Мая Гродзеншчына

VI. АДКАЗНАЯ ПРАФЕСІЯ

Вялікай дакладнасцю павінен валодаць бухгалтар. Веданне псіхалогіі людзей патрэбна педагогу і пісьменніку. Цяжка ўявіць інжынера, які не цікавіцца навінкамі тэхнікі. Бязмерная самаадданасць патрабуецца ад абаронцы Радзімы. Але таму, хто прысвяціў сябе медыцыне, прафесія ўрача прад'яўляе ўсе гэтыя патрабаванні адначасова.

Разнастайная праца медыка: зубному ўрачу, напрыклад, не абавязкова ведаць усе асаблівасці радыкуліту, а псіхіятру — умець цягнуць зубы. Але хірургу трэба быць і неўрапатолагам, і педыятрам, і тарапеўтам, і аталарынголагам, і стаматолагам, і анатомам.

У тых, хто прайшоў суровае выпрабаванне вайны з імем хірурга звязаны ўспаміны аб чалавеку ў белым халаце са стомленым ад бяссонніцы тварам і ўпартым бляскам у вачах, аб тых, хто спяшаў выратаваць раненага, не раз з небяспекай для ўласнага жыцця. Нямала такіх урачоў працуе і ў мірныя дні.

Такім урачом і з'яўляецца хірург 1-й гродзенскай бальніцы Уладзімір Юсцінавіч Мірончык.

— Ой, дзяўчынкі, баліць! — раптам крыкнула падносчыца Надзя Леваноўская, выпусціла з рук цагліны і скорчылася.

— Чаго ты мучышся? — схіліліся над дзяўчынай сяброўкі.— Чаму ты не сходзіш да доктара Мірончыка! Ён аднаму чалавеку выразаў тры чвэрці страўніка, і той адчувае сябе вельмі добра!

Лёгка ім, здаровым, раіць, куды ісці, і разважаць аб чужых страўніках, але хіба лёгка адважыцца на аперацыю!

Аднак неўзабаве Надзя адчула такі боль, што ўжо не заўважыла, як сяброўкі панеслі яе да карэты хуткай дапамогі.

I вось яна ў 1-й гарадской бальніцы.

Надзі здаецца, што сцены палаты пабліскваюць неяк холадна, а сёстры ў белых халатах паглядаюць на яе чамусьці падазрона.

З суседніх ложкаў «новенькую» не без цікавасці разглядаюць «старажылы» палаты. Тумбачкі каля іх завалены пячэннем, яблыкамі. Толькі яе яшчэ пустая... Пахне лякарствамі, нібы ў аптэцы.

— Што, да доктара Мірончыка на аперацыю?—спагадліва пытаецца ў яе пажылая жанчына.

— Ага,— ледзь шэпча Надзя.— Апендыцыт... Дзяўчына няспрытна садзіцца на край ложка, спрабуючы зашпіліць непрывычна шырокую піжаму. Яна толькі цяпер пачынае разумець, дзе яна і што з ёю. Прыступ прайшоў, і Надзі здаецца, што яна зусім здаровая. Але з галавы не выходзіць трывожная думка аб аперацыі. Робіцца страшна. Дзяўчыне хочацца ўцячы адгэтуль.

— Ды ты не хвалюйся!—супакойвае дзяўчыну суседка.— Хутка абход, і доктар Мірончык зойдзе ў палату.

Загаварылі і другія хворыя. Надзі палягчэла.

Нарэшце ў калідоры пачуліся мяккія крокі і шастанне накрухмаленых халатаў. Нечы мужчынскі голас пытаецца:

— Уладзімір Юсцінавіч, вы мяне заўтра адпусціце дамоў?

— А як жа! — бадзёра і ўпэўнена чуецца ў адказ.— Хопіць у нас месца займаць! Вы толькі паглядзіце на яго, якія вусікі адгадаваў! Ці не жонцы сюрпрыз? — смяецца ўрач. I раптам заклапочана звяртаецца да некага яшчэ: — А вы, бацька, чаго так рана ўсталі? Вам трэба ляжаць і есці больш!

— Я ляжу, пане доктар, я ляжу і ем! — чуецца вінаваты старэчы голас з прыкметным польскім акцэнтам.

— Ідзіце і зараз жа кладзіцеся!—загадвае ўрач. Потым ласкава, але значна:— А ты, Коля, не драпайся, а то будзе твар, як у тых, хто воспай перахварэў, бачыў такіх? У-у, бадзяга ты,— смяецца ён спагадліва.— Нябось, цяпер будзеш ведаць, як у печ бензін ліць!

Калі ў суправаджэнні ардынатараў і сясцёр у палату ўвайшоў Мірончык, Надзя яго сустрэла як даўно знаёмага. Узіраючыся ў яго разумныя, добрыя вочы, дзяўчына адчула, што гэтаму чалавеку не страшна даверыць жыццё.

Аднак у аперацыйнай Надзі стала не па сабе. Перад ёю стаяў урач у дзіўнай масцы і незвычайным фартуху. Побач у халатах і такіх жа масках мітусіліся людзі. Высокі стол, падобны на ложак, пад ім таз. Інструменты і колбачкі на століках накрытыя марляй.

— Ну, ну, Надзечка, смялей! — пачула яна знаёмы голас хірурга і баязліва, але даверліва, лягла на аперацыйны стол.

— Вось і малайчына. Ты адкуль?—спытаўся доктар, змазваючы ёдам месца для разрэзу.

— З Васілішкаўскага раёна... з вёскі...

— I я таксама з вёскі. Толькі са Слуцкага раёна. Быў я ў тваіх Васілішках. Значыць, мы з табой з вёскі... Я людзей лячу, а ты ім дамы будуеш... Добрыя ў нас з табой прафесіі, га?

Гэтым часам асістэнт накрывае хворую прасціной, якая здаецца дзяўчыне такой хатняй! Надзя нават на момант забылася, што яна на аперацыйным стале. Гледзячы ў столь, яна слухае доктара.

— Давай дамовімся, Надзя. Будзе балець — кажы. Зараз укалю, крыху пацярпі, мілая. Вось і ўсё!.. Скажы, бацькі ў цябе ёсць? Маці і бацька, кажаш? Гм. Ты шчаслівейшая за мяне. А я з пяці год сірата... Даўно працуеш на будоўлях? Шэсць год? А якія дамы будавала ў Гродна?

— Рамонтна-падшыпнікавы завод. Яшчэ дом для сляпых... Ой, доктар!

— Хіба баліць? Зараз перастане. Гавары, гавары, Надзечка.

— Яшчэ электрастанцыю... Ой!

— Нічога, мілая. Яшчэ толькі замарожваю. А калі пачну аперацыю, скажу,— супакойвае хірург, шчоўкаючы зажымамі.

Надзя разгадала ўрача. Яна зразумела, што ідзе самая сапраўдная аперацыя — тая самая, якой яна так баялася. Аказваецца, не так ужо і боязна. Нават зусім цярпліва. I яна змаўкае, прыслухоўваецца.

Надзя хоча дапамагчы хірургу. Яна стараецца дыхаць роўна, не ўздрыгваць, не напінацца. Праўда, гэта ёй не зусім удаецца, і яна дыхае так, быццам нясе на сабе цяжар.

Убачыўшы, што пацыентка супакойваецца, хірург паскорвае аперацыю. Памочнікі-асістэнты і сёстры ловяць кожны яго рух, нават выраз вачэй і імкліва выконваюць яго волю. Пашчоўквае метал, звіняць шклянкі, чуецца ціхі, але ўладальны голас хірурга:

— Шпрыц!

— Скальпель!

— Зажым!

Аперацыя праходзіць хутка. Рукі хірурга робяць усё спрытна і лёгка. Гэта рэзультат вялікага вопыту. Нездарма Уладзімір Юсцінавіч у час вайны зрабіў чатыры тысячы аперацый. Колькі людзей цяпер успамінае яго шчырым, добрым словам.

Весялей звіняць апошнія зажымы і непатрэбныя інструменты, кінутыя ў таз. Мяккімі і беражлівымі рукамі хірург накладвае Надзі швы. Ён зноў жартуе з хворай:

— Вось і ўсё! А ты, ой ды ой!

— Ага! Вы рэжаце і пытаецеся, ці не баліць,— у тон доктару адказвае Надзя, расчырванелая ад напружання і шчаслівая, што ўсё мінула. Заўважыўшы мокры, як у жнівеньскую гарачыню, лоб доктара, Надзя гаворыць:

— Але ж і вам, доктар, дасталося таксама! Вочы ўрача і хворай сустрэліся. Яны зразумелі адзін другога. Выціраючы лоб, Уладзімір Юсцінавіч кажа:

— Бач, якой прыгажуняй я цябе зрабіў. Расчырванелася, як вішня. Ну, а цяпер папраўляйся і хутчэй выходзь замуж! Толькі мяне на вяселле запросіш, добра?

— Абавязкова! — смяецца Надзя, да якой сёстры падвозяць ужо каталку.

А праз некалькі хвілін у перадаперацыйнай хірург сядзеў на цвёрдай канапе, абабітай жоўтай цыратай, побач з дзесяцігадовым хлопчыкам, у якога ад страху трасліся калені.

Уладзімір Юсцінавіч гаворыць з хлопчыкам, як з дарослым:

— Скажыце мне, Іван Вікенцьевіч, кім вы думаеце стаць, калі скончыце школу?

— Лётчыкам...

— Дык хіба можна лётчыку баяцца з-за якога-небудзь апендыцыта? Вы ж зусім дарослы і разумны хлапец, падумайце самі!— намаўляе доктар.

Калі з аперацыйнай везлі Надзю, дзяўчына хацела яшчэ раз падзякаваць хірургу. Але якраз у гэты час Іван Вікенцьевіч неяк сур'ёзна, па-сталаму падаваў доктару сваю далоньку, якую бывалы хірург важна паціснуў, «афармляючы» такім чынам дагавор на аперацыю. Надзя зразумела іх і прамаўчала.

Калі яна была ўжо ў калідоры, каталку дагнаў хлопчык, пахваліўся:

— Ага, і мне таксама доктар Мірончык будзе зараз аперацыю рабіць!

Але, як кажуць медыкі, на апендыцытах славы не заробіш!

Уладзімір Юсцінавіч часта бывае ў другіх бальніцах на складаных аперацыях. Яго возіць да хворых хуткая дапамога, на санітарным самалёце ён вылятае ў раённыя бальніцы кансультаваць урачоў і рабіць найбольш складаныя аперацыі.

А быў час, калі, убачыўшы акрываўленую жанчыну, хірург спалохаўся. I толькі ўсведаміўшы, што хворую прывезлі да яго, малады ўрач падышоў да яе і рашыўся на аперацыю. Гэта здарылася ў 1939 годзе ў адной сельскай бальніцы Віцебскага раёна, куды Мірончык пасля заканчэння Мінскага медінстытута быў прысланы на працу.

Аб сабе Уладзімір Юсцінавіч расказвае мала і як быццам апраўдваючыся:

— За дваццаць гадоў работы ўсё ніяк не магу прызвычаіцца да сваёй прафесіі. Варта мне толькі пачуць тэлефонны званок або даведацца, што дзесьці мяне чакаюць, як у мяне адразу ўсё страпянецца!

I дадае задумёна:

— Праўда, для гэтага ёсць у мяне падставы. Вось нядаўна прыходзіць адна маці з дзевяцігадовым дзіцем, гаворыць: «Доктар, мая дзяўчынка ўжо з паўгода кульгае. Паглядзіце, ад чаго гэта, га?..» Я паслаў яе на рэнтген і жахнуўся, калі глянуў на здымак. У дзяўчынкі ўся галёнка разрушана косным туберкулёзам!.. Або вось прыходзіць чалавек, кажа: «Доктар, у мяне ўжо даўно трэснула губа і ніяк не зажывае». Я глянуў, а ў яго... рак губы! Так, нялёгкі шлях хірурга. Але ўсё — і вялікая напружанасць ля аперацыйнага стала, і стомленасць, і бясконцыя трывогі — спаўна адплачваюцца радасцю, якую заўсёды адчуваеш, калі падумаеш, што ты выратаваў чалавеку жыццё. Я не ўяўляю сабе хірурга, не акрыленага гэтым пачуццём.

Уладзімір Юсцінавіч клапоціцца аб росце маладых урачоў і сясцёр. Маючы вялікі вопыт, Мірончык ведае, чаму перш за ўсё трэба іх вучыць. Гэта ж і самому давялося перажыць час сумненняў і пошукаў. Прыйдзе пара, і маладыя медыкі, што нядаўна скончылі інстытуты, змогуць стаць такімі ж майстрамі сваёй справы, як У. Ю. Мірончык.

— Толькі паболей ініцыятывы, разважанняў над уласным вопытам, больш жывых думак, не абмежаваных аднымі толькі кніжнымі ведамі! — раіць моладзі хірург.— Гэтак у свой час мяне вучылі прафесары і дацэнты хірургіі ў Мінскім медыцынскім інстытуце — Корчыц, I ргер, Стальмашонак, Бобрык. I я пераканаўся, што яны мелі рацыю!

Нядаўна У. Ю. Мірончыку прысвоена ганаровае званне заслужанага урача БССР...