Табе зайздросціць сонца

КАЛЯНДАР

Перада мной настольны каляндар.

Успамінаю дні, сустрэчы, даты,

I я, нібыта часу уладар,

Заместа будняў бачу толькі святы.

Чырвонай фарбай мечу кожны дзень

У маі, ліпені i ў жніўні,

I чую, як ступаюць па градзе

I як бушуюць радасныя ліўні.

Іграе ў трубах срэбраны аркестр,

Грыміць па даху выбеленай хаты,

I яблыні, як тысячы нявест,

Куды ні глянь, спяшаюцца на свята.

Дачушка, плацце белае надзень—

Хіба ж не свята цёплы майскі дзень?

Гартаю каляндар наадварот,

I кожны дзень жыве са мною побач —

То зарыпіць вазамі ля варот,

То жытам зазвініць вышэйшай пробы,

То волжскаю плацінай загудзе,

То паляціць у бездані сусвету,

То яблыкам даспелым упадзе,

То зноў адправіць новую ракету,

Пастукаецца радасным лістом,

Атуліць светлай ласкай маладосці

I на світанні прыйдзе ў кожны дом

Найлепшым другам i чаканым госцем,

То жаніха у сваты прывядзе.

Хіба ж не свята кожны новы дзень?

Гартаю каляндар. Мінаюць дні,

Пражытыя, але заўжды жывыя:

У вокнах загараюцца агні,

Сыходзяцца дарогі крыжавыя

I не разыдуцца, агні не дагараць,

Пад ix святло збяруцца нашы дзеці

I нас ні ў чым не будуць дакараць,

Бо мы жывём не дарам на планеце.

Сваёй любові шчодрыя дары

Мы аддаём, не ведаючы меры,

I кожны дзень ва ўсе календары

Увойдзе датай мужнасці i веры.

Зямля імчыцца з захаду на ўсход.

Хіба ж не свята кожны новы год?

Ідуць, ідуць наступныя гады,

A колькі ix у кожнага ў запасе?

Напэўна, столькі, каб мае сляды

Убачылі на Месяцы i Марсе.

Напэўна, хопіць сілы, каб дажыць

I ўсё зрабіць, накрэсленае намі,

I песню самую найлепшую злажыць

Аб нашай тройчы здзейсненай праграме

Гартаю каляндар. За годам год

Ідуць гады у год васьмідзесяты:

На полюсе растаў адвечны лёд,

I ўся зямля сваё святкуе свята.

Унучка, плацце белае надзень:

Сягоння свята. Свята кожны дзень.

Лістапад 1961 г.

ЗЯЛЁНАЯ КНІГА

Я з маленства чытаю зялёную кнігу,

Як отаронкі, гартаю лугі i палі,

Што шумяць, шапацяць i гамоняць паціху

I складаюць адвечную песню зямлі.

Я гляджу на зялёнае рослае жыта,

На крутыя мурожныя ў лузе стагі

I сябе папракаю, што многа пражыта,

А куды ні зірнеш — застаюцца даўгі.

Колькі я не ўзараў, не скасіў, не пасеяў,

Колькі я не праклаў пуцявін i дарог,

I не вытаптаў сцежак па золкай расе я,

А за сорак гадоў колькі вытаптаць мог!

Можа рана адбіўся ад поля i дому,

Не паверыў сапраўднаму лесу свайму,

Можа песні мае не патрэбны нікому,

Можа толькі спяваю сабе аднаму.

Я сябе вінавачу, суджуся з сабою,

Я палёгкі ніколі нідзе не прашу

I, не здолеўшы вытрымаць першага бою,

Зноў да раніцы новыя вершы пішу.

30. VIII 1960 г.

ДУБОВЫ ЛІСТ

Стаяць дубровы ў жнівеньскай красе,

Дарогі — у ячменнай пацярусе.

Дубовы ліст, у жылхах i ў расе,

Мне нагадаў абрысы Беларусі.

Яго мая кранаецца рука,

А ён нібыта выкаваны з броні,

I жылка кожная дубовага лістка

Злілася з кожнай жылкай на далоні.

1962 г.

НАЧЛЕГ

Ці многа патрэбна старому каню?

Наскубся i спутаны стаў ля агню.

Касцёр дагарае, i прысак ачах,

Агеньчык мільгае у цьмяных вачах,

На доўгую грыву раса асядае,

I нават чуваць, як трава маладая

З зямлі прабіваецца, цёплай i волкай,

I пахне сасоннік празрыстаю смолкай.

Курыцца туман над палянай лясною,

I дрэмлецца добра у лесе вясною.

На цёплым кажусе, на першым начлезе,

Мне сніцца — лясун на алешыну лезе,

Трымае ў руках сукаватую палку

I з возера кліча дадому русалку.

У лёгкім тумане, пад месяцам сінім,

Яна адгукаецца крыкам гусіным,

На бераг выходзіць, расчэсвае косы,

А з ix, нібы ягады, падаюць росы.

Скаціліся росы, як дзве журавіны,

На белыя грудзі знаёмай дзяўчыны,

I голас знаёмы я чую спрасоння,

Што піць паскакалі да возера коні.

Я вочы расшлюшчыў — ля дзікай ігрушы

Бялявыя косы начлежніца сушыць.

— Каму ты у сне усміхаўся сягоння? —

Пытае яна i глядзіць з-пад далоні.

1958 г.

ПЕРШАЕ КАХАННЕ

Я першую каханую сваю

Не зваў на «ты», не цалаваў, не песціў,

Я рады быў, што побач пастаю,

I сам не свой ішоў на тое ж месца,

Дзе толькі што смяялася яна,

Дзе толькі што яе ляжалі рукі.

I першага кахання навіна

Была пачаткам радасці i мукі.

Я сніў яе, а потым, як у сне,

Убачыў: каля нашага паркана

Яна ішла, мінаючы мяне,

Не бачачы, што побач закаханы.

Яна прайшла, як сонечны прамень,

Над часам, над разлукай, над вайною.

У самы цяжкі i суровы дзень

Яна была, здавалася, са мною.

Я думаў: ёй заўжды семнаццаць год,

Яна у сне ўяўлялася такою,

Што ад вачэй любы растане лёд

I сэрца больш не будзе мець спакою.

I вось сустрэў каханую сваю:

Знаёмы твар, але патухлі вочы;

Не, гэта не яна, яе не пазнаю,

Як вершы, што пісаў мінулай ноччу.

1958 г.

* * *

Усё ў тваёй душы — i радасць, i туга,

I смех, i боль, i ласкі, i дакоры,

То іскаркі ў вачах, то мітульга

Трывожных дум або салодкай зморы.

А прыцемкам асеннім кожны раз

Ты рукі ціха мне кладзеш на плечы,

I мроіцца, што нават позні час

Не сцёр пачуццяў першае сустрэчы,

Ды толькі сэрца нельга ашукаць,

Хоць ты маўчыш, стрымаўшы хваляванне.

Хоць i пяеш, а хочаш адшукаць

Адказ на ўсе трывогі i пытанні

I расказаць аб клопатах сваіх,

Аб мітусні i дробязных турботах.

Ты хоць сягоння прамяняла б ix

На лёс дзяўчынкі у кірзовых ботах,

Каб толькі зноў спачатку ўсё пачаць,

Жыць на вадзе, на хлебе i павідле,

Каб вечары на вуліцы страчаць,

Каб золкія світанні не абрыдлі.

Калі б ты зноў спачатку ўсё прайшла,

Каго б ты выбрала, каго б ты абмінула?

Kaго б сагрэла промнямі святла,

Каму б руку ласкава працягнула?

Чаго ж маўчыш? Я ведаю, што ты

Не рада ні спакою, ні дастатку,

А каб вярнуць мінулыя гады,

Ты пачала б ізноў усё спачатку.

Ізноў прайшла б са мною след у след

I сцежкі, i шырокія дарогі,

Каб у жыцці усё было як след —

I смех, i боль, i шчасце, i трывогі.

14. V 1961 г.

Кіславодск

ЗАЙЗДРАСЦЬ

Па начах жаніхі i нявесты

То вартуюць чужыя пад'езды,

То шукаюць у скверы прытулку,

То блукаюць па цёмным завулку.

Ix не дождж i не золкія ночы

Заганяюць у цемень, а вочы,

Што глядзяць з недаверам, што судзяць,

Што каханне юначае студзяць.

Кожны вечар у мокрай алеі

Нехта шэпча, цалуецца, млее

Ад гарачай салодкае стомы.

Потым разам стаяць каля дома

I ніяк развітацца не могуць.

Вось нявеста кусае пазногаць

I на вокны глядзіць час ад часу,

Дзе калючыя цені альясу,

Дзе цяпло стометровай кватэры

I цыратай аббітыя дзверы,

Дзе фіранкі i фікусы ў пыле,

I карціны у рыначным стылі,

Дзе сталы i серванты з арэху

I не чутна ні песень, ні смеху,

Дзе «Здароўе» — адзіны часопіс,

I «шпіёнскі» зачытаны опус.

Хоць i люстры гараць i таршэры,

Кожны вечар тут змрочны i шэры.

Ды спакою начальніка траста

Не зайздросцяць жаніх i нявеста.

Ім бы той вунь маленькі пакойчык,

Што на год адчыняецца двойчы

(На Кастрычнік i Першага мая,

Калі пыл пакаёўка сцірае).

Ім бы толькі настольную лямпу

I акно без адзінае плямкі,

Чарцяжамі завалены стол,

I высокую светлую столь,

I праменьчыкі ранняга сонца,

Ледзяную ваду у калонцы,

Ім бы стос непрачытаных кніг,

Ім бы радасць адну на дваіх,

Ім бы, змораным, разам упасці

У абдымкі спякотнага шчасця,

Запрасіць бы паўгорада ў госці

На ўрачыстасць сваёй маладосці.

Ім прыйдзецца на дужыя плечы

Узяць i радасць i боль чалавечы...

Вось ідуць маладыя на плошчу,

Я гляджу ім услед i зайздрошчу.

11. X 1962 г.

* * *

Жыццё часамі мачахай было:

Сляпіла вочы, шчокі секла,

То праз чысцілішча вяло,

То зноў кідала нас у пекла.

А я не здаўся, не зачах,

Не набрыняў атрутай злосці,

Таму i сёння у вачах

Гараць іскрынкі маладосці,

Таму так прагна я люблю

Жыццё, людзей.

I веру свята:

Што не паспеў зрабіць — зраблю

I пражыву другую рату.

1962 г.

ВЕРА

Ул. Мяжэвічу

Ты помніш калючыя сінія зімы?

Ты помніш глухія сігналы адбою?

Ты помніш разлукі?

I толькі Радзіма

Была неразлучна ca мной i з табою.

Здавалася, ўсё засталося ў мінулым,

I мы анікога на свеце не мелі,

Мы клікалі... Ноч азывалася гулам,

I белыя сосны ў трывозе нямелі.

Мы трацілі ўсё да апошняе ніткі,

I толькі ніколі не трацілі веры,

Мы чулі здалёку, як білі зеніткі

I білася сцюжа ў настылыя дзверы.

Нам сніліся часта гудкі паравозаў,

Дарога на фронт i свінцовыя буры,

Мы марылі разам прайсці, як Матросаў,

Апошнія крокі к чужой амбразуры.

Ніхто не паслухаў, ніхто не паверыў,

I дзеці забыліся нашы імёны...

Ад рання да ночы грымелі сякеры

I падалі наўзніч бярозы са звонам.

Нас бачылі толькі глухія дарогі,

Сляды замяталі суровыя зімы.

Мы ў дні адступлення i ў Дзень Перамогі

Былі неразлучны з табою, Радзіма.

Бо верылі ў праўду тваю неадступна,

Таму i жылі i любілі без меры

Трывогі, салюты i дзень твой наступны,

I сілу тваёй непадкупнае веры.

1 лістапада 1961 г.

* * *

Мы ўсё пазналі i прайшлі —

Пакуты, радасці, трывогу,

I жменьку роднае зямлі

Заўсёды бралі у дарогу.

Тае зямлі, што поіць нас,

Што пахне росамі i хлебам,

Тае зямлі, што не аддасць

Нікога ў крыўду без патрэбы.

Зямлі, што не даруе здрад,

Што ад няпраўды халадзее,

Што i ў пару вялікіх страт

Не траціць лепшыя надзеі.

Надзея ратавала нас,

I мы яшчэ мацней любілі

Сваю зямлю ў той грозны час,

Калі трывогу пратрубілі.

I на дарогах Калымы

Мы свята помнілі прысягу,

I верылі заўсёды мы

Жывому ленінскаму сцягу.

1961 г.

СЛОВЫ

Над намі словы уладараць.

Мы чуем i гаворым ix.

Яны то здружаць, то пасвараць,

То шчасце дзеляць на дваіх.

Бо словы розныя бываюць.

Адны — агню стрымаюць шквал,

Другія словы забіваюць

Усё жывое напавал.

Ад слова сэрца халадзее,

Праходзіць сон i забыццё,

Ад слова рушацца надзеі,

Ад слова свеціцца жыццё.

Ад слова вырастаюць крылы,

A ў сэрцы стукае любоў,

Ад слова прыбываюць сілы.

Дык не шкадуйце шчырых слоў!

А здатным толькі на дакоры,

Умельцам словамі грымець,

Каб не прыносіць людзям гора,

Было б найлепей анямець.

27. IV 1962 г.

БЫЛЫЯ ХЛАПЧУКІ

У кожным з нас яшчэ жыве хлапчук,

Вясёлы, шчыры i ласкавы,

Хоць пасівеў i вылез чуб

I кожны дзень чакаюць справы.

Мы ж вызначылі дні прыёму,

Тлусцець патрохі пачалі

I ў госці i з гасцей дадому

He ходзім самі па зямлі.

Не пазнаём старога друга,

Забылі матчына імя,

А як прыйдзецца часам туга,

Дык тут ужо i я не я.

Баімся студзеньскага ветру,

На дзверы вешаем замкі,

За дзень не больш як дзесяць метраў

Так-сяк праходзім нацянькі.

А каб агонь душы не згас,

I не для славы, а для справы

Няхай жыве у кожным з нас

Хлапчук вясёлы i ласкавы.

1961 г.

* * *

Нельга ні забыцца, ні адкласці

На наступны, на прыёмны дзень

Нечае маленечкае шчасце,

А самому знікнуць, быццам цень,

Праз другія дзверы на нараду,

Дзе i без цябе ваду стаўкуць

I спакойна ў доўгую шуфляду

Радасць чалавечую замкнуць.

Нельга абысці i адмахнуцца

Ад чужой трывогі i бяды,

Нельга не пачуць, як сэрцы б'юцца,

Як змаўкаюць сэрцы назаўжды.

Можа, ўзяўшы сэрца пад апеку,

Можна адагнаць адчаю цень.

Чалавек павінен чалавеку

Радасці прыносіць кожны дзень.

Красавік — май 1962 г.

* * *

Ты, мабыць, добра ведаеш сама,

Што ні ў дарозе, ні ў сваім пакоі

Мне без цябе ні радасці няма,

Hi шчасця, ні ратунку, ні спакою.

А прыйдзе ж дзень, i нехта з нас дваіх

Адзін у адзіноце застанецца.

Напэўна ты.

I ўжо да рук маіх

Ніколі больш ніхто не дакранецца,

Ім больш не дацягнуцца да пяра,

Не сціснуць руку другу пры сустрэчы,

I гора, як няўмольная гаpa,

Твае прыцісне вузенькія плечы.

Ніхто цябе не выйдзе сустракаць

Hi ў летні дождж, ні ў лютаўскую замець,

I толькі часам будзе дакараць

Надоўга патрывожаная памяць,

Што не паспела нешта расказаць,

Што нечага спытаць не мела часу,

Што ўжо канца з пачаткам не звязаць

I не прыпомніць нечага адразу.

Але пакуль жывецца — будзем жыць,

Задумваць не на дні, а на стагоддзі,

Каханнем i сяброўствам даражыць

Пры сонечнай i ветранай пагодзе,

I ўсё, што трэба выказаць, — сказаць,

Нічога не забыцца, не адкласці,

Сустрэчнаму дарогу паказаць,

А час надыдзе — на хаду упасці.

31. ІІІ. 1962 г.

БЯССМЕРЦЕ

Ці забываецца навек,

Калі сканае чалавек?

Па-мойму, не,

Па-мойму, ў свет

Вядзе заўжды ягоны след.

Яго няма, а ён жыве

У даўняй песні i ў траве,

У цвеце веснавых садоў

I сто i тысячу гадоў.

Няхай яго няма між нас,

Няхай імя закрэсліў час,

А ён жыве ў маёй крыві

I мне загадвае: «Жыві

I за сябе i за мяне,

Каб соль трашчала на спіне,

Каб рукі стомаю гулі,

Каб песні кожны дзень былі».

Я п'ю бярозавік густы

З таго надрэзу, што i ты

Калісьці піў у даўні век,

Мой прашчур, добры чалавек.

I нада мной шумяць лісты

Прысадаў, што дагледзеў ты,

Галінку кожную i сук

Сагрэў цяплом шурпатых рук.

Гудуць пад коламі масты,

Дзе перакінуў кладку ты,

Красуюць жыта i авёс,

Што ты за пазухай прынёс

На ляды ў даўнюю вясну —

На колішнюю цаліну.

Ты ставіў хаты, дровы сек,

Мой дзед, рабочы чалавек,

Не шкадаваў ні рук, ні жыл —

Ты ўсё умеў, ты прагна жыў,

Твае сагрэлі мазалі

Пясчынку кожную зямлі.

Ідуць гады, шумяць гады,

Твае ж не сцерліся сляды.

Ты прагна жыў, жывеш, жыві

Крывінкай у маёй крыві.

А нашы ўнукі ўспомняць нас

На віражах касмічных трас.

Так у бяссмерце, з веку ў век,

Ідзе рабочы чалавек.

1962 г.

* * *

Баліць душа за кожнага калеку.

Сляпога праз ручай перавяду,

Бязногага сустрэну чалавека

I кланяцца гатовы на хаду.

Ідуць на мулкіх мыліцах салдаты

Апошняе сусветнае вайны,

А я пакутую, нібыта вінаваты,

Што за мяне пакутуюць яны.

З ix, мабыць, сніцца кожнаму начамі

Над полем сонца i на градах мак,

I дзеўчына з вільготнымі вачамі,

Што толькі з ім танцуе кракавяк.

Ім часта сніцца голас камандзіра

I зыркі бляск каля чужой ракі...

Таму хачу, каб дзве мае рукі

Заўсёды працавалі за чатыры.

12. IV 1962 г.

НОЧ НА ПЛОШЧЫ ПЕРАМОГІ

Сыходзяцца ваенныя дарогі

Ля вечнага агню, на плошчы Перамогі.

Сціхае горад, а жывыя сведкі

Вяртаюцца з далёкае разведкі.

Крыж-накрыж грудзі ў кулямётных лентах

Заслонаўцы сыходзяць з пастамента,

У маскхалатах, белыя як здані,

Спяшаюцца на новае заданне.

А снег ляціць, i колкі вецер вые,

Стаяць да раніцы на плошчы вартавыя,

Схіліўся камандзір каля агня,

Ён чуе тупат вернага каня,

I высякаюць іскры капыты,

Гудуць пад імі плошчы i масты.

Захутаныя замеццю i сцюжай,

Ідуць услед за Вераю Харужай

Па Ленінскім праспекце к абеліску

Падпольшчыкі i Обаля i Мінска.

Ідуць танкісты энскага палка

I лётчыкі, што ў небе спапялелі,

Што дапісаць нявесце не паспелі

Апошняга галоўнага радка.

Гарыць агонь, i завіруха вые,

Ідуць па плошчы юнакі жывыя,

Разведчыкі, сапёры, партызаны,

Яны яшчэ не кончылі вайны,

Пакуль яшчэ баляць старыя раны,

Байцамі застаюцца i яны.

А на світанні па праспектах Мінска

Ідзе мой сын i партызан кубінскі,

Стаяць на плошчы i глядзяць штодня,

Як б'ецца сэрца вечнага агня.

10—13. XII 1961 г.

ПАЛЕСКІЯ РЭКІ

Мне сняцца начамі палескія рэкі —

Струмень i Стыр, Стаход i Лань, i Цна

Па іх нібыта шлях з вараг у грэкі

Ізноў праклала звонкая вясна.

Да цнотнай Цны ніяк не падступіцца

Пі нацянькі, ні напрасткі, ні ўброд,

I Лань, нібыта грозная ільвіца,

Накінуцца гатова на Стаход.

А Прыпяць настыраецца ca Стырам,

Струмень, як мора грознае, гудзе,

I вербы нахіліліся над вірам,

Схаваўшыся па плечы у вадзе.

Зліліся рэкі ўсе ў адно разводдзе,

Шумяць, іскрацца, пеняцца, гудуць,

A ўжо дзядзькі на белым параходзе

Пра сенажаці гутарку вядуць.

Спадзе вада, i травы забуяюць,

Зашамацяць мурожныя стагі.

Куды ні глянеш, без канца i краю —

Зарэчныя, прырэчныя лугі.

Яшчэ туман курыцца над вадою

I бакены падміргваюць здаля,

А мне здаецца — пахам сырадою

Набракла ўся палеская зямля.

Я чую салаўёў каларатуру,

Гудуць паводкай Прыпяць i Стаход,

I на світанні у туманны Тураў

Прыходзіць першы белы параход.

1961 г.

ЯШЧЭ ЎСЕ ТРЫВОГІ НЕ ПРАЙШЛІ

Часамі нас хвалюе драбяза

I глупства нам «трагедыяй» здаецца:

То набяжыць гарачая сляза,

То ў сэрцы след надоўга застанецца,

Што не назвалі i тваё імя

Ў маленечкай газетнай справаздачы,

I самалюбства слізкая змяя

I дзень i ноч адразу перайначыць;

Што прэмію да свята не далі

I тры пустых білеты ў латарэі,

Што зноў дажджы падворак залілі,

A ў хаце слаба грэюць батарэі.

Вось так сваю разменьваеш душу

I тым жывеш, што крыўдзішся i лаеш

Бюро пагоды, дрэнную шашу

I толькі «фельетончыкі» чытаеш.

А ты зірні: на першай паласе

Радкі звіняць, нібы удары гонга,

I ліхаманка Бельгію трасе

Ад навальніцы, што не моўкне ў Конга.

У гэтую хвіліну недзе там

У юнака крывёй дыміцца рана.

Ён сцяг свабоды перадаў братам,

Прыкрыўшы целам залежы урана.

Ён не аддасць сваёй святой зямлі

Тым, што трызняць пра атамныя войны.

Юнак сканаў, каб іншыя жылі,

Каб дзеці гадаваліся спакойна.

Прыслухайся, на ўсе бакі зірні,

I ссохнуцца ад хвалявання губы,

Калі убачыш Афрыку ў агні,

Калі пачуеш голас новай Кубы.

Яшчэ усе трывогі не прайшлі,

Яшчэ не ўсе развязаныя рукі,

Яшчэ жывуць на свеце каралі

I каты Гітлера, i Кайзеравы ўнукі.

Разменьвацца на дробязі не час!

Нам трэба жыць i памятаць пра гэта,

Каб не было трагедый больш у нас,

Каб ix не знала нашая планета.

1961 г.

Я ДУМАЮ АБ ШЧАСЦІ

Ужо буслы збіраюцца у вырай,

Курлыкаюць у небе жураўлі...

Пра што б ні думаў я,

я думаю аб міры,

Аб шчасці i спакоі на зямлі.

Я думаю пра першых касманаўтаў,

Што павядуць да зораў караблі,

Я думаю, што самым лепшым святам

Сустрэча з імі будзе на зямлі.

Я думаю пра Кішынёў i Рыгу —

Сяброў усіх у госці запрашу,

I перад імі, як жывую кнігу,

Адкрыю насцеж сэрца i душу.

Я думаю, што ўстану заўтра рана

I ў промнях чыстай восеньскай зары

Ізноў убачу вежавыя краны

I Салігорска першыя капры.

Я думаю, як проста i яскрава

На цэлы свет у наш адказны час

Старэйшы сын Савецкае дзяржавы

Сказаў аб тым, што думаў кожны з нас

Знаёмы голас я лаўлю ў эфіры,

Праводжу у сузор'і караблі.

Пра што б ні думаў я,

я думаю аб міры

Аб шчасці i спакоі на зямлі.

27 верасня 1960 г.

РАБІНАВАЯ НОЧ

Максіму Танку

Маланка б'е i ўпоперак i ўдоўж

I ўспыхвае, нібы сухое сучча,

Грукоча гром, i спорны дождж

Між небам i зямлёю ніткі суча.

Рыпяць сівыя сосны на касе,

Кіпіць i вые ўспененая Нарач,

I пласкадонку лёгкую нясе

Ці ў вір, ці ў Гатавічы нанач.

Плывуць у змроку рыбакі,

А дождж сячэ бязлітасна i тупа.

Глядзяць хлапцы у розныя бакі,

Ды не відно ні Мядзеля, ні Купы.

Над Нараччу — рабінавая ноч:

Бушуюць хвалі, дождж i навальніца.

Куды ні павярні, куды ні збоч,

Нідзе не стаць, нідзе не прыпыніцца.

Да раніцы не разбярэш ніяк,

Ад берагу ты блізка ці далёка...

I вось агеньчык, быццам бы маяк,

Замільгацеў у цемры адзінока.

На вёслы налягаюць рыбакі,

А неба рэжуць вольтавыя дугі,

I зіхацяць ад свежае лускі

На хлопцах курткі, як кальчугі.

У пласкадонцы б'юцца шчупакі,

Маланкі, як зялёныя ракеты...

Не спяць такою ноччу рыбакі,

Не спяць сапраўдныя паэты.

1. X 1960

РЭЧАНЬКА

За снамі сны плылі кругамі,

Ляжаў на шыбах ночы цень,

Але няўпэўненыя гамы

Мяне будзілі кожны дзень.

Над столлю нехта невядомы

Грымеў ад рання да начы,

I я заўжды спяшаўся з дому

Хутчэй упрочкі уцячы.

Няўмелыя хадзілі рукі

Па клавішах то ўніз, то ўверх,

I пакалечаныя гукі

Будзілі наш увесь паверх.

Але надоечы нясмела,

У ранішнім трывожным сне,

Ледзь чутна «Рэчанька» звінела

I закалыхвала мяне,

Іскрылася i булькатала,

Лілася i плыла, плыла;

Здавалася, што рассвітала

У доме ад яе святла.

Здавалася, трымцяць стракозы

У хвалях чэрвеньскай смугі,

I пахнуць мятаю пракосы

I — цёплым жвірам берагі...

I ўсё замоўкла нечакана,

Усё прайшло, нібыта ў сне,

А на падворку, ля паркана,

Ляжаў вільготны цёплы снег,

Прытоптаны, у цёмных крапках

(Відаць, не доўга праляжыць).

I я угледзеў — з нотнай папкай

Дзяўчынка сцежкаю бяжыць.

Цяпер я разам да прыпынку

Хаджу заўсёды, крок у крок,

З маленькай тоненькай дзяўчынкай,

Яе даслухаўшы урок.

1962 г.

ЗІМА

Закітавала вокны зранку,

Капусту ссекла да цямна

I вышыла за ноч фіранку

На шыбах цёмнага акна.

Платы i веснічкі пабеліць,

Усе калюжыны зашкліць

I за аселіцай пасцеле

Палотны зрэбныя бяліць.

А на дасвецці сырадою

У вёдры звонкія налье

I свежай, чыстай, маладою

Нячутна пройдзе па сяле.

Празрыстым пухам галубіным

Усе дарогі замяце

I сокам спелае рабіны

Палоску ў небе правядзе.

1962 г.

ЛАСІНЬІ СЛЕД

На досвітку па хрусткай стыні,

Паміж алешын i асін,

Страсаючы рагамі іней,

Ідуць мацёрыя ласі

I ловяць мяккімі губамі

Тугія парасткі альхі.

Над пасівелымі гарбамі

Ляціць слупамі снег сухі.

На досвітку у лесе ціха,

Курыцца сіняя імгла,

Але трывожная ласіха

Угору вушы падняла.

I прыхіліўшыся да вецця,

Глядзіць за снежныя валы,

Здаецца ёй, што свішча вецер

У варанёныя ствалы.

І лес, i снег у чыстых зорах,

У срэбных пацерках — кусты,

Але ласіха чуе шорах

I кожны скрып за тры вярсты.

Завея замяла дарогі...

Якочуць недзе ганчакі,

Закінуў лось на спіну рогі,

Бяжыць ласіха ў хмызнякі.

Праз буралом i крутаяры,

Шарпак ламаючы таўсты,

Яны ў гушчар ляцяць у пары

I ў кроў збіваюць капыты.

Гарачы след у змроку тоне.

З густое снежнае імглы

Шуміць шалёная пагоня,

I свішча вецер у ствалы.

Дыміцца сцежка колкім снегам,

Клубамі сцелецца гання...

Азваўся лес тужлівым рэхам,

I ўсё замерла. Цішыня.

Адразу стала пуста ў лесе,

Смала іскрыцца на кары,

I толькі след на стылым снезе

Гарыць палоскаю зары.

3—5. XII 1961 г.

СПАКУСА

Прыйшла паціху, без дазволу,

Аловак выбіла з рукі

I, як няўмольная назола,

Мяне штурхае пад бакі.

Параскідала ўсе паперы,

Пазамыкала стэлажы,

Завалай зачыніла дзверы

I кажа: «Трохі паляжы».

Страфа замерла на паўслове,

Ляжыць недачытаны ліст,

Што мне на беларускай мове

Прыслаў балгарскі журналіст.

Пасля, як хлопчыка, раздзела,

Накрыла коўдрай з галавой,

Аблытала душу i цела,

Наводзячы парадак свой.

Чаго прыйшла, адкуль i хто ты?

Ну, што ты маеш да мяне?

Ты бачыш, колькі тут работы

I тэрміновых спраў, ці не?

Герой не скончанай паэмы

Прыспешвае: «Хутчэй пішы!»

У сэрца стукаюцца тэмы,

А ты мне шэпчаш: «Паляжы»

Не, я не ўлежу. Вокны насцеж

Ад гулу хай дрыжыць пакой.

Мне трэба людзі, трэба шчасце

I не патрэбен твой спакой.

Паэт — заўсёды на рабоце,

Аж дух займае кожны раз.

Ён не капаецца ў блакноце,

Што накрыж перакрэсліў час!

Ён сам усё пабачыць хоча, —

Паспець усюды за траіх.

Паэт працуе дні i ночы

Без адпускоў i выхадных.

1960 г.

БЯССОННІЦА

Пішу, хвалююся i рады, як дзіця,

Удалай рыфме, вобразу i слову.

Нібыта ў гэтым сэнс майго жыцця,

Нібыта тут усіх асноў аснова.

Хіба ж не так?

Хіба ж не мы з табой

Пазналі свет у словах калыханкі?

Хіба ж без песні мы хадзілі ў бой?

Хіба ж не з песняй мы вадзілі танкі?

I, па лугах туманных ідучы

Асеннім днём ці раніцаю весняй,

У небе жураўліныя ключы

Мы сустракаем i праводзім песняй.

Паэзія без фальшы i прыкрас,

Мяняючы то формы, то адценні,

Жыве i будзе, жыць у кожным з нас

I ў кожным нашым светлым летуценні.

Пішу, a ў памяці i ў сэрцы ажылі

Усе пачуцці, колеры i гукі —

Цвітуць рамонкі i звіняць чмялі.

I толькі словы не даюцца ў рукі.

Шукаю ix i не знаходжу ix,

Жывых, шурпатых, зыркіх, як маланкі...

Ужо i горад змораны заціх,

Паружавелі белыя фіранкі,

А я пішу, i ўсё здаецца мне,

Што тут няма ні складу, ні парадку.

Калі ж мой верш нікога не кране,

Закрэслю ўсё i ўсё пачну спачатку.

6. XII 1961 г.

НАТХНЕННЕ

Мне ўсе знаёмыя кварталы:

Вось тут вывешваюць «Звязду»

Тут разгружаюць самазвалы,

А там чытаюць на хаду

Заўжды занятыя студэнты

Непаслухмяны сапрамат.

У гэтым скверы, каля стэнда,

Чакаюць вечарам дзяўчат.

А на рагу, за ўзгоркам гэтым

У светлым, сонечным муры

Жывуць прарабы i паэты,

Канструктары i муляры.

Да раніцы не тухнуць лямпы

У ціхім доме ля ракі.

Тут, пэўна, праектуюць дамбы

Знаходзяць рыфмы i радкі.

Да рання неспакойны токар

Над чарцяжамі спіну гне.

Ягонае натхненне токам

Наскрозь пранізвае мяне.

I я пра новыя кварталы

Складаю песню на хаду,

Калі ад вуліцы Купалы

Да плошчы Коласа іду.

1960 г.

ПАВЕРКА

Яшчэ i не развіднела як след,

A ўжо грыміць трамвай на скрыжаванні,

Аўтобусы праклалі першы след

У залатое чэрвеньскае ранне.

Спыняецца аўтобус на рагу,

З кабіны усміхаецца дзяўчынка,

I я, не азірнуўшыся, бягу

Да ціхага суседняга прыпынка.

Адчуўшы сілу добрае рукі,

Заціснуты шырокімі плячамі,

Я паглядаў у розныя бакі

Шчаслівымі i прагнымі вачамі.

Спяшаецца ў далёкі рэйс пілот,

Прараб — на будаўнічую пляцоўку,

Бяжыць хлапец на трактарны завод

I на хаду зашпільвае спяцоўку.

Па новай вуліцы ідзе

I наш аўтобус невялічкі,

Кандуктар з раніцы вядзе

На ўсіх прыпынках пераклічку.

I выклікае кожны раз

Усім знаёмыя імёны,

А мне здаецца, што на нас

Глядзіць Купала задумёны

I Колас шэпча новы верш,

Народжаны ў будзённым гуле,

Здаецца, раіцца ідзеш

Да Чорнага або Бядулі.

Яны, як блізкая радня,

Запісаны у нашы сэрцы,

Мы ўспамінаем ix штодня,

Нібы салдатаў на паверцы.

Красавік 1960 г.

ТАБЕ ЗАЙЗДРОСЦІЦЬ СОНЦА

Твайму юнацтву пазайздросціць сонца,

I горы упадуць да ног тваіх,

Табе не трэба болей абаронцы, —

Ты абароніш i сябе i ix.

Ад зайздрасці, ад смутку i ад злосці,

Ад чэрствасці, спакусы i хлусні

Па праву непадкупнай маладосці

Ты i сябе i блізкіх барані.

I не прасі ні ласкі, ні апекі,

Hi дапамогі чулае радні.

Ты ж напрасткі пераплываеш рэкі,

Гартуешся на сцюжы i агні.

I не шукай удачы выпадковай,

Што крышыцца i гнецца у руках

Стаптанаю іржаваю падковай,

Пакінутай на збітых бальшаках.

Лаві губамі пругкі вецер мая

I абдымі асмужаны прастор,

Твая рука гарачая трымае

Сцяблінку, што дацягнецца да зор

Ты перайначыш колеры i формы,

Ты выратуеш кволых, ледзь жывых,

А загадаеш — i заціхнуць штормы

I горы упадуць да ног тваіх.

Ты сілу сэрца, розуму i цела

Сваёй зямлі хоць сёння б аддала.

Табе у вочы сонца паглядзела,

Зажмурыўшыся ад твайго святла.

1. III 1962 г.

БЛІЗКІЯ ЗОРЫ

He ўсё з'яўляецца адразу,

He ўсё адкрыта на зямлі,

А сёлета у космас трасы

Праз нашы сэрцы праляглі.

У нашу будучыню глянуў

I ўбачыў, пэўна, гэты год

Спакойны Аляксандр Ульянаў,

Калі ўзышоў на эшафот.

А мы пайшлі інакшым шляхам —

Ад барыкад да барыкад

Над ленінскім гарачым сцягам,

Не адступаючы назад.

Бліжэй сягоння сталі зоры,

Бліжэй камуны маякі,

Што ўбачыў камендор з «Аўроры»

Ступіўшы ў новыя вякі.

Хоць i прыходзілася крута,

Адолець мы усё змаглі:

I войнаў горкія пакуты,

I боль, i смерць перамаглі.

Мы падалі, але ўставалі

I не сагнуліся ў бядзе.

А сёння нам з крамлёўскай залы

Адкрыты дзверы ў новы дзень.

Яго чакалі, быццам свята,

Народы нашае зямлі,

I сэрцы ўсіх, як дэлегаты,

На з'ездзе партыі былі.

1961 г.

ТРЫВОГА

Вайны няма, магчыма i не будзе,

Калі зусім не звар'яцее свет,

Вайны няма, a паміраюць людзі

За сотні міль ад выбухаў ракет.

Імкліваю нячутнаю хадою,

Прыкінуўшыся снегам, ці дажджом,

Ці свежаю крынічнаю вадою,

Прыходзіць смерць неспадзявана ў дом.

Яна паўзе у ранішнім тумане

То кропелькай, то чорным павуком,

То плешчацца у Ціхім акіяне

Спалоханым кстовым касяком.

Нябачаным праменьчыкам свідруе

Яна усё жывое навылёт,

Збівае з ног рыбачку маладую,

Спыняе сэрца радасны палёт.

Яна ляціць у снежнай крутаверці, —

Лупатая, сляпая, як сава.

I дзіўна, што дагэтуль востраў смерці

Яшчэ завецца «Востраў Ражджаства».

24. VI 1962 г.

Бухта Находка.

ЦІШЫНЯ

Я слухаю начную цішыню:

Чуваць, як б'ецца сэрца птушаняці

І матылёк да зыркага агню

Ляціць i кружьщца, як на вялікім свяце.

Звініць, звініць начная цішыня,

З ліста на ліст скацілася расінка,

Чуваць — каля апаленага пня

Са скрыпам прабіваецца асінка.

Чуваць, як зоры сінія дрыжаць —

На небе i зямлі такая ціша!

Не хочацца ні думаць, ні зважаць,

Што ў гэты час сейсмограф недзе піша

Крывыя кожнага падземнага штуршка,

Што днём i ноччу кружацца радары,

Што можа застаецца паўвяршка

Да страшнага наступнага удара.

А ўсё чакае сонечнага дня,

Дрыжыць paca, i роўна сэрца б'ецца.

Няхай у ясным небе цішыня

Заўсёды цішынёю застаецца.

Каралішчавічы,

14. V. 1962 г.