Сад Замкнёных Гор

ХХІІ

На паляне розналісьцевага лесу, ля вогнішча сядзеў не стары яшчэ мужчына. Кійком варушыў вуглі. Там пякліся плады, падобныя да бульбы.

Я заўважыў яго з гушару яшчэ здалёк. Ён, здавалася не пачуў майго набліжэньня.

На ім былі кашуля з грубай тканіны, відавочна ручной работы, апярэзаныя шырокім блакітным паясом, штаны, пашытыя з-той жв тканіны, акуратна запраўленыя ў высокія боты (я параўнаў яго абутак са сваім, усьміхнуўся, параўнаньне было не на карысьць маіх сандаляў, якія не падыходзілі для падарожжа па лесе), над правай халявай яго бота выступала дзяржальна вялікага нажа. На лямцы, цераз плячо, вісела скураная, торба, аздобленая чорнай махрою.

Я адчуў сорам сваёй галыні, адышоў зноў у гушчар, каб зрабіць сабе лісьцёвую спадніцу.

Пасьля я вярнуўся.

— Добры дзень, — прамовіў я.

— Добры дзень.

Ён заўважыў мой «галодны» позірк, якім я глянуў на бульбу.

— Я толькі што зьнізу і, папраўдзе, за дзень нічога ня еў.

— Ну, трэба пачакаць трошкі.

Я хваляваўся, ці зразумее ён мяне, але са зьдзіўленьнем адзначыў, што яго вымова нагадвала вымову жыхароў Заходніх Тунэляў. Магчыма «заходнікі» раней адкрылі Шлях і хавалі гэта ў сакрэце.

Больш уважліва я азірнуў гэтага «лесавіка».

Ад раскосых зялёных вачэй па скулах разьбягаліся промні неглыбокіх зморшчын — узьдзеяньне сонечнага сьвятла. У ягоным абліччы адчувалася некаторая суворасьць.

«Лесавік» рабіў усё нясьпешна, разважліва. Таксама нясьпешна вымаўляў словы.

— А хто жыве ў гэтым лесе?

— Гэта ня лес, гэта Сад.

— Такі вялікі?

— Не такі ён і вялікі. За пару тыдняў увесь абыйсьці можна. А жывуць у ім птушкі, дробныя грызуны і дробныя драпежнікі, што пільнуюць колькасьць грызуноў. Жывёлаў, небясьпечных для чалавека, тут няма. Спакой і радасьць, — ён сумнавата ўсьміхнуўся.

— А які народ насяляе гэты Сад?

— Мой.

— А як ваш народ завецца?

— Раншай… Раншайты.

— Не чуў пра такіх. Але па гаворцы, думаю, што вы выйшлі з Заходніх Тунэляў.

— Так, праўда гэта было так даўно, што пра нас ужо забыліся.

— А я прадстаўнік вемасутаў, з самага долу. Даляшорзах Ін-Йорм.

— Ого, — зьдзівіўся ён, — з тых шаманаў-далакопаў?

— Так, хаця мне не падабаецца, калі нас так называюць.

– І змог дабрацца сюды! — ён на імгненьне задумаўся… — Раншай Варат Першы, — цьвёрдым голасам прадставіўся «лесавік-садавік».

«Руата таксама была першая,» — падумаў я.

— Цікава, што Вашае імя і назва народа супадае.

— Такі ў нас звычай. Дадаваць у імёны хлопцаў назву нашага гордага народу.

— Магчыма, у такіх варунках, народ квітнее. Паветра, вады і ежы хапае.

— Вядома.

— А колькі вас. Мабыць сотня, дзьве? Вунь якая тэрыторыя.

Ён усьміхнуўся шырэй. Відаць здагадаўся чаму я задаў гэтае пытаньне.

— Нас тут дастаткова. Але нават адзін новы чалавек будзе ўжо лішнім.

Нядобрыя ноткі прагучалі ў словах мужчыны.

— Але ж пакуль я спускаўся з гор, я ня ўбачыў ніводнага, апрача вас, чалавека, — прамовіў спакойна, — і нават жытла не відаць.

Ён моўчкі раскідаў кіем вуглі, дастаў бульбіны і паказаў поглядам, каб я частаваўся.

— А далей няма яшчэ аднаго саду ці лесу? — спытаў я, падкідваючы на далоні гарачы плод.

— Няма.

— А вы былі там за гарамі, — я паказаў у той бок, куды сядала сонца.

— Тут навокал горы.

— Але ж за імі павінна быць зямля.

— За імі жалеза-каменная пустэльна з дробным пылком.

– І так да смага далягляду?

— Так па ўсёй плянэце. Сад — аазіс на дне вялікага кратэра. Вакол непраходныя горы… Гэта Сад Замкнёных Гор…

— Чаму тут Сад ёсьць, а там нічога няма? — даймаў я «садавіка».

— Табе не зразумець…

— Я шмат чаго ведаю пра Сусьвет! — ганарліва прамовіў я.

Мужчына паблажліва зірнуў на мяне:

— Даўно, у дагістарычную эпоху гіганцкае касьмічнае цела прабіла жалеза-каменную кару плянэт. Яго рэчыва перамяшалася з больш мяккімі ніжнімі слаямі, што і дазволіла нашым продкам пасадзіць тут Сад.

— А самі яны спусьціліся пад зямлю?

— Правільна.

— А адкуль вы гэта ведаеце?

— Нашыя старэйшыны апавядалі.

— А магу я зь імі пагаварыць.

— Можаш… Толькі заўтра. Сонца сядае. Будзе ноч.

Насамрэч наступала Ноч — а ня штучнае зацямненьне! — якім кіруе Аўтаматычная Станцыя Часу.

— А вашы старэйшыны не казалі адкуль прыйшлі нашыя продкі?

— Яны прыйшлі з зораў?

Хутка цямнела. На целе неба, паўсюль-паўсюль, высыпалі срэбныя радзімкі.

Я заварожана сачыў за ніколі небачаным чарадзействам.

На чорным тле нябеснага купала паступова праявіўся Белы Шлях. Цяпер я выразна разумеў, што той запаветны Шлях, па якім я павінен ісьці — гэта і ёсьць Зорны Белы Шлях. «Дзіўнае, няўрымсьлівае жыцьцё чалавека. За адным пройдзеным Шляхам заўсёды паўстае наступны,» — падумаў я.

Раншай заўважыў, як я гляджу на неба.

— Нашыя продкі называлі яго «Млечны Шлях».

Мяне ўразіла і ўзрушыла такая паэтычная і трапная назва. Як мы п’ем малако сваёй маці, каб узмацнець, падняцца з падлогі, так і нашая душа мусіць піць малако зор, каб падняцца зь зямлі да іх.

Я прагна ўглядаўся ў зоры, я наталяў сваю адвечную смагу душы. І як мне было шкада свайго народа і ўвесь чалавечы род, якому наканавана жыць у цесных змрочных сутарэньнях.

— Калі нашыя продкі прыйшлі з зораў, значыцца там павінны быць іншыя сады ці землі, дзе можна тыя сады пасадзіць! — усклікнуў я. — Скажэце, а як нашыя продкі хадзілі па зорах?

— У іх былі спэцыяльныя вялікія караблі. Адзін такі карабель калісьці прыляцеў сюды.

— Значыць можа прыляцець яшчэ карабель!

— Нашыя старэйшыны кажуць, што можа.

— Мне трэба абавязкова паразмаўляць зь імі.

Раншай пагасіў вогнішча, дастаў з торбы покрыва, раскінуў на траве і лёг на яго.

— Тут лета і зіма амаль аднолькавыя. Так што можна спаць на зямлі — ня зьмерзьнеш.

Ён перад тым як заснуць распытаў пра жыцьцё ўнізе, пра мяне, хаця як, мне падалося, гэта ня вельмі цікавіла яго. Калі жывеш у такой прыгажосьці, хіба захочацца думаць пра падзямельле?

Неўзабаве Раншай мірна пасопваў.

А я ня мог доўга заснуць. Назіраў за зорамі. І нават зразумеў, што трэба яшчэ навучыцца добра выбіраць зоркі, каб знайсьці для майго народу самую трывалую, бо некаторыя зь іх не трымаліся на небе і падалі на зямлю.