Табе зайздросціць сонца

ПАЛАЧАНКА

Неба вясной залатое i сіняе,

Вецер пялёсткі кружыць па плошчы.

Некалі Полацкаю Ефрасінняю

Тут называлі струхлелыя мошчы.

Некалі тут гадаваліся княжычы,

Вілі паклоны сівыя манахі,

Стражнікі, рукі вяроўкамі вяжучы,

Прадзедаў нашых цягнулі на плаху.

А неба было i тады залатое,

У буйнай расе прачыналіся ранкі,

Ды плакалі горка над Палатою,

Ломячы рукі ў бядзе, палачанкі.

На Полацк ішлі чужаніцы вайною —

Крышыліся коп'і, ўзрываліся танкі,

А горад стаяў i стаіць над Дзвіною,

I песні пяюць пра яго палачанкі.

Каштаны i ліпы шумяць над бульварамі,

Да раніцы сыплецца спеў салаўіны,

Ідуць у Задзвінне шчаслівымі парамі

Насустрач світанню патомкі Скарыны.

Ступаючы мякка па стоптаным верасе,

Каханую любы заўсёды сустрэне

На вежавым кране, на сонечным беразе,

У першай, яшчэ не закончанай змене.

У вочы зірне, залатыя i сінія,

Што ззяюць, як росы ліпнёвага ранку,

I скажа: «Дзень добры табе, Ефраеінія».

«Дзень добры», — адкажа яму палачанка.

1959 г.

УСПАМІН

Да поўначы стаіць гарачыня,

I маладзік засланы белым пылам

Палеглі травы, ім да дня

Устаць наўрад ці хопіць сілы.

Зачахла лісце у гаях,

I хвалі на Дзвіне замёрлі,

Расінка толькі ў салаўя

Ледзь чутна булькае у горле.

Трызніць самлелая зямля

Аб росах, аб дажджы i громе,

Прыслухаўшыся, як здаля

Гудзе лябёдка на пароме.

I зноў навокал цішыня,

Далёка бліскаюць зарніцы.

Табе i сёння, пэўна, сніцца

Пачатак леташняга дня.

У полі сіні-сіні лён

I ветразі сямі палатак.

Здаецца, тут дасюль відзён

Твой першы след i той пачатак

Яшчэ няходжаных дарог,

Яшчэ не зробленай работы,

Калі ў гразі спаўзалі з ног

Старыя кірзавыя боты,

Як на спіне трашчала соль,

Як завіхаліся дзяўчаты,

I першы на руцэ мазоль,

I радасць першае зарплаты.

Як часам не было папіць

Вады ў дзявочым інтэрнаце.

Ты спала, а над ложкам маці,

Здавалася, ўсю ноч не спіць

I шэпча: «Пацярпі крыху.

Я веру — зробяць без прынукі

I дом i новую страху

Твае маленечкія рукі».

Ты чуеш? — спорны дождж ідзе.

Гарачыня адразу спала,

А ты нібыта i не спала,

Ты моўчкі маці ўспамінала

I пачынала новы дзень.

1959 г.

Над лесам занялося ранне

У буйных кроплях дымных рос,

А ўжо гайдаецца на кране,

Нібы струна, нацяты трос.

Ужо гукаюць: «Майна!», «Віра!» —

I лёгка, як узмах крыла,

Услед за рукою брыгадзіра

Плыве ажурная страла,

Нібыта залатую пражу

Снуюць лябёдкі угары,

I зверху кранаўшчыца кажа:

— Узыходзіць сонейка, сябры.

Сягоння дзень яшчэ прыбудзе,

А сонца вось — рукой падаць.

Яно у нас, на Нафтабудзе,

Заўсёды першай мне відаць.

Відаць, як за Дзвіной пшаніца

Нагнула долу каласы...

I за плячамі ў кранаўшчыцы

Ляжаць тугія дзве касы.

Заплеценыя, як у школе,

Істужкай белаю яны.

Ад ix, здаецца, пахне полем

I ветрам ранняе вясны.

Маленькая, нібы падлетак,

Яна глядзіць на белы свет.

I у кабіне з першых кветак

Стаўляе кожны дзень букет.

Галінкі бэзу i язміну

Прыносіць з бліжняга сяла,

Зірнеш на Валіну кабіну

I бачыш — ліпа расцвіла.

То распусціліся рамонкі,

То браткі ў росным серабры.

Цагліны, як з рабіны гронкі,

Здымаюць з крана муляры.

Глядзіць удалеч кранаўшчыца

I нават дзівіцца сама,

Што ў полі бачыць камяніцы,

Якіх яшчэ пакуль няма,

Што бачыць плошчы i бульвары,

I белы горад над ракой,

Бо ведае, што здзейсніць мары

Сваёю ўласнаю рукой.

1959 г.

ЗАРАДКА

У хлапечым інтэрнаце

Пражаць вечарам гарох.

На стале, як на парадзе, —

Масла, бульба i тварог.

Хлопцы ставяць на пліту

Смажыць бульбы тры патэльні

Пахне салам за вярсту,

А вось бульбаю не вельмі.

— Янка, падавай кефір,

Апанас, нясі аладкі, —

Кажа хлопцам брыгадзір, —

Прыступаем да зарадкі.

Сеў за стол, пакроіў хлеб,

Разлажыў усім па лусце.

— Ты, Пятро, хіба аслеп:

Рукавы ужо ў капусце.

Дзесяць хлопцаў дзесяць страў

Выстаўляюць на абрусе.

Хтосьці з ix пажартаваў:

— Я адзін за ўсіх бяруся

З'есці бульбу, i тварог,

I капусту, i аладкі.

— А скажы, без нас бы змог

Ты адзін закончыць кладку?

— Вам з вячэрай без мяне

Не управіцца ніколі:

Я ж за год на цаліне

З'еў не меней пуда солі.

— Я паверу, што з'ясі

Ты адзін не пуд, а тону.

Лепш вазьмі ды панасі

Ты за нас адзін бетону.

Хопіць лётаць па зямлі,

Замацоўвайся, як людзі.

Паспытаў бы, як жылі

Летась мы на Нафтабудзе.

А не згодзен — прабачай,

Ты між нас не знойдзеш пары.

Гатаваць бярыся чай,

Падавайся ў кашавары

Ці на пост вартаўніка

Каля нашай хлебнай краны,

A імя будаўніка

Не гнюсі, пакінь за намі.

— Зноў счапіліся яны!

Брыгадзір, канчайце сварку:

Стыне ж бульба i бліны,

Перасмажыліся скваркі...

Селі ўсе за стол яны.

Паглядзела б з боку маці,

Як вячэраюць сыны

У хлапечым інтэрнаце.

1959 г.

ПРЫГОЖЫЯ РУКІ

У час сустрэч i ў час разлукі,

Выходзячы ўдваіх на шлях,

Навошта ты хаваеш рукі

У драпінах i ў мазалях?

Заўжды шурпатыя ад тынку,

Парэпаныя ад вады,

Яны не знаюць адпачынку

У гарачыню i ў халады.

Ад цэглы i ад арматуры

Яны зрабіліся дужэй...

За сотні рук у манікюры

Такія рукі прыгажэй.

Яны трымаюць у палоне

Душу i сэрца юнака.

Не выкаўзне з такой далоні

Яго шурпатая рука.

1959 г.

СУПРАЦІЎЛЕННЕ МАТЭРЫЯЛУ

Аўтобус «Полацк — Нафтабуд»

Заўсёды поўны пасажыраў:

I муляры, i цеслі тут,

I капітаны без мундзіраў,

I маладыя лейтэнанты.

Ад службы толькі засталіся канты

I звычка добрая, старая —

Быць першым на пярэднім краі.

Ідзе аўтобус поўньім ходам,

Туман курыцца на Дзвіне.

Жартуе хтось: «Замест узвода

Цяпер брыгада у мяне».

Гартаюць ля акна дзяўчаты

Падручнікі па сапрамату,

Складаныя вядуць разлікі —

Сягоння ім здаваць залікі,

I новы дом, i цэх здаваць

У лік наступнага квартала,

I кожным рухам адчуваць

Супраціўленне матэрыялу:

Бетонныя укладваць пліты

I заліваць гарачы бітум,

Вучыць механіку ўначы

I ўсё самім перамагчы.

A заўтра зноў усё пачаць,

I скрозь паспець, хоць часу мала.

Нашчадкі будуць вывучаць,

З якога вы матэрыялу.

1961 г.

Яны дзяцей пагадавалі,

Бацькамі сталі ix сыны,

Народжаныя на Урале,

Пажэненыя ля Дзвіны.

Ужо здалёку аб нявесце

Завёў гаворку меншы сын.

Ці ж не прыйшла пара асесці,

Прайшоўшы столькі пуцявін?

Ад Кемерава да Алтая,

Ад Ішымбая да Чыты

Шумела восень залатая,

Пад ногі сцелючы лісты.

Зімой дарогі замятала

Завея белая, як дым.

A ім здавалася, што мала

Зрабіць прыйшлося маладым.

I зноў збіраліся ў дарогу,

Складалі кельмы ў рукзакі

I праз таежныя бярлогі

Ішлі, ішлі будаўнікі.

Рыпела пад рыдлёўкай гліна,

А ноч марозамі гула.

У ix маленечкага сына

Брыгада нянькаю была.

Камбінезон насіла жонка,

З кляймом казённыя пімы

I пела радасна i звонка,

Як салавей сярод зімы.

Так i дзяцей пагадавалі,

Бацькамі сталі ix сыны...

Паездзілі, павандравалі —

I вось прывал каля Дзвіны.

Зірнеш назад, а шлях кароткі.

Калі б ізноў усё прайсці:

Баракі першай пяцігодкі,

Трывогі першыя ў жыцці,

Другога не хацеў бы шчасця,

Другіх бы не шукаў дарог,

I так пачаў бы сцены класці,

І так бы любую бярог,

I так бы радавала стома,

I мары светлыя, i сны,

I стаў бы самым родным домам

Зялёны горад ля Дзвіны.

На стол парэпаныя рукі

Паклаў руплівы брыгадзір.

Пытаюцца паціху ўнукі:

«А мы

паедзем у Сібір?»

1961 г.

ДЫСПЕТЧАР

Усыпаны зорамі вечар,

Ля клуба іграе баян.

Танцуюць усе,

а дыспетчар

Глядзіць на блакітны экран,

Глядзіць на сігналы на пульце,

А пальцы, нібыта на пульсе, —

Пад імі гудуць правады:

«Канчаем адкачку вады»,

«Гатова другая калона»,

«Чаму не падвозяць бетону?»

Дыспетчар хвалюецца, кліча

То Оршу, то Віцебск, то Крычаў,

A ў вокнах, нібы на экране,

Ужо занімаецца ранне.

Туман за ракою густы

Паслаўся на буйныя травы,

Грукочуць на станцыі Кеты

З цэментам і шчэбнем саставы.

«Бетон адпраўляем і трубы», —

Пачуўся ў селектары свіст.

Дыспетчар не спіць. А ля клуба

Чакае яе баяніст.

1961 г.

Адзін ён не мае кароткай суботы:

Як толькі развіднее — зноў за парог.

Рыпяць па дарозе гумовыя боты —

Ідзе на работу парторг.

Ён першы садзіцца у мулкі аўтобус,

Упалі на вокны расінкі з галля.

Пад коламі, быццам раскручаны глобус,

Насустрач світанню імчыцца зямля.

То ўлева, то ўправа нахіляцца сосны,

То кружацца ў шыбах густыя гаi,

I чутна, як побач пра раннія вёсны

Пяюць нафтабудаўскія салаўі.

Парторг па характару трошачкі лірык

(Без лірыкі кожнаму цяжка пражыць),

Прарабы — рамантыкі,

a брыгадзіры

Гатовы найлепшую песню злажыць.

І вось яна, вось яна — гэтая песня:

Укладзены сцены, нібыта радкі,

Як самыя поўныя рыфмы,

на ўзлессі

I рана i ноччу звіняць цягнікі.

Падумаў парторг: каб праз дзвесце ці трыста

Гадоў зазірнуць выпадкова сюды,

Адразу пазнаў бы, што тут камуністы

Дамы будавалі, саджалі сады

I слухалі часам пагрозы i ноты,

Ды толькі адзіным жаданнем жылі —

Зрабіць як найболей патрэбнай работы,

Паспець як найболей стварыць на зямлі.

У майцы i ў форменнай шапцы танкіста

Вядзе экскаватар нядаўні маёр.

Куды ні паглядзіш, — ідуць камуністы —

Бетоншчык, маляр, трубаклад i шафёр.

А будзе патрэбна — усе гімнасцёркі

Дастануць з куфэркаў. Любою парой

Да форменных шапак чырвоныя зоркі

Прышпіляць i стануць адразу у строй.

У ботах гумовых i сіняй спяцоўцы

Для радасцей новых i новых трывог

На самай адказнай, ударнай пляцоўцы

Ад рання да ночы працуе парторг.

1961 г.

ДАЛЬНІ ПРЫПЫНАК

Пры дарозе — толькі слуп,

Бо прыпынак дальні,

Але тут, нібыта клуб,

Школа i чытальня.

Тут i песню запяюць,

Пажартуе майстра,

I пытанні задаюць

Пра Фідэля Кастра.

Тут завочнік на пяску

Піша, піша штосьці,

Тут гавораць, што з Баку

Прыязджаюць госці.

А з-за Новага Двара,

З невялічкай хмары,

Нечакана як з вядра

Цёплы дождж ударыў.

Заскакалі басанож

Хлопцы i дзяўчаты —

Спорны дождж, харошы дождж

Мые, як на свята,

Прабірае да касцей,

Хвошча, як у душы.

Мо таму у ix чысцей,

Чым у іншых, душы.

1961 г.

* * *

Яе далоні пахнуць мятай,

I спелым жытам — валасы.

Шануй, любі, але не кратай

Дзявочай чыстае красы.

I па чужой не мерай мерцы.

Такая толькі ёсць адна,

Калі ў даверлівае сэрца

Табе пастукала яна.

Яе далоні пахнуць мятай,

I ныюць ногі ад расы.

Сустрэў, кахаеш, значыць сватай,

Забудзь другія адрасы.

21. V 1960 г.

* * *

Ад сцюжы пасівелі вейкі,

I стынуць рукі ад жарствы.

Ты б ix схавала ў рукавы

Сваёй шурпатай целагрэйкі.

Табе здаецца, што не вельмі

Яшчэ лютуюць халады.

Вятры ж гудуць на ўсе лады,

I прыстае к далоні кельма.

Ты мне гаворыш з вышыні,

Што праз гадзіну кончыш змену.

Цябе я, любая, сустрэну,

Калі запаляцца агні.

А ноччу зноў гудзе завея

У нашым ціхім гарадку.

Ты змерзла?.. Я тваю руку

Сваімі вуснамі сагрэю.

Ад шчасця i ад хвалявання

На вейках знікне сівізна,

I чыстай кропляй на світанні

Да нас пастукае вясна.

1961 г.

НАСЦЯ

Ледзь не задыхаецца ад шчасця

Беленькая, як бярозка, Насця.

Вось ужо i прозвішча змяніла,

I пры людзях кажа: «Пойдзем, мілы,

Мы з табою ў Маладзёжным садзе

Побач дуб з бярозкаю пасадзім.

Хай растуць, няхай сплятаюць вецце,

Хай ніколі ix не зломіць вецер.

A калі шырэй раскінуць голле,

Будзе побач клёнік ці таполя».

I стаяць заўсёды, як пад шлюбам,

Белая бярозка разам з дубам,

Ix у спёку палівае Насця.

I расце, расце «Алея шчасця».

Нафтабуд — Мінск,

1961 г.