Сад Замкнёных Гор

XXІV

Я назіраў за птушкамі, каштаваў плады, якія яны елі, піў смачную ваду з крыніц, сачыў куды бягуць ручаі, дзівіўся прыгажосьці натуральнага возера. Думка, што заўтра гэтага нічога для мяне ня будзе прыгнятала і скоўвала волю. Мне было сябе шкада! Самае непрыемнае, што пазбавіць сябе радасьці адкрытага новага жыцьця павінен я сам. А я так імкнуўся да сваёй мэты, я знайшоў Шлях, здолеў прайсьці па ім, а, насамрэч — усе выпрабаваньні вялі да таго, каб я сам асабіста адмовіўся ад сябе!

Хіба нельга вярнуцца назад? Не можа быць, каб не было дарогі ў падзямельле. Зноў пачну жыць разам са сваім народам, буду разам зь ім пераносіць усе цяжкасьці жыцьця ў сутарэньнях…

Але мае развагі спыніла згадка пра жахлівыя словы Раншая, я ўспомніў пра мае сурокі. Цяпер я не чалавек, цяпер я ўпыр, моцасмок. Але ж я магу жыць спаміж ворагаў майго народу!

Пабег да пячоры з якой спусьціўся ў Сад. Пайшоў па сваіх сьлядах, што пакінуў дзень таму. Сьляды прывялі мяне да глухой скальнае сьцяны. На жоўтым пяску застаўся адбітак майго цела, было відаць, што я ўпаў на пясок зь невялікай вышыні, як быццам перад тым узьнік у паветры. Само паветра над гэтым месцам было нібыта «жывое», прыкладна, такім, як бывае над гарачай лямпай. Але паветра не было гарачым. Ледзьве заўважнае празрыстае трымценьне вымалёўвала «Нябесную Браму», але самой Брамы там быццам і не было.

Я кінуў у трымтлівы малюнак камень, але ён упаў на зямлю. Відавочна, Брама сама перакідвае «госьця» у пячору, і я ня ведаю і наўрад ці даведаюся, як яна адкрываецца.

«Ды пайшло ўсё да д’ябла, — сказаў я сам сябе, — калі продкі прыдумалі такую канкурэнцыю, то значыць ім гэта было трэба. Навошта я буду ісьці супраць продкаў? Хай будзе як будзе, чые сурокі мацнейшыя, той і застанецца тут жыць. Я сябе забіваць не хачу!»

З такім цьвёрдым перакананьнем я пайшоў да паляны, дзе мяне ўжо чакаў мой сьмяротны канкурэнт.

Сонца, як і ўчора, сядала за пік высокай гары. Цямнела хутка.

Раншай падклаў дроў у вогнішча, і па паляне пабеглі жвавыя водбліскі. Агонь быў паміж мной і «садаўнічым». Дрэвы, асьветленыя полымем, быццам выступілі зь цемры за сьпінай кожнага, як фантасмагарычная каманда падтрымкі. Мы стараліся не глядзець адзін аднаму ў вочы. Маўчалі, назіралі, як чырвоныя гарачыя языкі падземных галодных псоў выскокваюць на паверхню і пажыраюць драўляныя косткі… Іскры, нібыта пырскі пунсовай сьліны, давяршалі акудную карціну вечара на паляне.

Над Садам павіс тонкі месяц.

— Пара, — прамовіў Раншай і дастаў з-за халявы нож, што дзіўным чынам нагадваў той жа маладзік, устраміў у зямлю і адышоў на пару крокаў. — Час працуе супраць некага з нас.

Я ўзяў нож. Гэта быў цяжкі, груба выплаўлены цясак, хутчэй зроблены для сячэньня, чым для рэзкі. «Цяжкавата такім сябе абяздушыць», — падумаў я і рэзка кінуў яго ў глыб Саду.

— Ня буду сябе забіваць. Раз мы апынуліся ў такой сытуацыі, няхай усё вырашаецца само па сабе.

Твар Раншая пазмрачнеў.

— Увогуле ты маеш стопрацэнтную перавагу, — сказаў я, — у мяне няма аніякіх шанцаў. Я ніколі не займаўся садаўніцтвам. Нават маю алергію на некаторую садавіну. З твайго боку, было б высакародна даць мне пражыць апошнія дні ў прыгажосьці Саду. Я дапамог бы апрацоўваць яго.

— Кожны павінен апрацоўваць свой Сад! Але на жаль мы ня ведаем, ці ня хочам ведаць дзе заканчваецца свой Сад і дзе пачынаецца Сад іншага, — прамовіў Раншай праз сваю сумную ўсьмешку.

— Аднак я дайшоў, я стаў варты, каб патрапіць сюды, каб наталіцца райскаю кунегаю, што ёсьць тут. Я варты!

— Ты чужынец і даваў мне слова…

— Я прасіў час каб падумаць. І я падумаў…

— Я ведаў, што ты не захочаш сябе забіваць. — сказаў Раншай пасьля доўгай паўзы. — Не было ніводнага героя, які б згадзіўся сябе проста так забіць. Героі ня здатныя на гэта. Ты разьлічваеш на двубой.

— Навошта двубой, мы можам жыць у розных частках Саду. Пераможца пахавае слабейшага.

— Гэта таксама двубой. Але я ня згодны на яго. Я не зьбіраюся ні ў чым саступаць чужынцу! Я тут гаспадар! — апошнія словы Раншчый пракрычаў.

Тут жа з-за дрэваў, што цямнелі за маёй сьпінай выступілі тры страшыдлы. Двое зь іх яўна былі мужчыны, вельмі ваярскага выгляду з шырокімі плячыма і моцнымі жылістымі рукамі і адна жанчына. Я адразу пазнаў Адэльжу, сьветлавалосую жардзяйку, якая калісьці білася з Руатай за права мяне павесіць. Я ведаў, што пасьля яе паразы ад Руаты, Вялікі Бургамістар, які згубіў тады палову свайго нажытку, ня проста выгнаў яе з гораду, але паўсюдна рабіў ёй перасьлед. Помсьлівасьць бургамістра, відаць і прывяла яе ў пастку да Раншая.

Дзіўна, што рухі мужчын і жанчыны былі сынхроныя, быццам імі, як марыянэткамі, адначасова кіравалі празь нябачныя ніткі. Вочы іх былі недарэчна скошаныя, нібыта яны мяне ня бачылі! Галовы ў іх ненатуральна трэсьліся, пасмы даўно нячэсаных валасоў зьвісалі бруднымі лахманамі. Калі яны падышлі бліжэй, я заўважыў на іх скуры чорныя плямы прагніласьці, рэзкі непрыемны пах ударыў у ноздры.

— Я ненавіджу самоту. Для каго я садаўнічы? Для людзей? Для сябе? Я стаміўся ад самоты. Калі не магу быць з людзьмі, то я магу зрабіць сурагат людзей! Аднойчы сюды трапіў госьць родам з Чырвоных тунэляў. Ён расказаў мне, што яго старэйшыны могуць паднімаць мёртвых. Я пачаў экспэрымэнтаваць. Ты можаш бачыць вынікі маіх практыкаваньняў, — ён сумна ўсьміхнуўся.

Падабенства гэтай усьмешкі зьявілася на тварах зомбі. Выцягнуўшы наперад свае «скурчаныя» сукаватыя рукі, яны ішлі проста на мяне. Я рвануўся ў цемру. Вылюдкі адначасова кінуліся, як быццам іх хтосьці ззаду штурхануў. Іх рух быў настолькі стрымгалоўны, што адзін зомбі пасьпеў схапіць мяне за пятку правай нагі. Пасьля яны перакулілі мяне і ўселіся на маіх грудзях. Я задыхаўся ад цяжару і смуроду іх целаў. Як мог, я вырываўся, але сілы былі няроўныя.

— Задушэце яго, — загадаў Раншай.

Адначасова шэсьць рук пацягнуліся да маёй шыі.

— Толькі акуратна, мне ён спатрэбіцца.

Што ж, гэта мы праходзілі. Я зноў пачуў словы Сьпіральнае Замовы, якую прамаўляў у кутку маёй сьвядомасьці наш стары вяшчун. Збоку я ўбачыў сваё распластанае цела, на якім сядзелі тры пачвары. Я кружыў над верхавінамі дрэваў, як начная птушка, ці, магчыма, наадварот, сваімі думкамі я раскручваў паляну. Вось у віраж паляцела вогнішча, за ім Раншай са сваёй усьмешкай, якую можна было разгледзець асобна, вось шчэрацца падгнілыя зомбі, лятуць чарадою дрэвы.

Гульня ў вобразы-круцёлкі забаўляла мяне.

«Тваё цела здранцвела і чакае цябе, — прамовіў стары вяшчун, — не захапляйся свабодаю безважакасьці, ты мусіш вярнуцца…»

Я раскрыў вочы, убачыў над сабой заклапочаны твар Раншая, ён нешта мармытаў, відаць старажытную замову, бесталкова мяў мне плечы, пляскаў далоньмі па шчаках. Я ледзьве стрымліваўся, каб ня даць яму ў адказ. Хаця, па «вяртаньні» у сваё цела, я адчуваў вялікую слабасьць у руках і нагах.

Непадалёк, як застылыя статуі, стаялі зомбі.

Раншай распрануў мяне, дастаў з торбы слоік з падобнай да мёду цягучай вадкасьцю, і доўга, рупліва шмараваў ёю мае цела. Я выцярпеў усю пакутліваю працэдуру бальзамаваньня. Добра, што мае ўнутранасьці ён намерваўся выразаць толькі ў сьвяшчэнны дзень поўні.

Раншай зноў мяне апрануў, прамармытаў незразумелыя мне замовы, пры гэтыя торгаў за ногі, рукі, галяву.

— Паднімайся і ідзі да сваіх сваякоў, — нарэшце сьвяточна прагнусавіў ён.

Я сьцяміў, што мне пара ўставаць, — затарможанымі рухамі падняўся і стаў побач з трымя мерцвякамі.

— Нядрэнны экзэмпляр, — пахваліў мяне Раншай.

Зомбі патрэбныя Раншаю, каб выконваць самую цяжкую працу, якая была ў Садзе. Мы акопвалі пладовыя дрэвы (гэта мяне выратавала ад голаду — я здолеў непрыкметна з’есьці пару булак хлебнага дрэва), цягалі сухое вецьце, што ападалі ад дрэваў, сьсякалі і адносілі на сьметніцу старыя высохлыя галіны, палівалі, саджалі, палолі.

Галоўнае, калі Раншай правяраў працу, мне трэба было рабіць усё сынхронна зь іншымі зомбі, каб ня выклікаць падазрэньне. Ноччу я плянаваў уцекчы, папярэдне перарэзаўшы хадзячым мерцвякам жылы.

Але ж пад вечар, (ужо ў гэты вечар!) я заўважыў, што ў Раншая пасівелі скроні, падалося, што ў яго на твары паглыбіліся зморшчыны, ён увесь, раптам, пастарэў, згорбіўся. Мае сурокі відавочна перамагалі.

Гэта адчуў і Раншай, бо ня мог не заўважыць перамены, што адбыліся ў яго. Калі спачатку ён апраўдваў свае няважнае адчуваньне бясоннай ноччу, барацьбой са мной і стварэньнем зь мяне «зомбі», то цяпер ён западозрыў нядобрае.

— Ах, праклятыя шаманы-далакопы! — выкрыкнуў Раншай. — Забеце яго, — загадаў ён маім «сваякам».

Аднак я быў гатовы да бойкі. У маёй руцэ я сьціскаў месяцападобны цясак, якім удзень сёк сухастой. Хаця зомбі таксама былі ўзброеныя такімі ж нажамі, але іх рухі падаліся нязграбнымі. Я пабег, і калі цяжка тупаючы за мною, мерцвякі набягу выцягнуліся адно з адным у ланцужок, я зь імклівага развароту абязгаловіў спачатку аднаго, пасьля другога зомбі-мужчын. Шэйныя пазванкі, відавочна, былі збуцвелыя, бо шыі агідна хлюпалі і пырскалі чорным брудам, калі ў іх уваходзіла лязо нажа.

Давялося паваждацца з «жардзяйкай», яе трэнераваныя цягліцы памяталі двубоі, што калісьці яна праводзіла ў падзямельлі. Я злавіў яе на падманным выпадзе і адсёк кісьць правай рукі, у якой яна трымала зброю. З чорнай кульці не палілася крыві, толькі набухла бурая вялікая кропля, «жардзяйка» нават не пачула страты, упарта наступала. Раз за разам я пагружаў лязо цясака ў яе рыхлае цела. Яна ўпарта спрабавала наваліцца на мяне, здушыць. Усё было скончана, калі і яе галава пакацілася ў кустоўе. Безгаловае, у чорных шнарах цела, пахіснуўшыся, сьпінай упала на траву.

Я паглядзеў на Раншая, у яго на абліччы я ўбачыў страх сьмерці.

— Я праклінаю цябе! — хрыпеў ён.

Раншай пражыў яшчэ тры дні. Ён ляжаў на паляне, ня могучы ўзьняцца. Я спрабаваў яго карміць, але стары адмаўляўся браць ежу з маіх рук. Ён безупынку шапатаў закляцьці і малітвы да Саду — раптам той «перадумае» і пераабярэ зноў яго.

Калі я падыходзіў да Раншая, ён траціў свае апошнія сілы, на тое, каб сквапна агледзець мяне — ці не зьявілася ў мяне прыкметаў хворасьці. Аднойчы ўсьміхнуўся, калі пачуў, як я кашлянуў…

Раншай кавэнчыўся ўсю ноч. Яго то скурчвала, то рэзка распроствала. Ён гучна стагнаў. Рэха падаўжала яго стогны, пераўтвараючы іх у бясконцае скавытаньне. Мне было страшна і агідна. Нічым дапамагчы яму ня мог, акрамя як паскорыць яго скон, але я ня мог прымусіць сябе забіць чалавека. Ці было ў мяне на тое маральнае права?

Твар Раншая прасьвятлеў, ён убачыў сонца, што ўзышло з-за скалаў, усьміхнуўся сваёй сумнай усьмешкай, закрыў вочы і заціх.

Я пахаваў яго.

І стаў гаспадаром Саду.