Ognie niebios

Glosariusz

Kalendarz Tomański (opracowany przez Tomę dur Ahmida) został przyjęty około dwu wieków po śmierci ostatniego mężczyzny Aes Sedai i rejestrował lata, które upłynęły od Pęknięcia Świata (OP). Wiele zapisów uległo zniszczeniu podczas Wojen z trollokami i pod koniec Wojen wybuchł spór o poszczególne daty liczone według starego systemu. Opracowany zatem został nowy kalendarz, autorstwa Tiama z Gazar, którego początkiem był koniec Wojen i który uświetniał wyzwolenie spod zagrożenia ze strony trolloków. Każdy odnotowany w nim rok określano jako Wolny Rok (WR). Kalendarz Gazarański wszedł do powszechnego użytku w ciągu dwudziestu lat od zakończenia Wojen. Artur Hawkwing starał się wprowadzić nowy kalendarz, który miał się zaczynać od ufundowania jego imperium (OU), ale dzisiaj znany jest on jedynie historykom. Po tym, jak Wojna Stu Lat przyniosła z sobą ogólną destrukcję, śmierć i zniszczenia, pojawił się trzeci kalendarz, opracowany przez Uren din Jubai, Szybującą Mewę, uczoną Ludu Morza, i upowszechniony przez Farede, Panarch Tarabon. Kalendarz Faredański, zapisujący lata Nowej Ery (NE), liczone od arbitralnie przyjętego końca Wojny Stu Lat, jest obecnie w powszechnym użytku.

a’dam (AYE-dam): Seanchański instrument służący do podporządkowania kobiety, która potrafi przenosić; składa się z kołnierza i bransolety, połączonych smyczą ze srebrzystego metalu. Bezużyteczny względem kobiety, która nie jest w stanie przenosić. Patrz również: damane; Seanchanie; sul’dam.

Aes Sedai (EYEZ seh-DEYE): Władający Jedyną Mocą. Od Czasu Szaleństwa jedynymi pozostałymi przy życiu Aes Sedai są kobiety. Budzące powszechną nieufność, strach, a nawet nienawiść, są przez wielu ludzi obwiniane za Pęknięcie Świata, uważa się powszechnie, iż mieszają się do polityki poszczególnych państw. Jednocześnie niewielu władców obywa się bez rad Aes Sedai, nawet w tych krajach, w których istnienie takich koneksji musi być utrzymywane w tajemnicy. Po latach przenoszenia Jedynej Mocy, twarze Aes Sedai uzyskują wygląd nie pozwalający domyślić się ich wieku, tak że Aes Sedai, która jest wystarczająco stara, by mogła być prababką, może nie posiadać znamion wieku, wyjąwszy kilka siwych włosów. Patrz również: Ajah; Tron Amyrlin; Czas Szaleństwa.

Aiel (eye-EEL): Lud żyjący na Pustkowiu Aiel. Waleczny i odważny. Zanim zabiją, osłaniają twarz woalem. Wojownicy, którzy walczą na śmierć i życie, za pomocą broni albo nawet gołych rąk, nie dotykają jednak mieczy. Nie jeżdżą również konno, chyba że zmuszeni. Przed bitwą ich dudziarze grają im taneczne melodie, Aielowie nazywają bitwę „Tańcem” oraz „Tańcem włóczni”. Dzielą się na dwanaście klanów: Chareen, Codarra, Daryne, Goshien, Miagoma, Nakai, Reyn, Sharaad, Shaido, Shiande, Taardad i Tomanelle. Zdarza im się mówić o trzynastym klanie, Klanie Którego Nie Ma, Jenn, którego członkowie byli budowniczymi Rhuidean. Patrz również: Pustkowie Aiel; Rhuidean; Społeczności wojowników Aiel.

Ajah (AH-jah): Społeczności Aes Sedai, do których należą wszystkie Aes Sedai z wyjątkiem Zasiadającej na Tronie Amyrlin, którą uznaje się za członkinię wszystkich Ajah. Swoje nazwy biorą od poszczególnych barw: Błękitne Ajah, Czerwone Ajah, Białe Ajah, Zielone Ajah, Brązowe Ajah, Żółte Ajah i Szare Ajah. Wszystkie wyznają odrębne filozofie korzystania z Jedynej Mocy i celu, jakim służą Aes Sedai. Czerwone Ajah całą swoją energię koncentrują na wyszukiwaniu i poskramianiu mężczyzn, którzy próbują władać Mocą. Brązowe Ajah, dla odmiany, odmawiają zaangażowania w sprawy świata i poświęcają się poszukiwaniu wiedzy, natomiast Białe Ajah rezygnują i z jednego, i z drugiego, poświęcając się pytaniom filozoficznym oraz ogólnej teorii prawdy. Zielone Ajah (nazwane Bojowymi Ajah podczas Wojen z trollokami) trwają w gotowości, oczekując Tarmon Gaidon, Żółte oddają się studiom nad Uzdrawianiem, a Błękitne siostry uczestniczą aktywnie w sprawach polityki i sprawiedliwości. Szare są mediatorami, poszukującymi harmonii i wzajemnego zrozumienia. Pogłoski o istnieniu Czarnych Ajah, które poświęciły się służbie dla Czarnego, są oficjalnie dementowane.

Alviarin (ahl-vee-Ah-rihn): Aes Sedai z Białych Ajah, wyniesiona obecnie do godności Opiekunki Kronik, drugiej po Zasiadającej na Tronie Amyrlin w hierarchii władzy Aes Sedai. Kobieta kierująca się chłodną logiką i bezwzględną ambicją.

Amadicia (ah-mah-DEE-cee-ah): Państwo położone na południe od Gór Mgły, między Tarabonem a Altarą. Jej stolica, Amador (AH-mah-door), jest siedzibą Synów Światłości; Lord Kapitan Komandor ma tam, nawet jeśli nie z tytułu, więcej władzy niż król. W Amadici każdy, kto posiada umiejętność przenoszenia Mocy, zostaje wyjęty spod prawa, zgodnie z nim takie osoby winny być skazywane na więzienie względnie wygnanie, jednakże w rzeczywistości często są zabijane przy „stawianiu oporu podczas aresztowania”. Sztandar Amadicii przedstawia sześcioramienną gwiazdę oplecioną czerwonym ostem na niebieskim tle. Patrz również: Przenosić Jedyną Moc; Synowie Światłości.

Amys (ah-MEESE): Mądra z Siedziby Zimnych Skał i wędrująca po snach. Kobieta Aiel ze szczepu Dziewięciu Dolin, Taardad Aiel. Żona Rhuarka, siostra-żona Lian (lee-AHN), pani dachu Siedziby Zimnych Skał oraz siostra-matka Aviendhy.

Andor (AN-door): Bogate państwo, którego terytorium rozciąga się od Gór Mgły po rzekę Erinin, przynajmniej na mapach, aczkolwiek od kilku pokoleń władza królowej nie sięgnęła dalej na zachód niż do rzeki Manetherendrelle. Patrz również: Dziedziczka Tronu.

angreal (ahn-gree-AHL): Pozostałość Wieku Legend, dzięki któremu każdy, kto jest zdolny do przenoszenia Jedynej Mocy, może bezpiecznie zaczerpnąć większą jej ilość, niż to jest możliwe bez wspomagania. Niektóre tworzono z myślą o mężczyznach, inne dla kobiet. Pogłoski o ter’angrealach, których zdolni byliby używać zarówno mężczyźni, jak i kobiety, nie zostały nigdy potwierdzone. Sposób jego wytwarzania nie jest już znany. Pozostało ich niewiele. Patrz również: Przenosić Jedyną Moc; sa’angreal; ter’angreal.

Arad Doman (AH-rad do-MAHN): Lud żyjący na wybrzeżu Oceanu Aryth. Obecnie rozrywany wojną domową, a równocześnie walkami z tymi, którzy opowiedzieli się po stronie Smoka Odrodzonego oraz przeciwko Tarabon. Większość kupców Domani stanowią kobiety, a sens powiedzenia: „niech mężczyzna handluje z Domani” streszcza się w robieniu czegoś wyjątkowo głupiego. Kobiety Domani sławne są — lub niesławne — ze swojego piękna, uwodzicielstwa i skandalicznego ubioru.

Artur Hawkwing: Legendarny król Artur Paendrag Tanreall (AHR-tuhr PAY-ehn-DRAG tahn-RE-ahl). Panował w latach WR 943-994. Zjednoczył wszystkie ziemie na zachód od Grzbietu Świata, a także niektóre krainy położone za Pustkowiem Aiel. Wysłał nawet wojska za ocean Aryth (WR 992), jednakże po jego śmierci, która wywołała Wojnę Stu Lat, utracono z nimi wszelki kontakt. Jego godłem był złoty jastrząb w locie. Patrz również: Wojna Stu Lat.

Avendesora (AH-vehn-deh-SO-rah): W Dawnej Mowie „Drzewo Życia”. Wymieniane w wielu opowieściach i legendach, które podają rozmaicie jego lokalizację. Jego prawdziwa lokalizacja znana jest jedynie garstce ludzi.

Avendoraldera (AH-ven-doh-ral-DEH-rah): Drzewo, które wyhodowano w mieście Cairhien z sadzonki Avendesory. Sadzonka ta stanowiła dar od Aielów, przekazany przez nich w roku 566 NE, pomimo że żadne zapisy nie wskazują na jakikolwiek możliwy związek między Aielami oraz Avendesorą. Patrz również: Wojna z Aielami.

Aviendha (AH-vee-EHN-dah): Kobieta ze szczepu Gorzkiej Wody z Taardad Aiel; Far Dareis Mai, szkolona na Mądrą. Nie boi się niczego prócz swego przeznaczenia.

Bair (BAYR): Mądra ze szczepu Haido, Shaarad Aiel. Wędrująca po snach.

bard: Wędrowny gawędziarz, muzyk, żongler, akrobata i wszechstronny artysta. Bardowie, rozpoznawani dzięki swym tradycyjnym płaszczom uszytym z kolorowych łatek, dają swe przedstawienia głównie po wsiach i mniejszych miejscowościach.

Berelain sur Paendrag (BEH-reh-lain suhr PAY-ehn-DRAG): Pierwsza z Mayene, Błogosławiona Światłością Obrończyni Fal, Zasiadająca na Wysokim Tronie Domu Paeron (pay-eh-ROHN). Piękna i zdecydowana młoda kobieta, nadto utalentowana władczyni. Patrz: Mayene.

Białe Płaszcze: patrz: Synowie Światłości.

Birgitte (ber-GEET-teh): Złotowłosa heroina legend i opowieści bardów, sławna ze swej urody w tym samym stopniu niemalże, co z odwagi i talentów łuczniczych. Ma srebrny łuk i srebrne strzały, którymi nigdy nie chybia celu. Należy do bohaterów, którzy stawią się na wezwanie Rogu Valere. Zawsze występuje u boku bohatera-szermierza, Gaidala Caina. Patrz również: Gaidal Cain; Róg Valere.

Breane Taborwin (bree-AN tah-BOR-wihn): Dawniej wysokiej rangi arystokratka z Cairhien, obecnie uciekinierka bez grosza przy duszy. Znalazła szczęście u boku człowieka, którego w przeszłości kazałaby swym sługom przegnać batogami.

cadin’sor (KAH-dihn-sohr): Ubiór wojowników Aiel; kaftan i spodnie w barwach szarości i brązu, łatwo wtapiających się w skaliste lub cieniste otoczenie, oraz miękkie sznurowane buty sięgające kolan. W Dawnej Mowie: „ubiór roboczy”.

Caemlyn (KAYM-lihn): Stolica Andoru. Patrz: Andor.

Cairhien (KEYE-ree-EHN): Nazwa kraju położonego przy Grzbiecie Świata i jednocześnie nazwa jego stolicy. Miasto zostało spalone i złupione podczas Wojny z Aielami, podobnie jak wiele innych miast i wsi. Na skutek wojen opuszczone zostały tereny uprawne w pobliżu Grzbietu Świata, co z kolei zmusiło kraj do importu ogromnych ilości ziarna. Zabójstwo króla Galldriana (998 NE) wtrąciło Cairhien w wojnę domową o sukcesję na Tronie Słońca między szlacheckimi Domami, a także spowodowało przerwę w dostawach zboża i w konsekwencji klęskę głodu. Godłem Cairhien jest złote słońce o licznych promieniach, wschodzące na samym dole tła, którym jest niebo. Patrz również: Wojna z Aielami.

Callandor (CAH-lahn-DOOR): Miecz Który Nie Jest Mieczem, Miecz Którego Nie Można Dotknąć. Kryształowy miecz ongiś przechowywany w Kamieniu Łzy. Potężny sa’angreal. Jego usunięcie z komnaty zwanej Sercem Kamienia ma stanowić, obok upadku Kamienia Łzy, jeden z głównych znaków Odrodzenia Smoka oraz rychłego nadejścia Tarmon Gai’don. Powróciłby do Serca, gdyby wbił go w kamienną posadzkę Rand al’Thor. Patrz także: Smok Odrodzony; sa’angreal; Kamień Łzy.

Colavaere (COH-lah-veer) z Domu Saighan (sye-GHAN): Wysokiej rangi lady z Cairhien, skora do manipulacji i spisków, co zresztą przypisuje się całej cairhieniańskiej arystokracji, która dysponuje taką władzą, iż zdarza jej się czasem zapomnieć o swej podległości względem stojących od niej wyżej.

Couladin (COO-lah-dihn): Ambitny mężczyzna ze szczepu Domai, Shaido Aiel. Należy do społeczności wojowników Seia Doon, Czarnych Oczu.

cuendillar (CWAIN-deh-yar): Niezniszczalna substancja stworzona podczas Wieku Legend. Wszelka znana energia użyta w próbie jego rozbicia zostaje wchłonięta, sprawiając, że staje się jeszcze mocniejszy. Zwany również prakamieniem.

Czarny: Powszechnie używane we wszystkich krajach imię Shai’tana: źródło zła, antyteza Stwórcy. Uwięziony przez Stwórcę w momencie Stworzenia w więzieniu Shayol Ghul. Próba uwolnienia go z tego więzienia wywołała Wojnę o Cień, skażenie saidina, Pęknięcie Świata i koniec Wieku Legend.

Czas Szaleństwa: Nazwa okresu, który nastąpił po tym, jak przeciwuderzenie Czarnego skaziło męską połowę Prawdziwego Źródła. Aes Sedai mężczyźni popadli wówczas w obłęd i spowodowali Pęknięcie Świata. Dokładny czas trwania tego okresu jest nieznany, uważa się jednak, iż było to blisko sto lat. Jego całkowity koniec nastąpił dopiero po śmierci ostatniego Aes Sedai mężczyzny. Patrz również: Prawdziwe Źródło; Jedyna Moc; Pęknięcie Świata.

damane: W Dawnej Mowie literalnie: „wzięta na smycz”. Seanchański termin dla oznaczenia kobiet, które potrafią przenosić, i które, jak uważają, należy kontrolować przy użyciu a’dam. Kobiety, które potrafią przenosić, a które jeszcze nie zostały uczynione damane, zwane są marath’damane, czyli: „te, które muszą być wzięte na smycz”. Patrz również: a’dam; Seanchan; sul’dam.

Dawna Mowa: Język, którym mówiono w Wieku Legend. Jej znajomości oczekuje się zazwyczaj od ludzi szlachetnie urodzonych i wykształconych, większość jednak zna zaledwie kilka słów. Tłumaczenia częstokroć nastręczają wiele trudności ze względu na to, że jego słowa wyposażone są w rozmaitość subtelnie różniących się znaczeń. Patrz również: Wiek Legend.

Dobraine (doh-BRAW) z Domu Taborwin (tah-BOHR-wihn): Wysokiej rangi arystokrata z Cairhien, który wierzy w dotrzymanie litery złożonej przez siebie przysięgi.

Dziedziczka Tronu: Tytuł nadawany spadkobierczyni tronu Andoru. Jeżeli królowa nie ma żadnej córki, wówczas korona przechodzi na jej najbliższą krewną. Spory odnośnie do tego, kto jest ową najbliższą krewną, kilkakrotnie doprowadziły do walk o władzę. W wyniku ostatniej z nich, zwanej w Andorze „Sukcesją”, a poza jego granicami „Trzecią Wojną o Andorańską Sukcesję”, na tronie zasiadła Morgase z Domu Trakand.

Dzikuska: Kobieta, która zupełnie sama nauczyła się przenosić Jedyną Moc, przeżywając kryzys, co udawało się tylko jednej na cztery. Takie kobiety zazwyczaj budują bariery mentalne wokół wiedzy dotyczącej tego, co rzeczywiście robią, ale kiedy uda się przełamać owe bariery, wówczas taka kobieta może znaleźć się wśród najpotężniejszych z przenoszących. Przydomku tego używa się często w pogardliwy sposób.

Egwene al’Vere (eh-GWAIN al-VEER): Młoda kobieta z Pola Emonda, stanowiącego część dystryktu Dwie Rzeki w Andorze. Obecnie jedna z Przyjętych, pobiera nauki u kobiet Aiel, które potrafią wędrować po snach; najprawdopodobniej jest Śniącą. Patrz również: Śniący; Talenty.

Elaida (eh-Ly-da): Aes Sedai, dawniej należąca do Czerwonych Ajah; obecnie wyniesiona do godności Zasiadającej na Tronie Amyrlin. W przeszłości była doradczynią Morgase, królowej Andoru. Czasami potrafi głosić Przepowiednie.

Elayne (ee-LAIN): Córka Królowej Morgase, Dziedziczka Tronu Andoru. Obecnie jedna z Przyjętych. Jej godłem jest złota lilia. Patrz również: Dziedziczka Tronu.

Enaila (eh-NYE-lah): Panna Włóczni ze szczepu Jarra Aiel. Drażliwa na punkcie swojego wzrostu, odnosi się w wybitnie osobliwy sposób do Randa al’Thora, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę fakt, iż jest odeń starsza zaledwie o rok.

Faile (fah-EEL): W Dawnej Mowie oznacza „sokoła”. Imię przyjęte przez Zarine Bashere (zah-REEN bah-SHEER), młodą kobietę z Saldaei.

Fałszywy Smok: Imię nadawane rozmaitym mężczyznom, którzy utrzymywali, że są Smokiem Odrodzonym. Kilka takich postaci było powodem wybuchu wojen, wciągających wiele narodów. Na przestrzeni stuleci większość z nich nie potrafiła korzystać z Jedynej Mocy, niemniej jednak niektórzy rzeczywiście byli w stanie to osiągnąć. Wszyscy albo znikali, albo brano ich do niewoli i zabijano, zanim spełnili którekolwiek z Proroctw dotyczących Odrodzenia Smoka. Do najpotężniejszych spośród tych, którzy potrafili przenosić, zaliczali się Raolin Darksbane (335-362 OP), Yurian Stonebow (ok. 1300-1308 OP), Davian (WR 351), Guaire Amalasan (WR 939-943) i Logain (997 NE). Patrz także: Smok Odrodzony.

Faolain Orande (FOW-lain oh-RAN-deh): Przyjęta, która nie lubi dzikusek.

Far Dareis Mai (FAHR DAH-rize MY): W Dawnej Mowie dosłownie „Panny Włóczni”. Jedna ze społeczności wojowników Aiel; w odróżnieniu od innych, przyjmuje w swe szeregi wyłącznie kobiety. Żadna Panna nie może wyjść za mąż i pozostać członkinią społeczności, nie może także walczyć, jeśli spodziewa się dziecka. Każde dziecko urodzone przez Pannę jest oddawane na wychowanie innej kobiecie, i to tak, by nikt się nie dowiedział, kim była matka dziecka. („Nie będziesz należała do żadnego mężczyzny ani żaden mężczyzna nie może należeć do ciebie. Włócznia jest twym kochankiem, twym dzieckiem i twym życiem”). Patrz także: Aiel; Społeczności wojowników Aiel.

Gaidal Cain (GAY-dahl KAIN): Szermierz, bohater legend i opowieści, zawsze występujący u boku Birgitte, o którym powiada się, iż jest równie przystojny jak ona piękna. Jeden z bohaterów, którzy stawią się na wezwanie Rogu Valere. Patrz również: Birgitte; Róg Valere.

Gaidin (GYE-deen): Dosłownie „Brat Bitew”. Tytuł, który Aes Sedai nadają Strażnikom. Patrz również: Strażnik.

gai’shain (GYE-shain): W Dawnej Mowie „Zaprzysiężony Pokojowi w Bitwie”. Aiel wzięty do niewoli podczas rajdu albo bitwy przez innego Aiela, który zgodnie z wymogami ji’e’toh. musi służyć temu lub tej, którzy go pojmali, pokornie i posłusznie przez jeden rok i jeden dzień, nie dotykając broni i nie stosując przemocy. Nie można uczynić gai’shain z Mądrej, z kowala, z dziecka, względnie z kobiety, która ma dziecko poniżej dziesięciu lat.

Galad (gah-LAHD): Damodred, Lord Galadedrid (DAHM-oh-drehd, gah-LAHD-eh-drihd): Przyrodni brat Elayne i Gawyna; syn tego samego ojca. Jego godłem jest zakrzywiony srebrny miecz, skierowany ostrzem w dół.

Gareth Bryne (GAH-rehth BRIHN): Były kapitan-generał Gwardii Królowej w Andorze. Skazany na wygnanie przez Królową Morgase. Uważany za jednego z największych żyjących generałów. Godłem Domu Bryne jest dziki byk w obręczy, wyobrażonej jako Różana Korona Andoru. Osobiste godło Garetha Bryne’a to trzy złote pięcioramienne gwiazdy.

Gawyn (GAH-wihn) z Dynastii Trakand (trah-KAND): Syn Królowej Morgase i brat Elayne, który będzie Pierwszym Księciem Miecza, gdy Elayne zasiądzie na tronie. Jego godłem jest biały dzik.

Gra Domów: Nazwa nadana knowaniom, spiskom i manipulacjom uprawianym przez arystokratyczne domy. Wysoko ceni się wyrafinowanie polegające na dążeniu do jednej rzeczy pod pozorem, że dąży się do innej, a także osiąganie celu przy użyciu najskromniejszych, niedostrzegalnych dla innych środków. Określana także Wielką Grą, a czasami nazwą wziętą z Dawnej Mowy: Daes Dae’mar (DAH-ess day-MAR).

Grzbiet Świata: Wysokie pasmo górskie z bardzo niewielką liczbą przełęczy, które oddziela Pustkowie Aiel od ziem położonych na zachodzie. Zwany również Murem Smoka.

Illian (IHL-lee-an): Wielkie miasto portowe położone nad Morzem Sztormów.

Isendre (ih-SEHN-dreh): Piękna i chciwa kobieta, która rozgniewała niewłaściwą kobietę i chociaż raz w życiu powiedziała prawdę, zaparłszy się kradzieży.

Jedyna Moc: Moc przenoszona z Prawdziwego Źródła. Przeważająca większość ludzi jest całkowicie niezdolna do przenoszenia Jedynej Mocy. Niewielu można nauczyć przenoszenia jej, a zupełnie znikoma liczba ma tę zdolność wrodzoną. Tych nielicznych nie trzeba uczyć, dotykają Prawdziwego Źródła i przenoszą Moc, czy tego chcą czy nie, być może nawet sobie nie uświadamiają, co robią. Ta wrodzona zdolność objawia się zazwyczaj pod koniec okresu dojrzewania lub tuż po osiągnięciu dojrzałości. Jeżeli taki człowiek nie zostanie nauczony kontroli albo uczy się sam (co jest nadzwyczaj trudne, sukces osiąga jedynie jedna na cztery osoby), jego śmierć jest pewna. Od Czasu Szaleństwa żaden mężczyzna nie potrafił przenosić Mocy i nie popaść w rezultacie w straszliwy obłęd, a następnie, nawet jeśli nabył odrobinę umiejętności kontrolowania, to umierał na wyniszczającą chorobę, która powoduje, że cierpiący na nią gnije za życia — chorobę, podobnie jak obłęd, powodowała skaza, jaką Czarny dotknął saidina. Patrz również: Przenosić Jedyną Moc; Czas Szaleństwa; Prawdziwe Źródło.

ji’e’toh (jih-eh-toh): W Dawnej Mowie „honor i zobowiązanie” albo „honor i obowiązek”. Skomplikowany zbiór zasad, zgodnie z którymi żyją Aielowie, jego objaśnienie wymagałoby napisania całego szeregu ksiąg. Oto skromny przykład: istnieje wiele sposobów zyskania honoru w bitwie. Najmniejszym jest zabicie, zabić bowiem może każdy; największym — dotknięcie uzbrojonego i żywego wroga bez narażenia się na jakikolwiek uszczerbek. Gdzieś pośrodku znajduje się uczynienie z wroga gai’shain. Inny przykład: hańba, która ma również wiele poziomów w ji’e’toh, jest uważana na wielu tych poziomach za coś gorszego od bólu, okaleczenia albo nawet śmierci. Po trzecie, istnieją rozliczne stopnie toh względnie zobowiązania, ale nawet najdrobniejsze z nich należy wypełnić w całości. Toh góruje nad innymi sprawami do tego stopnia, iż Aiel wielokrotnie zgodzi się w razie konieczności na hańbę, ale dopełni zobowiązania, które obcemu mogłoby się wydać czymś nieznacznym. Patrz również: gai’shain.

Juilin Sandar (JUY-lihn sahn-DAHR): Łowca złodziei z Łzy. Kadere, Hadnan (kah-DEER, HAHD-nahn): Rzekomy handlarz, który żałuje, że w ogóle wjechał do Pustkowia Aiel.

Kamień Łzy: Wielka forteca w mieście Łza, o której powiada się, iż wzniesiono ją wkrótce po Pęknięciu Świata, oraz że do jej zbudowania użyto Jedynej Mocy. Była oblegana i atakowana bardzo wiele razy, zawsze jednak bez powodzenia; padła w ciągu jednej nocy, zdobyta przez Smoka Odrodzonego i kilka setek Aielów, w ten sposób wypełnione zostały dwa Proroctwa Smoka. Patrz również: Proroctwa Smoka.

Koto Czasu: Czas jest Kołem wyposażonym w siedem szprych, każda szprycha to Wiek. Koło Czasu obraca się, a Wieki nadchodzą i mijają, pozostawiając wspomnienia, które stają się legendą, a potem mitem i są zapomniane wraz z ponownym nadejściem tego Wieku. Wzór Wieku zmienia się nieznacznie za każdym razem, gdy ten Wiek nastaje i za każdym razem ulega większym zmianom, aczkolwiek jest to zawsze ten sam Wiek.

Lamgwin Dorn (lam-GWIHN DOHRN): Uliczny zabijaka i awanturnik, który jest lojalny wobec swojej królowej.

Lan, al’Lan Mandragoran (AHL-L AN man-DRAG-er-an): Strażnik połączony więzią z Moiraine. Nie koronowany król Malkier, Dai Shan i ostatni pozostały przy życiu malkierski lord. Patrz również: Malkier; Moiraine; Strażnik.

Lanfear (LAN-feer): W Dawnej Mowie „Córka Nocy”. Jedna z Przeklętych, być może najpotężniejsza po Ishamaelu. W odróżnieniu od pozostałych Przeklętych, sama wybrała dla siebie to imię. Twierdzi się, że Lanfear była zakochana w Lewsie Therinie Telamonie. Patrz również: Przeklęci; Smok.

Leane Sharif (lee-AHN-eh shah-REEF): Niegdyś Aes Sedai z Błękitnych Ajah i Opiekunka Kronik. Obecnie pozbawiona swych godności i ujarzmiona, która stara się dowiedzieć, kim tak naprawdę jest. Patrz również: Ajah.

Lews Therin Telamon; Lews Therin Zabójca Rodu: patrz: Smok. Liandrin (lee-AHN-drihn): Aes Sedai niegdyś z Czerwonych Ajah, rodem z Tarabonu. Obecnie należąca do Czarnych Ajah.

Lini (LIHN-nee): Piastunka lady Elayne, a przed nią jej matki, Morgase, a także matki Morgase. Kobieta dysponująca wielką siłą wewnętrzną, spostrzegawczością oraz mnóstwem powiedzonek.

Logain (loh-GAIN): Człowiek, który ongiś proklamował się Smokiem Odrodzonym, obecnie poskromiony. Patrz także: Fałszywy Smok. Lugard (LOO-gahrd): Nominalnie stolica Murandy, aczkolwiek kraj

ten opiera się na skomplikowanej strukturze związków lennych wobec miast oraz poszczególnych lordów i Lady; ten, kto zasiada na tronie, rzadko ma jakąś realną władzę nad miastem. Lugard to główne centrum handlowe, a jednocześnie synonim złodziejstwa, rozwiązłości i ogólnie złej reputacji.

Łza: Kraj położony nad Morzem Burz, a także stolica tego kraju, wielki port. Na sztandarze Łzy widnieją trzy białe półksiężyce na polu w połowie czerwonym, a połowie złotym. Patrz również: Kamień Łzy.

Macura, Ronde (mah-CURE-ah, rohn-deh): Szwaczka z Amadicii, która starała się służyć zbyt wielu panom i paniom, nie wiedząc wcale, kim oni są.

Maighande (mye-GHAN-deh): Jedna z największych bitew w Wojnach z trollokami. Zwycięstwo, które odnieśli podczas niej ludzie, rozpoczęło długi marsz, w wyniku którego trolloki zostały z powrotem przegnane do Wielkiego Ugoru. Patrz również: Wielki Ugór; Wojny z trollokami.

Malkier (mahl-KEER): Kraina, niegdyś należąca do Ziem Granicznych, obecnie wchłonięta przez Ugór. Godłem Malkier był złoty żuraw w locie.

Manetheren (malm-EHTH-ehr-ehn): Jeden z Dziesięciu Krajów, które utworzyły Drugie Przymierze, a także stolica tego kraju. Zarówno miasto, jak i kraj zostały całkowicie zniszczone podczas Wojen z trollokami.

Mat Cauthon: Młody mężczyzna z Pola Emonda w Dwu Rzekach, będący ta’veren. Pełne imię i nazwisko: Matrim (MAT-trim) Cauthon.

Mayene (may-EHN): Miasto-państwo nad Morzem Burz, terytorialnie i historycznie zawsze zależne od Łzy. Władcą Mayene jest „Pierwsza z Mayene”. Pierwsze utrzymują, iż są bezpośrednimi spadkobiercami Artura Hawkwinga. Godłem Mayene jest złoty jastrząb w locie.

Mazrim Taim (MAHZ-rihm tah-EEM): Fałszywy Smok, który wszczął zamieszki w Saldaei; ostatecznie pokonany i pojmany do niewoli. Nie tylko zdolny przenosić, ale również dysponujący znaczną siłą. Patrz również: Fałszywy Smok.

Mądra: Wśród Aielów Mądre są kobietami wybranymi przez inne Mądre i wyuczonymi w leczeniu, stosowaniu ziół itp., mniej więcej tak jak Wiedzące. Zazwyczaj każda siedziba klanu czy szczepu ma jedną Mądrą. Cieszą się wielkim autorytetem, ale również spoczywa na nich znaczna odpowiedzialność; ich wpływ na wodzów klanów i szczepów jest niemały, chociaż mężczyźni często oskarżają je o wtrącanie się w nie swoje sprawy. Mądre stoją ponad wszelkimi waśniami krwi i bitwami; zgodnie z nakazami ji’e’toh nie wolno im zadać żadnej krzywdy fizycznej ani też przeszkodzić w jakichkolwiek działaniach. Niektóre Mądre mają umiejętność przenoszenia, ale nie chwalą się tym. Wśród żyjących obecnie trzy Mądre są wędrującymi po snach, obdarzone umiejętnością wchodzenia do Tel’aran’rhiod oraz, między innymi, przemawiania do innych ludzi w ich snach. Patrz również: wędrująca po snach; ji’e’toh; Tel’aran’rhiod.

Meilan (MYE-lan) z Domu Mendiana (mehn-dee-AH-nah): Wysoki Lord Łzy. Kompetentny generał, ale człowiek słabego charakteru — wiedziony ambicjami i nienawiściami. Patrz również: Wysocy Lordowie Łzy.

Melaine (meh-LAYN): Mądra ze szczepu Jhirad, Goshien Aiel. Wędrująca po snach. Patrz również: wędrująca po snach. Melindhra (meh-LIHN-dhrah): Panna Włóczni, ze szczepu Jumai

Shaido Aiel. Kobieta o dwoistej lojalności. Patrz również: Społeczności wojowników Aiel.

miary odległości: l0 cali = 3 dłonie = 1 stopa; 3 stopy = 1 krok; 2 kroki = 1 piędź; 1000 piędzi = 1 mila; 4 mile = 1 liga. miary wag: 10 uncji = 1 funt; 10 funtów = 1 kamień; 10 kamieni =

1 cetnar; 10 cetnarów = 1 tona.

Min (MIN ): Młoda kobieta, która potrafi widzieć. poświaty otaczające ludzi i czytać z nich.

Moiraine (mwah-RAIN): Aes Sedai z Błękitnych Ajah. Urodzona z Dynastii Damodred, aczkolwiek nie z linii spadkobierców tronu, wychowała się w Pałacu Królewskim w Cairhien. Rzadko używa nazwy swego Domu i utrzymuje swe związki z nim w jak największym sekrecie.

Morgase (moor-GAYZ): Z Łaski Światłości Królowa Andoru, Obrończyni Królestwa, Opiekunka Ludu, Dziedziczka Dynastii Trakand. Jej godłem są trzy złote klucze. Godłem Dynastii Trakand jest srebrny klucz sklepienia.

Mur Smoka: patrz: Grzbiet Świata.

Myrddraal (MUHRD-drwal): Twory Czarnego, dowódcy trolloków. Pomiot trolloków, w którym ujawniły się cechy ludzkiej rasy, użyte do stworzenia trolloków, lecz skażone przez zło, dzięki którym powstały trolloki. Fizycznie przypomina człowieka, tyle że bez oczu, ma jednak sokoli wzrok zarówno przy świetle, jak i o zmroku. Dysponuje pewnymi mocami wywodzącymi się od Czarnego, między innymi zdolnością do paraliżowania samym swoim widokiem i umiejętnością znikania wszędzie tam, gdzie jest cień. Jedną z jego nielicznych poznanych słabości jest niechęć do zanurzania się w płynącej wodzie. W lustrach odbijają się jedynie jakby za mgłą. W różnych krajach nadano mu różne przydomki, między innymi Półczłowiek, Bezoki, Zaczajony, Człowiek-Cień i Pomor.

Natael, Jasin (nah-TRYL, JAY-sihn): Imię, którym posługuje się Asmodean, jeden z Przeklętych.

Niall, Pedron (NEYE-awl, PAY-drohn): Lord Kapitan Komandor Synów Światłości. Patrz również: Synowie Światłości.

Nynaeve al’Meara (NIGH-neev ahl-MEER-ah): Była Wiedząca z Pola Emonda, należącego do prowincji Dwie Rzeki w królestwie Andor. Obecnie Przyjęta.

Ogirowie (OH-gehr): Rasa niehumanoidalna, charakteryzująca się wysokim wzrostem (dorosły osobnik liczył sobie przeciętnie dziesięć stóp), szerokimi, przypominającymi niemalże pyski nosami oraz długimi uszami, zakończonymi pędzelkami. Żyją na obszarach zwanych stedding, które rzadko opuszczają, i zazwyczaj nie utrzymują żywszych kontaktów z ludzkością. Wśród ludzi wiedza na ich temat jest niewielka i wielu wierzy, iż Ogirowie są jedynie legendą, powszechnie jednak znani są jako budowniczowie i wiadomo też, że to oni skonstruowali większość miast po Pęknięciu Świata.

Pęknięcie Świata: Podczas Czasu Szaleństwa mężczyźni Aes Sedai, którzy popadli w obłęd i potrafili władać Jedyną Mocą w stopniu obecnie nie znanym, zmienili oblicze ziemi. Spowodowali wielkie trzęsienia, zrównanie górskich łańcuchów, wypiętrzenie nowych gór, powstanie suchych lądów w miejscach, gdzie przedtem były morza, zalanie przez morza dawnych lądów. Wiele części świata uległo całkowitemu wyludnieniu, a ocalali rozproszyli się jak pył na wietrze. O tych zniszczeniach wspomina się w opowieściach, legendach i historii jako o Pęknięciu Świata. Patrz również: Czas Szaleństwa.

Pięć Mocy: Jedyną Moc splatają wątki, których nazwy pochodzą od tego, co można z nimi zrobić — Ziemia, Powietrze (czasami nazywane Wiatrem), Ogień, Woda i Duch — i nazywa się je Pięcioma Mocami. Każdy władający Jedyną Mocą sprawniej posługuje się jedną z nich, ewentualnie dwoma, natomiast mniejsze kompetencje ma w przypadku pozostałych. W Wieku Legend Moce Ducha były w równym stopniu własnością mężczyzn, jak i kobiet, wielkie zdolności operowania Ziemią i/lub Ogniem właściwe były raczej mężczyznom, a Wodą i/lub Powietrzem — kobietom. Zdarzają się wyjątki, jednak Ziemię i Ogień zasadniczo uważa się za Moce męskie, natomiast Powietrze i Wodę za żeńskie.

Płomień Tar Valon: Symbol Tar Valon, Tronu Amyrlin i Aes Sedai. Stylizowany wizerunek ognia, biała łza ustawiona czubkiem do góry.

Poskramianie: Uprawiany przez Aes Sedai akt unieszkodliwiania mężczyzny, który potrafi korzystać z Jedynej Mocy. Jest on niezbędny, ponieważ każdy mężczyzna, który nauczy się to robić, popada w obłęd pod wpływem skazy na saidinie i w swoim szaleństwie nieuchronnie będzie dokonywał straszliwych rzeczy z Mocą, nim skaza go zabije. Mężczyzna, który został poskromiony, nadal może wyczuwać Prawdziwe Źródło, jednak nie może go dotykać. Wszelkie oznaki szaleństwa, które dają się zauważyć przed poskromieniem, zostają powstrzymane przez akt poskramiania, mimo że samo szaleństwo nie zostaje uleczone, jednak jeśli wykona się ten akt dostatecznie szybko, można zapobiec śmierci. Należy dodać, iż poskromiony mężczyzna nieuchronnie traci wolę życia; ci, którym nie udaje się popełnić samobójstwa, zazwyczaj i tak umierają przed upływem dwóch lat. Patrz również: Jedyna Moc; Ujarzmianie.

Poszukujący Prawdy: Policyjno-szpiegowska organizacja Imperialnego Tronu Seanchan. Chociaż. większość jej członków stanowi w literalnym sensie własność rodziny imperialnej, mają szeroki zakres władzy. Nawet przynależący do Krwi (seanchańskiej szlachty) może być aresztowany za odmowę udzielenia odpowiedzi na pytanie Poszukującego lub pełnej współpracy z nim; zakres tej ostatniej definiowany jest wyłącznie przez samych Poszukujących i podlega wyłącznie kontroli imperialnej.

Prawdziwe Źródło: Siła napędzająca świat, która obraca Kołem Czasu. Jest podzielona na męską połowę (saidin) i żeńską połowę (saidar), które jednocześnie pracują razem i przeciwko sobie. Jedynie mężczyzna może czerpać moc z saidina, a tylko kobieta z saidara. Na początku Czasu Szaleństwa saidin został skażony przez dotknięcie Czarnego. Patrz również: Jedyna Moc.

Proroctwa Smoka: Niewiele wiadomo i niewiele się mówi o Proroctwach podanych w Cyklu Karaethon. Przepowiadają one, że Czarny ponownie się uwolni i wtedy dotknie świat oraz że Lews Therin Telamon, Smok, Sprawca Pęknięcia Świata, odrodzi się, by stoczyć Tarmon Gai’don, Ostatnią Bitwę z Cieniem. Patrz również: Smok.

Przeklęci: Przydomek nadany trzynastu najpotężniejszym Aes Sedai Wieku Legend, jednym z najpotężniejszych, jacy kiedykolwiek żyli, którzy przeszli na stronę Czarnego podczas Wojny z Cieniem w zamian za obietnicę nieśmiertelności. Zgodnie z legendą, a także szczątkowymi zapisami, zostali uwięzieni razem z Czarnym, kiedy na mury jego więzienia ponownie nałożono pieczęcie. Nadane im imiona do dziś wykorzystuje się w celu straszenia dzieci. Oto one: Aginor (AGH-ih-nohr), Asmodean (ahs-MOH-dee-an), Balthamel (BAAL-thah-niell), Be’ lal (BEH-lahl), Demandred (DEE-man-drehd), Graendal (GREHN-dahl), Ishamael (ih-SHAH-may-EHL), Lanfear (LAN-feer), Mesaana (meh-SAH-nah), Moghedien (moh-GHEH-dee-ehn), Rahvin (RAAV-ihn), Sammael (SAHM-may-EHL) oraz Semirhage (SEH-mih-RHAHG).

Przeklęte Ziemie: Bezludne tereny otaczające Shayol Ghul, leżące za Wielkim Ugorem.

Przenosić Jedyną Moc: (czasownik) kontrolować przepływ Jedynej Mocy. Patrz również: Jedyna Moc.

Przyjęta: Młoda kobieta, studiująca i ćwicząca w celu zostania Aes Sedai, która osiągnęła już pewien stopień opanowania Mocy i przeszła określone próby. Normalnie wyniesienie z nowicjatu do godności Przyjętej zajmuje pięć do dziesięciu lat. Przyjęte są do pewnego stopnia mniej ograniczone regułą niźli nowicjuszki, pozwala im się również, w pewnych granicach, samym dobierać przedmioty studiów. Przyjęte mają prawo do noszenia pierścienia z Wielkim Wężem, ale jedynie na środkowym palcu lewej dłoni. Kiedy Przyjęta wynoszona jest do godności Aes Sedai, zazwyczaj po upływie kolejnych pięciu do dziesięciu lat wybiera swoje Ajah, uzyskuje prawo do noszenia szala i może nosić pierścień na każdym palcu lub nie nosić wcale, jeśli usprawiedliwiają to okoliczności.

Przymierze Dziesięciu Narodów: Unia powstała po Pęknięciu Świata (około 300 OP), gdy na nowo tworzyły się kraje w celu pokonania Czarnego. Przymierze rozpadło się po Wojnach z trollokami. Patrz również: Wojny z trollokami.

Przysięgi, Trzy: Przysięgi składane przez Przyjętą wynoszoną do godności Aes Sedai. Podczas ceremonii Przyjęta trzyma w dłoni Różdżkę Przysiąg, ter’angreal, który czyni przysięgę wiążącą. Sens przysiąg jest następujący: (1) Nie wypowiadać żadnych innych słów prócz prawdy. (2) Nie wytwarzać żadnej broni, za pomocą której jeden człowiek mógłby zabić drugiego. (3) Nigdy nie używać Jedynej Mocy jako broni, z wyjątkiem sytuacji, kiedy kieruje się ją przeciwko Pomiotowi Cienia, albo w przypadku zagrożenia własnego życia, życia Strażnika lub innej Aes Sedai. Druga Przysięga jest historycznie pierwsza, była efektem Wojny z Cieniem. Pierwsza Przysięga, jeżeli traktować ją literalnie, daje się częściowo przynajmniej ominąć, dzięki ostrożnemu dobieraniu słów. Sądzi się jednak, iż pozostałe dwie są nienaruszalne.

Pustkowie Aiel: Dzika, chaotycznie ukształtowana i zupełnie pozbawiona wody kraina na wschód od Grzbietu Świata. Przez Aielów zwana Ziemią Trzech Sfer. Niewielu ludzi z zewnątrz odważa się zapuszczać w głąb Pustkowia, nie tylko dlatego, że ktoś, kto się tam nie urodził, nie jest w stanie znaleźć wody, lecz również dlatego, że Aielowie uważają, iż prowadzą wojnę z innymi narodami i niechętnie witają obcych. Wkraczać tam bezpiecznie mogą jedynie handlarze, bardowie oraz Tuatha’nowie, ale kontaktu z tymi ostatnimi Aielowie unikają, określając ich mianem „Zatraconych”. Nic nie wiadomo o istnieniu jakichkolwiek map Pustkowia.

Rand al’Thor (RAND ahl-THOR): Młody mężczyzna z Pola Emonda, który jest ta’veren. Były pasterz. Obecnie okrzyknięty Smokiem Odrodzonym, jest także Tym Który Przychodzi Ze Świtem, który zgodnie z proroctwami ma zjednoczyć i zniszczyć Aielów. Wydaje się również prawdopodobne, iż to on jest Coramoorem, inaczej Wybranym, poszukiwanym przez Lud Morza. Patrz również: Aiel; Smok Odrodzony.

Rhuarc (RHOURK): Aiel, wódz klanu z Taardad Aiel.

Rhuidean (RHUY-dee-ahn): Wielkie miasto, jedyne w Pustkowiu Aiel i całkowicie nieznane zewnętrznemu światu. Porzucone od blisko trzech tysięcy lat. W przeszłości mężczyznom spośród Aielów wolno było wejść do Rhuidean tylko raz, po to, by poddać się sprawdzianowi we wnętrzu wielkiego ter’angrealu, czy nadają się na wodza klanu (po takim sprawdzianie żył tylko jeden na trzech), kobietom natomiast dwa razy, celem odbycia sprawdzianu w tym samym ter’angrealu i ponownie, gdy miały zostać Mądrymi, aczkolwiek w ich przypadku liczba tych, które owe próby przeżyła, była znacznie większa. Obecnie miasto jest ponownie zamieszkane przez Aielów i w jednym krańcu doliny Rhuidean znajduje się wielkie jezioro, zasilane przez wielki, podziemny ocean świeżej wody, który dla odmiany zasila jedyną rzekę płynącą przez Pustkowie.

Róg Valere (vah-LEER): Legendarny cel Wielkiego Polowania Na Róg. Uważa się, iż za jego pomocą można wezwać z grobu legendarnych bohaterów, aby walczyli z Cieniem. Obecnie w Illian ogłoszono nowe Polowanie na Róg i w wielu krajach można napotkać zaprzysiężonych Myśliwych.

sa’angreal (SAH-ahn-GREE-ahl): Pozostałości Wieku Legend, które pozwalają posiadającej je osobie korzystać ze znacznie większej ilości Jedynej Mocy, niż byłoby to w innym przypadku możliwe albo bezpieczne. Sa’angreal jest podobny, lecz znacznie potężniejszy od angreala. Ilość Mocy, którą można zaczerpnąć za pomocą sa’angreala, jest porównywalna z ilością Mocy, z której można korzystać za pomocą angreala w takim samym stopniu, w jakim ilość Mocy, którą można władać za pomocą angreala, ma się do ilości Mocy, którą można władać bez wspomagania. Sposób jego wytwarzania nie jest już znany. Niewiele sa’angreali już pozostało, jest ich znacznie mniej niż angreali.

saidar, saidin (sah-ih-DAHR, sah-ih-DEEN): patrz: Prawdziwe Źródło. Seanchan (SHAWN-CHAN): Kraina, z której przybyli Seanchanie. Seanchanie: Potomkowie armii wysłanych przez Artura Hawkwinga

na drugi brzeg oceanu Aryth, które powróciły, by ponownie przejąć we władanie ziemie swych przodków. Uważają, że każda kobieta, która potrafi przenosić, winna być kontrolowana dla bezpieczeństwa innych, i że z tych samych względów powinno się zabijać wszystkich mężczyzn, którzy potrafią przenosić.

Shayol Ghul (SHAY-ol GHOOL): Góra w Ziemiach Przeklętych, za Wielkim Ugorem, teren więzienia Czarnego.

Siuan Sanche (SWAHN SAHN-chay): Córka taireniańskiego rybaka, która zgodnie z taireniańskim prawem została wsadzona na statek płynący do Tar Valon przed drugim zachodem słońca po tym, jak odkryto, że posiada umiejętność korzystania z Mocy. Niegdyś Aes Sedai z Błękitnych Ajah, później Zasiadająca na Tronie Amyrlin; pozbawiona tej godności i ujarzmiona. Obecnie usiłuje uciec przed przeznaczeniem, które napawa ją strachem.

Smok: Przydomek, pod którym Lews Therin Telamon był znany podczas Wojny z Cieniem. Kierowany obłędem, jaki owładnął wszystkimi mężczyznami Aes Sedai, Lews Therin zabił wszystkich, w żyłach których płynęła choć kropla jego krwi, a także wszystkich, których kochał, zyskując sobie w ten sposób miano Zabójcy Rodu. Patrz również: Smok Odrodzony; Fałszywy Smok; Proroctwa Smoka.

Smok Odrodzony: Zgodnie z Proroctwami Smoka, człowiek, który jest Odrodzonym Lewsem Therinem, Zabójcą Rodu. Patrz również: Smok; Fałszywy Smok; Proroctwa Smoka.

Społeczności wojowników Aiel: Każdy wojownik Aiel jest członkiem jednej z dwunastu społeczności. Są to: Czarne Oczy (Seia Doon), Bracia Orła (Far Aldazar Din), Biegacze Świtu (Rahien Sorei), Ręce Noża (Sovin Nai), Tancerze Gór (Hama N’dore), Włócznie Nocy (Cor Darei), Wędrowcy Burzy (Sha’mad Conde), Prawdziwa Krew (Tain Shari), Kamienne Psy (Shae’en M’taal), Czerwone Tarcze (Aethan Dor), Poszukiwacze Wody (Duahde Mahdi’in) i Panny Włóczni (Far Dareis Mai). Każda społeczność ma własne obyczaje, niekiedy poświęca się wypełnianiu specyficznych obowiązków. Na przykład Czerwone Tarcze funkcjonują jako rodzaj policji. Kamienne Psy często pełnią rolę tylnej straży podczas odwrotu, Panny zaś wykorzystywane są jako zwiadowcy. Klany Aielów często walczą między sobą, jednakże członkowie tej samej społeczności nie prowadzą ze sobą walki, nawet jeśli robią to ich klany. Dzięki temu klany zawsze utrzymują ze sobą kontakt, mimo otwartej waśni. Patrz również: Aiel; Pustkowie Aiel; Far Dareis Mai.

Sprzymierzeńcy Ciemności: Wyznawcy Czarnego, którzy wierzą, że zdobędą wielką władzę i nagrody, a nawet nieśmiertelność, po tym, jak on zdoła uwolnić się ze swego więzienia.

Strażnik: Wojownik połączony zobowiązaniem z Aes Sedai. Zobowiązanie zostaje utrwalone za pomocą Jedynej Mocy, dzięki czemu Strażnik jest obdarzony zdolnością szybkiego odzyskiwania zdrowia, długiego obywania się bez jedzenia, wody albo wypoczynku, a także wyczuwania z dużej odległości skazy Czarnego. Dopóki dany Strażnik żyje, dopóty Aes Sedai, z którą jest połączony zobowiązaniem, wie, że on żyje, niezależnie od tego, jak duża dzieli ich odległość, gdy zaś umiera, Aes Sedai zna dokładnie moment i sposób, w jaki umarł. Więź zobowiązania nie mówi jej natomiast, jak daleko od niej znajduje się Strażnik, ani też w której stronie świata. Większość Aes Sedai jest zdania, że mogą być połączone zobowiązaniem z tylko jednym Strażnikiem, przy czym Czerwone Ajah nie chcą więzi z żadnym, natomiast Zielone Ajah uważają, że Aes Sedai może być połączona więzią z tyloma Strażnikami, z iloma tylko zechce. Zgodnie z etyką Strażnik winien wyrazić zgodę na połączenie go zobowiązaniem, znane są jednak przypadki, gdy czyniono to wbrew woli. To, co Aes Sedai zyskują dzięki więzi zobowiązania, jest utrzymywane w ścisłej tajemnicy. Patrz również: Aes Sedai.

sul’dam (SOOL-dam): Literalnie: „trzymająca smycz”. Termin seanchański na oznaczenie kobiety, która zdolna jest kontrolować za pomocą a’dam kobietę zdolną przenosić. W seanchańskim społeczeństwie sul’dam zajmują zaszczytną pozycję. Nielicznym wiadomo, iż sul’dam to w rzeczywistości kobiety, które można nauczyć przenoszenia. Patrz także: a’dam; damane; Seanchan.

Synowie Światłości: Społeczność wyznająca surowe, ascetyczne reguły, powstała w celu pokonania Czarnego i zniszczenia wszystkich Sprzymierzeńców Ciemności. Założona podczas Wojny Stu Lat, w celu nawracania rosnących rzesz Sprzymierzeńców Ciemności, przekształciła się podczas wojny w organizację całkowicie militarną, nadzwyczaj sztywno trzymającą się swych reguł, zrzeszającą ludzi całkowicie przekonanych, że tylko oni znają prawdę i prawo. Nienawidzą Aes Sedai, uważając je i wszystkich, którzy je popierają albo się z nimi przyjaźnią, za Sprzymierzeńców Ciemności. Pogardliwie nazywa się ich Białymi Płaszczami, ich godłem jest promieniste słońce na białym tle.

Śniący: patrz: Talenty.

Talenty: Zdolności używania Jedynej Mocy w różnych dziedzinach. Najlepiej spośród nich znane jest, oczywiście, Uzdrawianie. Niektóre, takie jak Podróżowanie, zdolność przenoszenia się z miejsca na miejsce bez konieczności pokonywania dzielącej przestrzeni, zostały utracone. Inne, jak Wróżenie (zdolność przepowiadania przyszłych wydarzeń, ale w sposób ogólny i wysoce abstrakcyjny), występują obecnie rzadko, jeśli w ogóle. Kolejnym Talentem, o którym długo myślano, iż został zapomniany, jest Śnienie, które zawiera w sobie, między innymi, zdolność przepowiadania przez Śniącego przyszłości w sposób znacznie bardziej szczegółowy niż we Wróżeniu. Niektórzy Śniący mają umiejętność wejścia do Tel’aran’rhiod, Świata Snów oraz (jak się twierdzi) w sny innych ludzi. Ostatnią znaną Śniącą była Corianin Nedeal, która zmarła w roku 526 NE. Patrz również: Tel’aran’rhiod.

Tallanvor, Martyn (TAL-lahn-vohr, mahr-TEEN): Porucznik Gwardii Królowej, który kocha swoją królową bardziej niż własne życie albo honor.

ta’maral’ailen (tah-MAHR.-ahl-EYE-lehn): W Dawnej Mowie „Splot Przeznaczenia”. Wielka zmiana we Wzorze Wieku, której ośrodkiem jest jeden lub kilku ludzi będących ta’veren. Patrz również: ta’veren; Wzór Wieku.

Tanchico (tan-CHEE-coh): Stolica Tarabon. Patrz: Tarabon. Tarabon (TAH-rah-BON): Kraina na brzegu Oceanu Aryth. Stolica:

Tanchico (tan-CHEE-coh). Ongiś bogaty naród kupiecki, dostawca dywanów, barwników i fajerwerków produkowanych przez Gildię Iluminatorów, aby wymienić choć kilka. Obecnie niewiele wieści dociera z tego kraju zniszczonego wojną domową oraz równolegle prowadzonymi wojnami z Arad Doman i ludźmi zaprzysiężonymi Smokowi Odrodzonemu.

Tarmon Gai’don (TAHR-mohn GAY-dohn): Ostatnia Bitwa. Patrz również: Smok; Proroctwa Smoka; Róg Valere.

ta’veren (tah-VEER-ehn): Osoba, wokół której Koło Czasu oplata wątki losów otaczających ją ludzi, a może nawet wątki losów wszystkich ludzi, tworząc w ten sposób Splot Przeznaczenia. Patrz również: ta’maral’ailen; Wzór Wieku.

Telamon, Lews Therin (TEHL-ah-mon, LOOZ THEH-rihn): patrz: Smok.

Tel’aran’rhiod (tel-AYE-rahn-rhee-ODD): W Dawnej Mowie „Niewidzialny Świat” albo „Świat Snów”. Realność dostępna jedynie fragmentarycznie w snach, o której starożytni sądzili, że przenika i otacza wszystkie pozostałe możliwe światy. Wiele osób może na kilka chwil dotknąć Tel’aran’rhiod w swoich snach, niewiele natomiast ma umiejętność wchodzenia do niego z własnej woli, aczkolwiek ostatnimi czasy stwierdzono, i z niektóre ter’angreale mogą nadać taką umiejetność. W przeciwieństwie do zwykłych snów, to, co przydarza się żywym istotom w Świecie Snów jest najzupełniej rzeczywiste, otrzymana tam rana nie zniknie po przebudzeniu, a ktoś, kto umrze w Tel’aran’rhiod, nie obudzi się wcale. Patrz również: ter’angreal.

ter’angreal (TEER-ahn-GREE-ahl): Jedna z kilku pozostałości po Wieku Legend, shażących do korzystania z Jedynej Mocy. W odróżnieniu od angreala i sa’angreala, każdy ter’angreal został wykonany w specyficznym celu. Istnieje na przykład taki, który sprawia, iż przysięgi, składane przez osobę wprowadzoną do jego wnętrza, stają się wiążące. Niektóre są używane przez Aes Sedai, aczkolwiek ich pierwotne przeznaczenie jest zasadniczo nieznane. Są też takie, które mogą zabić zdolność do przenoszenia Mocy u kobiety, która ich użyje. Podobnie jak w przypadku angreali i sa’angreali wiedza o ich wytwarzaniu została utracona podczas Pęknięcia Świata. Patrz również: angreal; sa’angreal.

Thom Merrilin (TOM MER-rih-lihn): Nie tak zwyczajny bard. Patrz również: bard.

trolloki (TRAHL-lohks): Istoty stworzone przez Czarnego podczas Wojny o Cień. Potężnego wzrostu, nadzwyczaj podstępne, stanowią skrzyżowanie zwierząt z rasą ludzką i zabijają dla czystej przyjemności zabijania. Przebiegłe, zakłamane i zdradzieckie, nieufne tylko wobec tych, których się boją. Dzielą się na podobne do plemion bandy, główne to: Ahf’frait, Al’ghol, Bhan’sheen, Dha’vol, Dhai’mon, Dhjin’nen, Ghar’ghael, Ghob’hlin, Gho’hlem, Ghraem’lan, Ko’bal i Kno’mon.

Tron Amyrlin (AHM-ehr-lin): (1) Przywódczyni Aes Sedai. Tytuł przyznawany dożywotnio przez Komnatę Wieży, najwyższą Radę Aes Sedai, w skład której wchodzą po trzy przedstawicielki wszystkich siedmiu Ajah (zwane Zasiadającymi, np. „Zasiadająca w imieniu Zielonych”). Tron Amyrlin dzierży, przynajmniej w teorii, nieomal nadrzędną władzę nad wszystkimi Aes Sedai. Rangą dorównuje tytułowi królewskiemu. (2) Tron, na którym zasiada przywódczyni Aes Sedai.

Ugór: patrz: Wielki Ugór.

Ujarzmianie: Uprawiany przez Aes Sedai akt unieszkodliwiania kobiety, która potrafi korzystać z Jedynej Mocy. Kobieta, która została ujarzmiona, nadal wyczuwa Prawdziwe Źródło, jednak nie może go dotykać. Robi się to tak rzadko, że nowicjuszkom każe się uczyć na pamięć imion oraz zbrodni popełnionych przez kobiety, które zostały ujarzmione. Oficjalnie ujarzmienie jest następstwem procesu i wyroku za popełnioną zbrodnię. Kiedy zdarza się przypadkowo, zwane jest wypaleniem. W praktyce jednak termin ujarzmienie stosuje się do obu sytuacji. Ujarzmione kobiety, niezależnie od przyczyny, rzadko żyją długo; poddają się jakby i umierają.

Verin Mathwin (VEH-rihn MATH-wihn): Aes Sedai z Brązowych Ajah. Ostatni raz, kiedy o niej słyszano, przebywała w Dwu Rzekach, rzekomo szukając dziewcząt, które można nauczyć przenoszenia. Patrz również: Ajah.

wędrująca po snach: Tak Aielowie określają kobietę zdolną do wejścia do Tel’aran’rhiod. Patrz takie: Tel’aran’rhiod.

Wiedząca: Kobieta wybierana w wioskach przez Koło Kobiet ze względu na wiedzę o takich sprawach, jak leczenie i przepowiadanie pogody, jak również zdrowy rozsądek. Stanowisko połączone z wielką odpowiedzialnością i autorytetem, zarówno rzeczywistymi, jak i domniemanymi. Wiedzącą uważa się na ogół za równą burmistrzowi, podobnie jak Koło Kobiet za równe Radzie Wioski. W odróżnieniu od burmistrza, Wiedząca jest wybierana dożywotnio i rzadko kiedy pozbawia się ją stanowiska. W zależności od kraju może używać innego tytułu, na przykład Prowadząca, Uzdrawiająca, Mądra Kobieta albo Wieszczka.

Wiek Legend: Wiek zakończony Wojną o Cień i Pęknięciem Świata. Czasy, w których Aes Sedai czyniły cuda, o jakich dzisiaj nikomu nawet się nie śni. Patrz również: Koło Czasu; Pęknięcie Świata; Wojna z Cieniem.

Wielki Ugór: Obszar położony na dalekiej północy, całkowicie zniszczony przez Czarnego. Kryjówka trolloków, Myrddraali i innych stworzeń Czarnego.

Wielki Wąż: Symbol czasu i wieczności, starszy niż początek Wieku Legend, przedstawiający węża pożerającego własny ogon. Pierścień w kształcie Wielkiego Węża dawany jest tym kobietom, które Aes Sedai wyniosły do godności Przyjętej.

Wielki Władca Ciemności: Przydomek, którego Sprzymierzeńcy używają, mówiąc o Czarnym i twierdząc, że używanie jego prawdziwego imienia byłoby bluźnierstwem.

Władcy Strachu: Ci mężczyźni i kobiety, którzy, zdolni do korzystania z Jedynej Mocy, przeszli na stronę Cienia podczas Wojen z trollokami, prowadząc działalność jako dowódcy wojsk trolloków.

Wojna o Moc: patrz: Wojna z Cieniem.

Wojna Stu Lat: Ciąg nakładających się w czasie wojen między wiecznie zmieniającymi się sojuszami, których wybuch przyśpieszyła śmierć Artura Hawkwinga i wynikła z niej walka o jego imperium. Trwała od WR 994 do WR 11 17. Wojna ta była przyczyną wyludnienia dużych obszarów ziem położonych między oceanem Aryth i Pustkowiem Aiel, od Morza Sztormów do Wielkiego Ugoru. Zasięg zniszczeń był tak ogromny, iż ocalały jedynie fragmentaryczne zapiski z tamtych czasów. Imperium Artura Hawkwinga zostało rozdarte na mniejsze części podczas wojen, dając początek krainom istniejącym obecnie. Patrz również: Artur Hawkwing.

Wojna z Aielami: (976-978 NE) Kiedy król Cairhien, Laman ściął Avendora derę, kilka klanów Aiel przekroczyło Grzbiet Świata. Złupili i spalili stolicę Cairhien, podobnie zresztą jak wiele innych miast i miasteczek, a konflikt rozszerzył się na tereny Andoru i Łzy. Powszechnie mówi się, że Aielowie zostali na koniec pokonani w Bitwie pod Lśniącymi Murami, pod Tar Valon, ale w rzeczywistości w tej bitwie zginął Laman, a spełniwszy swój zamiar, Aielowie wrócili za Grzbiet Świata. Patrz również: Avendoraldera; Cairhien; Grzbiet Świata.

Wojna z Cieniem: Znana również jako Wojna o Moc, zakończyła Wiek Legend. Zaczęła się krótko po próbie wyzwolenia Czarnego i wkrótce ogarnęła cały świat. W świecie, w którym całkowicie zapomniano o wojnie, odkryto na nowo każde jej oblicze, często wypaczone przez dotknięcie Czarnego ciążące na świecie; jako broni użyto Jedynej Mocy. Wojna zakończyła się przez ponowne zapieczętowanie Czarnego w jego więzieniu, w wyniku ataku Lewsa Therina Telamona, Smoka, oraz stu Aes Sedai, mężczyzn, zwanych Stu Towarzyszami. Przeciwuderzenie Czarnego skaziło saidina i doprowadziło Lewsa Therina i Stu Towarzyszy do obłędu, dając tym samym początek Czasowi Szaleństwa. Patrz również: Smok; Jedyna Moc; Czas Szaleństwa.

Wojny z trollokami: Wiele wojen, które rozpoczęły się około 1000 OP i trwały’ ponad trzysta lat, w trakcie których armie trolloków siały zniszczenie po całym świecie. Ostatecznie trolloków wybito albo zapędzono z powrotem na Ugór, jednak kilka krajów przestało istnieć, inne zaś zostały całkowicie wyludnione. Wszystkie zapisy z tamtych czasów są jedynie fragmentaryczne. Patrz również: Przymierze Dziesięciu Narodów.

Wysocy Lordowie Łzy: Działając jako rada, Wysocy Lordowie Łzy stanowią naczelną władzę narodu Łzy, który nie ma ani króla, ani królowej. Ich liczba nie jest ściśle określona i zmieniała się przez lata od dwudziestu do jedynie sześciu. Nie należy mylić tego tytułu z Lordami Prowincji, którzy stanowią pomniejszą arystokrację taireńską.

Wzór Wieku: Koło Czasu wplata wątki ludzkich losów we Wzór Wieku, często zwany po prostu Wzorem, który tworzy istotę rzeczywistości dla danego Wieku. Patrz również: ta’veren.

Wzywanie Czarnego: Wypowiedzenie prawdziwego imienia Czarnego (Shai’tan) powoduje ściągnięcie jego uwagi, nieuchronnie będąc, w najlepszym przypadku, przyczyną nieszczęścia, a w najgorszym klęski. Z tego powodu używa się rozlicznych eufemizmów, takich jak: Czarny; Ojciec Kłamstw; Ten Który Odbiera Wzrok; Władca Grobu; Pasterz Nocy; Zmora Serc; Jad Serca; Zguba Traw; Ten Który Zabija Liść. O kimś, kto zdaje się kusić los, mówi się, że „wzywa Czarnego”.

Ziemie Graniczne: Kraje graniczące z Wielkim Ugorem: Saldaea, Arafel, Kandor i Shienar. Ich historie obejmują nie kończące się pasmo rajdów i wojen przeciwko trollokom i Myrddraalom. Patrz również: Wielki Ugór.

Związki pokrewieństwa u Aielów: Związki krwi u Aielów są wyrażane w skomplikowany sposób, zdaniem Aielów precyzyjnie, aczkolwiek obcy uważają je za nieporęczne. Do ich zademonstrowania musi wystarczyć kilka przykładów, jako że pełne wyjaśnienie wymagałoby napisania całego tomu. Pierwszy-brat i pierwsza-siostra mają tę samą matkę. Drugi-brat i druga-siostra odnoszą się do dzieci pierwszej-siostry albo pierwszego-brata czyjejś matki, natomiast siostry-matki i siostry-ojcowie to pierwsze-siostry i pierwsi-bracia czyjejś matki. Dziadek albo babka odnoszą się do ojca albo matki czyjejś matki, natomiast rodzice ojca to drugi dziadek albo druga babka; więź krwi jest bliższa z matką niż z ojcem. Dalej komplikacje zaczynają się piętrzyć i dodatkowo wikłają je takie czynniki, jak możliwość dokonywania wzajemnej adopcji jako pierwszego-brata albo pierwszej-siostry w przypadku bliskich przyjaciół. Problemy stają się jeszcze bardziej wyraźne, gdy wziąć pod uwagę, iż kobiety Aiel, które są bliskimi przyjaciółkami, poślubiają niekiedy tego samego mężczyznę, stając się tym samym siostrami-żonami, i jednocześnie poślubiają także siebie wzajem.