Hamleto, Reĝido de Danujo

W. SHAKESPEARE HAMLETO

REĜIDO DE DANUJO

TRAGEDIO EN KVIN AKTOJ

TRADUKIS

L. ZAMENHOF

PERSONOJ:

Klaŭdio

,

reĝo de Danujo.

Hamleto

,

filo de la estinta kaj nevo de la nuna reĝo.

Gertrudo

,

reĝino de Danujo, patrino de Hamleto.

Polonio

,

eminenta kortegano.

Ofelio

,

filino de Polonio.

Horacio

,

amiko de Hamleto.

Laerto

,

filo de Polonio.

Voltimand

korteganoj.

Kornelio

Rosenkranz

Güldenstern

Osrik

Pastro.

Marcello

oficiroj.

Bernardo

Francisko

,

soldato.

Reinhold

,

servanto de Polonio.

Fortinbras

,

reĝido de Norvegujo.

La spirito

de la patro de Hamleto.

Kapitano.

Nobelo.

Ambasadoro.

Aktoroj.

Servanto.

Sinjoroj kaj sinjorinoj de la kortego, oficiroj, soldatoj, ŝipanoj, tombistoj, kurieroj kaj popolanoj.

La agado havas lokon en Elsinoro.

HAMLETO

REĜIDO DE DANUJO

AKTO I

SCENO I

Teraso antaŭ la palaco. Francisko staras sur la posteno; Bernardo venas.

BERNARDO He! Kiu?

FRANCISKO Halt’! Respondu: kiu iras?

BERNARDO La reĝo vivu!

FRANCISKO Ĉu Bernardo?

BERNARDO Jes!

FRANCISKO Vi akurate venis al la servo!

BERNARDO Dekdua horo sonis. Iru dormi.

FRANCISKO Mi dankas. La malvarmo estas tranĉa,Kaj mi min sentas nun ne tute bone.

BERNARDO Ĉu ĉio estis orda kaj trankvila?

FRANCISKO Eĉ mus’ ne preterkuris.

BERNARDO Bonan nokton!Se vidos vi Marcellon, Horacion,Kolegojn miajn, rapidigu ilin!

FRANCISKO Jen, ŝajnas, ili. Haltu! Kiu iras?

(Horacio kaj Marcello venas.)

HORACIO Amikoj de la lando.

MARCELLO Kaj de l’ reĝo.

FRANCISKO Nu, bonan nokton!

MARCELLO Bonan al vi dormon!Vin kiu anstataŭas nun?

FRANCISKO Bernardo.Li gardas nun. Adiaŭ! (Foriras.)

MARCELLO He! Bernardo!

BERNARDO Ĉu Horacio?

HORACIO Peco de li mem.

BERNARDO Salut’ al vi, Marcello, Horacio!

HORACIO Ĉu la apero nun denove venis?

BERNARDO Nenion vidis mi.

MARCELLO Jen HoracioParolas, ke ĝi estas nur imago,Ne kredas li pri la fantom’ terura,Kiun ni vidis jam la duan fojon.Kaj tial mi lin tien ĉi invitis,Ke li kun ni maldormu nunan noktonKaj, kiam la fantomo reaperos,Li vidu kaj kun la fantom’ parolu.

HORACIO He, babilaĵo! Kredu, ĝi ne venos.

BERNARDO Sidiĝu do, kaj provos mi denoveAtaki per rakont’ orelon vian,Ke ĝi forĵetu sian obstineconKaj kredu, kion ni du fojojn vidis.

HORACIO Nu, mi konsentas. Bone, ni sidiĝu,Kaj vi rakontu.

BERNARDO En la lasta nokto,En la momento, kiam tiu steloTre luma, kiun vidas vi, en siaKurado trans arkaĵo la ĉielaEn tiu sama loko, kiel nun,Troviĝis, tiam ni—mi kaj Marcello—Ekvidis...

MARCELLO Haltu! Jen ĝi mem aperas!(Montras sin spirito en armaĵo.)

BERNARDO Li mem, li mem, mortinta nia reĝo!

MARCELLO (al Horacio) Vi estas instruita, Horacio,Parolu vi kun li!

BERNARDO Ĉu ne similaLi estas al la reĝo? Diru mem!

HORACIO Jes, jes! Li mem! Mi miras, timas, tremas.

BERNARDO Li volas, ke kun li oni parolu.

MARCELLO Parolu, Horacio!

HORACIO (al la spirito). Kiu estasVi, kiu vagas en la nokta horoEn la majesta nobla eksteraĵoDe la mortinta reĝo de Danujo?Mi vin petegas per ĉielo: diru!

MARCELLO Li estas ofendita.

BERNARDO Li foriras.

HORACIO En nomo de ĉielo! Restu! Diru!

(La spirito foriras.)

MARCELLO Li iris for, respondi li ne volis.

BERNARDO Ha, Horacio, kio al vi estas?Vi estas pala, tremas? Ĉu ne pli,Ol sonĝo estas tiu ĉi apero?

HORACIO Per Dio! Mi ne povus tion kredi,Se mi ne vidus ĝin per miaj proprajOkuloj.

MARCELLO Ne simila al la reĝo?

HORACIO Ne malpli multe, ol vi al vi mem.Jes, ĝuste tian portis li armaĵonEn la batalo kontraŭ la Norvegoj,Li ĝuste tian vidon havis, kiamLi en kolero sian pezan glavonEn la glacion batis. Strange!

MARCELLO TielLi jam du fojojn kun minaca vidoAperis antaŭ ni en sama horo.

HORACIO Ne povas mi precize ĝin klarigi;Sed la apero, kiom mi komprenas,Al nia land’ malbonon antaŭdiras.

MARCELLO Ĉu ne militon? Ĉu vi scias, kialNun gardoj ĉie staras, pafilegojNun estas pretigataj ĉiam novaj,El l’ eksterlando venas bataliloj,Rapide ŝipoj estas konstruatajEn granda nombro, kaj eĉ en dimanĉojNe ĉesas la prepara laborado?El kia kaŭzo tiu rapidadoKaj laborad’ en tago kaj en nokto?Ĉu povas iu diri?

HORACIO Jes, mi povas,—Almenaŭ tiom, kiom mi ĝin aŭdis. La lasta reĝo, kies la figuroĴus antaŭ ni aperis, estis iamVokita—vi ĝin scias—al bataloDe la Norvega reĝo Fortinbras.Hamleto, nia brava, glora reĝo,En la batalo venkis Fortinbrason.Laŭ la kontrakto antaŭsigelitaKaj sankciita de la rajt’ kaj moroPost morto de l’ venkita FortinbrasLa tuta lando de l’ venkita reĝoTransiris en posedon de l’ venkinto.Se la venkinto estus Fortinbras,Al li transiri devus nia lando.Sed nun la juna fil’ de Fortinbras,Kuraĝigita eble per la mortoDe nia reĝo, amasigis aronDa kuraĝuloj kaj aventuristojPor entrepreno, kiun nia regnoKomprenas bone; lia celo estas:Per forta mano de la batalilojElŝiri nun el nia man’ la landon,Perditan per batal’ de lia patro.Kaj tio, kiel ŝajnas, estas kaŭzoDe niaj prepariĝoj kaj gardadoKaj laborado en la tuta lando.

BERNARDO Mi pensas ankaŭ, ke la kaŭzo estasNun tio ĉi. Pro tio ankaŭ certeNun vizitadas nokte nian gardonTerura la fantomo en armaĵoDe l’ reĝo, kiu kaŭzis la militon.

HORACIO Ne! Mi alion timas de l’ fantomo!En la plej glora temp’ de l’ granda Romo, Ĵus antaŭ la pereo de Cezaro,Mortintoj sin ellevis el la tomboj.Kaj promenadis tra la urbaj stratoj;Kaj steloj kun teruraj fajraj vostoj,Kaj sanga roso, makulita suno,Mallumigita luno,—ĉio tioAperis tiam kiel antaŭsignojDe granda malfeliĉo. Tiel ofteAntaŭ la veno de renversoj grandajSin montras strangaj teruraj signojEn la naturo. Al ni ankaŭ certeNun la ĉielo sendas tian signon...

(La spirito denove aperas.)

HORACIO Sed ha! denove li aperas! NepreMi nun kun li parolos, se eĉ mortoAl mi per ĝi minacos! Halt’, fantomo!Se voĉon vi posedas kaj parolon,—Parolu! Se per ia bona faroAl vi trankvilon povas mi alporti,—Parolu! Se danĝero al la landoMinacas kaj ankoraŭ estas ebloLa landon antaŭsavi,—ho, parolu!Kaj se en via vivo vi kolektisTrezorojn kaj enfosis en la teronKaj nun pro ili vagas en la noktoj,—Parolu! Diru! Restu kaj respondu! (Koko krias).Haltigu ĝin, Marcello! Ĝi foriras!

MARCELLO Ĉu piki lin per mia halebardo?

HORACIO Jes, piku lin, se li ne volas stari!

BERNARDO Jen ĝi!

HORACIO Jen ĝi! Ho, halt’!

MARCELLO Ha, ĝi foriris!(La spirito foriras).Ni lin ofendas! Kontraŭ majestecoNi venas kun sovaĝa atakado!Kiel aer’ li estas nevundebla,Kaj nia atakado estas vana!

BERNARDO Li volis jam paroli, sed la kokoEkkriis.

HORACIO Kaj subite li ektremis,Simile al estaĵo pekoplenaĈe krio de teruro. Oni diras,La koko, trumpetisto de l’ mateno,Per sia laŭta, forta, hela voĉoEl dormo vekas dion de la tago,Kaj laŭ la krio de la koko tujEl akvo, fajro, tero kaj aeroSpirito ĉiu, kie ajn li vagas,Rapidas hejmen; la fantomo pruvisAl ni, ke tio estas ne malvero.

MARCELLO Li malaperis ĉe la koka krio.Mi aŭdis, ke en nokto Kristonaska,En kiu sur la teron venas Kristo,La koko krias tra la tuta nokto:Kaj ne kuraĝas tiam la spiritojSin montri, kaj la nokto estas pura,La steloj ne minacas, la koboldojSin kaŝas kaj la sorĉistinoj dormas:Ĉar tiel sankta estas tiu nokto.

HORACIO Mi ankaŭ aŭdis, kaj mi iom kredas.Sed vidu, la mateno purpurvestaLeviĝas sur la roson de l’ monteto:Ni povas jam forlasi la postenon,Kaj mi konsilas: tion, kion vidisNi en la nokto, ni rakontu ĉionAl la Hamleto juna; ĉar mi ĵuras,Ke la spirito, por ni tiel muta,Al li parolos. Ĉu konsentas vi,Ke ni al li raportu, kiel amoKaj ŝuldo al ni fari ĝin ordonas!

MARCELLO Mi petas vin, ni faru ĝin! Mi scias,En kia loko ni lin certe trovos. (Ĉiuj foriras).

SCENO II

Salono en la palaco. La reĝo, la reĝino, Hamleto, Polonio, Laerto, Voltimand, Kornelio, Korteganoj eniras.

REĜO Ankoraŭ freŝa estas la memoroPri l’ morto de la kara nia frato,Al nia kor’ konvenus nun funebri,Kaj kvazaŭ unu frunto de malĝojoLa tuta regno devus nun sulkiĝi:Sed tamen la prudento necesigasNin venki la naturon; kun malĝojoPri la mortinto ni decidis ligiMemoron pri ni mem kaj pri la regno.Kaj tial ni kun ĝojo depremita,Per unu el l’ okuloj plezurante Kaj per la dua larmojn verŝegante,Kun ĝoj’ funebra, plor’ edziĝofesta,Pesante juste ĝojon kun doloro,Edziĝis kun l’ edzin’ de nia frato,Kun la reĝino nia kaj vidvino,Heredantino de la glora regno.Obeis ni per tio ĉi al viaKonsilo tre prudenta kaj libera.Akceptu nian dankon kaj saluton!Kaj nun transiru ni al la aferoj.Vi scias, ke la juna Fortinbras,Ne respektante dece nian indon,Pensante eble nun, ke per la mortoDe nia kara frato renversiĝisLa ordo kaj la fort’ en nia lando,—Ekpensis, ke li estas pli potencaKaj ekturmentis nin per la postuloRedoni nun al li la tutan landon,Perditan de mortinta lia patroLaŭ plena rajt’ al glora nia frato.Ni tial vin kunvokis nun. AŭskultuDecidon nian: Jen ni skribis skribonAl l’ onklo de la juna Fortinbras—Malforta kaj malsana en la lito,L’ intencon de la nevo li ne scias—Ni skribis, ke retenu li la nevonDe liaj krimaj, arogantaj agoj,Ĉar ĉiuj prepariĝoj ja fariĝasEn lia propra lando kaj popolo.Vin, bravaj Voltimand kaj Kornelio,Ni sendas kun la skribo kaj salutoAl la maljuna estro de l’ norvegoj.Sed ne ricevas vi la rajton traktiKun la norvego pli, ol en mezuroDe tio, kion ĵus ni al vi diris. Adiaŭ, kaj per rapideco montruAl ni fervoron vian!

KORNELIO kaj VOLTIMAND. Kredu, reĝo,Fidele ni plenumos la ordonon.

REĜO Ne dubas ni pri ĝi. Feliĉan vojon!(Voltimand kaj Kornelio foriras.)Kaj nun, Laerto, al l’ afero via!Vi diris, ke vi peti ion volas!Pri kio ajn prudenta vi al niParolos, viaj vortoj ne perdiĝos.Volonte ni plenumos vian peton.Ne pli obea estas kap’ al koro,Ne pli servema mano al la buŝo,Ol la Danuja tron’ al via patro.Sciigu nin pri la deziro via.

LAERTO Mi petas vin, permesu al mi, reĝo,Reiri nun Francujon. Mi volonteEl tie venis tien ĉi, por fariLa servon mian ĉe l’ kronado via;Sed nun, jam plenuminte mian ŝuldon,Sopiras mi denove al Francujo,Kaj nun de vi permeson mi petegas.

REĜO Ĉu via patro ĝin permesas? KionAl tio diras Polonio?

POLONIO Reĝo!Li eldevigis la permeson mianPer ne ĉesanta ripetado, tiel,Ke fine mi al lia peto donis Sigelon mian. Nun por li mi petasPermeson vian, via reĝo moŝto.

REĜO Mi liberigas vin. Nun via tempoLibere estas al dispono via.—Kaj nun al vi mi turnas min, Hamleto,Vi, kara nevo, kara filo mia!

HAMLETO (flanken). Sed certe tute fremda per la koro!

REĜO Ankoraŭ ĉiam nuboj sur la frunto?

HAMLETO Ho, ne! Mi staras ja antaŭ la suno!

REĜINO Forĵetu la doloron, kara filo,Amikan frunton montru al la reĝo.Ne Eterne vian patron en la polvo.Vi scias ja: la leĝoj de l’ naturoNe estas refareblaj! Kio vivas,Necese devas iam morti. VivoEterna post la tombo nur ekzistas.

HAMLETO Ho, jes, reĝino, ĉiuj devas morti.

REĜINO Nu kial do la morto de la patroAl vi ekŝajnis tiel eksterorda?

HAMLETO Ekŝajnis? Ne, ĝi estas, ho, patrino.Ne mia nigra vesto, nek la ĝemoj,Nek la okuloj plenaj de larmaro,Nek la funebra vido de l’ vizaĝo,Nek ĉiuj moroj de senkonsolecoMin vere montras. Ĉio estas ŝajno. Funebron estas tre facile ludi.L’ efektivaĵon portas mi interne;Eksteraj gestoj estas ja nur vestoj.

REĜO Tre bela kaj laŭdinda estas viaMalĝojo pri la patro la mortinta.Sed sciu, ankaŭ via patro perdisLa patron sian, tiu—ankaŭ sian.La filo, laŭ la ŝuldo de infano,Funebri devas kelkan tempon. TamenObstine kaj sen ia fino plendi,—Agado tia estas granda pekoKaj tute ne konvenas al la viro.Ribel’ ĝi estas kontraŭ la ĉielo,Signo de kor’ sovaĝa kaj senbrida,De kapo nematura kaj malforta.Pri kio ĉiu scias, ke fariĝiĜi devis; kio estas tute simpla,Plej ordinara fakto en la mondo:Pro kia kaŭzo tion ĉi obstineAlpreni al la koro? Fi, ĝi estasPekado kontraŭ Dio kaj naturo,Pekado kontraŭ la mortinto mem;Malsaĝo antaŭ pura la prudento,Kiu predikas: «patroj devas morti»,Kaj kiu ĉiam, de l’ mortint’ unuaĜis nuna tempo, diras kaj ripetas:«Ĝi devas tiel esti!»—Mi vin petas,Forĵetu la doloron la sencelanKaj vidu patron en persono nia;La mondo sciu, ke al nia tronoVi estas la sendube plej proksima,Kaj, kiel plej amanta el la patroj,Mi portas por vi amon plej varmeganEn mia koro. Ke vi nun reiru Al la lernejo alta Vittenberga,Ni tion ne dezirus; ni vin petas,Vi restu apud ni, amata nevo,Unua kortegano, kara filo.

REĜINO Vi ne rifuzu al patrino via:Mi petas vin, Hamleto, restu hejme.

HAMLETO Al vi obei estas mia ŝuldo.

REĜO Jen tio estas bele respondita.Mi ĝojas, ke vi restas. Nun, reĝino,La propravola cedo de HamletoPlenigas mian koron je plezuro;Kaj tial ni aranĝos nun festenon,Kaj kune kun la sono de l’ pokalojLa pafilegoj tondru; ĉiun fojon,Kiam la reĝo levos la pokalon,De l’ tero tondro iru al ĉielo,Tra l’ mondo ĝojon disportante.—Venu!

(La reĝo, reĝino, Laerto kaj korteganoj foriras).

HAMLETO Ho, kial ne fandiĝas homa korpo,Ne disflugiĝas kiel polv’ en vento!Sin mem mortigi kial malpermesisLa Plejpotenca! Dio mia granda!Ho, kiel bestaj kaj abomenindajAperas ĉiuj agoj de la mondo!Fi, fi! Ĝardeno plena de venenajMalbelaj herboj, ĉie senescepte!Apenaŭ pasis du monatoj! Ne!Nur ses semajnoj! Tia granda homo!Se lin kompari kun la nuna reĝo,Li estis Apolono ĉe Satiro! Kaj tiel amis li patrinon mian,Ke al la vento eĉ li ne permesisVizaĝon ŝian tuŝi! Ho, ĉielo!Ho tero! Ĉu forgesi estas eble?Kaj ŝi ja lin pasie tiel amis!Kaj tamen nun post kelke da semajnoj...Pri tio mi ne volas eĉ ekpensi!Malforto! via nom’ estas: virino!Monato! Ŝi ankoraŭ ne eluzisLa ŝuojn, kiujn portis ŝi, iranteFunebre post la ĉerk’ de mia patro,Verŝante larmojn kvazaŭ per riveroj.Ho Dio mia! Besto senprudentaMalĝojus ja pli longe! Nun edzinoDe mia onklo, frat’ de mia patro,Sed ne simila pli al mia patro,Ol mi al Herkuleso! Nur monato!La signoj de mensogaj ŝiaj larmojAnkoraŭ de l’ vizaĝ’ ne malaperis,—Ŝi estas jam edzino de alia!Ho, malbenita rapideco flugiEn kriman liton, liton de adulto!Ne bonon ĝi alportos! Tamen krevuKor’ mia, sed silentu mia buŝo!

(Horacio, Bernardo kaj Marcello venas.)

HORACIO Salut’ al la reĝido!

HAMLETO Ha, mi ĝojasVin vidi! Se memoro min ne trompas,Vi estas Horacio?

HORACIO Jes, reĝido.Kaj ĉiam tute preta al vi servi.

HAMLETO Ne nomu min «reĝido», sed «amiko».Sed kial vi forlasis Vittenbergon?(Al Marcello)Marcello?

MARCELLO Jes, reĝido.

HAMLETO Mi tre ĝojasRevidi vin.(Al Horacio) Sed diru serioze, Por kio vi forlasis Vittenbergon?

HORACIO De maldiligenteco, ho, reĝido.

HAMLETO Al malamiko via ne permesusMi tion diri, kaj vi vane penasKredigi min, ke tio estas vero.Mi scias, vi ne amas sen laboroVagadi. Kion tie ĉi vi faras?Ĉu trinki vi ankoraŭ volas lerni?

HORACIO Mi alveturis al la enterigoDe via patro.

HAMLETO Ha, ne moku min,Kolego; diru, ke vi alveturisAl fest’ edziĝa de patrino mia!

HORACIO Jes, vero, princ’, la dua baldaŭ sekvisPost la unua.

HAMLETO Vidu, mia kara,—Afero simpla de ekonomio:De l’ fest’ funebra restis multaj manĝoj,— Por ke la manĝoj vane ne pereu,Edziĝon fari oni nun rapidis.Ho, pli volonte mi en la inferoRenkontus malamikon plej malbonan,Ol tagon tiun ĉi alvivi! ŝajnasAl mi, ke mi la patron mian vidas...

HORACIO Ha, kie?

HAMLETO En l’ okuloj de l’ animo.

HORACIO Mi konis lin, li estis brava reĝo.

HAMLETO Li estis homo en plej pura senco.Al li similan ni neniam vidos.

HORACIO Reĝido, al mi ŝajnas, ke mi vidisLin en la lasta nokto.

HAMLETO Vidis? Kiun?

HORACIO La reĝon, vian patron, mia princo.

HAMLETO La reĝon? Mian patron?

HORACIO Trankviligu,Reĝido, por momento vian mironKaj elaŭskultu, kion mi raportosPri mirindaĵo, kies la vereconAtestos ambaŭ tiuj ĉi kolegoj.

HAMLETO Pro Dio, ho, rakontu pli rapide!

HORACIO Du noktojn al Marcello kaj BernardoAperis ĝi: postene ili staris,—Kaj jen en noktomeza silentegoAperas antaŭ ili ia ombro,Simila tute al patro via,Armita de la kapo ĝis piedoj;Per paŝo serioza kaj majesta,Ne rapidante, ĝi sin preterŝovas;Tri fojojn ĝi ripetas sian marŝonAntaŭ la teruritaj oficiroj,Proksime tiel, ke per halebardoĜin ili povus tuŝi. DispremitajDe granda timo, ili mute starasKaj eĉ ne provas ion ekparoli.Pri la aper’ mistera kaj teruraAl mi ili rakontis. Mi kun iliEn la sekvanta tria nokto gardis,Kaj jen tre vere en la sama horo,Pri kiu ili diris, en la sama,Perfekte tiu sama manieroAperis la fantomo. Vian patronMi konis,—la fantom’ al li similis,Kiel de l’ sama akvo gut’ al guto.

HAMLETO Sed kie ĝi okazis?

MARCELLO Ĝi okazisSur la teras’, kie ni staris garde.

HAMLETO (al Horacio) Al li parolis vi?

HORACIO Jes, mia princo;Sed li al mi eĉ vorton ne respondis.Nur unu fojon ŝajnis, ke li levas La kapon kaj moveton ian faras,Por ekparoli: sed subite tiamEkkriis laŭte koko la matenon,Kaj tuje forrapidis la fantomoKaj malaperis.

HAMLETO Efektive strange!

HORACIO Mi ĵuras, ke ĝi estas pura vero!Ni ĝin kalkulis kiel nian devonAl vi raporti pri l’ afero.

HAMLETO Vere,Sinjoroj, tio min maltrankviligas.Ĉu vi hodiaŭ staros gardon?

ĈIUJ Jes.

HAMLETO Kaj, diras vi, li estis en armaĵo?

ĈIUJ Jes, princo.

HAMLETO De la kapo ĝis piedoj?

ĈIUJ De l’ kapo ĝis piedoj, nia princo.

HAMLETO Kaj sekve la vizaĝon vi ne vidis?