ў поясе жыцця. Што? Ты не ведаеш, што такое пояс жыцця? Чаму вас у вашых акадэміях толькі вучаць? Пояс жыцця — гэта такая вобласць поруч зоркі, у якой, ну, у вобласьці той, а не ў зорцы, створаны аптымальныя ўмовы для ўзнікнення і развіцця бялковай формы жыцця. Вось. Гэта значыць нашай з табой формы жыцця. Натуральна, гэты панятак не датычыцца небялковых формаў, але праўду кажучы мне з такімі сутыкацца не прыходзілася. Але не ў тым справа. Справа ў тым, што селі мы на гэтую планетку, і пачалі выведку. Хе, вось ужо і вершамі загаварыў. Налівай яшчэ.

Не, вядома, глыбінная выведка не толькі пошукам жыцця і розуму ў галактыцы займаецца. Мы бо не дармаеды якія-небудзь. Мы і планеты для далейшай каланізацыі падшукваем. І аналіз рэсурсаёмістасці праводзім. Руды, металы, мінералы. Увогуле, займаемся карыснай справай, а не толькі за зялёнымі чалавечкамі ганяемся. Як некаторыя пра нас думаюць. Таму нашая высадка на такую бесперспектыўную ў плане жыцця планету як той голы касмічны камень, была ўсёткі не марнай справай.

Яшчэ з арбіты запрыкмецілі мы кратар, багаты рудой. Туды і селі. Выслалі групу для ўзяцця спроб грунта. У яе ўваходзіў і я. Разбрыліся мы па тым кратары. А сувязь лайновая. Ці то магнітная анамалія, ці то яшчэ што. Халера яе ведае. Увогуле, у слухаўках толькі шыпенне і трэск. Таму мы імкнуліся трымаць адзін аднаго ў межах простай бачнасці. Але я, дурны, захапіўся. Знайшоў цікавы абразчык. За ім яшчэ адзін. Прайшоў яшчэ трохі і не заўважыў, як згубіўся. А калі заўважыў, то не моцна знерваваўся. Кірунак да карабля я ведаў. Ды і знікнуць у абмежаванай кратарам прасторы складана. Калі трэба, мяне б хутка знайшлі. Аўтаномнасці скафандра хапала на некалькі сутак.

Карацей, іду я сабе далей, толькі пад ногі гляджу. А там усё цікавей і цікавей. Спачатку трапляліся каменьчыкі з украпваннямі. Потым кавалкі руды ў чыстым выглядзе, што само па сабе вялікая рэдкасць. І, нарэшце, здаравенны такі камень, увесь з найчысцейшай і самай якаснай руды. Я зусім пільнасць страціў і не гледзячы панёсся да гэтага каменя. А дарма. Проста перад ім была роўная пляцоўка. Я спачатку падумаў, што каменнае плато. Але потым, калі нага пачала правальвацца, не знаходзячы апоры, зразумеў, што гэта пыльная яма. Ведаеш, такія паглыбленні запоўненыя пылам часта сустракаюцца на планетах без атмасферы і з малой гравітацыяй. З выгляду звычайная роўная паверхня. І па колеры нічым не адрозніваецца ад іншых участкаў. Але ступіш і адразу па грудзі ў пыл правальваешся. І затым яна, халера гэткая, цябе павольна далей засмоктвае. Як зыбкія пяскі на Зямлі. Чуў пра такія? Я спачатку боўтацца спрабаваў. Ды куды там. Яшчэ мацней цягнуць стала. Тады я супакоіўся. Зразумеў, што канец надышоў. Загубіла мяне мая цікаўнасць. Вядома, скафандр падоўжыць мне жыццё. І ёсць верагоднасць, што мяне знойдуць. Але калі яма глыбокая, то ляжаць мне на яе дне да сканчэння часоў. Ніякія геарадары не дапамогуць.

Увогуле, змірыўся я са сваім сумным лёсам, амаль з галавой у пыл сышоў. І тут адчуваю, што нейкая сіла пачала мяне з пылу выцягваць. Стаў я пакрысе выбірацца з ямы. Высунуўся спачатку па грудзі, потым па пояс. А затым, калі ў пыле заставаліся толькі ногі, гэта сіла ўзяла і шпурнула мяне на бліжэйшы камень. Цвёрды камень. Я ад удару на імгненне прытомнасць страціў. Калі ачуняў, паматаў галавой і краем вока заўважыў нейкі бляск. Выбліск. А затым іскру, што ўздымалася вертыкальна ўгару. У неба. Можа, гэта мне ўсё і падалося. Можа, гэта ў мяне ў самога зоркі ў вачах заскакалі. Як гэта часам пасля ўдару бывае. Але я чамусці не сумняваюся, што гэта былі яны. Яны дапамаглі мне выбрацца, а затым зляцелі.

Калі вярнуўся да сваіх, я нічога ім не стаў расказваць. Толькі паказаў камяні. І ўсё. Ды яны і нічога не заўважылі. Вельмі перспектыўнай сталася планета. А потым і мы паляцелі. Больш я ўжо не лётаў. Стары стаў. А на той планеце цяпер быццам бы перапрацоўчы завод пабудавалі.

Пра той выпадак я нікому не распавядаў. Не ведаю чаму. Можа таму, што сам не да канца ўпэўнены… Не, я сапраўды ведаю, што яны ёсць. Іх проста не можа не быць. Як не можа ў полі быць толькі аднаго каласка. Ты ж касмалётчык, можа табе прыйдзецца з імі сустрэцца. Успомніш тады старога выведніка.

Што? Ты не касмалётчык? Куртку ў знаёмага ўзяў. І хто ты тады? Журналіст! Гора мне! Яшчэ адзін артыкул пра звар’яцелых глыбінных выведнікаў і сустрэчах з зялёнымі чалавечкамі. Правальвай! Бачыць цябе не хачу! Афіцыянт! Яшчэ бутэльку.