Цікі

Раздзел восьмы. Выратаванне слана

Задача перад імі стаяла нялёгкая.

Высачыць слана не самая цяжкая справа, таму што, калі такі вялізны звер прадзіраецца праз драбналессе, дарога яго ўсеяна абламаным веццем, сарваным лісцем і выдраным дзірваном.

Але паспрабуйце падабрацца да ашалелага ад болю звера і выцягнуць кап'ё з яго спіны!

— Да захаду сонца яшчэ цэлая гадзіна, — зазначыў Мафута, паглядаючы на пачырванелае неба. — Адсюль слон далёка не пайшоў.

— Ён накіраваўся на поўдзень, — дадаў высокі воін. — Чаго час марнаваць, давайце адразу і пойдзем па ягоных слядах.

Атрад рассыпаўся веерам, і ўсе пачалі шукаць сляды параненай жывёліны.

Першы ўбачыў іх Цікі — дзве глыбокія ўмяціны каля мёртвага мурашніка, зарослага мохам.

— Сюды! Сюды! — закрычаў ён. — Вось яны!

— Малайчына, хлопчык! — пахваліў яго высокі воін, і ўсе падбеглі да Цікі.

— Так, гэта важак, — пацвердзіў Мафута, уважліва агледзеўшы сляды. — А вось тут ён патаптаў траву. Наперад! Час не чакае.

Усе пайшлі за ім — вельмі асцярожна, бо ні для каго не сакрэт, што сланы бываюць вельмі каварныя і вяртаюцца назад па сваіх слядах, а потым знянацку нападаюць на таго, хто гнаўся за імі.

Некаторы час сляды вялі ў адным кірунку — проста на поўдзень. Пагнутыя дрэвы і зламанае галлё дакладна паказвалі дарогу — нібы ты крочыш па даўно знаёмай сцежцы.

Потым след пачаў круціцца то ўлева, то ўправа і, нарэшце, перад самым захадам сонца, зрабіўся зусім звілістым, быццам слон выбіўся з сілы і ўжо не разбірае кірунку.

Цікі, Мафута і воіны спыніліся і сышліся разам: трэба было вырашыць, што рабіць далей.

— Ён страціў шмат крыві, — сказаў Мафута. — Хутка мы яго знойдзем.

— Так. Ён недзе недалёка, — згадзіўся нехта з воінаў.

Цікі пачаў азірацца наўкол — акінуў позіркам дрэвы, камяністыя грудкі, зарослыя высокай травой лужкі. У яго моцна білася сэрца: слон недзе тут, зусім блізка...

— Паранены слон наўрад ці ўжо мог далей ісці, — гаварыў Мафута. — Трэба добра пашукаць у самым гушчары, бо, можна не сумнявацца, для свайго апошняга прытулку ён выбраў самыя густыя зараснікі.

Сонца ўжо схавалася за небасхіл, надаўшы небу цёмна-барвовы колер, калі яны натрапілі на мясціну, дзе мог схавацца слон, — невялікі, але густы гай на беразе маленькай рэчкі з павольнай плынню.

— Тут мы яго знойдзем, — упэўнена сказаў Мафута. Памаўчаўшы крыху, ён дадаў: — Але позна ўжо. Тут мы пераначуем, а за справу возьмемся раніцой.

Усе размясціліся на начлег, паклаўшы галовы на рукі альбо проста на валуны.

Было холадна, хацелася есці, але распальваць вогнішча было нельга — святло і дым маглі ўспудзіць слана.

Нібы вялізным чорным плашчом, цемра ахутала зямлю, і падарожнікі заснулі. Але не ўсе.

— Ой! — раптам застагнаў Мафута. — Страшэнна есці хочацца. Ад вогнішча ніякай шкоды не было б.

— Ш-ш... Агонь запальваць нельга, — прашаптаў нехта з воінаў. — Слон пачуе нас.

— Нават самага маленечкага?

— Ніякага. І вам не сорамна быць нявольнікам свайго страўніка?

— Ведаеце, — прабурчаў Мафута, — толькі неразумныя людзі забываюць пра свой страўнік. Да раніцы мы ўсе можам памерці з голаду!

— Цішэй вы! Абодва змоўкніце, — пачуліся ціхія галасы.

Нейкі час панавала поўная цішыня.

Падзьмуў халодны ветрык, вада ў рацэ зарабацінілася. І амаль адразу наляцелі раі маскітаў, ноч напоўнілася іх шалёным гудзеннем.

Скарчанелы, галодны, скусаны маскітамі, Цікі нарэшце заснуў.

— Калі б мы запалілі агонь, — раскалоў цемру гучны голас, — мы маглі б...

— Ш-шш...

— ...павячэраць...

— Ш-шш...

— ...і сагрэцца...

— Ш-шш...

— ...і пазбавіцца ад маскітаў...

— Калі ласка, Мафута, памаўчыце. Агню распальваць мы не будзем!

Мафута глуха застагнаў і заціх.

Халодны шэры пробліск святла ўзнік на ўсходзе. Адзін за адным прачнуліся людзі. Рукі і ногі ў іх здранцвелі, нылі ўсе косці. Але неўзабаве ўсе крыху разышліся, акунулі галовы ў рэчку і пачалі адчуваць сябе лепш.

— Як жа мы выцягнем тое кап'ё? — запытаў нехта.

Кожны прапанаваў свой план, бо кожны хацеў паказаць сваю храбрасць.

Нарэшце дамовіліся: высокі воін, які славіўся сваімі хуткімі нагамі, павінен выбавіць важака на адкрытае месца; Мафута, самы дужы з усіх, залезе на дрэва і, калі пад ім з'явіцца слон, ухопіць дрэўка кап'я і выцягне яго.

— А чым я магу памагчы? — спытаў Цікі.

— Ты, малы, не шукай небяспекі, — засмяяўся Мафута. — Памятай: я пакляўся майму сябру, твайму бацьку, што не дам цябе ў крыўду. Калі з табой што здарыцца, дадому я ўжо ніколі не вярнуся.

Усе стаіліся, прыгнуўшыся пад дрэвамі, а Мафута ўсміхнуўся, моўчкі памахаў рукой і папоўз да вызначанага дрэва.

Цікі таксама крыху прапоўз і прыўзняў галаву, назіраючы за тым, што будзе далей.

Тым часам Мафута імкліва і бясшумна прабіраўся скрозь высокую траву. Потым палез на дрэва і знік у яго лістоце.

— Цяпер мая чарга, — прашаптаў высокі воін. — Пажадайце мне поспеху, — і ён таксама падаўся да гаёчка.

Цікі зрабілася нават крыху зайздросна.

— А мне чаму нельга? — спытаў ён сам сябе.

Калі воіна ўжо не было відаць, нехта сказаў:

— Падыдзем бліжэй да таго месца — адсюль мы нічога не ўбачым.

І тады Цікі раптам хуценька пабег наперад і, перш чым яго паспелі затрымаць, апынуўся ўжо ў густой траве, ля гаёчка.

Калі хлопчык дабраўся да дрэва, на якім сядзеў Мафута, ён зірнуў угору і ўбачыў спалоханыя вочы, якія глядзелі на яго з высокага сука.

— Чаго... чаму... навошта ты прыйшоў сюды, Цікі?

— Хачу памагчы, — адказаў Цікі. — Хіба ты забыўся, Мафута? Гэта ж я першы падаў думку выратаваць слана.

— Але ж, Цікі... — запярэчыў Мафута, аднак хлопчык яго ўжо не чуў, бо зноў нырнуў у траву і пачаў шукаць у ёй воіна.

Раптам Цікі стаў як укапаны: проста перад ім быў слон!

Момант быў жудасны. Чалавек і звер пазіралі адзін на аднаго, і Цікі ад страху застыў, як каменная статуя. Ён хацеў павярнуцца і кінуцца наўцёкі, але не мог зварухнуцца.

Слон захроп нейкім глыбокім гартанным храпам і гучна заляпаў вялізнымі вушамі.

— Цікі! — каля хлопчыка апынуўся высокі воін і схапіў яго за руку. — Адкуль ты тут?

Яго голас патануў у магутным трубным гуку.

— Слон! Уцякайма! — Цікі з воінам павярнуліся і пабеглі.

Паветра зноў страсянулася ад страшэннага рыку, зямля задрыжала ад удару магутнай нагі. Амаль за самай спіной уцекачы чулі трэск галін і дрэў. Быццам ураган імчаўся па лесе альбо зямля расколвалася ад землетрасення.

Нарэшце хлопчык і воін схаваліся за тоўстае дрэва.

Звярыны рык і тупат усё набліжаліся. Раптам Цікі выпадкова глянуў угору і ўбачыў знаёмую постаць. Гэта ж Мафута! Хіба яго можна з кім-небудзь зблытаць.

Далей усё адбывалася з хуткасцю маланкі.

У паветры мільгануў хобат, за ім паказаліся велізарныя пярэднія ногі слана — не больш як за пяць крокаў ад уцекачоў. Мафута імкліва выцягнуў руку, схапіў кап'ё, што тырчала ў спіне слана, і з усяе сілы пацягнуў да сябе, аж мускулы на руках надзьмуліся. Нейкі момант кап'ё ўпіралася, але потым падалося і вылезла.

Слон абазваўся пранізлівым рыкам і захроп ад болю. Круцячыся на месцы, ён раптам убачыў Мафуту.

Ніколі раней Цікі не прыкмячаў у сваім старэйшым сябры такога спрыту! У імгненне вока Мафута ўскараскаўся на самую верхавіну дрэва, быццам за ім гналася зграя лесуноў.

А слон пакруціў хобатам, шалёна затрубіў, ударыў па зямлі пярэднімі нагамі і ўтаропіўся на Мафуту, які пагойдваўся на самай верхавіне дрэва. Потым слон павярнуўся да яго спіной і патупаў прэч. Пра Цікі і воіна ён зусім забыўся.

Цікі асцярожна вылез з-за дрэва, як яшчарка з-пад каменя, — як вельмі шчаслівая яшчарка!

— Цяпер злазь, Мафута! — гукнуў Цікі.

Воіны адзін за адным далучыліся да яго, задралі галовы і з усмешкай пазіралі на Мафуту.

— Чаго вы там сядзіце? Спускайцеся! — гукалі яны.

На нейкі час стала ціха.

Потым пачуўся Мафутаў голас:

— Я б з ахвотай...

— Дык не марудзьце.

— Хіба вы не бачыце, я не магу злезці, — сарамліва сказаў Мафута. — Як я забраўся на самую макаўку, розуму не дабяру. Я тут заблытаўся, не магу варухнуцца.

Унізе ўсе затрэсліся ад нястрымнага смеху. Але гэта быў вясёлы смех, у ім гучала ўдзячнасць Мафуце. Усе радаваліся, што слон цяпер спакойна сабе трухае да знаёмых пашаў і будзе жыць яшчэ доўга і шчасліва...