Беларуская мова

Апавяданнi сярэдзiны восенi

(Пераклад з расейскай Наталлі Давыдоўскай)

Юля і ейная сяброўка Іра стаялі ўвечары на гаўбцы ў калідоры старога дзевяціпавярховага дома. Перад імі касымі кроплямі шамацеў дождж. За спінаю безупынна гудзеў ліфт. Падавалася, што дым ад цыгарэтаў у вільготным паветры можна было памацаць рукамі.

— Пятнаццатага кастрычніка, — сказала Юля. — Што гэта за дзень для людзей? Пятнаццатага кастрычніка — гэта самая сярэдзіна восені, жоўтае лісце замест паветра і асфальту, вецер і дождж замест пагоды, восеньская дэпрэсія ў нармальных людзей замест настрою.

І толькі мне адной выпала нарадзіцца ў гэты дзень ды яшчэ кожны год лічыць яго святам. Гэта нармальна?

— Варта прызнаць, табе не вельма пашанцавала, — адказала Іра і паправіла акуляры.

— Вось і я пра тое ж. А сёння мне да таго ж дваццаць год стукнула. Бывай, дзяцінства. Як той казаў, трэці дзесятак. Вось я і пастанавіла трохі развітацца са слаўным добрым дзяцінствам.

Юля кіўнула ў бок пакета, што стаяў ля ног.

— Мне заўсёды чамусьці дарылі на дзень народзінаў мяккія цацкі. І хлопчыкі, і дзяўчынкі, яны заўсёды дарылі мне цацкі. Гэта нармальна?

— Мне дарылі кнігі, — сказала Іра.

— Можа, таму, што ты з дзяцінства гуляеш ў “Што? Дзе? Калі?”

— Цікавая версія.

— А вось мне дарылі гэтыя цацкі не толькі на дні народзінаў. Прыцягвалі на спатканні, куплялі на восьмага сакавіка. Нібы я дзіцё нейкае. Раней — яшчэ можа быць, але цяпер мне дваццаць, час завязваць з гэтымі цацкамі, канчаткова з імі расправіцца.

— Ты адсячэш ім галовы?

— Ну што ты? — засмяялася Юля. — Мы хіба ў сярэднявеччы?

Зараз мы проста выкінем іх нахран з гэтага гаўбца. Адну за адной.

— Ты думаеш, так будзе правільна?

— Так, Іра, правільна. Табе ўжо наогул дваццаць адзін, будзеш дапамагаць.

Я вяртаўся дадому з працы. Яшчэ зусім нядаўна я рабіў гэта да таго, як пачынала цямнець, а цяпер, калі я выходзіў з офісу, мяне падпільноўвалі прыцемкі ў найлепшым выпадку. Але сёння акурат надарыўся не найлепшы выпадак, і на вуліцы было цёмна, наколькі гэта наогул магчыма ў горадзе. Да таго ж ішоў дождж, змешваючы лісце пад нагамі з зямлёй і ператвараючы ўсё гэта ў суцэльную брудную кашу. Больш за ўсё на свеце я марыў хутчэй трапіць дадому і залезці пад коўдру, а яшчэ лепей — стаць дзіцёнкам і пайсці ранкам у дзіцячы садок, а не на працу.

Калі я падыходзіў да свайго пад’езда, на мой парасон нешта пляснулася, адскочыла і ўпала на зямлю. Я нахіліўся і за метр ад сябе заўважыў у лужыне зайца — звычайную мяккую цацку з доўгімі вушамі. Было незразумела, адкуль ён зваліўся на маю галаву. Я ведаў толькі, што зайцам няма чаго рабіць у лужыне, таму вырашыў уратаваць небараку Раяна, як адразу ж яго ахрысціў. Бясстрашна ступіўшы ў лужыну амаль новымі чаравікамі я выцягнуў звярка, перанёс яго ў сухое месца пад брылёк пад’езда і прыхінуў да сцяны.

— Вольна, шараговец! — сказаў я яму. Тым часам цацкі пасыпаліся аднекуль зверху адна за адной.

Па чарзе я падымаў іх з зямлі, выцягваў з лужын, выкручваў, саджаў ля сцяны ўсіх гэтых бурундучкоў, мядзведзікаў, хрушак, сцяпашак. Я адчуваў сябе салдатам, які на спіне выносіць параненых таварышаў з поля бою.

Нарэшце надыйшоў момант, калі ўсе яны сядзелі побач, мокрыя і брудныя. Я прысеў каля Раяна, прыхінуўся да сцяны і закурыў. Нялёгкая гэта работа.

— А дзе твае радакі? — спытаўся Рома ў Сярогі.

— На лецішчы, — адказаў той. — Яны цяпер кожныя выходныя ездзяць. Нарыхтавалі кучу рознага гаўна на зіму, перацягваюць памаленьку ў горад.

— А гуркоў яны выпадкам не закруцілі салёных? — пацікавіўся Валера. — Гарэлка ж як-ніяк...

— Зірну потым у лядоўні. А пакуль можна і замуціць, калі ўжо нас трое.

Сярога разліў гарэлку па чарках. Хлопцы выпілі.

— А добра ўсё-ткі, субота. Ва ўнівер з ранку не трэба, — сказаў ён.

— Ды наогул афігенна, — падтрымаў Рома. — Толькі што баб не хапае.

— А каму іх цяпер хапае, знаёміцца трэба. Тут яшчэ свае метады неабходныя.

— Без іх аніяк, — уздыхнуў Рома. — Я вось апроч метаду “здароў, як справы” ўвогуле нічога прыдумаць не магу. Яшчэ ў школе неяк спрацоўвала, а цяпер...

— Спадарства, вы лузеры, — сказаў Валера. — Уласна мой метад знаёмства называецца “чалавек дажджу”. Як толькі збіраецца на дождж, я выходжу на вуліцу і пільна азіраюся навокал. Многа якія дзяўчаты ходзяць без парасонаў. Ці то за надвор’ем не сочаць, ці забываюць іх дома. І, ведаеце, мяне гэта натхняе. Ну скажыце, хіба можа вам спадабацца дзяўчына, у якой прагнозы надвор’я ў галаве? Якая нават нездольная забыцца на такую дробязь, як парасон? Не! — сказаў Валера, пагрукваючы кулаком па стале, — прагматычныя дзяўчаты — не мой тып. У іх у галаве толькі грошы. Іншая рэч — мокрыя, безабаронныя красуні, якія так міла намагаюцца схаваць прычоску далонькай. Вось дзеля такіх я і з’яўляюся на вуліцы з шыкоўным парасонам, упэўнены ў сабе, з ручніком і каньяком напагатове. Во як яно, спадарства!

Сяргей і Рома агаломшана глядзелі на Валеру. Той, у сваю чаргу, глядзеў на іх і, падавалася, быў задаволены эфектам ад свайго аповяду. За вакном тым часам пачало пастукваць.

— Здэцца, дождж пачынаецца, — узрадаваўся Валера. — Вы тут сядзіце, а я покуль збегаю на вуліцу, каго-небудзь прывяду. Толькі глядзіце, — пагразіў ён пальцам, — не выпівайце ўсю гарэлку без мяне! А то вярнуся, мокрага парасона паспытаеце.

Ліфт адчыніў дзверы, і я выйшаў у калідор. Заяц Раян спачываў за пазухай, больш яму нішто не пагражала. На пляцоўцы стаялі дзве дзяўчыны. Адна, сімпатычная бландынка, жыла, здаецца, у нашым пад’ездзе. Другую, вельмі поўную і ў акулярах, я раней ніколі не бачыў.

Бландынка займалася тым, што налівала ў аднаразовыя шклянкі віно на падваконні. Я на ўсякі выпадак кіўнуў ёй, хоць і не быў упэўнены, што мы суседзі.

— Пачакай, — сказала яна. — Віна хочаш?

— У яе дзень нараджэння, — удакладніла тоўстая дзяўчынка.

— Давайце, — сказаў я.

Віно было занадта салодкім, але мне ўсё роўна спадабалася.

Я паспеў крыху сагрэцца, у галаве прыемна закружылася.

— Дарэчы, у мяне ёсць для цябе падарунак, — сказаў я. Расшпіліў куртку і за вушы выцягнуў Раяна. — Гэта табе, — працягнуў зайца імянінніцы. — Я цудам выратаваў яго. Нехта скінуў яго мне на галаву.

— Зайку бросила хозяйка, под дождем остался зайка, — пачала дэкламаваць тоўстая. Бландынка тым часам не спяшалася браць падарунак. Крыху пастяла, потым працягнула руку, узяла Раяна і паклала яго ў пусты пакет, што валяўся на падлозе.

— Дзякуй, — сказала яна.

— Валера, каго ты прывёў? — спытаўся Сярога, адводзячы таварыша ўбок. — Расказваў пра мокрых прыгажунь, а прывёў дзвюх мокрых курыц, ды ячшэ і пэтэвэшніц. Як гэта называецца? Сябар, да?

— Ды кінь ты, — пачаў апраўдвацца Валера. — Цёмна ж было, дождж гэты не ў тэму...

— Тым мне тут на дождж не спіхвай! — раззлаваўся Сярога.

— Карацей, ты іх прывёў, ты і выганяй, куды хочаш.

— Ім няма куды пайсці, разумееш... Яны здымалі пакой, а гаспадыня іх пракінула, падманула — раптам замкі памяняла, а сама на лецішча. Няхай дзяўчаткі пасядзяць крыху, сагрэюцца.

Дзяўчаткі тым часам распраўляліся з апошняй гарэлкай і гучна рагаталі.

— Ну і што мы зараз будзем піць, як ты лічыш? — зароў Сярога. Тут яго вочы нібыта прасвятлелі.

— Каньяк! — успомніў ён. — Ты казаў, што носіш з сабой каньяк. А ну даставай! — загадаў ён Валеру.

— Каньяк для дзяўчат! — паспарбаваў супраціўляцца Валера, але здаўся пад грозным Сярогавым позіркам і дастаў з сумкі бутэльку “Крышталю”.

Сярога амаль нагбом махнуў паўшклянкі, заеў лімонам.

З пакою данёсся дзявочы віск, уплецены ў гучныя Ромавы крыкі. Сярога раптам адчуў сябе да брыдоты няўтульна ва ўласнай кватэры, у гэтым памяшканні з чатырма сценамі і цёплым, прапітаным (насычаным?) пахам спірту паветрам. Яму невыносна захацелася апынуцца на вуліцы, пад дажджом, каб кроплі білі яго ў твар, а паветра было рэзкім і пранізвала халоднай свежасцю кожны ўздых.

— Каб да раніцы іх тут не было, — сказаў Сярога.

Апрануўшы паліто і боты, ён выбег на вуліцу. Ля выхаду з пад’езда спатыкнуўся аб рознакаляровыя мяккія цацкі, што невядома адкуль узяліся пад нагамі, але не звярнуў на гэта ўвагі і таму нават не здзівіўся.

— А хлопцы нібы павар’яцелі, — сказала Юля. — Ты думаеш, у іх абвастрэнне вясной? Нічога такога. Кожны спрабуе сабе дзеўку да халадоў знайсці, хоць якую. Трэба ж бавіць з некім доўгія зімовыя вечары, вось і запасаюцца.

Юля ўздыхнула.

— Ты б, Ірка, ведала, — працягнула Юля, — колькі я ўжо адшыла за апошнія два тыдні. І ўсе яны дурні такія. Адзін мяне да сябе дадому зваў ката глядзець. Думаў, што раз я дзяўчына, то на любую скаціну дамашнюю павядуся. Я гэтых катоў ужо столькі пераглядзела, не лічачы сабак розных, хамякоў і чарапашак.

Ірка задуменна барабаніла пальцамі па дужачцы акуляраў.

— Напэўна, гэта не так ужо і дрэнна, калі нехта табою цікавіцца.

— А табою хіба не цікавяцца? Бачыла, як гэты хлопец на цябе глядзеў?

— Не бачыла, ты ўсё прыдумляеш спецыяльна. А хто гэта наогул?

— Ды сусед, здаецца. Веньку назад прыпер. У Раяна перахрысціў. Што за свет, нават з дзяцінствам не дадуць нармалёва развітацца ў дзень нараджэння. Ненавіджу.

Сярога брыў пад дажджом па лужынах і дрыжэў ад холаду. Алкаголь даўно выветрыўся, і ў галаву лезлі розныя думкі. Ён думаў пра тое, што няма нічога горшага за брудныя кастрычніцкія лужыны. Вось калі б цяпер былі чыстыя красавіцкія, то іншая рэч. А так... Ён ужо шкадаваў, што сышоў з уласнага дому, але вяртацца яму не хацелася. Парывы ветру білі ў твар, прадзьмувалі мокрае адзенне, а ён усё крочыў і крочыў.

Ля нейкай цаглянай сцяны ён спыніўся і закурыў, прыкрываючы цыгарэту пальцамі ад дажджу. Стаяў і выпускаў у гэты непрыветны свет атрутны дым. — Малады чалавек! — пачуў ён аднекуль збоку дзявочы голас. Яго гаспадыня хавалася пад вялізным парасонам. — Малады чалавек! Вы ж зусім мокры! Вазьміце ручнік, вытрыце хоць бы валасы, каб не захварэць. Хочаце каньяку сагрэцца? У мяне ёсць з сабою. Дарэчы, я жыву зусім побач.