Гары Потэр і Таемны Пакой

— РАЗДЗЕЛ I — Самы жудасны дзень нараджэння

Ужо не ў першы раз у доме нумар чатыры па Цісавай вуліцы за сняданкам разгарэлася сварка. Містэр Вернан Дурслі быў абуджаны ўранку гучным вуханнем, якое даносілася з пакоя пляменніка Гары.

- Трэці раз на гэтым тыдні! - прагыркаў ён з іншага канца стала. - Калі ты не можаш супакоіць сваю саву, значыць, прыйдзецца ад яе пазбавіцца!

Гары, у які ўжо раз, паспрабаваў растлумачыць.

- Ёй сумна! - выклікнуў ён. – Яна абвыкла лётаць дзе захоча. Калі бы вы дазволілі хоць бы выпускаць яе па начах…

- Я што, падобны на ідыёта? - чмыхнуў дзядзька Вернан, і кавалак яечні, што прыліп да яго кусцістых вуснаў, упаў назад у талерку. - Па-твойму, я не ведаю, чым гэта скончыцца, калі ты выпусціш сваю гідкаю саву?

Ён і яго жонка Пятуння абмяняліся змрочнымі поглядамі.

Гары паспрабаваў было спрачацца, але яго довады заглушыў гучны гук адрыжкі з боку сына Дурслі, Дадлі.

- Жадаю яшчэ бекону.

- Вазьмі з патэльні, коцік, - сказала цётка Пятуння, аблашчыўшы затуманеным ад пяшчоты позіркам масіўнае цела сына. - Табе трэба як след харчавацца, пакуль ёсць такая магчымасць… Не падабаецца мне тое, што ты распавядаеш аб школьнай ежы…

- Лухта, Пятуння, калі я вучыўся ў "Вонігсе", ніколі мы там не хадзілі галоднымі, - з жарам запярэчыў дзядзька Вернан. - Дадлі есць уволю, праўда, сынок?

Дадлі, такі вялікі, што яго задніца не змяшчалася на крэсле і звешвалася па баках, ухмыльнуўся і звярнуўся да Гары.

- Перадай патэльню.

- Ты забыў чароўнае слова, - раздражнёна сказаў Гары.

Уздзеянне гэтых простых слоў на астатніх чальцоў сям'і было неверагоднае: Дадлі папярхнуўся і зваліўся з крэсла з грукатам, ад якога здрыганулася ўся кухня; місіс Дурслі тоненька завішчала і прыціснула далоні да рота; містэр Дурслі прыскокнуў, і вены выразна выступілі ў яго на скронях.

- Я меў на ўвазе "калі ласка"! - хутка растлумачыў Гары. - Я не меў…

- Я ТАБЕ ШТО КАЗАЎ! - заракатаў дзядзька, разбрызгівая сліну па стале. - НІЧОГА ГЭТАГА… НА ЛІТАРУ "Ч" І “В” У НАШАЙ СЯМ'І!

- Але я…

- ЯК ТЫ СМЕЕШ ПАЛОХАЦЬ ДАДЛІ! - рыкнуў дзядзька Вернан, стукаючы кулаком па стале.

- Я усяго толькі…

- Я ЦЯБЕ ПАПЯРЭДЖВАЎ! У МАІМ ДОМЕ - НІ СЛОВА АБ ТВАЁЙ НЕНАРМАЛЬНАСЦІ!

Гары перавёў погляд з барвовай фізіяноміі дзядзькі на бледны твар цёткі, якая беспаспяхова спрабавала падняць Дадлі на ногі.

-Добра, - сказаў Гары, - усё…

Дзядзька Вернан сеў, пыхкаючы як загнаны насарог, не спускаючы з Гары пільнага погляду маленькіх зласлівых вачэй.

З таго самога моманту, як Гары вярнуўся з школы на летнія вакацыі, дзядзька Вернан абыходзіўся з хлопчыкам так, як быццам ён быў бомбай, гатовай у любую хвіліну падарвацца, і ўсё таму, што Гары сапраўды не быў нармальным дзіцём. Дакладней сказаць, ён быў настолькі не нармальным, наколькі гэта наогул магчыма.

Гары Потэр быў вядзьмак - вядзьмак, які толькі што скончыў першы курс "Хогвартса" - школы чараўніцтва і ведзьмінскіх мастацтваў. Сямейства Дурслі было ў жаху ад перспектывы правесці з ім лета, але іх пачуцці не ішлі ані ў якое параўнанне з тым, што адчуваў сам Гары.

Нуда па школе мучыла яго так, што гэта было падобна на сталы востры боль у жываце. Ён сумаваў па замку з яго прывідамі і патаемнымі пераходамі, сумаваў па занятках і выкладчыках (хіба што не па Снэйпу, настаўніку зеллеварэння), па ранішняй пошце, якую разносілі совы, па сваім ложку пад полагам, па сяброўскай гарбаце з лясніком Хагрыдам у яго халупе на ўскрайку Забароненага лесу, і, вядома ж, па квідытчы, самай папулярнай спартовай гульні чароўнага свету (шэсць высокіх тычак з кольцамі, чатыры лятаючыя мячы, чатырнаццаць гульцоў на мётлах).

Усе кнігі замоваў, чароўная палачка, чароўная вопратка, кацёл і суперсучасная мятла "Німбус-2000" былі зачыненыя дзядзькам Вернанам у шафе пад лесвіцай у тую самую хвіліну, як Гары прыехаў дадому. Якая была Дурслі справа да таго, што Гары выганяць з каманды, калі ён не будзе трэніравацца і за лета страціць форму? Якая ім справа да таго, што яму прыйдзецца ісці ў школу, не выканаўшы аніводнаго хатняга задання? Як сапраўдныя маглы (людзі без адзінай кроплі чараўніцтва ў крыві), Дурслі лічылі, што вядзьмак у сям'і - гэта нязмыўны сорам і ганьба. Дзядзька Вернан нават Хэдвіг, Гарыну саву, замкнуў у клетцы, каб спыніць зносіны пляменніка са знаёмымі ведзьмакамі.

Знешне Гары цалкам не пахадзіў на астатніх чальцоў сям'і. Дзядзька Вернан быў буйны мужчына з бычынай шыяй і вялізнымі чорнымі вусамі; цётка Пятуння - кашчавая, з конскім тварам; Дадлі - светлагаловы, ружовы, свінападобны. А Гары быў маленькі, худзенькі хлопчык з яркімі зялёнымі вачыма і вугальна-чорнымі непаслухмянымі валасамі. Ён насіў круглыя акуляры, а яго лоб упрыгожваў тонкі шнар у форме зігзагу маланкі.

Менавіта гэты шнар і рабіў Гары такім асаблівым, нават сярод ведзьмакоў. Гэты шнар уяўляў сабою адзінае сведчанне загадкавага мінулага, тых падзей, у выніку якіх хлопчык апынуўся на парозе дома Дурслі адзінаццаць гадоў таму.

Ва ўзросце аднаго года Гары незразумелым чынам перамог найвялікшага чорнага чараўніка ўсіх часоў, лорда Вальдэморта, чыё імя шматлікія чараўнікі і ведзьмы дагэтуль не адважваюцца прамаўляць уголас. Бацькі Гары загінулі ў бітве з ім, але сам хлопчык толькі атрымаў незвычайны шнар, і чамусьці - ніхто так і не змог зразумець, чаму - чароўныя сілы пакінулі Вальдэморта ў тое самае імгненне, калі ён паспрабаваў забіць Гары.

Так і атрымалася, што маленькі вядзьмак быў выхаваны ў сям'і сястры сваёй загінулай маці. Гары правёў у гэтай сям'і дзесяць гадоў. Ён верыў, што шнар застаўся яму на памяць аб аўтамабільнай аварыі, якая загубіла яго бацькоў і не разумеў, якім чынам у яго атрымоўвалася здзяйсняць усялякія загадкавыя рэчы, часам нават супраць уласнай волі.

Потым, роўна год таму, Гары атрымаў ліст з "Хогвартса", і ўсё таемнае стала відавочным. Гары заняў належнае месца ў чароўнай школе, дзе ён сам і яго шнар былі знакамітыя… Але зараз навучальны год скончыўся, і ён на лета вярнуўся да Дурслі, і з ім зноў абыходзіліся як з дурным смярдзючым сабакам.

Дурслі нават не ўспомнілі, што сёння ў Гары дзень нараджэння, і што яму спаўняецца дванаццаць. Вядома, ён на шматлікае і не разлічваў; яму ніколі не дарылі падарункаў, а ўжо тым больш не пяклі пірог - але ўсё-ткі, каб зусім забыць…

Як раз калі Гары гэта падумаў, дзядзька Вернан важна пракашляўся і сказаў:

- Сёння, як мы ўсе ведаем, асаблівы дзень.

Гары ўзняў вочы, не даючы веры ўласным вушам.

- Вельмі можа быць, што гэты дзень стане найвялікшым днём у маёй кар'еры, - працягваў дзядзька Вернан.

Гары зноў уткнуўся ў свой бутэрброд. Ну, вядома, - падумаў ён горка, - дзядзька Вернан казаў аб гэтай дурацкай вячэры. Ён ужо два тыдні не казаў ні аб чым іншым. На вячэру быў запрошаны ўладальнік багатай будаўнічай кампаніі з жонкай, і дзядзька Вернан вельмі разлічваў на выгадны кантракт (кампанія дзядзькі Вернана вырабляла дрылі).

- Мабыць, нам варта яшчэ разок прарепетыраваць, што і як мы будзем рабіць, - вырашыў дзядзька Вернан. - У васем гадзін усім трэба заняць загадзя вызначаныя пазіцыі. Пятуння, ты будзеш…?

- У гасцінай, - ахвотна адказала цётка Пятуння, - я буду чакаць, каб адразу ж з радаснай усмешкай павітаць іх у нашым доме.

- Выдатна, выдатна. Дадлі, ты?

- Я буду чакаць ля дзвярэй, каб ветліва адчыніць іх перад імі, - Дадлі скурчыў рожу ў манернай усмешцы: - Дазвольце ўзяць вашыя паліто, містэр і місіс Мэйсан?

- Ах, ён ім адразу спадабаецца! - у захапленні закрычала цётка Пятуння.

- Выдатна, Дадлі, - пахваліў дзядзька Вернан. Затым ён звярнуўся да Гары. - А ты???

- Я буду ў сябе ў пакоі, буду паводзіць сябе ціха і рабіць выгляд, што мяне няма, - без інтанацыі прамовіў Гары.

- Правільна, - пацвердзіў дзядзька Вернан. - Я праводжу іх у гасціную, пазнаёмлю з табой, Пятуння, і прапаную напоі. У восем пятнаццаць…

- Я запрашу ўсіх за стол, - адрапартавала цётка Пятуння.

- А ты, Дадлі, скажаш…

- Дазвольце праводзіць вас у сталовую, місіс Мэйсан? - завучана падаў сваю рэпліку Дадлі, прапаноўваючы згорнутую тоўстай завітушкай руку нябачнай даме.

- Ах ты мой маленькі джэнтльмен! - ледзь не праслязілася цётка Пятуння.

- А ты? - грозна прыжмурыўся на Гары дзядзька.

- Я буду ў сябе ў пакоі, буду паводзіць сябе ціха і рабіць выгляд, што мяне няма, - сумна прабубніў Гары.

- І каб ніводнага гуку! Яшчэ, трэба падумаць, як самым нязмушаным чынам сказаць за вячэрай некалькі кампліментаў. Пятуння, ёсць ідэі?

- Вернан распавядаў, што вы выдатна гуляеце ў гольф, містэр Мэйсан… Распавядзіце ж мне, дзе вы набылі гэтую шыкоўную сукенку, місіс Мэйсан…

- Цудоўна… Дадлі?

- Нам у школе задалі напісаць складанне на тэму "Мой герой". Містэр Мэйсан, я напісаў пра вас!

Гэта было залішне як для цёткі Пятунні, так і для Гары. Цётка Пятуння заплакала і кінулася абдымаць сына, а Гары хутка нырнуў пад стол, каб ніхто не ўбачыў, як ён пакутуе са смеху.

- А ты, хлопец?

Пакуль Гары ўздымаўся, ён з вялікай цяжкасцю здолеў сцерці з твара ўсмешку.

- Я буду ў сябе ў пакоі, буду паводзіць сябе ціха і рабіць выгляд, што мяне няма, - адбарабаніў ён.

- І яшчэ як будзеш, - з сілай падкрэсліў дзядзька Вернан. - Мэйсаны нічога пра цябе не ведаюць, і трэба, каб усё так і заставалася. Пасля вячэры ты праводзіш іх назад у гасціную, Пятуння, і прапануеш каву, і тады я пастараюся як мага натуральней перавесці гутарку на дрылі. Калі пашанцуе, я падпішу кантракт яшчэ да вячэрніх навін. Заўтра ў гэты ж час мы будзем купляць сабе летні дом на Маёрцы.

Гары не мог у поўнай меры падзяліць іх захапленне. На Майорцы ён будзе ім патрэбны яшчэ менш, чым на Цісавай вуліцы.

- Парадак… Я паехаў у горад за смокінгамі. А ты, - ён скасіўся на Гары, - ты не замінай цётцы прыводзіць у парадак дом.

Гары выйшаў праз заднія дзверы. Дзень быў цудоўны, сонечны. Хлопчык прайшоўся па акуратна падстрыжанаму лужку, плюхнуўся на садовы ўслон і паціху заспяваў:

- З днём нараджэння мяне… з днём нараджэння мяне…

Ні паштовак, ні падарункаў, і наогул ён правядзе вечар, робячы выгляд, быццам яго не існуе. Ён гаротна ўтаропіўся на жывую загарадзь. Больш за ўсё з пакінутага ў "Хогвартсе", больш нават, чым па квідытчы, Гары сумаваў па сваіх лепшых сябрах, Рону Уізлі і Герміёне Грэнджэр. А вось яны, як аказалася, цалкам па ім не сумавалі. Прынамсі, за ўсё лета ён не атрымаў ад іх ні радка, хоць Рон абяцаў запрасіць Гары да сябе ў госці.

Незлічонае мноства разоў Гары быў гатовы заклікаць на дапамогу свае чароўныя навыкі, адамкнуць клетку Хэдвіг і даслаць лісты Рону і Герміёне, але кожны раз спыняў сябе. Непаўналетнім чараўнікам забаранялася магічная практыка па-за сценамі навучальнай установы. Гары не казаў аб гэтым Дурслі, занадта добра ведаючы, што толькі страх ператварыцца ў навозных жукоў утрымлівае іх ад таго, каб замкнуць яго самога ў шафе пад лесвіцай разам з мятлой і чароўнай палачкай. Першую пару тыдняў па вяртанні дахаты Гары дастаўляла задавальненне ціха мармытаць усякае глупства і глядзець, як Дадлі ў паніцы імкліва высковае з пакоя. Але, з-за адсутнасці вестак ад Рона і Герміёны, хлопчык адчуў сябе настолькі далёка ад чароўнага свету, што нават здзекі з Дадлі страцілі сваё хараство - а зараз вось сябры не павіншавалі яго з днём нараджэння.

Чаго б ён толькі не аддаў за ліст з "Хогвартса"… ад каго заўгодна. Ён, пэўна, не адмовіўся б нават пабачыць свайго заклятага ворага, Драко Малфоя, проста каб упэўніцца, што год у школе не быў сном…

І не тое каб гэты год быў такім ужо вясёлым. У самым канцы апошняга семестра Гары давялося тварам да твару сустрэцца з самім лордам Вальдэмортам. З'яўляючыся жаласным падабенствам сябе ранейшага, Вальдэморт быў усё такі ж страшны, усё такі ж хітры, усё такі ж поўны рашучасці ізноў здабыць уладу. Гары другі раз здолеў выслізнуць з ягоных учэпістых лап, але і зараз, праз шмат тыдняў, хлопчык працягваў прачынацца па начах у халодным поце і ўсё думаў аб тым, дзе ж Вальдэморт хаваецца зараз, успамінаў яго зласлівы твар, вытарашчаныя вар'яцкія вочы…

Гары ўсё глядзеў безуважліва на жывую загарадзь - але раптам да яго дайшло, што і загарадзь глядзіць на яго! Пара непраўдападобна вялікіх вачэй зіхацелі сярод лістоты.

Гары ўскочыў на ногі, і тут да яго з іншага боку газона данёсся здзеклівы голас.

- А я ведаю, які сёння дзень, - праспяваў Дадлі, набліжаючыся ўперавалку.

Вялізныя вочы міргнулі і зніклі.

- Што? - перапытаў Гары, не зводзячы вачэй з таго месца, дзе яны толькі што былі.

- Я ведаю, які сёння дзень, - паўтарыў Дадлі, падыйшоўшы яшчэ бліжэй.

- Малайчына, - пахваліў Гары, - ты ўрэшце вывучыў назвы дзён тыдня.

- Сёння твой дзень нараджэння, - ашчэрыўся Дадлі. - Чаму ж табе не даслалі ніводнай паштоўкі? У цябе што, няма сяброў, у тваёй гэтай… куды ты там ходзіш?

- Лепш, каб твая маці не пачула, што ты кажаш пра маю школу, - халодна перасцярог Гары.

Дадлі падцягнуў штаны, якія спаўзалі з круглага жывата.

- А чаго гэта ты ўтаропіўся на загарадзь? - падазрона спытаў ён.

- Вось, вырашаю, якой бы замовай яе падпаліць, - ласкава растлумачыў Гары.

Дадлі неадкладна адступіўся з выразам дзікага жаху на тоўстай фізіяноміі.

- Н-нельга… Тата забараніў табе ч-чараваць…ён сказаў, што в-вышпурне цябе з д-дому… а табе больш няма куды ісці… у цябе нават сяброў няма, куды б…

- Колды-доўбні! - люта замармытаў Гары. - Фокус-покус, фіглі-міглі…

- МААААААМ! - загарлапаніў Дадлі і, спатыкаючыся, панёсся да дома. - МАААААМ! А ён… сама ведаеш што!

Гары дорага заплаціў за гэтую нявінную забаўку. Ні Дадлі, ні загарадзь не пацярпелі, так што цётка Пятуння разумела, што ніякага вядзьмарства не было, але Гары ўсё ж давялося ўварочвацца ад патэльні, якой яна жадала яго ўдарыць. Потым яна нагрузіла яго працай, сказаўшы, каб ён забыў аб ежы датуль, пакуль усё не выканае.

Дадлі сноўдаўся вакол і еў марозіва, а Гары памыў вокны ў доме, памыў машыну, падстрыг газон, прапалоў кветнікі, абрэзаў і паліў ружы, а таксама падфарбаваў садовы ўслон. Сонца бязлітасна паліла, абпальваючы ззаду шыю. Гары ведаў, што яму не варта было слухаць, што там казаў Дадлі, але той здолеў усё ж ткнуць у хворае месца… можа быць, у яго і праўда няма сяброў у "Хогвартсе"…

Шкада, што ніхто не бачыць знакамітага Гары Потэра зараз, люта думаў ён, раскладваючы гной на градкі, абліваючыся потам, знемагаючы ад болю ў спіне.

Была палова на восьмую, калі ён, стомлены, пачуў нарэшце, што яго кліча цётка Пятуння:

- Захадзі ў дом! І ідзі па газетах!

Гары з палёгкай увайшоў у прахалоду зіготкай чысціні кухні. На халадзільніку стаяў прызначаны для гасцей пудынг: вялізная шапка ўзбітых вяршкоў і цукровыя фіялкі. У духоўцы шыпеў вялікі кавалак свіной паляндвіцы.

- Давай ясі па-хуткаму! Мэйсаны хутка прыйдуць! - гыркнула цётка Пятуння і шпурнула на сподак два кавалачкі хлеба і рэшткі сыра. Яна ўжо апранула вячэрнюю сукенку колеру ласося.

Гары памыў рукі і запіхаў у рот сваю небагатую вячэру. Ледзь толькі ён скончыў, цётка выхапіла талерку у яго з рук.

-Наверх! Хутка!

Праходзячы паблізу дзвярэй у гасціную, Гары мімаходам убачыў дзядзьку Вернана і Дадлі ў смокінгах. Ён толькі-толькі падняўся на лесвічную пляцоўку на другім паверсе, як пачуў званок, а твар дзядзькі з'явіўся поруч парэнч унізе.

- Запомні, хлопец - адзін раз пікнеш…

Гары на пальчыках пракраўся ў свой пакой, слізгануў унутр, зачыніў за сабою дзверы і звярнуўся да ложка з намерам паваліцца на яго без сіл.

Бяда ў тым, што ложак ужо быў заняты - на ім ужо хтосьці сядзеў.