Мая Гродзеншчына

V. СТРУБНІЦКІ КАВАЛЬ

У кузні, нібы ў клубе, заўсёды людна, ідуць ажыўленыя дыскусіі. Пад сталёвы перазвон кавадла і мернае гудзенне горна, пакуль рамантуецца воз ці куецца конь, можна закурыць і перакінуцца навінамі. У кузні цёпла, зацішна.

З агульнага правіла не выключаецца і струбніцкая кузня ў калгасе «Чырвоная звязда», Мастоўскага раёна. Кавалём там працуе камуніст Іван Антонавіч Міхальчук, або дзядзька Іван, як яго проста завуць на вёсцы.

У дзядзькі Івана — шырокі лоб, тонкія бровы. Скура на твары ў яго смуглая, апаленая агнём з гарніла, дзе-нідзе ў сініх крапінках — гэта ад акаліны. Пад прамым носам у каваля — пышныя, цёмнарусыя вусы, у якіх яшчэ няма ніводнага сівога валаска, хоць у дзядзькі Івана ўжо сямёра дзяцей і старэйшая дачка даўно замужам.

Не, не вусамі славіцца струбніцкі казаль. I не кавальскай сілай. Іван невысокага росту, шчуплы целам, і той сіле няма адкуль брацца. Аднак, калі зацісне між кален конскую нагу, ні адзін стаеннік не кранецца з месца. Распаленыя жалезныя штабіны ён куе так, што яны, як жывыя, даўжэюць на кавадле. Цяжкім молатам Іван лёгка выстуквае тоненькія вухналі. У яго руках пругкае жалеза робіцца эластычным, нібы гума.

У кузні ўсё робіцца пад рытм. Калі дзядзька Іван трымае абцугамі жалеза, два яго спадручныя — Шэйна і Бародзіч б'юць малаткамі. I хто не прыйшоў бы ў гэты момант у кузню, ні каваль, ні спадручныя не азірнуцца, не парушаць такта. Ды і ты сам не адважышся ім перашкодзіць.

Бывае, што дзядзька Іван на хвіліну парушае агульны парадак. Гэта тады, калі яго дзесяцігадовая Люба нясе з пошты газету. I якая б пільная работа ні была, Іван разгортвае газету і садзіцца на кавадла. Усе закурваюць, а дзядзька Іван уголас чытае.

А потым пачынаюцца спрэчкі. Дакурыўшы, каваль важна што-небудзь пацвердзіць, утопча акурак у пясок і зноў бярэцца за абцуті. I праз хвіліну з кузні даносяцца такія пераборы малаткоў, што жанчыны, якія полюць лён, падымаюць галовы і кідаюць адна другой праз загон:

— Ой, ліха на іх, нават польку выбіваюць!

Калгас не купляе восей. Міхальчук рэстаўрыруе старыя, робіць новыя. Кузня забяспечыла акоўкай параконныя вазы.

Даўно мінуў той час, калі вясковы каваль толькі ведаў, як наварыць сашнік да плуга, зрабіць серп, матыку, ды яшчэ дзесятак-другі нескладаных рэчаў. На вёску прыйшла тэхніка, і цяпер прафесія каваля спалучаецца з прафесіяй механіка і слесара.

Аднаго разу Міхальчук ішоў каля РТС і ў звалцы старога жалеза заўважыў тры іржавыя карпусы ад жняярак.

— Дайце нам іх, усё роўна, бачу я, яны вам не патрэбны!—прыстаў Іван да дырэктара РТС.

— Гэтыя іржавыя камы? — здзівіўся дырэктар.— Бяры, калі маеш ахвоту іх валачы!

I ў калгасе «Чырвоная звязда» з'явіліся яшчэ тры новыя жняяркі.

* * *

Жніво. З поля да кузні скача верхам пасланец.

— Дзядзька Іван, у нас жняярка стала. Палявое кола зляцела!

Міхальчук, быццам доктар хуткай дапамогі, бярэ інструменты, сядае ў «Пабеду».

— Тата, вазьміце з сабой на дарогу! — гаворыць дачка і клапатліва кладзе ў рукі бацьку вузялок з ежай.

Машына паімчала ў поле.

Праз некалькі хвілін ужо тупаў ля жняяркі і бурчаў на сваіх памочнікаў каваль.

— Гаварыў жа яму: дай мокрую акаліну, дык не...— дражніць Іван спадручнага.— Вось цяпер і танцуй тут...

А праз нейкі час зноў мерна стракочуць і весела махаюць жоўтымі крыллямі жняяркі, а з кузні даносяцца срэбныя перазвоны малаткоў.

Дзесьці за тысячы кіламетраў на ўсход ад Мастоў будуюцца домны, узнімаецца цаліна, плаціны перапыняюць сібірскія рэкі. Рамантыка нязведаных краёў вабіць моладзь. Вабіць яна і семярых Міхальчуковых дочак.

— Паедзем і мы, тата! —кажуць яны бацьку.

Старому і тут добра. Але ж ён разумее маладых і ўсё часцей задумваецца. Уласна кажучы, усюды свой край, усюды трэба працаваць, а змена ў струбніцкай кузні ёсць...