Чорныя геральды

Y

ІСПАНСКІ ВОБРАЗ СМЕРЦІ

Вунь ідзе! Пагукайма! Гэта профіль яе!

Па Іруну праходзіць смерць

крокам гармоніка, словам грубым,

метрам тканіны, якую ведаю,

грамам вагі, пра якую маўчу... Так, імі ідзе!

Пагукайма яе! Ды хутка!

Яна ў стрэльбах шукае мяне,

бо добра ведае, дзе я перамагаю,

ведае, што за мае вялікія хітрыкі,

маіх законаў густых, маіх страшных кодэксаў.

Пагукайма яе! Яна тупае, як чалавек між звяроў,

трымаецца за руку, што звязвае нашыя ногі,

калі засынаем на парапетах

і стаіць смерць каля гнуткіх дзвярэй сну.

Крыкнула! Крыкнула!

Выгукнула прачула выразны крык!

Можа, лямант ад сораму,

бо звалілася між раслін,

убачыла, што звяр’ё адыходзіць,

пачула, як мы кажам:

гэта смерць!

Ці параніла нашыя памкненні вялікія.

(Бо печань яе робіць кроплю, пра якую казаў,

бо выгрызае душу суседу майму.)

Пагукайма яе! Трэба за ёю ісці

ажно да варожых танкаў,

бо смерць істотай сваёй змушае,

пачатак яе і канец адбіліся

ў галавах маіх летуценняў,

хоць яна рызыкуе звычайна,

як ведама табе,

і робіць выгляд, нібыта мы незнаёмыя.

Пагукайма яе! Ды смерць не істота гвалтоўная,

а толькі, ледзь выпадзе,

хутчэй па звычцы страляе, атакуючы,

наўздагад, у натоўп, смела, без псалмаў шчасця.

страляе хутчэй у адважны час, у манетку няпэўную

глухое вартасці, у воплескі дэспата.

Пагукайма яе, бо хто пагукае яе з імпэтам,

той дапаможа сагнуць яе ў тры пагібелі,

як яе часам гукаю,

калі баляць глабальныя патаемнасці,

калі часам сябе абмацваю ды не адчуваю сябе.

Пагукайма яе! Ды хутка! Яна шукае мяне

сваім каньяком, сваімі сківіцамі,

крокам гармоніка, словам грубым.

Пагукайма яе! Нельга нітку згубіць,

на якой плачу я.

Ад яе пах угору мой пыл, сябры!

Ад яе гной угору раны маёй, лейтэнант!

Ад яе магній згары, мая дамавіна!

ІХ

ІМША ПА ГЕРОЮ РЭСПУБЛІКІ

Кніга засталася ля цела,

кніга ўзрастала з нябожчыка.

I панеслі яго,

і адчулі ў роце дыханне ягонае,

мы ішлі, потныя ад баёў,

а за намі поўні ішлі,

і пот на ім не высах яшчэ.

I кніга на бітве пры Таледа,

кніга ззаду,

зверху ўзрастала з нябожчыка.

О паэзія ссінелага твару

між гаворкаю і нематою,

паэзія ў пісьме, што адыходзіць

з сэрцам ягоным разам!

Засталася кніга, дый годзе, нават няма

чарвякоў у магілцы

і ў краі паветра вільготнага

ён ужо бясконцасць эфірная.

Ледзьве дайшлі мы, потныя ад баёў,

і нябожчык таксама пацеў ад адчаю,

і раптоўна кніга кранула мяне,

кніга, якая ўздымалася,

узрастала з нябожчыка ў цішыні.

ХІІ

ЖАЛОБНЫЯ БАРАБАНЫ НАД РУІНАМІ ДУРАНГІ[33]

Ойча пыл, узняты над Іспаніяй,

Бог цябе ратуй, дасі свабоду,

ойча пыл, з душы ты ўзняты зраненай.

Ойча пыл, узняты з пашчы полымя,

Бог цябе ратуй ды трон дасі ты,

ойча пыл, плыві з нябёс над доламі.

Ойча пыл, ты горкі праўнук дыму,

Бог цябе ратуй, акрый радзіму,

ойча пыл, ты горкі праўнук дыму.

Ойча пыл, чым праведнікі скончылі,

Бог цябе ратуй, зямля як вотчына,

ойча пыл, чым праведнікі скончылі.

Ойча пыл, расцеш на пальмах млявы,

Бог цябе ратуй, суддзёю станеш,

ойча пыл, жах пусткі і расправы.

Ойча пыл, з жалезам недалёкі,

Бог цябе ратуй, стань чалавекам,

ойча пыл, агнем гартуеш крокі.

Ойча пыл, у парыі сандалі.

Бог цябе ратуй, ты не развяжаш,

ойча пыл, у парыі сандалі.

Ойча пыл, што босы барбар катаваў,

Бог цябе ратуй, як ты з багамі,

ойча пыл, ты і ахоўца атамаў.

Ойча пыл, народа плашчаніца,

Бог цябе ратуй ад зла заўсёды,

ойча пыл іспанскі, падай ніца.

Ойча пыл, ідзеш у дзень наступны,

хай жа крылы дасць табе Заступнік,

ойча пыл, ідзеш у дзень наступны.

XY

ІСПАНІЯ, АДВЯДЗІ АД МЯНЕ ЧАРУ ГЭТУЮ

Дзеці свету,

калі падзе Іспанія, —

не пры вас будзе сказана —

калі падзе

з неба ніцма, рука яе, што трымае

дзве карты зямлі,

дзеці, якога ўзросту будуць нашыя скроні!

Як рана да сонца дайшоў мой голас!

Як хутка ў вашых грудзях зашумела старасць!

Як астарэла двойка ў вашых сшытках!

Дзеці свету,

маці Іспанія лічыць час,

як настаўніца, трымае ў руках ферулу,

маці і настаўніца,

крык да дрэва, што надало вышыню,

галавакружэнне і арыфметычныя дзеянні, дзеці,

і з ею мы, быццам бацькі на працэсе!

Калі падзе, — не пры вас будзе сказана, —

Іспанія з долу ніцма,

дзеці, як вы перастаяцё расці!

Як нагаворыць год за месяц!

Як пустэчу жваць будуць зубы,

дыфтонгі драўлянымі стануць,

медалі — плачом!

Як, нібы авечкі,

застанецеся навязанымі да чарніліцы!

Як спусціцеся сходцамі ад пісьменства

да літары, якая нарадзіла гора!

Дзеці,

сыны ваяроў, між іншым,

цішэй гаварыце, бо цяпер Іспанія дзеліць

энергію сярод жывёльнага свету

і красак, сярод людзей і каметаў.

Цішэй дыхайце,

бо пры вялікай суровасці,

не ведаючы, што рабіць, мо трымае ў руцэ

чэрап і гаворыць, гаворыць, гаворыць,

чэрап той трымае з касою,

чэрап той, які ад жыцця.

Цішэйце, кажу

голасу, спеву складоў і плачу

матэрыі і дробнаму пошапту пірамідаў,

нават акамянелым скроням!

Цішэй дыхайце, і калі

рука апусціцца,

адгукнуцца ферулы і прыйдзе ноч,

а на небе месцяцца два німбы зямлі,

калі шум дзвярэй адгукаецца,

калі спазніўся я

і вы нікога не бачыце, а вас шукаюць

алоўкі незаструганыя, калі маці Іспанія

падзе, —

не пры вас будзе сказана, —

дзеці свету, выходзьма, шукайма яе!..