Цікі

Раздзел дзевяты. Канец падарожжа

— Трэба спяшацца, — сказаў высокі воін, калі ўсе ўдосталь нагаварыліся, прыгадваючы ўсё, што адбылося. — Час у дарогу, а то спознімся.

— Нават не паеўшы? — перапужаўся Мафута. — З учарашняга дня нічога ў роце не было.

Хуценька расклалі агонь і згатавалі ежу.

Калі ўсе пад'елі, адразу рушылі ў дарогу, хоць Мафута бурчаў, што нягожа падарожнічаць на поўны страўнік.

— Самі вінаваты, — абурыўся высокі воін. — Навошта столькі елі?

Ішлі па беразе рачулкі, пакуль яна не ўлілася ў вялікую раку, што цякла на ўсход, і далей пайшлі ўздоўж яе.

Воіны крочылі так шпарка, што Цікі не раз даводзілася даганяць іх бегма. А высокі воін усё прыспешваў падарожнікаў.

Нават Мафута падганяў, і сам не адставаў ні на крок — цяжару ад лішняй ежы ён ужо не адчуваў.

Незадоўга да поўдня, у самую спёку, калі дрэвы адкідвалі кароценькія цені, падарожнікі прыйшлі ў вялікую вёску. Усе жыхары высыпалі паглядзець на прышэльцаў.

Стары правадыр узняў руку ў знак прывітання.

— Куды кіруецеся, воіны? — запытаў ён.

— У Галоўную Школу, — адказаў Мафута. — Павінны быць там да захаду сонца.

Навокал замармыталі і зацмокалі языкамі, а правадыр з сумненнем пакруціў галавой:

— Не паспееце. Дарога вельмі далёкая.

Цікі глянуў на раку, што зіхатліва пералівалася пад паўдзённым сонцам, і запытаў:

— Ці далёка на ўсход цячэ гэта рака?

— Вельмі далёка. Яна перасякае раўніну да самага канца сушы і ўліваецца ў мора. Чаму ты пытаешся, хлопчык?

— А ці ёсць у вас лодка? — пытаўся далей Цікі. — Не маленькая, а вялікая? Каб у яе маглі сесці дзесяць чалавек.

— Вунь яно што! — у адзін голас усклікнулі Мафута і некалькі воінаў — яны зразумелі, што задумаў Цікі.

Правадыр усміхнуўся:

— Мы рыбакі. Вядома, лодкі ў нас ёсць. Усякія — і вялікія, і малыя, вузкія і шырокія.

— Ці не пазычыце вы нам самую вялікую, каб мы маглі даплыць на ёй да школы?

Стары правадыр лагодна ўсміхнуўся і сказаў:

— Мы нават вось што зробім. Калі вы ненадоўга спыніцеся ў нас у гасцях, людзі падрыхтуюць для вас маё ўласнае каноэ.

Падарожнікі з радасцю прынялі прапанову.

Маладзенькія дочкі правадыра паднеслі кожнаму з іх халаднаватага гранатавага соку. Пакуль рыхтавалі каноэ правадыра, Мафута крыху паспаў у густым ценю мсасавага дрэва.

Калі да берага падагналі лодку, у Цікі дух заняло.

Лодка была цудоўная. Доўгая і зграбная, з высока ўзнятым над вадою носам і шырокім чырвоным тэнтам на карме. Барты былі аздоблены шырокімі жоўтымі і чырвонымі палосамі, і гэта надавала лодцы горды, зухаваты выгляд. Цікі не мог адарваць ад яе вачэй.

— О-о-о! — вымавіў ён у захапленні. Астатнія падарожнікі нерухома застылі на месцы, любуючыся яе хараством.

— Не будзем траціць часу, — сказаў высокі воін. — Суша з месца не кранецца.

Воіны і чацвера юнакоў-тубыльцаў ускочылі ў лодку і прыўзнялі чырвоныя вёслы. Мафута таксама залез на карму пад тэнт і ўзяў у рукі вялікае жоўтае вясло.

— Я буду рулявым, — сказаў ён цвёрда. — За стырном павінен сядзець самы мудры чалавек.

— А я сяду на носе, — гукнуў Цікі. — Буду назіраць за камянямі і парогамі.

Мафута падаў каманду, і пад развітальныя воклічы жыхароў вёскі, што стоўпіліся на беразе, лодка накіравалася на сярэдзіну ракі. А там вёслы дружна апусціліся ў ваду, і каноэ паляцела наперад, як птушка.

Цікі азірнуўся — з берага ім усміхаліся і махалі рукамі, але праз імгненне і вёска, і людзі зніклі з вачэй.

Цэлы дзень лодка плыла ўніз па цячэнню.

Такой асалоды ад паездкі ў лодцы Цікі яшчэ ніколі не адчуваў. Ён сядзеў высока на носе і ўважліва глядзеў наперад. Калі заўважаў на вадзе якую небяспеку — вялікія камяні ці бярвенні, — ён крыкам папярэджваў Мафуту.

Ні хвіліны не адпачывалі вёслы: высока ўзнімаліся і, бліснуўшы на сонцы, апускаліся ў ваду, пераліваючыся срэбрам, як пляскатыя рыбіны, і каноэ імкліва ляцела наперад.

Абапал Цікі імчаліся зялёныя берагі, і за кожным выгібам ракі перад яго вачыма адкрываліся новыя цудоўныя краявіды.

Імклівы бег лодкі наганяў страх на жывёл, што былі на берагах альбо знаходзіліся ў вадзе. Алені, не дапіўшы, спалохана ўцякалі на бераг, бегемоты з шумным плюханнем ныралі ў ваду, кракадзілы паспешліва адплывалі з мелкаводдзя.

Абапал ракі лес поўніўся тысячагалосым крыкам птушак, і ні на момант не сціхаў узрушаны лямант малпаў.

У такт вёслам воіны спявалі песню:

Рытм песні падганяў весляроў. На чорных спінах іскрыліся кроплі поту, на плячах і руках перакочваліся мускулы, і лодка ляцела наперад, як страла.

Падарожжу надыходзіў канец.

Вячэрнія цені моцна выцягнуліся, калі Мафута накіраваў лодку к берагу.

— Адсюль да школы ўжо блізка, — сказаў ён. — Прайсці толькі лес.

Воіны і Цікі з Мафутам выйшлі з каноэ і паціснулі рукі чатыром рыбакам, якія павінны былі вярнуцца на лодцы назад.

— Перадайце вашаму правадыру вялікае дзякуй, — сказаў ім Мафута. — Мы не забудзем яго дабрату.

Усе пастаялі на беразе, пакуль прыгожая лодка не знікла з вачэй, і падаліся ў лес. Навокал паступова цямнела, апалены сонцам лес выпраменьваў вячэрнюю духмянасць.

Ледзь прыкметная сцяжынка перайшла ў добра пратаптаную сцежку, якая, нарэшце, вывела на шырокую, роўную, пясчаную дарогу.

Неўзабаве Цікі ўбачыў здалёку школьны будынак.

Які ён быў прыгожы! Трохпавярховы, з вялікай верандай, павітай цяністымі паўзучымі раслінамі, з сотняй акон, у якіх ззяла, адлюстроўваючыся, вячэрняе сонца.

Школа была абгароджана каменнай сцяной з прыгожымі жалезнымі варотамі.

Калі яны падыходзілі, маленькі хлопчык заўважыў іх, імгненне пастаяў, вылупіўшы вочы, а потым стрымгалоў кінуўся ў вароты і знік з вачэй.

К таму часу, калі Цікі, Мафута і воіны прыйшлі на двор, навіна абляцела ўсіх, і іх сустрэў натоўп школьнікаў і школьніц, якія ўзрушана мармыталі нешта, у захапленні пазіраючы на страўсавае пер'е, скураныя шчыты і зіхатлівыя коп'і воінаў.

Цікі адначасова адчуваў і збянтэжанасць, і гордасць. Такое здарылася б і з любым іншым навічком, які з'явіўся б у школу з эскортам з васьмі суровых воінаў!

Калі яны спыніліся, з будынка выйшаў высокі чалавек і прывітаў іх.

— Хто да нас прыйшоў? — спытаў ён, весела бліснуўшы вачыма. — Вярхоўны Правадыр?

Цікі пачаў паспешліва тлумачыць:

— Не... ці бачыце, пане...

Але Мафута паклаў яму руку на плячо і, усміхнуўшыся, сказаў:

— Гэта вельмі доўгая гісторыя. Адразу не раскажаш. Ва ўсякім разе, пакуль не зусім яшчэ сцямнела, мне з воінамі трэба пакінуць вас.

Дырэктар школы ветліва кіўнуў галавой.

— Ну добра, Цікі, — прамовіў ён, — развітайся са сваімі сябрамі, а потым Нкота, вось гэты хлопчык, пакажа табе, куды ісці. Крыху пазней мы яшчэ ўбачымся з табой, — сказаўшы гэта, дырэктар вярнуўся ў школьны будынак.

Цікі падзякаваў воінам.

Потым развітаўся з Мафутам.

— Я ніколі не забуду нашага падарожжа, — сказаў ён і раптам зажурыўся і ледзь не заплакаў. Ён проста не мог уявіць сабе свет без свайго вялікага ўсмешлівага сябра.

— Я таксама заўсёды буду помніць, — буркнуў Мафута панура. — Але не сумуй, Цікі. Перад самымі канікуламі напішы мне, я прыйду па цябе.

Яны моцна паціснулі адзін аднаму рукі. Потым Мафута і воіны павярнуліся і хутка пакрочылі назад, у згусцелы прыцемак.

Цікі ўбачыў, як Мафута азірнуўся, памахаў рукой і разам з воінамі знік у лесе. Ён адчуваў сябе адзінокім, пакінутым.

Раптам Цікі пачуў ціхі голас:

— Ты пойдзеш са мной, Цікі, ці пастаіш яшчэ? Я пакажу табе нашу школу.

Цікі павярнуўся і ўбачыў побач з сабой Нкоту.

— Ага, — адказаў ён. — Я хачу пазнаёміцца з маім новым домам.

Абодва хлопчыкі накіраваліся да школы. Праз нейкі момант Нкота запытаў:

— У цябе было цікавае падарожжа? Здалёк прыйшоў?

— Так, — адказаў Цікі і раптам прыгадаў усё: і юнага воіна, і маленькага Дзік-Дзіка, і бабуінаў, і лясны пажар, і браканьераў-вандэробаў, і параненага слана, і цудоўныя казкі Мафуты. Самым яркім успамінам быў сам Мафута — яго добры, дужы і мудры спадарожнік.

— Так, Нкота. Я прыйшоў здалёку, і падарожжа маё было цудоўнае. Калі-небудзь раскажу.