Ludzie i gwiazdy

Swetosław Sławczew Głos, który cię wzywa

Planeta była maleńka i dzika. Jedna z tych planet na trasie Wega — Orion, o których nikt nigdy nie wspominał. Właściwie, nie było nawet o czym wspominać. Po prostu pozbawiona życia wysepka w Kosmosie, zwalisko potrzaskanych skał, zwalisko smutne i bez wyrazu jak w dniu stworzenia…

W poradnikach astronawigacji rubryka „Medea” zawierała nie więcej niż dziesięć danych: okres obrotu, odległość od podwójnego żółtego słońca oraz współrzędne jedynej kontrolnej stacji astronawigacyjnej, obsługiwanej przez przestarzałe automaty. To wszystko. Jeśli rozmowa schodziła czasem na Medeę, nawet doświadczeni dowódcy Bazy wzruszali ramionami.

Fern wiedział tyle samo co inni. No, może tylko nieco więcej… Raz, przelatując w pobliżu planety, był zmuszony poprosić stację astrofizyczną o skorygowanie jego współrzędnych. Bioautomaty stacji zebrały potrzebne dane nad wyraz rzetelnie, ale Fern i tak z nich nie skorzystał i zapomniał potem, że kiedyś o nie prosił.

„I trzeba się było w ogóle użerać o te durne współrzędne?” — pomyślał ze złością i spojrzał na pulpit przed sobą. Po ekranie snuły się miękkie linie światła i wszystko w kabinie wydawało się takie spokojne. Nie można tego było jednak powiedzieć o stanie ducha Ferna. „A w Bazio też jakby tylko tego jeszcze brakowało! Ostatecznie miałem już wcześniej kontakt z Medeą, znam sytuację, a mimo to…”

Fern przerwał rozmyślania i włączył dodatkowe iluminatory. Wiedział, że nie ma racji myśląc w ten sposób. Ktoś przecież musiał polecieć na Medeę — coś się tam wydarzyło z Helianem. Ale w żaden sposób nie mógł się wyzbyć rozdrażnienia. Tym bardziej, że wszystko wskazywało na to, iż nie będzie to przyjemny lot.

Blendy iluminatorów rozsunęły się powoli i do kabiny na mgnienie chlusnął mrok Kosmosu. Automaty podregulowały oświetlenie. Fern spojrzał na przejrzysty ekran przed sobą. Po prawej stronie widać już było Medeę — dokładnie taką samą, jaką ujrzał po raz pierwszy: szaro—żółtą tarczę, rosnącą teraz w oczach. Na powierzchni nie można było jeszcze rozróżnić szczegółów, ale nawet stąd wyglądała niegościnnie.

„Wyląduję, zabiorę Heliana i natychmiast wracam!” — pomyślał, chociaż w głębi duszy czuł, że nie potrafi sobie nawet wyobrazić, w jaki sposób tego dokona. Poza tym nie wiedział dokładnie, co się z kosmopilotem stało. W krótkim komunikacie z Bazy, który przekazał mu za pośrednictwem stereowizora SELENA, nie podano żadnych szczegółów. Po prostu klaustrofobia, kosmiczna psychoza. Ale to przecież może przydarzyć się każdemu. Lot, brak ruchu — tylko przyrządy odmierzają przebyte parseki — a tymczasem wraz z kadłubem i aparaturą statku zużywają się również jakieś nieznane, niezbadane mechanizmy, skryte gdzieś głęboko w podświadomości. I wreszcie pewnego pięknego dnia, któryś z tych mechanizmów zaczyna działać w zupełnie nieprzewidziany, nieokreślony sposób, lub po prostu odmawia posłuszeństwa. I wtedy pilot, z którym kiedyś zamieniło się kilka słów w drodze, z którym gwarzyło się podczas odpoczynku w Bazie, usychając z bezczynności — przestaje być pilotem i przechodzi nagle w szeregi tych, których trzeba było zdejmować z jakiejś planety w rodzaju Medei.

— Zrobi się — lakonicznie powiedział wtedy Fern. — Słuchajcie, SELENA, a ta historią z psychozą… Może to ci wasi… tam… ją wymyślili?

Chciał się wypowiedzieć bliżej o „tych… tam”, o których nie miał najlepszego mniemania, ale postanowił sprawę przemilczeć. Uwaga byłaby zupełnie nie na miejscu.

— Nie wiemy, Fern — powtórzyła SELENA. — Wszystko wskazuje na klaustrofobię. Przecież taki facet jak HEL, będąc przy zdrowych zmysłach, nie może nam nadawać, że ma do czynienia z majakami… Nie sądzisz?

— Jasne — Fern wzruszył ramionami — wysiadł jeden z tych jego mechanizmów.

Wszystko rozegrało się w kilka minut. Maleńka rakieta typu RES była gotowa do startu. Nie było to żadne cudo techniki, ale była stosunkowo szybka. Fern lubił rakiety tego typu: wytrzymałe, a zarazem wymagające — jeśli chodzi o sterowanie. Mogły oczywiście płatać figle, ale na dobrą sprawę nieźle pracowały i nie zmuszały do wzywania służby awaryjnej z byle powodu.

Gorsze było to, że do Medei pozostał jeszcze spory kawałek, a w tym czasie z Helianem mogło się zdarzyć wszystko. Sam jeden, na pustynnej stacji z bioautomatami… Nie, Fern po prostu bał się o tym myśleć… Ale coś jednak musiało się tam zdarzyć, bowiem na Medei odpowiadały teraz tylko automaty.

Fern sprawdził współrzędne korytarza ładowniczego i włączył boczne silniki. Szarożółta tarcza zastraszająco rosła w oczach. Zawisła teraz nad rakietą, potem z wolna przesunęła się w bok. Monotonna, mętna powierzchnia rozpadła się nagle. Kładły się teraz na niej ponurymi cieniami chaotyczne, dziwaczne masywy górskie. Jasnożółte plamy rozjaśniały się coraz bardziej i przekształciły się W wąskie, piaszczyste plateau. W gruncie rzeczy tylko z daleka wydawały się jasnożółte. Tak naprawdę — miały z pewnością inny kolor; żółtego przydawało im ostre światło obu żółtych słońc, które — Fern wiedział o tym — pozostawały teraz gdzieś z tyłu rakiety.

Lądowisko okazało się maleńkie. Z pewnością budowano je jeszcze w owych przedpotopowych czasach, kiedy zakładana była również stacja. Potem przestano o niej nawet myśleć. Nikt więc nie zatroszczył się o to, by lądowisko poszerzyć. Pośrodku stała już jedna rakieta, i Fern sporo się musiał napocić z manewrowaniem podczas lądowania, by móc ustawić swoją rakietę obok.

To była rakieta Heliana, i fakt, że stała tu cała i nie uszkodzona, wydał mu się dobrym znakiem. Stacji nie było widać na powierzchni, gdyż wyrąbano ją głęboko w skale.

Fern wylazł z luku i rozejrzał się. Przez lata tułaczki w Kosmosie widział już niemało strasznych planet. Ale straszniejszej niż ta chyba jeszcze nie widział. Żółte i czarne… i znów — żółte i czarne… Jak grzbiet gigantycznego owada, osy albo czegoś w tym rodzaju… I tak od horyzontu do horyzontu. O ile jednak żółte wydawało się monotonne — był to po prostu jaskrawocytrynowy piasek — o tyle czerń miała tu dziesiątki odcieni. Była atramentowoczarna i krwawoczarna, nastroszona zastygłymi, jakby zielonkawymi falami i czerń nasycona — zdawało się chłonąca światło. A tuż obok rozsnuwał się jakiś wyzuty z życia szaroczarny lub też jakiś inny — błyszcząco — czarny odcień, połyskujący jak wilgotna skóra gada.

„Tu nie tylko można zwariować — pomyślał Fern — ale w ogóle diabli wiedzą, co może się stać z człowiekiem!” Ścisnął w ręku blaster, wziął hermetyczny pakiet ze środkami psychofarmakologicznymi i skierował się ku stacji.

Jak dotąd wszystko szło w zupełnym porządku.

Automaty otwarły śluzę wejściową i zamknęły ją za Fernem. Zaczekały chwilę, aż ciśnienie wzrosło do normalnego, potem rozsunęły skrzydła wewnętrzne i wpuściły Ferna do pomieszczenia stacji.

Rzeczywiście — na pierwszy rzut oka wszystko tam było w najlepszym porządku. W wielkiej sali, wzdłuż ścian, świeciły ekrany stereowizorów i wideofonów. Ruchy Ferna śledziły pryzmatyczne fotokomórki bioautomatów, wielkie i czerwone jak oczy owadów. Rytmicznie, głucho wyszczekiwała coś aparatura obliczeniowa i w ciszy słychać było tylko stłumiony, monotonny dźwięk, jakby senne mruczenie…

A mimo to coś się musiało stać, bowiem Heliana tu nie było — Fern poczuł to od pierwszej chwili. Stacja była pusta.

Mocno zacisnął w dłoni blaster i ruszył wzdłuż ściany.

Za wielką salą znajdowały się jeszcze dwa pomieszczenia. Jedno z nich, coś w rodzaju pokoju mieszkalnego czy też gabinetu roboczego dla ludzi, którzy mogli tu ewentualnie przybyć, zapewniało tylko minimalne wygody, jakie może zaproponować stacja tego rodzaju: łóżka z hipnofonami, podręczna elektroniczna biblioteka i stereowizor. Drugie pomieszczenie było chyba wykorzystywane jako składzik lub raczej muzeum geologiczne, w którym przechowywano zebrane próbki skał.

Fern opuścił blaster i zawrócił do dużej sali.

— Jestem Fern — powiedział głośno. — Astronawigator drugiej klasy. Wzywam Bioautomat Pierwszy!

— Słucham — powiedział ktoś za plecami. Fern błyskawicznie odwrócił się, instynktownie ścisnąwszy blaster. Nie było żadnego niebezpieczeństwa — jedynie dwoje wielkich, pryzmatycznych oczu patrzyło na niego ze ściany.

— Słucham — powtórzył głos. — Bioautomat Pierwszy klasy W–3. Dwa miliardy krysteloneuronów.

Fern spojrzał w fasetowane oczy, wielkie, pocięte rubinowymi płaszczyznami krystalicznymi. „Dwa miliardy neuronów, a więc to nie zwykły automat. Posiada umiejętność wnioskowania. Powinien wiedzieć wszystko, co się tu wydarzyło.”

— Mam pytanie — powiedział Fern.

— Słucham.

— Na stacji znajdował się astropilot Helian. Gdzie on jest teraz?

— Człowiek imieniem Helian opuścił stację o godzinie 27 czasu południkowego. Dotąd nie powrócił.

Fern przeliczył szybko w pamięci — czas na Medei mierzyło się względem południka stacji… To znaczy upłynęło już dziesięć ziemskich godzin od chwili, jak Helian stąd wyszedł.

— Człowiek nie powiedział, gdzie idzie?

— Nie.

Fern położył blaster na jednym ze stołów koło ściany i rozejrzał się. Gdzieś tu powinien być stereowizor o skoncentrowanej wiązce, dzięki temu dysponował największą mocą. Być może, dałoby się z jego pomocą obejrzeć dokładnie okolicę i nawiązać kontakt z „Helianem. Mimo wszystko dziesięć godzin to nie jest znów tak dużo, jakieś szansę na powodzenie jeszcze są…

— Człowiek imieniem Helian pozostawił zapis — odezwał się Pierwszy. — Czy mam go odtworzyć?

Fern zawahał się. Ważne było, żeby jak najszybciej przeszukać okolice — na ile tylko starczyłaby moc stereowizora. Ale i to, co proponował Pierwszy, miało swój sens.

— Jeszcze pytanie — powiedział Fern.

— Słucham.

— Dlaczego Helian opuścił stację?

— Człowiek imieniem Helian otrzymał wezwanie z zewnątrz.

Fern zdziwiony spojrzał w rubinowe pryzmaty oczu. Pierwszy nie mógł kłamać. Ale to, co mówił, nie wydawało się przekonywające. Na zewnątrz rozpościerała się pustynia: ocean cytrynowożółtych piasków i czarnych skał. I taka była cała planeta; spalona żarem podwójnego słońca lub rozdzierana szczelinami, rodzonymi przez niskie temperatury. Nie żyła na niej ani jedna istota zdolna wezwać człowieka.

Fern patrzył w oczy Pierwszego i usilnie rozmyślał, próbując rozważyć sytuację. Helian bredził — to jasne. A Pierwszy wziął jego brednie za dobrą monetę i zanotował je w swojej krystalicznej pamięci.

Dziesięć godzin. Jak daleko mógł przez ten czas zajść Helian? W ciągu tych dziesięciu godzin można sporo przejść, może się już znajdować poza zasięgiem stereowizora. Albo też leżeć gdzieś pod jadowicie żółtym całunem, zasypany rozpalonym piaskiem. Lub pogrzebany pod skalną lawiną. A jeśli wałęsa się gdzieś tu, w pobliżu, u wejścia do stacji, otumaniony majakami chorej wyobraźni?…

— Włącz zapis! — powiedział Fern.

To był bez wątpienia głos Heliana. Ale tak udręczony i pełen trwogi, jakiego nigdy jeszcze Fern nie słyszał. Właściwie nie mówił, to były raczej głośne myśli, splątane i pełne strachu.

„Jestem chory. To jasne — jestem chory. Tracę rozum i nie chcę w to uwierzyć. Szaleńcy nigdy nie mogą uwierzyć w swoje szaleństwo.”

Milczenie. A po przerwie:

„Muszę zebrać resztki zdrowego rozsądku i spróbować przeanalizować wszystkie wypadki. Być może, zdążę się jakoś w tym połapać.”

„Jeszcze wczoraj wszystko szło normalnie. Jak zwykle leciałem prawidłową trasą, pomyślnie siadłem… Potem sprawdziłem pracę automatów — po to mnie posłali. Tylko, jak myślę, zmęczyłem się trochę. Ale niewiele, zupełnie niewiele… Tak właśnie powinno być… Należał mi się odpoczynek. Więc położyłem się i usnąłem. Przespałem godzinę, może dwie. Potem obudziłem się — i to zaczęło się w chwili przebudzenia… Na tej nieostrej granicy, która oddziela jawę od snu. Jakby ktoś wszedł do pokoju. Niczego nie słyszałem, ale byłem przekonany, że ktoś znajdował się w pomieszczeniu. A ja leżałem nadal. I z pewnością to był mój błąd. Gdybym wtedy wstał, być może, koszmar ustałby… Tak, na pewno by ustał… Ale ja dalej leżałem. Początkowo to uczucie było nawet interesujące. Pomyślałem, że ktoś przyleciał, a ja nie słyszałem lądowania rakiety.”

„Potem zauważyłem, że to znajduje się tuż obok mnie. Odkrycie było do tego stopnia nieprawdopodobne i wykraczające poza granice mojego pojmowania, że nagle doszedłem do wniosku, iż z pewnością w ogóle się jeszcze nie przebudziłem. Bywają przecież takie sny. Śni ci się, że się budzisz, podczas gdy sen trwa nadal i staje się jeszcze straszniejszy, jeszcze koszmarniejszy niż poprzedni. Tym bardziej, iż jest się przekonanym, że się już nie śpi… To powoli przesuwało przedmioty, oglądając je jakby… Najpierw moje przyrządy. Potem uniosło mój hełm od skafandra i podtrzymywało go, jakby go ważyło. W tym momencie było już dla mnie jasne, że się nie mylę: doskonale słyszałem podzwanianie metalu o szkło, kiedy hełm znowu legł na miejscu…”

„Pamiętam, że pomyślałem wtedy, iż ktoś postanowił wyciąć mi jakiś idiotyczny dowcip. Wydawało mi się, że mógłbym i ja pożartować. Zerwałem się z łóżka i krzyknąłem coś — nie pamiętam już teraz co. Rzuciłem się do drzwi wymachując rękami. Potem zatrzymałem się… Zatrzymałem i roześmiałem w głos.”

„No, jak się macie! — powiedziałem. — Wystarczy tych głupich sztuczek! — Myślałem, że jest ich dwóch i podejrzewałem nawet, że to Ivar i Dan z Transoriona.”

„Ale nie było tam nikogo. Sala była pusta — taka, jaką ją pozostawiłem, kładąc się spać. Obejrzałem się. Przedmioty w pokoju nadal cicho się przemieszczały. Hełm znów uniósł się ze stołu i zawisł w powietrzu — dokładnie w tym miejscu, w którym powinien się znajdować — na wysokości głowy. I nie zamierzał spadać. Potem powoli ruszył w moją stronę, cały czas, jak przedtem, utrzymując się na wysokości głowy… Wtedy wreszcie się przestraszyłem. Krzyknąłem, rzuciłem czymś w niego i wpadłem do sali.”

„Teraz już się nie boję. Po prostu to jest głupie — bać się. Słyszałem o halucynacjach. Na tym właśnie polega różnica pomiędzy halucynacjami i iluzjami. Podczas iluzji, chory jest świadom wszystkiego: tego, że to co widzi i słyszy, to w ogóle nie jest realne, że to jedynie omam zmysłów lub gra oszalałej wyobraźni. W czasie halucynacji chory odbiera wszystko, co rodzi się w jego świadomości jako realność. I ja wierzyłem w to, co widziałem. Ponieważ nie sposób było nie wierzyć. Potem zebrałem całą swoją wolę. Podszedłem do hełmu. Wisiał jak poprzednio w powietrzu, niczym nie podtrzymywany i z lekka tylko się kołysał.”

„Lewitacja! — pomyślałem wtedy. — Kosmiczna bzdura! — Kpiny z praw przyrody… Zjawisko nadprzyrodzone!”

„Jakby to było wtedy dobrze, gdyby to okazało się po prostu zjawiskiem nadprzyrodzonym! Nie byłbym wtedy chory… Ale ze mną jest źle… i z każdą godziną robi się coraz gorzej.”

„…Potem hełm powrócił na swoje miejsce. I przedmioty — wszystkie, co do jednego, znalazły się tam, gdzie były uprzednio. To pieczołowicie zaprowadziło porządek. I już po kilku minutach zapytywałem sam siebie, czy aby to wszystko mi się nie przywidziało. Nawet uspokoiłem się na jakiś czas…”

Tu wyznanie Heliana urwało się. Słychać było tylko cichy odgłos jego kroków, zapewne wstał i zaczął się przechadzać po pokoju. Potem podjął dalej:

„Zacząłem wypytywać bioautomaty w głównej sali. Ale one niczego nie zarejestrowały. Co za tym idzie, wszystko musiało być wytworem mojej wyobraźni. Potem uświadomiłem sobie, że bioautomaty nie mogły przecież niczego widzieć, bowiem te niezrozumiałe zjawiska zachodziły w małym pomieszczeniu — byłem w tym momencie nawet zadowolony, że niczego nie zauważyły, bo moje halucynacje można było łatwo wytłumaczyć przemęczeniem. Inaczej można byłoby dopuszczać tylko tłumaczenie absurdalne… Zadecydowałem, że pora już wracać, i zacząłem się gotować do startu. W gruncie rzeczy przygotowywałem się psychicznie; trzeba przyznać, że nieswojo mi było, kiedy pomyślałem o sięgnięciu po hełm, leżący na stole… mimo iż byłem przekonany, że naprawdę nigdy nie unosił się w powietrzu, a całe to świństwo w sumie tylko mi się przywidziało. Wmawiałem sobie, że wystarczy krótki odpoczynek w Bazie, żeby wszystko minęło i poszło w zapomnienie.”

„I wtedy wszystko zaczęło się od nowa… To znów tu było, być może, w ogóle nigdzie stąd nie odchodziło, tylko przez cały ten czas kręciło się gdzieś w pobliżu. Czasem dotykało mojego ciała: czułem je! Nie panując nad sobą, zacząłem łapać przedmioty i odstawiać je na miejsca. Przedmioty sprzeciwiały się, opierały. Czasem poddawały… Zrozumiałem, że stało się coś nieodwracalnego, że koszmar jest na tyle realny, że odwrócenie tego wszystkiego, uznanie za niebyłe — jest niemożliwe.”

„Kiedy cały ten kołowrót z przedmiotami skończył się wreszcie, usłyszałem głos… Dochodził skądś z daleka, ale w niepojęty sposób rozlegał się również we mnie. Ten głos wzywał. I błagał. Nie wierzyłem mu. To był przecież głos mojej majaczącej świadomości. To był mój bliźniak. Mózg, który wyrwał się spod kontroli…”

„Po jakimś czasie doszedłem do wniosku, że należy połączyć się z Bazą. Myślę, że postąpiłem słusznie. Podczas rozmowy z Bazą byłem w zasadzie spokojny i skupiony, ale opowiedziałem im o przywidzeniach. Zapytali, kiedy wylatuję. Jak sądzę, mieli na myśli coś zupełnie innego — pragnęli się dowiedzieć, czy jestem w stanie kierować rakietą. Odpowiedziałem, że na razie nie sfiksowałem jeszcze do tego stopnia i że mogą na mnie w pełni polegać”.

„A głos wzywał mnie coraz donośniej i usilniej, przeklinał mnie, moje imię! Z daleka, z bliska, z wnętrza stacji i z zewnątrz. Podjąłem ostatnią próbę. Zapytałem automaty, czy słyszą jakiś głos. Postanowiłem, że jeśli odpowiedź będzie negatywna, to wyjdę — bez względu na to, czy zwariowałem, czy też nie — i poprowadzę rakietę. Bo lepiej już mieć choćby cień szansy dostania się do Bazy, niż siedzieć tu, z przenicowanym łbem, jak ogłupiały szczur w klatce.”

„Ale automaty odpowiedziały twierdząco. One także słyszały głos, lecz nie były w stanie dokładnie określić, skąd pochodził. Za pierwszym razem podały współrzędne: półtora kilometra na południe — południowy wschód, w kierunku Wielkiego Urwiska. Za drugim razem wskazały na pustynię. Zupełnie jakby i automaty zbzikowały! Ale jedno nie ulegało wątpliwości: głos istniał. Wzywał mnie po imieniu i prosił o pomoc…”

„Od tego czasu wzywa mnie bezustannie. Cichnie, potem znów błaga, krzyczy i straszy… Mówi mi rzeczy, o których nawet strach myśleć… Ale jedno się nie zmienia: przez cały ten czas jest i we mnie, i jednocześnie poza mną!”

„Nie mogę tu zostać. To ponad moje siły. Nie mam prawa pozostawać tu nadal, kiedy proszą mnie o pomoc — choćby dlatego, że ja, Helian — jestem człowiekiem. A nie oszalałym ze strachu szczurem!”

Na tym kończył się zapis.

Fern stał zmartwiały i próbował ułożyć sobie wszystko, co usłyszał. U Heliana halucynacje przeplatały się z rzeczywistością — nie istniało na to inne wytłumaczenie. Halucynacje stwarzały urojone wrażenie rzeczywistości i maskowały się tak zwodniczo, że na ich tle sama rzeczywistość wydawała się irracjonalna. Trzeba było jedynie sprawdzić pewien fragment opowieści Heliana. Tylko bowiem w nim zarejestrowano coś, dla czego nie sposób było, jak dotąd, znaleźć rozsądnego wytłumaczenia.

— Bioautomat Pierwszy! — odezwał się Fern.

— Słucham.

— Czy zarejestrowałeś głosy, o których mówił Helian?

— Nie, to nie było zaprogramowane. I człowiek imieniem Helian nie zażądał tego.

— Ale głos rozlegał się w paśmie wewnętrznym?

Fern zbliżył się i usiadł przed fasetowanymi oczyma. Problem należało wyjaśnić do końca.

— Jeśli głos rozlegał się w paśmie wewnętrznym, to musiał pochodzić z nadajnika, znajdującego się w pobliżu. Jakie jest twoje zdanie?

— To logiczne.

— Czy na powierzchni Medei są inni ludzie oprócz tych, których znasz?

— Nie.

— Moim zdaniem jesteś w błędzie. Tylko proste automaty się nie mylą — powiedział Fern. — Ty jesteś zbyt skomplikowany. Jeżeli istnieje nadajnik, pracujący na paśmie wewnętrznym, to ktoś go przecież musi stroić!..

— Chwilę! — przerwał mu Pierwszy. — Przepraszam, przerwę na chwilę, przyjmę tylko komunikat.

Fern zamienił się w słuch. Spodziewał się, że usłyszy tajemniczy głos — ten sam, który zwabił Heliana na zewnątrz. Ale rozczarował się. — Pierwszy przyjmował zgłoszenie jakiegoś automatu, który zebrał kolejną serię próbek geologicznych i prosił o zezwolenie uzupełnienia nimi kolekcji stacji.

— Przepraszam — powtórzył Pierwszy. — Czy nie będziesz miał nic przeciwko temu, by automat 43—bis włączył próbki do kolekcji geologicznej?

Fern wzruszył ramionami.

— Nie mam nic przeciwko temu, ale niech poczeka, dopóki nie skończę! Tak więc… nadajnik znajduje się w pobliżu. Kto mógłby na nim pracować?

Chciał kontynuować swoją myśl, kiedy nagle tknęło go złe przeczucie. Złowił to kątem oka — przywykł w kabinie dowodzenia obserwować tak pracę przyrządów, umieszczonych z boku pulpitu centralnego. Zależało od nich jego życie…

Błyskawicznie, kocim ruchem, odwrócił się.

Blaster — zapomniany przezeń blaster, który zostawił na stole przy ścianie, poruszył się…

Lufa powoli zwracała się w prawo w stronę Ferna. W ułamku sekundy Fern rzucił się na podłogę i skulił — kłębek mięśni odłączony teraz od świadomości. Uczynił to, nie zdążywszy się nawet przestraszyć. W następnej chwili przemknął nad nim ryczący, oślepiający promień, który wbił się w ścianę i przeszywając ją na wylot, wszedł w skale. Potem jeszcze raz. I jeszcze…

Promień szukał Ferna.

Kłębek mięśni uświadomił to sobie i instynktownie się wywijając, odpełzł w bok przykryty obłokiem dymu, który wypełnił salę.

Gdyby Fern miał chwilę czasu na zastanowienie się, nigdy by się nie odważył na to, co zrobił i co w ostatecznym rozrachunku uratowało mu życie. Dotarłszy do stołu przy ścianie, do martwej strefy, w której blaster nie mógł go dosięgnąć, zerwał się nagle i schwycił blaster za lufę. Poczuł jedynie lekki opór, nic więcej. Blaster ucichł, przekształcając się nagle z rozwścieczonego zwierza w martwy przedmiot…

Fern stał pośrodku sali i próbując przyjść do siebie, obserwował, jak dym wolno opada na podłogę. Przeżył coś nieprawdopodobnego, coś, czego nie jest w stanie przyjąć świadomość. Ale dym spalonego duralu szczypał w oczy, a w ścianie ziała czarna, długa szczelina, uchodząca w głąb skały.

Dopiero teraz Ferna ogarnął strach. Poczuł, jak kolana zrobiły się miękkie. Napięcie, które dopiero co wypełniało wszystkie mięśnie, nieoczekiwanie zmieniło się w słabość. Takiego strachu nie doświadczył już dawno — od czasu, jak wpadł w grawitacyjną pajęczynę Bety Skorpiona. Wtedy nie wiedział jeszcze, że istnieją gwiazdy podwójne, zdolne interferować fale grawitacyjne i odgradzać się jakby siecią grawitacyjną, niewidzialnym potrzaskiem, którego nie jest w stanie wykryć żaden grawilokator.

Poszukał wzrokiem fotela, na którym przed chwilą siedział. Był przewrócony. Fern, podszedł, podniósł go i opadł na siedzenie. Obiema rękami przycisnął blaster do kolan i ostrożnie przesunął bezpiecznik aż do oporu, mimo iż miał dziwne przekonanie, że podobne zajście więcej się nie powtórzy. Można było oczekiwać wszystkiego innego, ale nie tego…

Na czoło pilota wystąpiły chłodne krople potu. Podniósł rękę, by wytrzeć czoło, i zauważył, że drżą mu palce. Dawno już nic się z nim takiego nie działo.

— Tchórzu! — powiedział do siebie. — Jestem mały, żałosny, podły, odrażający tchórz! — powiedział w głos.

Wymyślał sobie najgorszymi słowami, wiedząc z doświadczenia, że to pomaga. Potem przeszedł do jeszcze wnikliwszej charakterystyki swoich walorów, wspomniawszy przy okazji i o tych, którzy reżyserują wszystkimi tymi idiotycznymi sztuczkami. Powoli wracał do równowagi. Nerwowe drżenie rąk ustało. Gryzący dym rozwiał się bez śladu i gdyby nie wypalona w ścianie szczelina, Fern mógłby przysiąc, że to wszystko mu się przyśniło. Ale szczelina nie zamierzała zniknąć — ciemniała w tym samym miejscu i usilnie przypominała, że istnieją rzeczy, które wymagają nie wyrafinowanego przeklinania, lecz rozumnego wyjaśnienia. A wyjaśnienia nie było. Lub raczej było tylko jedno — halucynacje.

— Bioautomat Pierwszy! — zawołał Fern. Spodziewał się, że bioautomat okaże się uszkodzony, ale wbrew oczekiwaniom ten odezwał się od razu:

— Bioautomat Pierwszy. Słucham.

— Czy widziałeś wystrzały? — zapytał Fern.

— Tak.

To znaczy, że wszystko to stało się naprawdę, to była rzeczywistość, a nie halucynacje!

— Kto strzelał?

— Nie ma informacji.

— Co to znaczy „nie ma”?! — wybuchnął Fern. — Tu się diabli wiedzą co dzieje, a on, proszę! „nie ma informacji”! To kto ma je, do cholery, mieć, jak nie ty?!

— Jesteś nielogiczny — odezwał się Pierwszy. — Proszę o odpowiedź na moje pytanie!

— Jakie znowu pytanie? — zdziwił się Fern. Nie przypominał sobie, aby bioautomat zapytywał go o cokolwiek.

— Na zewnątrz stacji czeka jeden z naszych geoautomatów, który przyniósł próbki do kolekcji. Nie pozwoliłeś mu wejść. Co powinienem zrobić?

Fern aż zatrząsł się z irytacji. Ale to fakt, przecież podczas gdy on walczył z widziadłami i własny blaster omal go nie zahaczył promieniem, stacja kontynuowała nadal swoje automatyczne życie! I nikogo nie interesowało, czym wytłumaczyć czarną szczelinę w ścianie. Wyglądało na to, że człowiek był tu zbyteczny. Ale mimo wszystko należało coś odpowiedzieć. Inaczej Pierwszy znów zacznie się dopytywać, powtarzając swoje pytanie z cierpliwością, na jaką może się zdobyć tylko maszyna.

— Wpuść go!

Pierwszy błysnął rubinowymi oczami, prawdopodobnie wydał jakieś rozporządzenie, którego Fern nie słyszał. Z zewnątrz trzasnęły drzwi luku, słychać było, jak otwierały się, a potem znów zamknęły. Potem rozsunęły się drzwi wewnętrzne i do sali wszedł geoautomat, podobny do tych, jakie Fern widział w Bazie. Niewielki korpus automatu, otoczony wianuszkiem błękitnych elementów wizyjnych, falował na sześciu długich, teleskopowych nogach. Oczy odnotowały obecność Ferna jaśniejszym błyskiem, ale automat, nie zbaczając z trasy, przemaszerował przez salę i wszedł do maleńkiego pomieszczenia — muzeum, lokując tam swą zdobycz.

— Bioautomat Pierwszy! — odezwał się znów Fern.

— Słucham.

— Czy automaty na stacji mają… — zastanowił się, jak by tu najlepiej sformułować pytanie — …czy automaty na stacji lub na zewnątrz niej mają jakikolwiek związek z wystrzałami, które… wykonał mój blaster kilka minut temu? Te wystrzały mogły mnie zabić.

— Nie — odparł Pierwszy. — Jak wiadomo, ani swoim działaniem, ani bezczynnością nie możemy wyrządzić ludziom krzywdy. To jest pierwsze prawo robotyki.

— Więc kto strzelał?

— Nie mam informacji.

Fern wstał i powoli wyszedł z sali, obiema rękami ściskając blaster.

„Czułem przecież! — myślał. — Czułem, jak się opiera… Nawet niezbyt silnie. A więc ktoś nim kierował! Koniecznie trzeba o tym zakomunikować Bazie. Oczekują ode mnie wiadomości.”

Usiadł przed stereowizorem przeznaczonym do łączności dalekosiężnej i zaczął go stroić, szukając kontaktu z Bazą.

„Wystarczy im tylko wszystko opowiedzieć i wpadną tam w panikę. Poderwą na nogi wszystkich astrofizyków i będą tu za dwa dni!.. Jakie tam dwa! Być może jeszcze…”

Przerwał myśl w połowie. Nikt nikogo nie poderwie na nogi i nikt nie wpadnie w panikę. Nikt nie wyprawi się na Medeę. Czyż nie uznali Heliana za szaleńca? Za takiego uznają i Ferna. Klaustrofobia. Psychoza kosmiczna. A zamiast ekspedycji, przyleci tu następny kosmonauta lub może dwóch — zapewne Ivar i Dan. Spokojnie go wysłuchają i zapakują do RES — a. Jeśli w ogóle do tego czasu wysiedzi w stacji, a nie zatraci się gdzieś pośród skał jak Helian…

Fern zdjął rękę z pokrętła strojenia. Heliana wywołano ze stacji, być może to samo powtórzy się z nim. Trzeba więc oczekiwać następnej niespodzianki, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa — głosu, który zacznie go wzywać. Niepojęte, kto szykuje te sztuki. I co najdziwniejsze, w zagadkowy sposób wszystko, co przydarzyło się Helianowi, powtarza się teraz z nim.

Mimo to trzeba się będzie połączyć z Bazą. Postara się wyglądać na spokojnego… Może tylko trochę zaniepokojonego. To źle, że SELENE jest tak trudno oszukać — mają na takie rzeczy szczególnego nosa: zawsze odkrywają, że coś jest nie w porządku, i zaczynają zupełnie po babsku wypytywać o wszystko, wyciągać.

Na stereoekranie pojawił się jeden z dyżurnych bioautomatów Bazy, i Fern z ukrytą ulgą westchnął. Ten przynajmniej nie zacznie wypytywać, taki to on już mądry nie jest.

Fern przekazał wszystkiego kilka zdań, że dostał się na Medeę, że miejsce pobytu Heliana jest mu jeszcze nie znane, że szuka go i nie ma na razie jakichś szczególnych podstaw do sądzenia, iż przytrafiło mu się coś złego. Przy ostatnich słowach Fern ze wszech sił powstrzymywał się od patrzenia na ścianę i próbował nawet stanąć tak, aby zasłonić swoim ciałem wypaloną szczelinę przed wszystko zapamiętującym spojrzeniem automatu. Tamten jednak niczego chyba nie zauważył, lub też uważał, że dziura w ścianie jest rzeczą normalną… W każdym razie nie zadawał żadnych pytań. Po prostu potwierdził odbiór komunikatu, i Fern bez zbędnych komentarzy wyłączył ekran.

Teraz należało zająć się tym, po co tu przybył. Odszukać Heliana, a przy okazji strzec się samemu, dopóki nie było wiadomo dokładnie, czego…

Fern przeszedł do drugiego stereowizora o skoncentrowanej wiązce i zaczął, bez jakiegokolwiek planu, przeszukiwać okolicę. Odszukanie takim sposobem Heliana było mało prawdopodobne, ale nawet tej małej szansy nie należało odrzucać.

Na stereoekranie rozciągała się monotonna piaszczysta pustynia, żółta i beznadziejna. Pochodziła aż do samych skał, wznoszących się wprost z piasku. Były cienkie i ostre, wyglądały jak palce ludzkiej ręki zagrzebanej w piasku. Dalej znów rozciągał się tylko piasek, aż po ciemny łańcuch górski zakrywający horyzont. Taka już była ta nieszczęsna Medea — pozbawiona życia, straszna planeta, na której, zdawało się, nie było niczego szczególnego, a mimo to uczucie zagrożenia nie opuszczało człowieka ani na chwilę.

Fern obrócił przełącznik stereowizora i zaczął przeglądać okolice w innym sektorze. Tu piaszczysta pustynia kończyła się niedaleko stacji, przechodząc znienacka w niewyobrażalny chaos skał i przyprawiających o zawrót głowy bezdennych przepaści. Jakby przyroda w paroksyzmie wściekłości zamieszała te czarne skały i labirynty w kotle, a potem porzuciła je tak na wieki, by ostygły. To było tak zwane Wielkie Urwisko — ochrzcili je tak pierwsi badacze Medei.

Na widok kolejnej skały Fern omal nie krzyknął z radości. W szczelinie wyraźnie poruszał się jakiś cień.

— Hel! — krzyknął. — Słyszysz mnie, Hel?!

Zwiększył ostrość i powięks2enie. Radosny krzyk zamarł mu na ustach. To nie był Helian. Cień przybrał zarys rzeźby i na ekranie pojawił się jeden z geoautomatów. Swymi pneumatycznymi mackami uczepił się skały i cierpliwie ją drążył. Nie opodal poruszał się inny cień, z pewnością jeszcze jeden automat.

— Bioautomat Pierwszy — powiedział Fern, odwróciwszy się do rubinowych oczu. Kątem oka nie przestawał śledzić ekranu.

— Słucham.

— Może twoje geoautomaty zarejestrowały, jak przechodził obok nich Helian?

— Nie, nie zadawano im takiego programu. A czynności, jakie mogą wykonywać, są bardzo ograniczone.

To była prawda. Geoautomaty zaliczano do kategorii konstrukcji najprymitywniejszych — na poły bezmózgich wykonawców rozkazów, bezgłośnych niewolników w hierarchii cyberów. Nikt nie mógł sobie pozwolić na luksus wysyłania w te niegościnne skały bioautomatów o tak skomplikowanej konstrukcji, jaka cechowała Pierwszego.

— Jakie mają programy? — zapytał Fern.

— Część ogólnego programu numer jeden badania planety. Geoautomaty kierowane są przede wszystkim w obszar Wielkiego Urwiska, ponieważ głównie tam zawarte są dane o geologicznej przeszłości Medei. Mamy w chwili obecnej nowe informacje…

— Nie trzeba — westchnął Fern. — Teraz potrzebne mi są zupełnie inne.

— Proszę zezwolić geoautomatowi 43–bis na opuszczenie stacji. Wykonał zadanie i powinien powrócić do swojego kwadratu.

— Kto? — zapytał z roztargnieniem Fern. — Jaki znowu… Ach! Tak, tak…

Zupełnie zapomniał o pająkokształtnym automacie, upiększonym błękitnymi oczami — fotokomórkami.

— Tak, niech wraca do swojego kwadratu! — Fern znów odwrócił się do ekranu. Wierzchołki czarnych skał były teraz rozświetlone; na horyzoncie ukazało się jedno z żółtych słońc i jego promienie rozpełzły się po rozpadlinach. Beznadziejnie. Fernowi trzeba by było lat całych, aby przetrząsnąć Wielkie Urwisko.

Za jego plecami, na długich, kleszczowatych nogach przeszedł geoautomat. Rubinowe oczy Pierwszego wydały jakieś polecenie, i wewnętrzne drzwi luku rozwarły się, a potem natychmiast zamknęły za automatem. Fern usłyszał, jak głucho jęknęły drzwi zewnętrzne…

Na ekranie zmieniały się rozpadliny, w dali połyskiwał cytrynowożółty pasek. Chwilami wydawało się, że tę planetę ktoś specjalnie wymyślił, albo że przyśniła się komuś w koszmarnym śnie. Ale nie, takich planet nie tworzy się sztucznie, one po prostu istnieją we Wszechświecie. Bez względu na to, czy się to komuś podoba, czy nie.

Fern uważnie obserwował ekran stereowizora i nagle poczuł, że coś jest nie tak, coś się musiało stać…

Blaster leżał u niego na kolanach — to znaczy z tej strony nie groziło mu niebezpieczeństwo: to nie zmusi go już do wpadnięcia w popłoch.

Powoli, bezgłośnie odwrócili się całym ciałem, jakby wręcz bał się to przestraszyć. Postanowił nie oszczędzać niewidzialnego przeciwnika.

Ale z tyłu nie było nikogo. Stacja pracowała nadal w tym samym spokojnym rytmie. Pierwszy po dawnemu obserwował go ze ściany swoimi rubinowymi oczami. Ciche, monotonne mruczenie aparatury nie ustawało ani na chwilę. A mimo to coś się stało!

A raczej wręcz przeciwnie — coś się nie stało; mózg drążyły wątpliwości. „Zaraz, więc jak to było?…”

Jest! Zewnętrzne drzwi luku! Nie zamknęły się po tym, jak wyszedł automat!

— Bioautomat Pierwszy! — powiedział Fern. — Zamknij zewnętrzne drzwi stacji! Dlaczego ich nie zamknąłeś?

— Otrzymałem rozkaz i wykonałem go!

— Co?! — zdziwił się Fern. Nie przypominał sobie, żeby wydawał taki rozkaz. — Natychmiast zamknij drzwi!

— Program został zmieniony przez ciebie — dodał Pierwszy. — Wydano mi również rozkaz otwarcia wewnętrznych drzwi stacji, ale one są tak zbudowane, że nie mogą się otwierać, gdy odemknięte są drzwi zewnętrzne. Wezwałem automat Gamma–3. Powinien uporać się z tym zadaniem…

— Odwołać! — wrzasnął Fern. — Zmieniam! Zmieniam ten rozkaz!

Błyskawicznie zerwał się i rzucił się w stronę hełmu. Złapał go i włożył na głowę. Hełm opasał szyję. Fern ścisnął w jednej ręce blaster, drugą mocno uchwycił się stołu stojącego przy ścianie.

— Zmieniłem rozkaz! — usłyszał głos Pierwszego.

— Zamknij luk!

— Zamykam luk!

— Zawrócić automat Gamma–3 na miejsce!

— Zawracam automat Gamma–3 na miejsce. Czy będziesz miał jeszcze jakieś rozkazy?

— Nie! — rzucił. Ledwie panował nad swoim głosem.

A więc to mimo wszystko istniało! Po nieudanej próbie z blasterem postanowiło go zabić w inny sposób, łatwo i bez wysiłku — odewrzeć podwójne drzwi stacji. Wystarczy, żeby powietrze tylko na mgnienie wydostało się na zewnątrz — jeden krótki wybuch, i wszystkie co lżejsze przedmioty w stacji rozpadną się w proch. I Ferna spotkałby ten sam los — leżałby tam, na żółtym piasku, zmarszczony jak jesienny liść, bez myśli i czucia, bowiem ból trwa tylko mgnienie. Straciłby przytomność wcześniej, niż zdążyłby się udusić…

Uratowało go tylko przeczucie, bezbłędna intuicja, właściwa wszystkim pilotom statków kosmicznych. I ostrożność konstruktorów stacji. Dwoje drzwi nie mogło być jednocześnie otwartych, nawet gdyby automatom wydano taki rozkaz. Dźwignie zamykające jedne drzwi, automatycznie rozsuwały drugie. Dlatego właśnie Pierwszy musiał zawezwać automat — aby złamać mechanizmy asekuracyjne. Pierwszy był mądry, lecz nie na tyle, by móc przewidzieć wszystkie skutki… A oprócz tego otrzymał przecież rozkaz.

— Bioautomat Pierwszy! — powiedział Fern. — Kto ci wydał rozkaz otwarcia podwójnych drzwi luku?

— Ty i człowiek imieniem Helian.

— Jesteś zepsuty — z przekonaniem stwierdził Fern. — Nie wydawałem takiego rozkazu, a Heliana w ogóle tu nie ma. Czy wiesz, że to mogło mnie zabić?… Że to by mnie na pewno zabiło?!

— Nie — przyznał Pierwszy. — Nie mam takich danych. Jeśli sobie życzysz, powtórzę rozkaz, jaki otrzymałem.

— Tak, słucham.

Rozległ się głos, i Fern omal nie krzyknął z zaskoczenia. To był jego własny głos! Wszystkiego kilka słów, a potem głos Heliana, który kończył zdanie. Jakby ktoś wymyślił taką zabawę: przestawiał, w różnych zdaniach, które obaj wymawiali, słowa dopóty, dopóki nie złożyły się w ten idiotyczny rozkaz.

Tak — ktoś rzeczywiście specjalnie dobierał słowa, aby dopiąć swego celu. To działało z diabelskim uporem i wyrachowaniem — jak zabójca przyczajony w zasadzce. Co jeszcze jest zdolne wymyślić?

Fern stłumił w sobie wzbierające wzburzenie, odszedł od stołu i znów zasiadł przed stereowizorem. Przyszedł chyba czas, by poprosić Bazę o pomoc. Przecież tak dalej być nie może. W takich okolicznościach nie będą śmieli odmówić mu pomocy!

Oczywiście, nie odmówią mu. Najpierw z pewnością pomyślą, że podobnie jak Helian zachorował i teraz chce, żeby tu ktoś po niego przyleciał. A wtedy Fern zabierze się do przekonywania ich, że na medejskiej stacji rzeczywiście istnieje i działa coś takiego, czego normalny umysł nie jest w stanie ogarnąć i zaakceptować.

Siedział nieruchomo i rozmyślał. Początkowe uczucie beznadziejności i strachu przed niewiadomym ustępowało teraz miejsca wstydowi. Czyżby piętnaście lat pracy w astronawigacji na nic się nie zdało? Wszystkie niebezpieczeństwa, jakie dane mu było napotykać i z których zawsze wychodził obronną ręką, także nic nie znaczą? Mało tego, że nie znalazł Heliana, po którego przecież go przysłali, to jeszcze sam zabiera się do proszenia o pomoc. Za dwa, może trzy dni przyleci tu jakiś młokos… A potem cała Baza latami będzie się zaśmiewać z tego, jak się Fern wystrachał na Medei. A on się rzeczywiście przestraszył. Nie ma człowieka, który zupełnie nie zna strachu, bywają sytuacje, kiedy strach jest najbardziej naturalnym przejawem ludzkich odczuć. Wszystko zależy od tego, jak człowiek się wtedy zachowa…

I Fern zaczął sobie przypominać, kiedy przeżywał strach. Podczas jednego z jego pierwszych rejsów na trasie Argus — Orion. To był zupełnie tuzinkowy rejs, przy tym rakietą towarową. Fernowi zdawało się wtedy, że posiada już jakie takie doświadczenie astronawigacyjne — i miał je — w sam raz takie, które wystarcza, by doprowadzić do nieszczęścia. Rejs upływał normalnie. Fern gotował się właśnie do snu i wydawał ostatnie polecenia automatom nawigacyjnym, kiedy poczuł nagle, że rakieta z lekka wibruje. Wibracje w rakiecie towarowej — to zjawisko niecodzienne, prawie zawsze oznaczające jakieś poważne niedomagania. Fern odczekał chwilę, w nadziei, że wszystko minie. Ale wibracja nasilała się. Najdziwniejsze było to, że nie rejestrował jej żaden z przyrządów pokładowych. A jednocześnie czuło się, jak drży cały korpus — falami jakby — i jak każdy nowy atak wibracji staje się coraz silniejszy i grozi rozerwaniem poszycia.

Przestraszył się wtedy, ale nie stracił głowy. Nie zboczył z kursu ani też nie prosił o zezwolenie na przymusowe lądowanie. Rakieta wytrzymała — drżenie stopniowo ustało. Potem, już w Bazie, Fern zaglądał do Teriana — starego, doświadczonego lekarza kosmicznego. Ten obejrzał go dokładnie i postawił jakąś skomplikowaną diagnozę, coś w rodzaju „napadu neurozy aparatu westybularnego”. Wyjątkowo rzadki przypadek — wibrowała nie rakieta, lecz Fern…

Wtedy Fern bał się straszliwie, ale wytrzymał. I teraz on — ten sam Fern — jest gotów prosić o pomoc, zamiast sam pomóc Helianowi!

Strach zamienił się we wstyd, wstyd zaś w złość — czystą, niczym nie zakłóconą… To go nie pokona. Takie znowu przebiegłe i doświadczone to ono chyba nie jest!

— Wyjdź! Pokaż się, ty… — nie znajdował słów i zachłystywał się z nienawiści do tego nieznanego. Potem opamiętał się. Oczywiście nikt się nie pokazał — należało się tego zresztą spodziewać.

Wziął blaster i zaczął starannie oglądać pomieszczenie, każdy przedmiot z osobna, jakby to mogło się znajdować gdzieś we wnętrzu przedmiotów. Przeszedł następnie do pokoju mieszkalnego, w którym po raz pierwszy wydarzyło się z Helianem coś niepojętego, potem do muzeum próbek… Wszystko było spokojne. Pod przeźroczystymi kloszami z ekalonu leżały starannie ponumerowane i sklasyfikowane kawałki czarnoczerwonych, czarnozielonych i ultramarynowoczarnych minerałów; kryształy o przedziwnie łamanych lustrzanoczarnych ściankach odbijały teraz hełm Ferna. Panowała niczym nie mącona cisza. To poniosło klęskę i przyczaiło się teraz. Czekało na następny błąd…

Fern powrócił do dużej sali i usiadł przed stereowizorem o skoncentrowanej wiązce. Co by się tu nie działo, trzeba było nie tylko troszczyć się o własne bezpieczeństwo, ale i rozejrzeć się za Helianem.

Znowu zaczął przeszukiwać na ekranie Wielkie Urwisko. Sam nie wiedział dlaczego, ale przez cały czas odnosił wrażenie, że właśnie tam należy szukać Heliana — pośród tego chaosu skał i przepaści. Jakiś czas kręcił w milczeniu pokrętłem strojenia, potem sam zdziwił się swojej logice — przecież on tu przespokojnie siedzi, ogląda sobie okolice z pomocą stereowizora i uważa, że jest zajęty pracą, podczas gdy wykrycie w ten sposób Heliana byłoby równoważne cudowi! Ale, być może, automaty mimo wszystko… Odwrócił się.

— Bioautomat Pierwszy!

— Słucham — natychmiast odezwał się Pierwszy.

— Czy możesz wprowadzić geoautomatom program poszukiwania organicznej, wysoko zorganizowanej materii… mam na myśli… — lekko się zająknął, pragnąc możliwie najściślej się wyrazić — …mam na myśli materię, z której jesteśmy stworzeni my, ludzie?

— Mogę. To nie leży wprawdzie w kompetencjach automatów, ale dla niektórych z nich takie zadanie jest wykonalne.

— Dla ilu?

— Dla czternastu — bez wahania odpowiedział Pierwszy.

— Dobra! — rzek! Fern. — To już jest coś. Bezzwłocznie wydaj im taki rozkaz: niechaj wszystkie automaty, zdolne do szukania związków białkowych, skierują się ku Wielkiemu Urwisku.

— Podaj mi współrzędne! — zażądał Pierwszy.

— Współrzędne ty im podasz! — uciął Fern. — Sam rozdzielisz jak najracjonalniej strefy poszukiwań po tej stronie Wielkiego Urwiska, która zwrócona jest ku stacji. I skierujesz tam wszystkie czternaście geoautomatów!

— Rozumiem — odparł Pierwszy. — Chcesz, żeby odnaleźli człowieka imieniem Helian. Potrzebuję trochę czasu na obliczenie wszystkiego i wydanie rozporządzeń geoautomatom nadającym się do tego celu.

Pierwszy wyrażał się bardzo ściśle, starannie złożonymi zdaniami. Trochę to Ferna drażniło. Ale ostatecznie nie można wymagać od biomózgu — nawet jeśli ma dwa miliardy krystalicznych neuronów — żeby znał żargon, którym porozumiewają się piloci Bazy. Ważne, żeby w ogóle rozumiał i dobrze wykonywał swoją robotę. A sądząc ze wszystkiego — znał się na niej.

— Ile potrzebujesz czasu? — zapytał Fern.

— Około ośmiu minut czasu południkowego.

— Pracuj!

Rubinowe oczy mrugnęły.

— Zaczekaj! — spostrzegł się nagle Fern. — W jaki sposób otrzymałeś rozkaz otwarcia obojga drzwi luku? Jak ci go przekazano?

— Bezpośrednio — odparł Pierwszy. — Zapisem wprost do bloku analizatora. Powiedziałeś, że otwarcie obojga drzwi mogło cię zabić. Zapamiętałem tę wskazówkę i anulowałem ten rozkaz.

— Tak, jasne! — szybko powiedział Fern — No, to działaj!

„Bezpośrednio do bloku analizatora — myślał — z ominięciem zwykłych kanałów: wzrokowego lub słuchowego. Nie słyszałem dotąd o niczym podobnym, ale widać taka możliwość istnieje! Zapis przekazano skądś z pobliska… A więc nic nadprzyrodzonego. To znaczy…”

Nagle olśniła go myśl, od której aż podskoczył. Jakże mógł nie wpaść na to wcześniej! Rakieta! Rakieta Heliana! Właśnie stamtąd płyną wszystkie rozkazy! Nie ma dla tego innego miejsca — ostatecznie nie jest to przecież duch, to w obu przypadkach wykorzystywało przyrządy w rakiecie do przygotowywania wszystkich swoich „spektakli”, które omal nie kosztowały Ferna życia. No, już on się teraz z tym rozprawi!

Pobladłszy ze złości pod hełmem, uchwycił mocniej obiema rękami blaster i skierował się ku drzwiom luku.

Wrócił jak przedtem blady i pełen niedowierzania. Był pewien, że to przyczaiło się w rakiecie Heliana. A ona okazała się tymczasem pusta. Automaty funkcjonowały poprawnie i podały mu wszystkie żądane parametry; z dokładnością do dziesiątych części sekundy wskazały czas lądowania, czas opuszczania rakiety przez Heliana, zakomunikowały, że rakieta jest gotowa do startu. Fern wziął je wręcz w krzyżowy ogień pytań, pragnąc wyłowić choćby najmniejszą sprzeczność, choć zdawał sobie w pełni sprawę z tego, że jego próby są bezsensowne. Nikt po Helianie nie wchodził do tej rakiety i nikt nie korzystał z przyrządów i nadajników. Tego w rakiecie nie było!

Fern przestąpił przez próg sali i pierwszym, co usłyszał, był znajomy głos automatu o rubinowych oczach:

— Według danych, które podaje geoautomat 21, stwierdzam, że szukany przez ciebie człowiek imieniem Helian został odnaleziony.

Pomysł wysłania automatów na poszukiwania okazał się udany! Żeby tylko żył! Natychmiast ruszają z powrotem, niech się już potem inni grzebią we wszystkich dziwactwach tej przeklętej planety! Żeby tylko żył!

— Gdzie on jest?! Pokaż go!

Fern wściekle kręcił strojeniem stereowizora, nie słuchając nawet współrzędnych, które dyktował mu Pierwszy. Wreszcie kazał mu je powtórzyć i w napięciu dokonał korektury. Ujrzał wreszcie obraz i zmartwiał.

Na ekranie czerniała straszna, przerażająca przepaść o zupełnie pionowych ścianach. Były widoczne jak na dłoni, jaskrawo oświetlone promieniami jednego ze słońc. Fern nie był w stanie określić głębokości przepaści, ale zdawał sobie sprawę, że była ogromna. Jeden z geoautomatów stał na skraju rozpadliny i ostrożnie czepiał się skał swoimi pneumatycznymi przyssawkami.

— A gdzie jest Helian? Pokaż mi go! — powtórzył Fern ze ściśniętym sercem. Próbował dojrzeć w przepaści coś, co chociaż kształtem przypominałoby człowieka.

— Dla ciebie on znajduje się poza polem widzenia — odezwał się Pierwszy. — Ale geoautomat odkrył go w swoim sektorze. Jest tam, w dole.

— Hel! — krzyknął Fern do mikrofonu. — Hel! Odezwij się, to ja, Fern!

Ekran milczał. Nawet odłamki skał, które oberwały się pod nogami geoautomatu, opadły bezdźwięcznie w dół. Na Medei nie było atmosfery.

— Geoautomat 21 zejdzie w dół, ale to jest bardzo trudne — zauważył Pierwszy.

— „Żeby tylko żył! — myślał uporczywie Fern. — Zabiorę go i…”

Patrzył na pionowe ściany przepaści, rzekłbyś, prowadzące wprost do piekieł, i wmawiał sobie cały czas, że Hel żyje, że on, Fern, będzie w stanie tchnąć w niego choćby cząstkę swojej energii, aby przywrócić go światu, z którego odszedł. Ale gdzieś w głębi duszy Fern nie wierzył już w cud. Hel spadł z grani w przepaść… W przepaść o zupełnie pionowych ścianach, na których nie mógł się nawet utrzymać geoautomat. Nie było najmniejszych szans na to, że żyje. Nie, nie mógł pozostawać wśród żywych po upadku z takiej wysokości.

— Szybciej, szybciej! Każ mu schodzić! — nalegał Fern.

— Rozkaz już został wydany — zareplikował Pierwszy. — Ale zejście jest bardzo trudne, a innej drogi nie ma.

Stereowizor dokładnie śledził ruchy geoautomatu, pieczołowicie wyszukującego na lekko przewieszonej ścianie miejsc, na których mógłby oprzeć swoje długie nogi. Od czasu do czasu automat zatrzymywał się, aby obejść skupiska ogromnych czarnych kryształów, wyrosłych jak fantastyczne kwiaty nad przepaścią. Potem znów opuszczał się. Wianuszek błękitnych oczu, opasujących jego niewielki korpus, rozjarzył się z wysiłku.

Fern siedział jak zahipnotyzowany, wpijając paznokcie w dłonie i zagryzając wargi. Zapomniał o wszystkim na świecie: o obu próbach zabicia go, o niewidzialnej istocie na stacji, o wszystkim. Teraz ważne było tylko jedno — Hel… Nieszczęsny Hel, który leżał gdzieś w dole i może właśnie w tej chwili umierał.

Geoautomat nadal schodził Jego ruchy stawały się coraz szybsze i pewniejsze. I nagle zamarł. Dwie długie pneumatyczne nogi zawisły w próżni, daremnie usiłując przyczepić się do skały. Cały korpus rozhuśtał się pod działaniem siły ciążenia.

— Co się tam stało?! — wykrzyknął Fern zrywając się. Wyciągnął rękę w stronę ekranu, jakby ten właśnie gest był w stanie pomóc w czymś automatowi.

— To bardzo trudne do określenia — odezwał się za jego plecami Pierwszy. — Wygląda jak częściowy paraliż ośrodka neurokrystalicznego.

— Co?!

— Częściowy paraliż ośrodka neurokrystalicznego — spokojnie powtórzył Pierwszy. — Stwierdzono już raz coś takiego w tym rejonie. Straciliśmy wtedy geoautomat 9–bis.

Fern ochłonąwszy nieco skierował znów wzrok na ekran i z ust poczęły mu się wyrywać jakieś słowa bez związku. To wmieszało się również tam — na Wielkim Urwisku! Było wszędzie, wszędzie na tej przeklętej planecie!

— Nie mogę się zorientować w twoich rozkazach — odezwał się Pierwszy.

I w tym momencie geoautomat spadł. Oderwał się od skały i poleciał w dół, uderzając o ostre występy; połamane nogi bezsilnie wymachiwały gdzieś z tyłu ciała. W ślad za nim leciały kamienie i drobne odłamki skał. Wszystko to nie trwało nawet dziesiątej części sekundy i przepaść znów zastygła w niemym spokoju.

I wtedy ekran odkrył Heliana. Leżał na wznak, z nienaturalnie wygiętymi rękami; skafander zaczepił o wystający obok odłamek skały. Roztrzaskany hełm odbijał się teraz w błyszczących czarnych ścianach ogromnych kryształów.

— Hel! — jęknął Fern. — Hel! Słyszysz mnie? Odezwij się, Hel! Proszę cię, odezwij się!!!

Wiedział, że tamten jest martwy, że nie może się odezwać. Z rozbitym hełmem i rozerwanym skafandrem Helian nie mógł przecież żyć nawet kilka sekund. Być może, nawet od razu stracił z bólu przytomność i jego śmierć była szybka i lekka. W Kosmosie śmierć najczęściej bywa momentalna.

— Jakie będą rozkazy? — przypomniał o sobie Pierwszy.

Fern z wolna się wyprostował. Nie było w nim ani jednej myśli. Nie miał nic do rozkazywania.

I wtedy usłyszał głos Heliana.

— Chodź tu! — wzywał głos. — Nie mogę już… — Nie wytrzymam… tak daleko… Taki samotny…

Fern patrzył na ekran. Tam leżał Hel z rozerwanym skafandrem, z nienaturalnie wyłamanymi rękami, wyłamanymi tak, jak nie wygiąłby ich żaden żywy człowiek. I Hel mówił, wzywał go ku sobie, błagał o ratunek…

Martwy mówił. A może mimo wszystko nie jest martwy? Może istnieje jeszcze jakaś szansa?

Nie namyślając się, Fern złapał hełm i ruszył przez salę. Zatrzymał się przed lukiem i poczekał, aż przepuszczą go pierwsze drzwi. Kierowało nim tylko jedno pragnienie — jak najszybciej być tam, koło Heliana. Znajdzie sposób, żeby go wydostać! Nie ma sytuacji bez wyjścia!

Wyskoczył ze stacji i jego pierwszą myślą było biec ku rakiecie. Na RES była tankietka, na której mógł się dostać do Wielkiego Urwiska.

Ale nagle jakby wrósł w ziemię. Głos, który wzywał Hela i zwabił go w przepaść, wzywa teraz jego! Ten sam głos, tyle tylko, że o zmienionej barwie, barwie głosu Hela!.. I jego słowa! A on, Fern, nie namyślając się rzucił się jak ostatni dureń, żeby wpaść w zastawioną pułapkę!

Ale Hel leżał tam, umierający, pozbawiony ratunku. I Fern był jedynym, który był w mocy przynieść mu ten ratunek!

Nie, Hel jest martwy. To nie jest jego głos. On nie może mówić! To pułapka!

Fern opuścił ręce i zawrócił do stacji. Drzwi rozsunęły się przed nim posłusznie. Co by się tam nie stało, nie stracił jeszcze resztek rozsądku.

W sali nic się nie zmieniło. Pierwszy skwitował jego pojawienie się mrugnięciem rubinowych oczu… Fern opadł na jeden z foteli. Powoli wracała zdolność myślenia…

„Tylko nie wpadać w panikę! Zachować zimną krew! Tylko zachować zimną krew! — tłumaczył sobie. — Powoli wszystko się wyjaśni. Nie ma rzeczy niewytłumaczalnych — są tylko jeszcze nie poznane… Ale z tego powodu nie można tracić rozumu!”

— Bioautomat Pierwszy! — odezwał się Fern.

— Słucham.

— Skąd przekazywałeś głos Heliana? Czy można to ustalić?

— Tak, zarejestrowałem współrzędne.

— No?!

— Z muzeum próbek geologicznych.

— Z jakiego muzeum? — zdziwił się Fern. Po prostu nie doszło do niego.

— Z muzeum geologicznego stacji.

Fern zagryzł wargi. A więc to było tam. Przez cały czas wałęsał się, nie mogąc sobie znaleźć miejsca, a niebezpieczeństwo kryło się tuż obok, kilka kroków od niego. No, ale tym razem…

Siedział i intensywnie myślał, próbując powiązać z sobą nie trzymające się dotąd kupy fakty. Pierwszy raz, kiedy próbowano go sprzątnąć… kiedyż to było? Aha, gdy rozmawiał z Pierwszym i jeden z geoautomatów przyniósł próbki geologiczne, prosząc o zezwolenie na wejście do muzeum… Drugi raz — to wtedy, kiedy geoautomat wyszedł, pozostawiwszy próbki wewnątrz stacji.

Tajemnicze to było więc w jakiś sposób związane z próbkami geologicznymi.

— Bioautomat Pierwszy — odezwał się Fern.

— Słucham.

— Chcę otrzymać charakterystykę minerałów, które przyniósł geoautomat, kiedy tu byłem. Co to za minerały? Możesz powiedzieć, skąd pochodzą?

— Oczywiście — odparł Pierwszy. — To gigantyczne kryształy Wielkiego Urwiska. Ich skład nie jest jeszcze dokładnie znany, nie mamy wystarczających danych.

Kryształy. Wielkie czarne kryształy, w których płaszczyznach odbijał się rozbity hełm Hela. Były żywe?

Mocno ściskając blaster wstał i przeszedł przez salę do muzeum. Pod przeźroczystymi kloszami połyskiwały lustrzane ścianki kryształów Wielkiego Urwiska.

„Który? — myślał z rozpaczą Fern. — Który z was? Ty… Ty? Rozumny jesteś?… Czy też samo ucieleśnienie zła? Odpowiedz!”

Przypadek Medei do dziś nie znalazł wyjaśnienia, chociaż zorganizowano potem cztery ekspedycje i ogłoszono setki komunikatów. Nikomu nie udało się nawiązać kontaktu z kryształami Wielkiego Urwiska. Tylko jedno uważano za udowodnione: kryształy posiadają zdolność reagowania na otoczenie intensywniej, niźli się to dotychczas spotykało w przypadku struktur nieorganicznych. Niektórzy podejrzewali, że kryształy w jakiś sposób przetwarzają otrzymywane informacje, a co za tym idzie, dysponują jakimiś namiastkami rozumu. Inni byli przeciwni takim poglądom. Wszyscy jednak doszli do zgodnego przekonania, że kryształy mogą przyjmować i odbijać prawie wszystkie fale elektromagnetyczne oraz fale dźwiękowe w paśmie ludzkiego głosu. Przemieszczanie przedmiotów na odległość tłumaczono zjawiskami „ukierunkowanego magnetyzmu”, dobrze zbadanymi i opisanymi przez kolejne ekspedycje. Jednak w warunkach laboratoryjnych nigdy takich zjawisk nie udało się odtworzyć.

Jedyną logiczną hipotezę zaproponowało kilku młodych i niezbyt poważnych informatyków Bazy. Utrzymywali oni, jakoby kryształy były żywymi i rozumnymi istotami, stanowiąc tym samym jedyną w swoim rodzaju formę krystalicznego intelektu. Wszystkie zagadkowe zjawiska na stacji związane miały być z tym, iż geoautomaty dostarczyły tam kilka takich żywych kryształów. Te, oderwane od swych współbraci z Wielkiego Urwiska, dążyły do powrotu na swoje poprzednie miejsce. Ludzie byli im w tym przeszkodą, toteż kryształy usiłowały tej przeszkody uniknąć; nie interesowały ich przy tym żadne uboczne skutki… Za pomocą „ukierunkowanego magnetyzmu” kryształy badały jedynie otoczenie, nie zamierzając przy tym wcale krzywdzić mieszkańców stacji. Wezwanie Heliana, a potem Ferna ku Wielkiemu Urwisku nie było niczym innym jak rozpaczliwym przywoływaniem się rozumnych kryształów, które oddzielone od siebie próbowały dać ludziom do zrozumienia, że wyrządzają im krzywdę. Paraliżowanie geoautomatów w przepaści Wielkiego Urwiska — to w gruncie rzeczy najprostsza reakcja obronna, pragnienie przeszkodzenia dalszemu zrywaniu żywych kryształów.

Nikt z wybitnych specjalistów nie dał wiary tym bezpodstawnym dywagacjom. Pośmiano się z nich i zapomniano. Jeśli kryształy były rozumne, czemu nie usiłowały nawiązać kontaktu z ludźmi? A może nie życzyły sobie kontaktu z najrozumniejszymi istotami Galaktyki? Takie argumenty muszą wywołać uśmiech sceptycyzmu nawet u ludzi najżyczliwiej odnoszących się do tej nieprawdopodobnej hipotezy…

Co się tyczy racjonalności działania kryształów, ekspedycje nie stwierdziły niczego takiego i możliwość taką odrzucono. I tylko Fern pozostał przy swoim zdaniu. Ale on był tylko astronawigatorem drugiej klasy — nawet nie pierwszej — i dlatego na jego osobiste poglądy nikt nie zwrócił żadnej uwagi.

Przetłumaczył Krzysztof Malinowski