Ludzie i gwiazdy

Rolf Schneider Przymusowe lądowanie

Sir, czuję wewnętrzną potrzebę, a zarazem uważam to za mój oczywisty obowiązek, by złożyć Panu — jako jednej z najbardziej odpowiedzialnych osób — raport o wydarzeniach, jakie miały miejsce w czasie ostatniego lotu kosmicznego, w którym i ja uczestniczyłem. Korzystam zatem również z zagwarantowanego mi prawa i proszę równocześnie, by mojej relacji nadano znaczenie, na jakie moim zdaniem zasługuje.

Na początek kilka słów o mnie. Pracuję w programie badań kosmicznych od przeszło siedemnastu lat. Służbę pełniłem na różnych odpowiedzialnych odcinkach. Z wykształcenia jestem inżynierem pokładowym. Doskonaliłem swoje umiejętności w kilku specjalnościach na różnych kursach. Mam za sobą przeszło trzydzieści tysięcy godzin lotu. W mojej podsekcji jestem zatem pracownikiem o najdłuższym stażu kosmicznym. Wszystkie opinie, dotyczące mojej osoby, z naciskiem podkreślają moją gorliwość, mój respekt przed zarządzaniami i przepisami.

Niech mi będzie wolno dodać, że techniczne zainteresowania wypełniają nie tylko moje zawodowe, ale w ogóle całe życie. W tym punkcie zgadzam się więc w pełni z socjalnymi dyrektywami administracji, o których będzie mowa w dalszej części relacji. Niech mi będzie również wolno pochwalić się, iż jak dotąd nigdy jeszcze nie przeglądałem rozrywkowego mikrofilmu, nie mówiąc już o lekturze książek o podobnym charakterze. Moje zresztą i tak skromne potrzeby zaspokaja aż nadto program wizualnej elektroniki.

Nie przeczę, że fantastyczne spekulacje i pesymistyczne kwękania wywołują we mnie niepokój i działają w sposób odpychający. Staram się jednak, by moja niechęć nie przerodziła się w agresywne reakcje wobec osób, które wygłaszają takie opinie. Starania te wieńczył jak dotąd sukces.

Stan mego ducha oraz ciała uznany został przez wszystkie właściwe urządzenia kontrolne za jak najbardziej zadowalający.

Lot, o którym będzie mowa, rozpoczął się 11 marca, równe siedem miesięcy temu. Pojazd nasz był statkiem kosmicznym typu Uranos 2–7 (rok budowy: 98). Do naszych zadań należało patrolowanie w obrębie Galaktyki. Załogę stanowili pułkownik Harrison jako kapitan, i ja.

Niech mi będzie wolno powiedzieć kilka słów o pułkowniku Harrisonie. Za kilka dni miał obchodzić swoje czterdzieste urodziny. Świętowaliśmy je zresztą w czasie pierwszego etapu naszego lotu. Był żonaty i miał dwoje dzieci. We wszystkich opiniach podkreślano zwłaszcza jego uprzejmość oraz łatwość w nawiązywaniu znajomości. Był to mój pierwszy lot pod dowództwem pułkownika Harrisona. Przygotowania potwierdziły wszystkie dane o jego charakterze. Przeprowadzony przed startem wspólny test sympatii wypadł pomyślnie.

Sir, proszę wyrazić zgodę, bym pominął pierwsze czterdzieści dni lotu. Przebiegały zwyczajnie, zarówno gdy chodzi o realizację technicznego programu, jak i stosunki międzyludzkie. O szczegółach informuje automatyczne nagranie na taśmie w czasie przepisowych kontroli. Czterdziestego pierwszego lub czterdziestego drugiego dnia lotu odniosłem wrażenie, jakoby w zachowaniu pułkownika nastąpiły drobne zmiany. Mieściły się w granicach dozwolonej tolerancji odchyleń od normy etologicznej. Stąd też nie poświęcałem im przesadnej uwagi ani nie przekazałem — tym samym — meldunku do operacyjnej centrali.

Dziś oczywiście wiem, że w ten sposób zapoczątkowany został późniejszy rozkład osobowości i sposobu bycia pułkownika Harrisona. Symptomom tym chciałbym więc poświęcić większą uwagę, i to zarówno ze względu na logikę narracji, jak i naukową analizę psychologiczną.

Początek, jak starałem się zaznaczyć, wyglądał dość niewinnie. Pułkownik Harrison zapytał mnie między innymi, co sądzę o solidności i wytrzymałości naszych statków kosmicznych. Odpowiedziałem zgodnie z prawdą, iż moje zaufanie do naszych programów i stosowanej w związku z tym aparatury jest bezgraniczne. Pułkownik Harrison zapytał mnie, jak zachowałbym się w przypadku poważnego defektu. Odpowiedziałem, znów oczywiście zgodnie z prawdą, że wolę nie myśleć o takim defekcie. Gdyby jednak nastąpiło uszkodzenie, wykorzystałbym pierwszorzędne środki naprawy, co do skuteczności których jestem głęboko przekonany. Potem pułkownik Harrison usiłował wywnioskować, jak zachowałbym się w przypadku awarii. Początkowo przypuszczałem, że pułkownik pragnie w ten sposób sprawdzić moją charakterologiczną spójność. Jest to sposób, którego regulamin pokładowy wprawdzie nie wyklucza, ale i nie wymaga. Dopiero po kilku dniach nieustępliwych jak i intensywnych rozmów zorientowałem się, że pułkownik Harrison nie mnie pragnął sprawdzić, lecz siebie samego.

To odkrycie wytrąciło mnie z równowagi. Pomyślawszy o skutkach, zorientowałem się natychmiast, że mogły być niepokojące. Regulamin pokładowy zobowiązywał mnie rozeznać się, skąd bierze się wadliwe zachowanie pułkownika Harrisona. Kontynuowałem zatem rozmowę, nie zmieniając przy tym mego zachowania. Udając zainteresowanie wydobyłem z pułkownika dalsze zdradzieckie wypowiedzi.

Wyznał bez ogródek, że tęskni wprost za czymś niezwykłym. Pragnął, by wydarzyło się coś takiego. Uzasadnił to w ten sposób, że całkowite unormowanie naszego życia w ogóle, jak i życia pilota kosmicznego w szczególności, nie zadowala go. Opowiedział mi, jak doszło w młodości do podjęcia decyzji o aktywnej służbie w Kosmicznej Centrali. Głównym motywem była chęć doznawania przygód. Rzeczywistość tymczasem dała mu wszystko, tylko nie przygody. Zasadnicza treść jego działalności, powiedział Harrison, to tępa realizacja programów, nierzadko z nudów się wywodząca.

Ale i w innych zawodach, kontynuował pułkownik, nie znalazłby tego, czego daremnie szukał w swej kosmicznej pracy. Nasze życie, dodał, przynajmniej to nam dostępne, wyprane jest z wszelkiej fantazji i twórczej czynności. Harrison uniósł się i w gorączkowy wprost sposób uogólnił oskarżenie naszej obyczajowości. Wykpił — jak to określił — spłycenie wszelkiej aktywności artystycznej do banału. Wyśmiewał całkowity brak wątpliwości, sceptycyzmu i ironii. Za symptomatyczne uznał zlikwidowanie przed około trzydziestu lat drukowanego słowa. Opowiadał mi, jak dzieckiem będąc, brał do ręki ostatnie egzemplarze tego coraz bardziej rzadkiego artykułu. Wspominał o uczuciu szczęśliwości, które wywoływały w jego chłopięcej wyobraźni przygody Robinsona i Piętaszka. Dziś jak przez mgłę przypominam sobie te historie z telewizyjnego serialu z wkładkami umiarkowanego rocka.

Ale wtedy nie takie wspomnienia były mi w głowie. Skupiłem się całkowicie na zachowaniu pułkownika Harrisona. Wahałem się przy tym pomiędzy ciekawością, by zdobyć rozeznanie co do faktycznego stanu pułkownika, a gorącą potrzebą reprezentowania w uargumentowany sposób jednoznacznego stosunku wobec otoczenia. W każdym bądź razie nie powstrzymałem się od stwierdzenia, że drukowanego słowa nie zlikwidowano przez złośliwość administracji. Ani teatrów, czy wreszcie sal koncertowych. Po prostu brakowało chętnych. Te formy wymarły, bo przestały być potrzebne. Nasze społeczeństwo ma w tej chwili bardziej efektywne formy informacji jak i odprężenia. Po co skubać kurczaka, jeśli można go mieć wygodniej, taniej i szybciej w formie już spreparowanej. Harrison podniecił się: ten kurczak jest również elementem w łańcuchu przczynowo — skutkowym komfort ogłupiania, w wyniku którego nasze społeczeństwo rozwija się znacznie poniżej swych możliwości duchowych. Właściwie pozostał nam tylko jeden sposób, by intelektualnie i faktycznie poddać w wątpliwość stan obecny: wielka odmowa obok aktywnej rewolty.

Wiedziałem, co się święci. Porzuciłem postawę sympatyzującego zrozumienia. Lodowatym tonem oznajmiłem komandorowi Harrisonowi, iż jestem zaniepokojony jego wynurzeniami jak i stanem, z którego się wywodzą. Zacytowałem odpowiednie fragmenty pokładowego regulaminu. Oświadczyłem mu wprost, że uważam jego postawę za paranoiczną. Powiedziałem, że jestem zmuszony nadać bezzwłocznie meldunek do stacji naziemnej. Chcąc być w zgodzie z zewnętrznymi formami, prosiłem go o zrozumienie mnie. Pułkownik Harrison milczał. Milczenie wziąłem za przyzwolenie. Brak zgody i tak by mnie zresztą nie powstrzymał.

Uruchomiłem automat nadawczy, by nawiązać łączność radiową ze stacją naziemną. Stacja milczała. Poprawiłem położenie taśmy i nadałem ponownie sygnał. I tym razem odpowiedziało milczenie. Czyżby stacja nie była przygotowana na przyjęcie pozaplanowego sygnału? A może akurat nie było nikogo na stacji? Zaniepokojony zadawałem sobie te pytania w głos. Pułkownik z tonem szyderstwa zwrócił mi uwagę, iż zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami programu badań kosmosu stacja naziemna powinna być nieprzerwanie nastawiona na odbiór i że moje pytanie jest tym samym zwątpieniem w perfekcję programu badań. Moim zwątpieniem! Przyznałem mu rację i przeprosiłem go. Powiedziałem wzburzony, że to on, pułkownik, zaraził mnie swoim zachowaniem. Stąd też moje zwątpienie kładę na karb jego odpowiedzialności. Pułkownik Harrison roześmiał się. Ponownie uruchomiłem nadajnik i powtórzyłem sygnał. Stacja milczała. Łączność radiowa była przerwana.

Pułkownik z wyraźnym już tonem szyderstwa w głosie przypomniał mi moje pełne zaufanie do perfekcji wszelkich aparatur programu badań kosmosu. Chcąc stwierdzić przyczynę awarii, rozpocząłem przegląd od przewidzianej kontroli według wzorów. Rychło odkryłem, iż uszkodzenia należy szukać w obrębie elementów naszego statku kosmicznego. Zgodnie z regulaminem pokładowym rozpocząłem ogólne sprawdzanie całego systemu napędowego przy pomocy generalnego wzorca. Stwierdziłem, iż prócz radiowego systemu nadawczego nieczynny jest cały automatyczny system sterowania i nawigacji.

Odkrycie to było druzgoczące, przynajmniej dla mnie. Ochrypłym głosem dałem wyraz memu przerażeniu. A pułkownik? Wydawał się witać z zadowoleniem całą tę sytuację. Na moje pytanie udzielił potwierdzającej odpowiedzi. Powiedziałem mu, iż napawa to mnie wstrętem. Pułkownik roześmiał się serdecznie. Powiedziałem mu, w najwyższym wzburzeniu, iż najprawdopodobniej nie tylko pragnął defektu, ale sam zawinił. Przynajmniej to werbalnie wyrażone podejrzenie przerwało niepohamowaną wesołość komandora. Z całą bezczelnością, na jaką go było stać (a stać go było na wiele), oznajmił mi, iż nie jest sabotażystą i nie ma w zwyczaju krzywdzić niewinnych ofiar, gdy przystępuje do urzeczywistnienia swoich marzeń. Mówiąc o niewinnych ofiarach, miał zapewne mnie na myśli.

Sir, zatrzymam się przy tym szczególe. Moje podejrzenie, iż defekt powstał na skutek sabotażu pułkownika, było spontaniczne i na razie nie poparte żadnym argumentem merytorycznym. Muszę przyznać, że koronnego dowodu na to i dziś jeszcze nie jestem w stanie dostarczyć. Jednak im dłużej przemyśliwałem nad tym (czasu zaś miałem przez następne tygodnie aż nadto), tym bardziej podejrzenie wydawało mi się być uzasadnione. Najbardziej obciążającym argumentem było samo zachowanie pułkownika. Jeśli spojrzeć na nie ściśle i logicznie, co jest przecież jak najbardziej uzasadnione, to w akcji sabotażowej należałoby widzieć pierwszy decydujący krok celowego działania. Jeśli skłaniać się — podobnie jak ja — do sądu, według którego pułkownik Harrison był paranoikiem, wątpliwości rosną. Po wariacie wszystkiego można się spodziewać. A więc i tego!

Dowodził mną zatem pomyleniec, w pojeździe, którym nie sposób było kierować i który pędził skroś lodowatą czerń Galaktyki. Sir, nie zaprzeczę: nagi strach ścisnął mi gardło. Tymczasem pułkownik Harrison ujął ręczny ster oraz włączył automatyczny wybiórnik celu. Cokolwiek by nie powiedzieć na temat jego paranoi, trudno zaprzeczyć, by jego postępowanie nie było sensowne i zgodne z regulaminem.

Automatyczny wybiórnik celu poinformował nas, że najbliższym obiektem w przestrzeni, do którego jesteśmy w stanie dotrzeć, jest planeta o współrzędnych alfa 1–7–85, beta 9001–7, gamma 33–699. Po wejściu w magnetyczne pole planety, wysunięte czujniki przekazały dane, bliskie danym o ziemskich warunkach.

Pułkownik Harrison postanowił lądować. Manewr wykonał tak, że przez chwilę ponownie nabrałem zaufania do niego.

Ale już rychło miałem znów powody, by je ponownie przekreślić. Po regulaminowym nałożeniu kombinezonów i profilaktycznym włączeniu śluzy wyjściowej, opuściliśmy statek. Pułkownik przeprowadził jeszcze kilka pomiarów, a potem zdjął maskę ochronną, wskazując tym samym, co mam uczynić. Atmosfera na planecie istotnie była podobna do ziemskiej. Można było oddychać. Powietrze smakowało nie najgorzej, choć zalatywało nieco siarką.

Pułkownik oddychał, mlaskał, przewracał oczyma i rozglądał się po niebie. Rozwarł ramiona. Obmacywał grunt i to wszystko, co rosło wokół niego. Najprawdopodobniej widział się w roli tak przez siebie cenionego Robinsona. Ale ja nie pragnąłem być Piętaszkiem.

Precyzja naukowca nakazuje scharakteryzować mi zwięźle zewnętrzny obraz naszego miejsca pobytu. Znajdowaliśmy się na równinie, niezwykle płaskiej. Horyzont, inaczej aniżeli na ziemi, wydawał się być bliższy. Pozwalało to sądzić, iż planeta jest mniejsza aniżeli ziemia. Nieboskłon miał odcień fioletu. Chmury, najwidoczniej przesiąknięte parami siarki, świeciły żółtym blaskiem. Słońce było większe od naszego, o bardziej intensywnym pomarańczowym blasku. Brązowoczerwony grunt, suchy i twardy, porastała stalowosiwa trawa niezwykłej twardości. Nie dała się ani wyrwać, ani urwać. Innej roślinności nie zauważyłem. Nie zauważyłem żadnych żyjątek. Na horyzoncie wznosiła się góra, prawdopodobnie wulkanicznego pochodzenia, o kształcie ściętego stożka. Otaczał ją dziwny wieniec promieni.

Nie taję, Sir, że widok tej ziemi poruszył mnie i wstrząsnął mną. Zrozumiałem, że mamy przed sobą ziemię jeśli nie wrogą człowiekowi, to jednak nader niegościnną. Przyszłość miała potwierdzić pierwsze wrażenia. Tymczasem pułkownik Harrison nie przestawał wydawać okrzyków w stronę niesamowicie zabarwionego nieba oraz obmacywać oporną trawę. Poinformowałem go, że nie podzielam jego entuzjazmu dla tej planety i że oczekuję rozkazu rozpoczęcia wyprawy, zgodnie z regulaminem. Wtem zaszło coś nieprawdopodobnego: dał się słyszeć kobiecy głos. Śmiech kobiety!

Odwróciłem się gwałtownie. Nie zauważyłem jednak niczego, czego bym dotąd nie widział: obcy krajobraz, nasz statek, pułkownika Harrisona i swój własny cień. Czyżbym uległ złudzeniom? Może mój nadwerężony podczas ostatnich godzin umysł uległ halucynacjom? Zastanawiałem się gorączkowo. Wybrałem wersję sugerującą halucynacje.

Ale śmiech rozległ się ponownie. Taki sam, choć nieco dłuższy.

Sir, jestem racjonalistą z krwi i kości. Wierzę w mechanikę kwantową, w Boga nie bardzo. Ale ten śmiech (zabrzmiał jeszcze dwukrotnie), piekielny, kobiecy, kazał mi myśleć o duchach. Na skutek wyćwiczonej przez dziesiątki lat subordynacji spojrzałem — szukając oparcia — na pułkownika, mego dowódcę. Spojrzałem mu w oczy. To, czego się doczytałem, niewiele miało wspólnego z otuchą. Na twarzy pułkownika malował się rozkoszny uśmiech szczęśliwości.

Chrząknąwszy powiedziałem: Pułkowniku, chciałbym przystąpić do naprawy. On zaś szepnął: Słyszałeś? Pułkowniku, powiedziałem, zgodnie z regulaminem chciałbym otrzymać rozkaz przystąpienia do naprawy. Reszta mnie nie interesuje. Niesamowite, szepnął Harrison, niesamowity głos. Jak pan woli, odpowiedziałem. Milczenie. Prawdopodobnie czekał na głos, który nazwał niesamowitym. Ja zaś rozmyślałem intensywnie. Wreszcie rozpocząłem: Pułkowniku! To mój obowiązek, zwrócić pańską uwagę na szczególne okoliczności, w których się…

Głos dał się słyszeć ponownie. Tym razem nie był to śmiech. Głos przerwał mi: Biedni chłopcy! I dodał: Biedni, biedni chłopcy! Potem rozległ się jeszcze śmiech, ale tylko na krótko.

Dopiero teraz byłem w stanie przeprowadzić bardziej obiektywną obserwację. Odkryłem, że głos krążył w powietrzu wokół nas. A więc się unosił. Podobnie jak owad, osa czy moskit. Z tym że nie było widać ani osy, ani moskita, a zamiast owadziego brzęczenia rozlegał się ludzki głos. Zauważyłem, że pułkownik sięgał chciwie po głos rękoma. Wyglądał przy tym nader dziwacznie, ponieważ nie było widać tego, co dałoby się złapać. Nadal jednak obejmował powietrze. Podążał przy tym w kierunku, który — sądząc po odgłosach — wybrał głos, zanim zamilkł. W taki oto sposób pułkownik Harrison znalazł się wnet poza zasięgiem mego wzroku i słuchu. Uznałem wtedy, iż jestem w sytuacji, o jakiej mowa w rozdziale 28.1 pokładowego regulaminu. Wolno mi było podjąć decyzję co do naprawy statku.

Naprawa miała trwać trzynaście dni i była nader skomplikowana. Dla mnie, doświadczonego inżyniera kosmicznego, naprawa nie przedstawiała jednak zasadniczych trudności. Części zamienne, będące na statku, wystarczały w pełni. Jeśli potrzeba dowodu jakości naszych programów napraw, to najbardziej przekonywającym jest mój powrót. Za okoliczności, w jakich doszło do nieobecności pułkownika, program napraw nie ponosi odpowiedzialności.

Pułkownika nieczęsto widywałem w trakcie napraw. Ściślej mówiąc, widziałem go godzinę lub dwie dziennie. (Na tej planecie dzień trwał nieco krócej aniżeli na ziemi, bo niecałych osiemnaście ziemskich godzin.) Na twarzy pułkownika Harrisona uśmiech szczęśliwości malował się z dnia na dzień coraz wyraźniej. Głębokie musiały być rozkosze, których dostarczała mu ta niegościnna planeta. Wracał zresztą jedynie po to, by wziąć z naszych zapasów całodzienną rację żywności. Rozkosze, jakie by nie były, niewiele musiały mieć wspólnego z rozkoszami podniebienia i żołądka.

Od trzeciego dnia poczynając, pełno było głosów wokół niego. Z początku tylko ten kobiecy, już mi znany, którego gruchający odcień — niech mi będzie wolno tak powiedzieć — miał w sobie coś zmysłowego i kuszącego. Byłby zaś jeszcze bardziej kuszący, gdyby wydobywał się — jak wszelki ludzki głos — z żywych, widocznych gołym okiem ust. Ale tak nie było. Ten fakt przyniósł otrzeźwienie. Zajęty naprawą, miałem zresztą pełne ręce roboty. Mój dowódca natomiast pragnął mieć wokół siebie jak najwięcej głosów. Od piątego dnia poczynając, wirowały wokół niego dalsze ludzkie głosy. Głównie kobiece, choć nie tylko. Wirowały wokół niego niby bezkształtny pszczeli rój: natrętny, głośny, władczy.

Zadałem mu pytanie, co to za głosy. Uszczęśliwiony uśmiechnął się tajemniczo i nie rzekł ani słowa. Kontynuowałem naprawę, on zaś pobiegł za głosami i przepadł gdzieś we wrogiej okolicy. Siódmego dnia pułkownik zdecydował się na dłuższą rozmowę. Zauważył mimochodem, iż jest na tropie tajemnicy planety. Tą uwagą pragnął rozbudzić moją ciekawość, co mu się zresztą natychmiast udało. Wymykał się jednak moim podchwytliwym pytaniom, malując obcy czar gwiazdy, która nas gościła. Nazwał ją królestwem przygód i fantazji, wtrącił słowo „genialna” sugerując, iż jest to miejsce, w którym warto zatrzymać się na dłużej. Jeżeli chciał w ten sposób wybadać moją reakcję, to otrzymał wyczerpującą odpowiedź dzięki przerażeniu i wstrętowi, malującym się na mojej twarzy. Następnego dnia wokół pułkownika znów było pełno kobiecego śmiechu. Raz zmysłowego, raz subtelnie lubieżnego, raz wulgarnego. Jak długo się wsłuchiwałem (około dziewięćdziesięciu ziemskich minut), robota nie szła mi zbyt skoro. Dziewiątego dnia pułkownik Harrison wydawał mi się zabiedzony. Mogło to wynikać z malejącej chęci spożywania posiłków. Mogło też być refleksem żółtozielonego zachmurzenia, przesłaniającego pomarańczowe słońce. Światło, które padało, było dziwnie blade. Dziesiątego dnia naprawa uszkodzonego systemu automatycznego była zakończona. Mogłem rozpocząć kontrolę przy pomocy nieodzownych wzorców. Jedenastego dnia pułkownik Harrison zapytał mnie wprost, czy nie chciałbym pozostać wraz z nim na planecie. Nie mogłem udzielić odpowiedzi, ponieważ trzymałem akurat w ustach dwie śruby. Mruknąłem tylko, podniosłem przerażony ręce i potrząsnąłem z naciskiem głową. Powietrze pełne było śmiechów, kobiecych i męskich.

Dwunastego dnia kontynuowałem kontrolę. Pułkownik zjawił się po żywność. Sprawiał wrażenie jeszcze bardziej zabiedzonego.

Trzynastego dnia statek był gotów do drogi. Nie udało mi się nawiązać łączności radiowej z Ziemią, ponieważ planeta, na której się znajdowaliśmy, powodowała niezwykle silne zakłócenia elektroniczne. Moje pomiary kontrolne wykazały jednak, że wszystkie urządzenia pracują doskonale. Gdy dostrzegłem pułkownika Harrisona, zameldowałem o zakończeniu naprawy w przepisowy sposób. Pułkownik szedł pochylony, z uśmiechem szczęśliwości na twarzy, zastygłym niby maska z blachy cynowej. Sądząc, iż nie dosłyszał moich słów, złożyłem powtórnie meldunek. Otworzył ściśnięte wargi i powiedział: Zostaję. Unikał przy tym mego wzroku. Nie wiem, czy liczył się z natychmiastową reakcją. Chwila milczenia. Na statku westchnął jakiś komputer. Ściśnięte usta poruszyły się znowu:

Człowieku, zostań też.

Odpowiedziałem: Nie, pułkowniku.

On: Dlaczego?

Ja: To świat absolutnie nieprzyjemny.

On: Jest to świat ducha, wolności i nieograniczonych możliwości.

Ja: Mnie wystarczy Ziemia, na której się urodziłem. Jestem z niej całkowicie zadowolony.

On: Czyżbyś w ogóle nie miał zrozumienia dla ryzyka?

Ja: Chyba nie. A poza tym zginęlibyśmy tu z głodu, pułkowniku. Nasze zapasy wystarczą najwyżej na sześć miesięcy. Ta planeta natomiast nie grzeszy urodzajnością.

Pułkownik uśmiechnął się. Ale już mniej zachwycony. Raczej chytrze. Powiedział: Wtajemniczę cię. I tak dowiesz się kiedyś wszystkiego. Lepiej, jeśli dowiesz się tu na miejscu. Może wywrze to na tobie wrażenie i wpłynie na zmianę decyzji.

Zrobiłem niezdecydowany ruch ręką. Pułkownik zaklaskał. W powietrzu rozległy się głosy. Brzęczały i bzykały, nie milkły, mruczały, chichotały, krakały. Sadowiły się w powietrzu, spychały się, zderzały, grupowały wokół jakiegoś centrum. Nie kończąca się paplanina i gadanina wyciszała się, stawała się tłem dla jednego głosu, potężnego, głośnego, władczego i — dodajmy — męskiego. Głos przemawiał. Zapomniałem dokładnego brzmienia całego wykładu, ponieważ byłem zmuszony zwracać uwagę na treściowe niuanse. Tyle mogę powiedzieć, że głos mówił — gdy chodzi o składnię — nader rozwlekle i uroczyście.

Oto co powiedział:

Przed mniej więcej trzydziestu laty niemała grupa ludzi z krajów anglosaskich doszła do przekonania, iż życie w ich środowisku stało się nie do zniesienia. Chodziło między innymi o poetów i powieściopisarzy, budowniczych organów i dyrektorów teatrów, rzeźbiarzy i historyków filozofii. Ich zastrzeżenia do życia w naszych krajach pokrywały się w znacznym stopniu z tym, co słyszałem z ust pułkownika Harrisona. Wywnioskowałem, iż zachodzi tu przypadek epidemii duchowej, której zarazki zaatakowały również mego dowódcę.

Wspomniana grupa osób nie chciała, mimo zasadniczych zastrzeżeń co do warunków w naszych krajach, wywędrować do krajów, charakteryzujących się innymi stosunkami i strukturami. Odrzucała również wywieranie wpływu na sytuację w naszych krajach. Wywieranie wpływu doprowadziłoby, według nich, do konfliktów. Zaś rezultatem konfliktu jest walka. Walkę natomiast odrzucano, ponieważ nie chciano brudzić sobie rąk. I tak narodził się plan, by uciec i zbudować świat, odpowiadający własnym potrzebom. Taki exodus oczywiście nie był możliwy bez pomocy naszej najnowszej techniki. Posłużono się nią, na przekór wszelkim zasadniczym sprzeciwom. Niech mi będzie wolno zwrócić uwagę na przepastną sprzeczność w postawie wspomnianych osób, której oni jednak nie spostrzegali lub też nie chcieli zauważyć. W każdym bądź razie wynajęto flotyllę statków kosmicznych i udano się na planetę, na której się właśnie znajdujemy. Przypominam sobie, że w tym momencie opowieści głos przerwał narrację, aby po dłuższej chwili stwierdzić z triumfem: Tacy właśnie jesteśmy.

Jacy my? — zapytałem zaciekawiony. Czyżbyś nas nie słyszał? — zapytał głos. Ale was nie widzę, odpowiedziałem. Czy to jest konieczne? — zapytał głos. Przecież nas słyszysz. Sprawa jest co najmniej dziwna, odparłem.

Nick, powiedział głos, teraz ty mów.

Począł mówić drugi głos, również męski. Był świeższy od pierwszego i raczej beznamiętny. Sądząc po doborze słów — również bardziej rzeczowy. Głos opowiedział dalsze dzieje emigrantów — pięknoduchów.

Emigranci zmuszeni byli osiedlić się na planecie. Tymczasem okazało się, że nie panowały tam bynajmniej idealne warunki dla ludzkiego bytowania. Może dałoby się, by sięgnąć po konkretny przykład, uszlachetnić grunta pod uprawę, ale emigrantom brakowało przecież fachowej wiedzy. Nie byli praktykami. Chlubili się wprost tym, że nimi nie są. Prócz tej dumy posiadali jedynie umiejętność spekulatywnego myślenia. Nie dało mi się ustalić, czy dalsze ich losy to rezultat silnej woli, czy też niezależnego od woli wpływu środowiska. Informacja o tym była krótka i niejasna co do szczegółów, choć przerywałem ją wielokrotnie pytaniami. Tyle tylko pojąłem, że zgodnie z pewnym starym prawem natury, uciekinierzy poprzestali na tym, co było nieodzowne dla zachowania życia i co miało znaczenie dla ich życia, mianowicie na myśleniu. Instrumentem myślenia jest — jak wiadomo — język. Pozbywali się pozostałych przymiotów, ponieważ nie były one im już potrzebne ani nie mogli ich już dłużej utrzymać. Energię, nieodzowną dla ich wyłącznie elektroenergetycznego bytowania, pobierali od jednej z naładowanych gór. Chodziło o górę, otoczoną dziwnym wieńcem promieni. To za sprawą tej góry nie mogliśmy się zapewne połączyć z Ziemią. Głos przyznał również, że proces pozbywania się ciał przebiegał nie bez trudności. Teraz jednakże czują się doskonale.

Bez ciał? — krzyknąłem przerażony. Oczywiście, odpowiedział Nick. A co wtedy ma się jeszcze z życia? — zapytałem. Ducha, odparł Nick. To za mało! — krzyknąłem. Na Ziemi posiadasz ciało, ale nie masz ducha. Ja już to wolę! — krzyknąłem. Słuchajcie! — rozległ się głos Nicka. — To nie jest nasz człowiek. Doszedł mnie pomruk potakiwań. Głosy rozpierzchły się i pogubiły we wszystkich kierunkach. Pozostał jedynie pułkownik Harrison. Uśmiechał się. Wyglądał na zmęczonego.

Pułkowniku, powiedziałem ochryple, pańska decyzja nie może tak brzmieć. A jednak, odrzekł Harrison. Wykrzyknąłem: Bez ciała, pułkowniku, niech pan pomyśli! To przecież piekło. Mieć ciało, mruknął, to też piekło. Pułkowniku, wykrzyknąłem, przecież nie zostawi mnie Pan samego! Mruknął: A jednak! Pułkowniku, krzyknąłem głośniej, przecież pan nie może mnie wysłać samego w tak długą podróż kosmiczną! Odparł: Więc zostań! Mój głos skiksował. Ryknąłem: Pułkowniku! Nie złożę raportu. Przyrzekam to panu! Ach, co tam, szepnął, i zaczął nagle znikać. Jego członki zaczęły przypominać szkło, traciły barwę, kontur, konsystencję. Nie były już nawet ze szkła, nie przypominały już ciała, rozpłynęły się w fioletowym, pełnym par siarki, powietrzu. Dochodziło mnie jedynie wołanie pułkownika Harrisona: Powodzenia, chłopcze! Poświęciłem mój los ludzkiej kulturze.

To była straszna przemiana. Byłem zbyt wstrząśnięty, by za nim biec. Pułkownik stał się ofiarą własnych duchowo — charakterologicznych deformacji. Dziś uważam go poniekąd za zmarłego. Mój stosunek do niego pełen jest respektu; chodzi przecież o zmarłego. Ale respekt ten miesza się z niezrozumieniem i dezaprobatą.

Nasłuchiwałem jeszcze przez sekundy, jak jego niezrozumiałe mruczenie gubi się w dali. Zamyślony wpatrywałem się w stronę, z której doszły mnie ostatnie słowa pułkownika.

Wtem jego ciało znów się zmaterializowało.

Proces ten był tak niesamowity jak pierwszy. Miał miejsce na moich oczach i przebiegał dokładnie tak samo, tyle że na odwrót: z niczego wyrosły członki, z powietrza wzięło się ciało. Przeźroczysta głowa nabrała rumieńców. Wstąpiła we mnie nadzieja, na przekór doświadczeniu. Sądziłem, iż nie czeka mnie samotny lot do domu. Wydawało mi się, że pułkownik wykazał zrozumienie. A może planeta? Że unieważniony został rozkład arcywytrenowanego ciała. Właśnie zamierzałem wydać okrzyk zadowolenia, gdy pułkownik Harrison otworzył usta i roześmiał się. Był to głos kobiecy, był to śmiech, którego dźwiękom i argumentom uległ pułkownik. Teraz ten głos mieszkał w jego ciele. Przede mną stało ciało pułkownika, ale nie pułkownik.

Poczyniłem natychmiast ostatnie przygotowania do startu. Chciałem opuścić tę do gruntu zepsutą planetę jak najprędzej. Po krótkim namyśle zaprosiłem na statek owego dziwnego hermafrodytę. Zaproszenie zostało przyjęte bez zastanowienia. Taką decyzję podjąłem głównie dlatego, by dać przyrodoznawstwu sposobność zbadania krańcowego przypadku ludzkiej mimikry.

Powrotny lot był niezwykle wyczerpujący. Z ciała, które dobrze znałem, dochodził mnie nieprzerwanie zmysłowy głos kobiecy. Głos przedstawił mi się jako Jennifer, niegdyś docent estetyki stosowanej. Już od dawna, powiedziała, zbrzydło jej bezcielesne życie na tej planecie. Stąd nieustannie szukała sposobności, by ponownie się zmaterializować. No i wreszcie ją znalazła. Warunkiem jest bowiem nieuszkodzone ciało ludzkie. Rozumiałem doskonale argumenty Jennifer, choć przecież zarówno pułkownik Harrison, a pośrednio i ja, mieliśmy cierpieć z tego powodu.

Powrotny lot trwał tyle dni, co przylot. Nie skorzystałem z możliwości nadania drogą radiową meldunku o zadziwiających wydarzeniach, jakie miały miejsce po przymusowym lądowaniu, a to z dwu powodów: nie chciałem niepotrzebnie wzbudzać podejrzeń mego pasażera, poza tym informacja wydawała mi się nazbyt skomplikowana jak na radiowy meldunek. Nie wziąłem jednak pod uwagę, że duch i jego formy ekspresji to produkt danego ciała, w tym wypadku ciała pułkownika Harrisona. Głos Jennifer zaczął się w czasie powrotnego lotu powoli zmieniać. Stał się głęboki, męski, a gdy wreszcie wylądowaliśmy na kosmicznym lądowisku, Jennifer mówiła głosem pułkownika Harrisona.

Zgłosiłem się natychmiast w sztabie akcji, złożyłem raport i zażądałem natychmiastowego zatrzymania Jennifer. Mój raport wywołał sensację. Izolowano mnie. Ze względu na rozmiar wydarzeń, o których miałem dać świadectwo, taki sposób postępowania uznałem za uzasadniony i potraktowałem tę decyzję, jak i pozostałe rozporządzenia władz z oczywistym respektem.

Tymczasem trzymają mnie tu w odosobnieniu już trzeci tydzień. Powoli ogarnia mnie zniecierpliwienie. Dzień w dzień rozpytują mnie rozmaite komisje o moje przeżycia, ja zaś udzielam ciągle tych samych odpowiedzi. Niech mi będzie wolno potraktować jako dowcip — jak to zresztą było chyba pomyślane — nie przeznaczoną dla moich uszu wypowiedź personelu dozorującego, według której moja nienawiść do ludzi wykształconych przerodziła się w urojenia. Natomiast inne sformułowanie, również nie przeznaczone dla moich uszu, według którego czytałem zbyt wiele kiepskich powieści, odrzucam jako podłą insynuację! Zastanawia mnie informacja, że Jennifer ciągle jeszcze przebywa na wolności. Widzę w niej — po tym, co się wydarzyło — zagrożenie naszego porządku, przeze mnie stale respektowanego. Wiem, że nasze odpowiedzialne gremia podejmują niekiedy uchwały powoli. Ale teraz minął chyba już dostatecznie długi okres czasu. Mój raport natomiast, złożony na Pańskie ręce, Sir, winien wreszcie doprowadzić do natychmiastowego podjęcia stosownych kroków.

Przetłumaczył Hubert Orłowski