З кнігі “Гуманныя вершы” 1939 (1923—1937)

ГВАЛТОЎНЫЯ ГАДЗІНЫ


Адышлі ўсе.

Сканала доння Антоння, заўсёды сіпатая, пякла яна танны хлеб у сялібе.

Сканаў айцец Сант’яга, яму даспадобы было здароўканне хлапчукоў і дзяўчатак, і ўсім ім адказваў аднолькава: “Дзень добры, Хасэ! Дзень добры, Марыя!”

Адышла Карлота, маладзенькая ды русявая, пакінуўшы немаўлятка грудное, сынок на дзевяты дзень пайшоў за матуляй.

Не стала цёткі Альбіны, яна спявала пра набыць у часе мінулым, пакуль у пакойчыку абшывала Ісідору, найгоднейшую жанчыну, што слугавала служанкай.

Сканаў аднавокі дзядок, імя якога не помню, але ён уранку драмаў на сонцы, седзячы на ганку бляхара, што на рагу.

Акалеў Раё[31], сабака ўзросту майго маленства, і невядома, хто прыстрэліў яго.

Сканаў Лукас, мой швагра, падпасваны спачынам, яго прыгадваю я, калі дождж ідзе, але нікога няма ў маім вопыту.

Адышлі, быццам зброя мая, маці, як мой кулак, сястра, як акрываўлены орган мой, брат, усе яны сумнай самотаю звязаныя, усе яны ў жніўні розных гадоў.

Сканаў музыка Мэндэс, высокі дзядзыса, ён піў як не ў сябе ды граў на кларнеце такаты меланхалічныя, пад мелодыю засыналі куры квартала задоўга да заходу сонца.

Адышла мая неўміручасць, і я сяджу ля яе з запаленай свечкай.


НАЙЦЯЖЭЙШЫ МОМАНТ МАЙГО ЖЫЦЦЯ


Казаў адзін чалавек:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця настаў на Марнскай бітве, калі мяне параніла ў грудзі.

Другі чалавек казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця пад час падводнага землятрусу на Іака-Гаме, пад паветкаю крамы, дзе гандлявалі фарбамі, цудам уратаваўся.

Трэці чалавек казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця настае, калі сплю ўдзень.

Іншы казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця прыйшоў з вялікай самотай.

Той казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця наведаў мяне ў адной турме Перу.

I нехта яшчэ казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця страсянуў мяне, калі ўпершыню ўгледзеў бацьку майго ў профіль.

I апошні казаў:

— Найцяжэйшы момант майго жыцця — наперадзе.


***


— Анікога жывога ў хаце, — кажаш, — усе пайшлі. Зала, спальня, пацё пусцеюць пустэчай. Аніхто не застаўся, бо з’ехалі ўсе адсюль.

I я адказваю: — Калі нехта з’язджае, нехта застаецца. Там, дзе прайшоў чалавек, ужо самоты няма. Толькі пачалавечы самотнае месца тое, праз якое чалавек не прайшоў. Новыя хаты бязлюднейшыя, чым старыя, бо сцены іхнія з камення ці з сталі, але ж не з чалавека. Хата прыходзіць на гэты свет не тады, калі скончылі яе будаваць, а калі жыць пачалі. Хата жывая адно што чалавекам, таксама як дамавіна. Таму да неверагоднасці падобныя хата і дамавіна. Толькі што хата жывіцца чалавечым жыццём, пакуль дамавіна — чалавечаю смерцю. Таму першая стаіць, а тым часам гэная ляжыць ніцма.

Усе пакінулі хату, праўда, але ўсе засталіся ў ей, і гэта праўда таксама. I не іхні ўспамін застаецца, а самі яны.

Апрача, не проста ў хаце застацца, а па-ранейшаму жыць у пакоях. Клопат, абавязкі, варункі з хаты з’ехалі цягніком, самалётам, ці конна, ці пехатою, ці поўзма. Застаецца ў хаце орган, агент у стане герундыя і кола. Крокі з хаты пайшлі, як пацалункі, выбачэнні, злачынства. Засталіся ў хаце нага, вусны, вочы, сэрца. Адпрэчанкі і сцверджанні, дабро і зло зніклі. У хаце застаўся віноўца ўчынкаў.


***

Нарэшце, без добрага вечнага паху,

без яго,

без меланхоліі чыста прыватнай,

лёгка выгодзе маёй ахінацца,

звычкам у клетках сваіх зачыняцца.

О, як пазморшчылася пачуццё!

О, стрэмка думкі ў пазногці!

Шурпатая, белая, як трапяткі нектар,

мая асалода прыпадае на пятніцу,

ды сум мой — са злосці і скрухі,

і ля яго пясчанага краю, без болю,

акружае мяне зморшчанае пачуццё.

Зладзюгі золата, срэбра ахвяры:

золата, што я пакраў у маіх ахвяраў,

ад багацця забуду!

Срэбра, якое пакраў я маім зладзюгам,

забуду ад беднасці!

Сістэма гнюсная, клімат у імя нябёсаў,

бронхаў і цяснін,

якія ж вялікія грошы каштуе беднасць...


АНЁЛЬСКАЕ ВІТАННЕ

У блізкасці да пальмы славянін,

да сонца ў профіль стрыманы германец,

бясконцы англічанін, у спатканні

з смаўжом француз, наўмысна італьянец,

на ўзвеях скандынаў, як вол упарты,

гішпанец, так трымаюцца нябёсы

вятрамі над зямлёю, так знаходзіць

мяжу пляча шалёны пацалунак.

Адно паказваеш ты, бальшавік,

пакуль яшчэ ўздымацца могуць грудзі,

агульнасць рыс,

жэст мужаў,

бацькаў твар

і ногі палюбоўніка,

а скура

ў цябе, нібыта голас тэлефонны,

душа перпендыкулярна

маёй душы,

а локці праведніка,

ўсмешка,

як пашпарт незапоўнены.

Пра чалавека дбаў ці ў перапынках,

збіваючыся ўздоўж сваёй жа смерці

і ўшыркі ад абдымкаў дужых, бачыў,

як з асалодай потым еў ты, бачыў,

трава з тваіх назоўнікаў расла.

Хацеў бы дактрынальнае цяпло

тваё адчуць у злітках і палосах,

глядзець на нас твой спосаб асаблівы,

металургічныя, магічна тыя

твае з жыцця зынакшанага крокі.

Прымаю гэту слабасць, бальшавік,

дзе радавод звярыны з пахам долу,

кажу: законны сын дабра і злосці,

які з пыхлівасці жыве, каб слухаць,

як постаці твае шкадуюць, пэўна,

бо невядома, ў кім

спазняюся штодня,

у кім маўчу я, пазіраю скоса.


ЗЯМЛЯ

З эфектам сусветнай зацепленай свечкі

і плоці трапёткай, няўрымснасці даўняй

аруць аратаі насустрач туману

цяжкабародыя

і чуюць зямлю і чаканне даліны.

Выказваюць тое,

што ў голаў прыходзіць,

ідэямі дзеляцца і распіваюць

бутэльку, што ордэн свой даў рытуалу,

пад засенню дрэва, гаворачы

пра натарыяльныя акты, пра ветах,

ды рэкі людскія (Бязмежжа! Бязмежжа!).

I немая сіла

гарыць, як ажына,

і крокі што дрэвы,

і жэсты што дрэвы,

і сказы што дрэвы,

а кожнае слова — галінка.

З пляча да рукі ціхі струмант квітнее,

нібы да нябёс,

ад калень да падэшвы,

і ўзрушаныя,

і

ашалелыя ад нястачаў,

ад чарапоў старадаўніх,

істужкамі высяць свае недахопы,

рахманасць,

чырвоныя, сумныя жылы.

I рукі, і ногі, і тулава маюць,

і порткі адны, і прыдатныя пальцы,

каб есці, і апрануліся вышынёю,

памылі свой твар галубінаю ласкай.

I так аратаі, людзі

гадамі жывуць, поўнымі небяспекі,

вітаць падарожнага лоб уздымаюць;

не маюць гадзіннікаў, тым не выхваляюцца,

што дыхаюць, і, нарэшце, кажуць:

Ану іх, курваў, Луіса Табоаду, ангельцаў:

ану іх, ану іх, ану іх!


***

Нядзеля была на светлых вушах асялка,

майго перуанскага восліка ў Перу (за сум даруйце).

Ды сёння ўжо адзінаццаць гадзін уласнага вопыту,

вопыту аднавокаму, што ў грудзёх,

аслінага руху самотнага, што ў душы,

адзінай бяды, што ўва мне.

Бачу гэтак зямлі мае карцінныя горы,

дзе багата аслоў, сыноў асловых

і іхніх бацькоў яўна,

якія паданнямі скрашваюць

горы суму да даляглядаў.

Меч трымае помнік Вальтэру,

доле глядзіць з-пад плашча,

ды мяне працінае сонца, і нават зубы

ачышчаюцца быццам.

Тады сніцца каменне

зялёнае, семнаццатае,

што я прыгадаў,

як і гукі гадоў, шэпт іголкі ў руцэ,

дождж і сонца ў Еўропе, і як кашляю я! як жыву!

як ажно баляць валасы,

покуль ідуць тыдні — стагоддзі!

I як некуды паварочваецца мой цыкл мікробны,

маё ўчасанне трапёткае, патрыятычнае.


***

Беспрацоўны

на камянях стаіць,

ашалелы, зорны,

на беразе Сены турботнае.

Тады ўзрастае з ракі свядомасць,

як тая кветка з драпінамі ненажэрнага дрэва:

з ракі ўздымаецца і ападае горад,

створаны ваўкамі ў абдымках.

Беспрацоўны бачыць, як рушыць горад

манументальны, зносячы пост ягоны

на галаве акруглай,

на грудзях чыстыя вошы жывуць,

а ніжэй —

ціхі гук ныркаў ягоных,

што маўчаць, вагаюцца,

і ніжэй,

яшчэ ніжэй —

паперка, цвік і запалка...

Гэта ён стаіць, дужы,

хто працаваў да поту звонку,

а цяпер пацее ў сябе,

быццам секрэцыя адхіленае крыві!

Ён сталь варыў на гарматы і ведае,

колькі звярыных лапаў у сталі,

ён ткач і ведае добра свае жылы-ніты,

ён цясляр пірамідаў,

будаўнік, што спускаецца з калонаў

ціхіх, з паражэнняў трыумфальных,

асоба ў стачцы трыццаці мільёнаў стачачнікаў,

які з натоўпам ішоў,

і крок які адбіўся на падэшвах ягоных,

і як выпростваецца ён ад песні да песні,

калі струмант не мае працы!

Якая думка балючая хаваецца ў ягоных сківіцах!

Руда таксама полымна не працуе,

не аддаецца насенне злучэнню з паветрам,

і нафта ў трубах доўгіх маўчыць,

жывым апострафам святло спынілася,

і не растуць лаўры,

вада стаіць як чалавек,

і нават зямля не кратаецца, стачкай здзіўленая,

а жылы натужыліся ўжо на скок,

сотні крокаў яднаюць трансмісіі,

ажно рыпяць шчыкалаткі,

бурчыць за спіной нецярпліва гадзіннік,

і адчувае спадар-чалавек, што глытае

тое, чаго не стае таварышам,

і хлеб адчувае не тую сліну,

чуючы, адчуваючы мноства лёсаў,

як б’е маланка

сілай безгаловаю ў галаву!

I што яны ўнізе робяць тады, божухна,

яшчэ ніжэй, таварышы,

паперка, цвік, запалка,

і ціхі гук, і за бацьку вошына!


***

Мяркуючы халодным розумам суддзі,

што чалавек кашляе ў маркоце, але

адчувае ўцеху ў чырвоных грудзях,

што ён адно робіць, сябе складае

з дзён,

што ён змрочны сысун, які сябе прычэсвае...

Мяркуючы,

што з працы бярэ чалавек пачатак,

начальства гудзе, дык гудзе падначалены,

што дыяграма часу

не што іншае,

як дыяграма спрадвечная ў медалях ягоных,

і ледзьве расплюшчыў вочы, вывучаў

з глыбіні стагоддзяў

галодную формулу масаў...

Цямячы няцяжка,

што падчас чалавек задумваецца,

быццам бы плакаць хоча

і, абавязкам прывязаны да напругі рэчаў,

робіцца столярам добрым, пацее, забівае

ды потым пяе, палуднавае, зашпільвае гузікі...

Мяркуючы таксама,

што чалавек сапраўды жывёліна,

аднак, валячыся,

адбівае свой сум ува мне...

Разглядаючы ўрэшце

бедны пакой ягоны і прыбіральню,

адчай сцірае яго ў канцы палахлівага дня...

Разумеючы,

што ён ведае: яго я люблю,

на яго пяшчотна злуюся і, зрэшты,

стаўлюся абыякава...

Улічваючы ягоныя агульныя дакументы.

і разглядаючы праз павелічальнае шкло даведку

пра тое, што ён нарадзіўся маленькі...

Клічу яго,

ён прыходзіць,

і абдымаю яго я ўзрушана.

А што! Узрушана... Узрушана...


***

А сёння я хацеў бы шчасця,

да шчасця мець пытанняў безліч,

пакойчык адчыніць з імпэтам, як вар’ят,

і ўзняць нарэшце голас

з маім даверам лёткім,

адно каб бачыць, а ці хочуць

маю спантанную пазіцыю ўведаць

і ўголас казаць,

чаму вы гэтак мне душу аддаяцё.

Бо шчасця існага хацеў бы,

шчырэць без кія сведкаю пакоры,

як чорны асёл.

Як і пачуцці свету,

песні ўмоўнага ладу,

аловак, згублены ўва мне

і мілыя органы плачу.

Разумны браце мой, таварышу,

бацька вялікасці, смяротны сыне,

сябра і спірко, вялікі дакумент Дарвіна,

Дык а якой гадзіне прыйдзеш з маім партрэтам?

У часе ўцехі і ў смяротнай апранасе?

А ці раней? З упартасцю, з імпэтам?

Пад час спагады, таварышу,

свой чалавеча, які адпрэчвае і назірае,

суседзе,

у якім уздымаецца і спадае

мая вялікая, натуральная,

без ніткі фальшу надзея...


ВЯСНА ЎЗГОРКАВАТАЯ

Гэтым разам, з імпэтам цягнучы беднасць

напярэймы маім паляўнічым скураным нагавіцам,

параўноўвае рух свой з маім спатыканнем удалым

вясна дакладная, як выдзеўб грыфа.

Я страціў яе, нібы тканіну майго мантычання,

я прайграў яе, хоць ашалеў ад воплескаў,

нарэшце тэрмометр-чарвяк паставілі мне,

ён намацвае немач маю дзень пры дні,

а чакаў я вясну, як пошапт цвыркуна-ўцекача,

каб развітацца з ёю, з доўгімі пазногцямі,

з хваробаю, болем.

З трымценнем нябесных целаў,

са спробамі зрабіцца курыцай чорнай,

вясна-бандытка змагалася

супроць натоўпу маіх згрызотаў,

супроць нясмеласці маёй у кашулі,

супроць майго адвечнага права і шапкі маей.

О слынны прысмак вясны,

сімвал, тытунь, сусвет і плоць,

глыток імгнення пад мантыяй,

калі птушкі спяваюць,

маёй пяшчоты таленавітая плынь,

якую каменнем прэчаць, якая ўздыхамі поўніцца...

А флора як стыль шчодрая,

яна цытуецца, што глеба гонару для чулых ружаў...

Выбрык, удар капытамі, выспятак,

ашалелы піруэт... Спяваюць... Пацеюць...


***

Сёння жыццё падабаецца меней,

ды жыць я любіў заўсягды: я ж казаў.

Да сябе я амаль даткнуўся і ўстрымаўся,

языком прыцмокнуў за словам.

Сёння абмацваю падбароддзе, адыходзячы,

і ў сваіх нагавіцах часовых скажу я сабе:

Столькі жыцця і назаўсягды!

Столькі гадоў і заўсягды мае тыдні!..

Бацькі мае пахаваныя пад каменнем,

але дасюль не здрыгануліся нам у маркоце,

браты мае ва ўсім, мае браты,

і ўрэшце я ў камізэльцы стаю самотны.

Люблю я жыццё бязмежна, але, пэўна ж,

з маёй смерці любай, з кубачкам кавы,

бачачы густыя каштаны Парыжа і кажучы:

Вунь вока, адно ў адно, вунь лоб... I паўтараючы:

Столькі жыцця і дасюль не фальшывіць мой голас!

Столькі гадоў і назаўсягды, заўсягды, заўсягды!

Казаў я: камізэлька, казаў

усё, частку, жаданне, казаў амаль, каб не плакаць.

Бо, праўда, я напакутваўся ў шпіталі, які застаецца збоч,

а добра б было і кепска глядзець на мой

арганізм знізу ўгору.

Даспадобы будзе жыць заўсягды, нават нашча,

бо, як казаў я і паўтараю,

столькі жыцця і назаўсягды. У столькі гадоў,

але заўсягды, надта заўсягды, заўсягды, заўсягды!


ЛІСТ ДА ПАХАДЖАН

Цэдзячы дзень мой трусіны,

маю ноч, быццам сцішаны слон.

I сабе я кажу:

гэтае мае бязмежжа ўкоптур, збанамі,

гэтая мая вага прыемная,

якая ўсё шукала птушку ўва мне,

гэтая рука,

якая сама быць крылом не схацела,

гэта — маё пісанне святое,

мае ўстрывожаныя кампаньёны.

Змрочная выспа святло кантынента прыме,

а капітоліі на руінах маіх ляжаць,

і асамблея з дзідамі мой парад закрывае.

Ды калі я сканаю,

ці не стане жыцця, а не часу,

калі прыйдуць да месца мае дзве валізы,

вунь страўнік мой быццам бітая лямпа,

вунь галава, што выпакутвала колы крокаў маіх,

вунь чарвякі, сэрца маё іх лічыла адзінкамі,

вунь цела самотнае,

за яго душа моліцца,

вунь пупок, дзе гінулі вошы мае,

вунь маё Я трапяткое.

У жорсткіх спазмах мае тармазы ачуняюць,

у пакутах на простай мове ільвоў,

і калі існаваў я

паміж дзвюма цаглянымі сценамі,

сам ачуняю, нараджаецца ўсмешка на вуснах.


***

А калі пасля гэтулькі словаў

не выжыве слова?

А калі пасля крылаў птушыных

не выжыве птушка сама?

Лепей, нарэшце, было б,

каб з’елі ўсё — і на тым!

Трэба ж яно нарадзіцца,

каб жыць на пазыку ў смерці!

На зямлю ўздымацца з нябёсаў

паражэннямі ўласнымі

і момант чакаць, каб ценем змрок пагасіць!

Лепей, кажучы шчыра, было б,

каб з’елі ўсё — розніцы тае!

А калі сканаем пасля доўгай гісторыі,

не ад вечнасці,

ад рэчаў простых — варункаў,

як дома сядзець ці задумацца!

А як потым уцямім

невядома з чаго,

як вышыня падказвае,

каб мець грабянец і пляму ў насоўцы?

Лепей, напраўду, было б,

каб з’елі ўсё, зразумела!

Кажуць, што вока

нашае — поўнае ад тугі,

і вока другое — поўнае ад тугі,

і абодва, калі зірнеш, тугою змяркаюцца...

Тады... зразумела... Тады... Ні слова!


КОЛА ГОЛАДУ

Я выходжу з уласных зубоў, як пара,

і што голасу маю крычу,

а вопратка, быццам з чужога пляча...

страўнік пусты і за страўнікам пуста,

галеча мяне выцягвае праз уласныя зубы,

чапляецца ў рукавах кашулі.

Цяпер ці няма для мяне

камяня, каб прысесці?

Хоць бы таго,

аб які спатыкнулася спарадзіха,

ці не для мяне цяпер

прычына, матыў, карэнне?

Ці не жывуць ува мне?

Хоць бы іншы камень,

што ўпотайкі прайшоў праз маю душу!

Хоць бы

кепскі які (о акіяне сціплы!)

ці непрыдатны, каб у чалавека кінуць,

хоць пашчэрблены, самотны ды аблачынны,

хай маім каменем будзе!

Хоць бы крывы, што адгукаецца ледзьве

пад крокам сумлення просталінейнага,

ці той, з годнасцю кінуты доле,

які міжволі спадае

па законах унутраных існай прафесіі,

яго мне аддайце!

Ці няма цяпер для мяне хлеба скарынкі?

Ніколі не буду, кім быў заўсягды я,

але дайце

камень, каб прысесці,

але дайце,

калі ласка, хлеба скарынку, каб прысесці,

але дайце,

на роднай мове

кажу, нарэшце, папіць, паесці, пажыць і паспаць,

а потым пайду...

Знаходжу дзівосную форму, да дзірак падраная

і карэлая кашуля мая,

ужо ж анічога не маю, як да бяды.


***

Бяжыць, часціць, уцякае

ад ног сваіх...

Ідзе з дзвюма аблачынкамі ў сваёй аблачыне,

сядзіць апокрыф, да ягонай рукі прыліплі

ягоныя сумныя дзеі ў жалобе тады!

Бяжыць адусюль, ідзе,

чуючы выцвілыя пратэсты, бяжыць

угору, збягае

з гары, уцякае

крокамі шайтана,

уздымаючы зло ў руках,

уцякае

наўпрасцяк, каб на самоце заплакаць.

Куды б ні йшоў,

усб далей ад пагрознага тупату ног,

ад паветра, ад вандравання,

уцякаючы, каб уцячы

ад ног сваіх, як чалавек, што прыстоіў,

прыстаў ад беганіны і зноў бегчы прагне.

I каб дрэва, калі жалеза ў золата ператварае!

I каб жалеза, калі пакрывае лістоту!

Адно толькі ногі,

адно што імгненныя дрыжыкі

і іхнія дзеі жывыя, жывыя тады...


***

Любіць душа і не любіць свой колер,

плачучы на сцежках яе нясцешна,

імкнуся да шчасця, засланяю вочы,

ўспамінаю, пішу, на шчасце выціраю слязіну.

Чырвань любіць і зло і дабро,

пачырванелае ад узнятай сякеры,

ад крыла, што ледзь скача і пад нагамі

блытаецца, чаго чалавек не любіць,

пачуццёва не любіць, спаць легчы не хоча

душой, адчуваючы пульс на скронях

двухрукі, бязглузды філосаф.

Я амаль не існую, падаю ніцма

ад плуга, якім ратую душу я

і адносна няйнакш узвышаюся.

Бо ведаць, чаму жыццё сабачае,

чаму плачу я, чаму,

густабровы, ды няўмелы, ды пераборлівы,

я нарадзіўся ў крыках;

бо ведаць, кеміць пад рытм мудрых літараў —

гэта ў пакутах жыць ад няўдзячнасці.

Ды не, не і не! Які зман пачуццяў!

У маркоце, так, з жорсткім імпэтам,

ад якой сэрца звярэе ў сумненнях

перад небам і птушкамі

у маркоце, так, да глыбіні.

У барацьбе між двух плачоў,

што выкрадаюць адзіны лёс,

о шлях без болю, па якім пакутую

ад сляпое хуткасці.


***

Сястра зайздросціць, мне зябка ў спёку,

каб нас пачулі!

Ільвы мой ліжуць цень далёка,

маё імя грызе палёўка,

душа матуля!

Кума Распуста, краем прорвы

іду я смела!

Свой голас уздымае вусень,

і голас гэты чуюць вусны,

мой бацька, цела!

Унучка Галубка, мілосць, ты

мне снішся ў гуле!

Стаў на калені жах мой глуха,

а ў думках толькі тчэцца скруха,

душа матуля!

Аж покуль жонка Дамавіна

асірацела

жалезам зазвініць з дакукі

пад рытм тае, што спіць, гадзюкі,

мой бацька, цела!


***

Не воку — акулярам давяраю

і лесвіцы, а сходцам — аніколі,

крылу, а не птушынаму намеру,

адно табе, адно табе я веру.

Не злодзею, а злосці давяраю,

кілішку давяраю — не лікеру,

нябожчыку, але не чалавеку,

адно табе, адно табе я веру.

Шмат іншым давяраю, ды нікому,

і рэчышчу, а плыні — аніколі,

штанам, а не нагам я давяраю,

адно табе, адно табе я веру.

Акну, а не дзвярам я давяраю,

не поўням дзевяці, а толькі маці,

не костачцы гулецкае, а долі,

адно табе, адно табе — і мне даволі.


НЯЎДАЛЫ КРОК МІЖ ДЗВЮМА ЗОРКАМІ

Люд так абяздолеў, што нават

цела не мае: аж з валасоў

валіцца толькі сум геніяльны,

неяк згары,

люду зуб забыцця баліць,

люд быццам сам з паветра, з уздыхаў нячутных,

з прыцмоквання гучнага языком!

Скуру сваю пакідаюць, чэшуць той

саркафаг, у якім нарадзіліся,

і да смерці ўздымаюцца час па часе,

каб доле падаць уздоўж зледзянелых літар.

О, колькі лёсаў і гэтак мала,

а з іх жа — люд!

У пакоі я ўсчапіў акуляры і слухаю іхнія галасы!

I пакутую, як ледзьве купляюць апратку

танную на пусты, збалелы страўнік!

Багаславёныя вушы халодныя

і асобы, што трошкі прыселі,

і незнаёмы з ягонай жонкаю,

і бліжак з манжэтамі, каўнерыкам ды вачыма!

Багаславёныя і вашапруды,

і тыя, хто пад дажджом у чаравіках падзёртых,

хто сядзіць ля нябожчыка бохана

з дзвюма сярнічкамі,

каму дзверы ўшчэнт зашчамілі палец,

хто імянін не мае,

хто цень свой згубіў на пажары,

хто як жывёліна ці да папугая падобны,

хто да чалавека палобны, бедны багач

ды бедны бядняк, жабрак апошні!

Багаславёныя,

хто адчувае голад і смагу,

ды голад смагу прагнаць не дае

і смага — голад!

Багаславёныя, хто працуе дзень,

месяц альбо гадзіну,

хто пацее ад бяды ці ад сораму,

хто ідзе, бо просяцца рукі, ў кіно,

хто шіоціць тым, чаго не мае,

хто спіць на спіне,

хто помніць маленства, багаславёны

хай будзе лысы без капелюха,

без дзідаў праведнік,

без ружаў злодзей,

хто мае гадзіннік, хто Бога бачыў,

хто з годнасцю ды не памірае!

Багаславёныя дзіця, якое падае і плача яшчэ,

і чалавек, які паў і ўжо не плача!

О, колькі лёсаў, і гэтак мала,

а з іх жа — люд!


РАЗВІТВАЮСЯ, ПРЫГАДВАЮЧЫ КОЛІШНЯЕ БЫВАЙ

Нарэшце, пад канчыну, ў рэшце рэшт,

вяртаюся, вярнуўся, аддаю я

ключ, капялюш ды ліст маленькі ўсім.

А ключ з таго металу, што нядаўна

быў золатам, на дне капелюша

мой бедны мозг нядбала прычасаны,

і шклянкай дыму ў драматычнай ролі

ляжыць душы практычнае памкненне.

Бывайце, ўсе браты святыя пётры,

эразмы, геракліты і спінозы!

Сум бальшавіцкіх біскупаў, пакуль!

Да часу, губернатары бязладдзя!

Бывай, віно ці як віно вада!

Бывай, і алкаголь майго дажджу!

Кажу бывай і я сабе самому,

бывай, палёт фальшывы і бязважкі!

Бывай таксама, ну а як іначай,

і холад холаду, і стыль цяпла!

Нарэшце, логіка, бывай, і сцежкі

ад полымя гарачыя, развітваюся,

прыгадваючы колішняе бывай.


КНІГА ПРЫРОДЫ

Прафесар уздыху, — сказаў я дрэву, —

істота іртутная, ліпа

гаманлівая на беразе Марны, добры вучань

чытае ў карце тваёй у лістападзе,

між існай вадою ды сонцам штучным,

тройку тваю чырвовую, твой копасавы[32] валет.

Правадыр ордэна нябёсаў,

а таксама гарачых мух

і прыручанага спакою аслоў,

правадыр глыбокага невуцтва, вучань благі

чытае ў карце тваёй у лістападзе

голад розуму да шаленства

і смагу раз’юшаную, ад якое шалее.

Тэхнік крыкаў, дрэва свядомае, моцнае,

рачное, раздвоенае, сонечнае да фанатызму,

знаўца ружы вятроў, што да крыві ўвайшоў

у дзіды свае, вучань

чытае ў карце тваёй у лістападзе

зямнога, вулканічнага,

маладога з пікаю караля.

О прафесар, які шмат чаго не ведае!

О правадыр, які ў паветры дрыжыць!

О тэхнік, які адбівае паклоны!

О ліпа! О дрэва гаманлівае на беразе Марны!


***

Гнеў дзеліць чалавека на чародкі

дзяцей, дзіця — ў чародку птушак з гаю,

а птушачку — ў яечкі, не кароткі

гнеў бедаковы,

ён супраць воцату алей свой мае.

Гнеў дрэва дзеліць на лісцё густое,

ліст — на бутоны, дзе хавае нораў,

бутон — на шчыліны, дзе ўсмешкі тоіць,

гнеў бедаковы

супроць дзвюх рэчак мае мноства мораў.

Гнеў дабрыню ўсю дзеліць на сумненні,

сумненні — на тры аркі, арку тую —

на нечаканыя магілкі, цені,

гнеў бедаковы

супроць нажоў двух мае сталь крутую.

Гнеў дзеліць вечніцу-душу на цела,

а цела ўсё — на органы без краю,

на восем думак дзеліць орган смела,

гнеў бедаковы

супроць двух кратараў агнішча мае.


***

А нехта на плячы праносіць бохан.

Пра двайніка майго пісацьме потым?

А нехта чэшацца, вош з-пад рукі бярэ і забівае.

Ці хопіць мужнасці псіхааналізам заняцца?

Той у руцэ з дубінкаю ў душу ўваходзіць.

Ці пра Сакрата потым доктару казаць?

I за руку дзіця кульгавага вядзе.

Ці потым сяду пачытаць Андрэ Брэтона?

А хтось ад холаду дрыжыць, крывёю харкае.

Ці Я глыбокае згадаць хоць раз магчыма?

Шукае косці той, у смецці шалупінне.

Ці мне пасля развешваць метафары і тропы?

Гандляр на грам абважвае пакупніка.

Ці потым думаць аб чацвёртым вымярэнні?

Банкір баланс употай падрабляе.

З якім жа тварам плакаць у тэатры?

Спіць парый, грабануўшы касу.

Ці потым расцякацца пра Пікаса?

А нехта йдзе з плачом на пахаванне.

А як жа ў Акадэмію ўступіць пасля?

А той на кухні чысціць стрэльбу.

Ці след жа гаварыць пра той свет?

А гэны йдзе, на пальцах лічыць.

Ці мне казаць абы казаць, а ці крычаць?

Загрузка...