Kroki w nieznane. Tom 5

Kurt Vonnegut HART DUCHA

Fortitude

CZAS: teraźniejszość. MIEJSCE: północna część stanu Nowy Jork, obszerne pomieszczenie wypełnione pulsującą, wijącą się, dyszącą aparaturą, która pełni funkcje różnych ludzkich organów: serca, płuc, wątroby i tak dalej. Oznaczone różnymi kolorami, według kodu, rurki i przewody połączone z aparaturą wznoszą się ku górze, gdzie zebrane w wiązkę, przechodzą przez otwór w suficie. Z boku znajduje się nieprawdopodobnie skomplikowany pulpit sterowniczy.

DR ELBERT LITTLE, sympatyczny, przystojny, młody internista zwiedza pomieszczenie pod kierunkiem twórcy i kierownika całego przedsięwzięcia, DOKTORA NORBERTA FRANKENSTEINA. Frankenstein, lat sześćdziesiąt pięć, jest zidiociałym geniuszem medycznym. Za pulpitem sterowniczym, w słuchawkach na uszach, obserwując liczniki i migające światełka, siedzi DR TOM SWIFT, pełen zapału asystent Frankensteina.

LITTLE: — O Boże, o Boże…

FRANKENSTEIN: — Taak. To, co pan tam widzi, to są jej nerki. A to oczywiście wątroba. Tam trzustka.

LITTLE: — Zdumiewające. Doktorze Frankenstein, po obejrzeniu tego wszystkiego zaczynam mieć wątpliwości, czy kiedykolwiek byłem lekarzem, czy w ogóle studiowałem na Akademii Medycznej. — (Wskazując) — Czy to jest jej serce?

FRANKENSTEIN: — To jest serce firmy Westinghouse. Oni robią wspaniałe serca. Bo na przykład ich nerki są do niczego.

LITTLE: — To serce jest prawdopodobnie więcej warte niż cały rejon, w którym leczę.

FRANKENSTEIN: — Ta śledziona jest warta tyle, co pański cały stan. Vermont?

LITTLE: — Vermont.

FRANKENSTEIN: — Taaak, za te pieniądze moglibyśmy kupić Vermont. Nikomu do tej pory nie udało się zrobić trzustki, a nam była potrzebna w przeciągu dziesięciu dni; inaczej stracilibyśmy pacjentkę. Więc powiedzieliśmy wszystkim producentom ludzkich organów: „Stańcie na głowie, a my musimy mieć trzustkę. Zaprzęgnijcie do roboty wszystkich ludzi. Koszty nie grają roli, ale musimy ją mieć do wtorku”.

LITTLE: — I zrobili?

FRANKENSTEIN: — No przecież pacjentka żyje, jak pan widzi. Ale to są kosztowne drobiażdżki, może mi pan wierzyć.

LITTLE: — Dobrze, że mogła sobie na to pozwolić.

FRANKENSTEIN: — W każdym razie nie przez ubezpieczalnię.

LITTLE: — Ile przeszła operacji i w ciągu ilu lat?

FRANKENSTEIN: — Pierwszą poważną operację zrobiłem jej trzydzieści sześć lat temu. Od tamtej pory przeszła siedemdziesiąt osiem operacji.

LITTLE: — A ile ona ma lat?

FRANKENSTEIN: — Sto.

LITTLE: — Ależ ta kobieta musi mieć nerwy!

FRANKENSTEIN: — Może je pan sobie obejrzeć.

LITTLE: — Ja… miałem na myśli jej odwagę. Hart ducha.

FRANKENSTEIN: — My ją oczywiście usypiamy. Nie operujemy bez środków znieczulających.

LITTLE: — Ale mimo to…

FRANKENSTEIN klepie Swifta po ramieniu. Swift zsuwa słuchawkę z jednego ucha, zerkając jednocześnie na gości i na pulpit.

FRANKENSTEIN: — Doktor Tom Swift, doktor Elbert Little. Tom jest moim asystentem.

SWIFT: — Cześć.

FRANKENSTEIN: — Doktor Little jest lekarzem z Vermont. Był tu akurat niedaleko i postanowił nas odwiedzić.

LITTLE: — Co pan słyszy w słuchawkach?

SWIFT: — Wszystko, co się dzieje w pokoju pacjentki. — (Podaje Little’owi słuchawki) — Bardzo proszę, pan jest naszym gościem.

LITTLE: (Wsłuchując się) — Nic nie słychać.

SWIFT: — Ją teraz czeszą. Jest tam u niej kosmetyczka. Zawsze jest cicho podczas czesania. — (Bierze od Little’a słuchawki).

FRANKENSTEIN (do Swifta): — Powinniśmy pogratulować naszemu młodemu gościowi.

SWIFT: — Z jakiej okazji?

LITTLE: — Słuszne pytanie. Właśnie: z jakiej okazji?

FRANKENSTEIN: — Słyszałem o wielkim zaszczycie, jaki pana spotkał.

LITTLE: — Ale obawiam się, że ja nie słyszałem.

FRANKENSTEIN: — Pan jest tym doktorem Little, który w ubiegłym miesiącu w ankiecie pisma „Kobieta i Dom” został wybrany Lekarzem Domowym Roku?

LITTLE: — Tak… to prawda. Nie mam pojęcia, jakim cudem do tego doszło. Ale jeszcze bardziej zdumiewa mnie fakt, że wie o tym człowiek z pańską pozycją.

FRANKENSTEIN: — Co miesiąc czytam „Kobietę i Dom” od deski do deski.

LITTLE: — Naprawdę?

FRANKENSTEIN: — Mam tylko jedną pacjentkę, panią Lovejoy. A pani Lovejoy czytuje właśnie „Kobietę i Dom”. W zeszłym miesiącu był o panu artykuł. Pani Lovejoy bez przerwy powtarzała: „Cóż to musi być za wspaniały młody człowiek. Taki wyrozumiały”.

LITTLE: — Uhm.

FRANKENSTEIN: — I oto jest pan we własnej osobie. Mogę się założyć, że ona do pana napisała.

LITTLE: — Owszem.

FRANKENSTEIN: — Ona pisuje rocznie tysiące listów i tysiące listów dostaje. Jest świetną korespondentką.

LITTLE: — Czy ona jest… ogólnie rzecz biorąc, wesoła?

FRANKENSTEIN: — Jeśli nie jest, to zawsze z naszej winy. Kiedy czuje się nieszczęśliwa, to znaczy, że tu na dole pokpiliśmy sprawę i coś nie działa właściwie. Mniej więcej miesiąc temu była w złym nastroju. Okazało się, że nawalił tranzystor bipolarny w pulpicie sterowniczym. — (Sięga Swiftowi przez ramię i manipuluje przy pulpicie. Aparatura przestawia się powoli). — O, teraz na przykład przez parę minut będzie w depresji. — (Znów zmienia ustawienie aparatury). — A teraz bardzo szybko zrobi się znacznie weselsza niż poprzednio. Będzie szczebiotała jak ptaszek.

LITTLE bezskutecznie usiłuje ukryć zgrozę. Przebitka na pokój pacjentki, pełen kwiatów, bombonierek i książek. Pacjentką jest SYLWIA LOVEJOY, wdowa po multimilionerze. To, co z niej zostało, jest właściwie tylko głową połączoną z rurkami i przewodami, wpuszczonymi w otwór w podłodze, ale to okazuje się dopiero później. Pierwsze ujęcie stanowi zbliżenie, na którym widać stojącą za Sylwią GLORIĘ, urodziwą kosmetyczkę. SYLWIA jest wzruszająco przystojną starszą panią, niegdyś znaną pięknością. Teraz płacze.

SYLWIA: — Gloria…

GLORIA: — Słucham panią?

SYLWIA: — Wytrzyj te łzy, zanim ktoś wejdzie i je zobaczy.

GLORIA (sama bliska płaczu): — Dobrze, proszę pani. (Wyciera łzy chusteczką ligninową i sprawdza, jaki jest tego efekt). — No już, już.

SYLWIA: — Zupełnie nie wiem, co mi się stało. Nagle zrobiło mi się tak smutno, że nie mogłam się powstrzymać.

GLORIA: — Każdy musi czasami popłakać.

SYLWIA: — Już mi to przechodzi. Czybyś powiedziała, że dopiero co płakałam?

GLORIA: — Ależ skąd! — (Nie jest w stanie już dłużej panować nad własnymi łzami. Idzie do okna, żeby Sylwia nie widziała, że płacze. Kamera cofa się ukazując klinicznie schludną ohydę głowy, przewodów i rurek. Głowa wsparta jest na trójnogu. W miejscu, w którym powinna być klatka piersiowa, zwisa czarna skrzynka z migającymi kolorowymi światełkami. W zasięgu rąk stoi stolik, a na nim papier, pióro, częściowo rozwiązana krzyżówka i pękaty woreczek z robótką. Z woreczka wystają druty i nie dokończony sweter. Nad głową Sylwii wisi mikrofon).

SYLWIA (wzdychając): — Myślisz sobie na pewno, że jestem stara idiotka. — (Gloria, niezdolna dobyć głosu, potrząsa głową). — Gloria, ty jesteś?

GLORIA: — Jestem.

SYLWIA: — Czy coś się stało?

GLORIA: — Nie.

SYLWIA: — Jesteś moim prawdziwym przyjacielem, Glorio. Chcę, żebyś wiedziała, że czuję to całym sercem. Jestem do ciebie głęboko przywiązana.

GLORIA: — Ja panią też bardzo lubię.

SYLWIA: — Gdybyś kiedykolwiek miała kłopoty, w których mogłabym ci pomóc, mam nadzieję, że mi powiesz.

GLORIA: — Oczywiście, że powiem.

HOWARD DERBY, szpitalny listonosz, wkracza ze stertą listów. Jest to trochę stuknięty stary wesołek.

DERBY: — Listonosz! Listonosz!

SYLWIA (rozpromienia się): — Listonosz! Dzięki Bogu.

DERBY: — Jak się dziś czuje nasza pacjentka?

SYLWIA: — Jeszcze przed chwilą byłam bardzo smutna. Ale teraz, jak cię zobaczyłam, jestem wesoła jak szczygieł.

DERBY: — Dzisiaj mamy pięćdziesiąt trzy listy. Jeden nawet z Leningradu.

SYLWIA: — W Leningradzie jest taka jedna niewidoma. Biedactwo. Straszne biedactwo.

DERBY (rozkładając listy w wachlarz i czytając stemple): — Zachodnia Wirginia, Honolulu, Brisbane, Australia…

SYLWIA wybiera na chybił—trafił jedną kopertę.

SYLWIA: — Wheeling, Zachodnia Wirginia. Zaraz, kogo ja znam w Wheeling? — (Wprawnie otwiera kopertę swoimi mechanicznymi rękami, czyta): — „Droga pani Lovejoy, Pani mnie nie zna, ale ja właśnie przeczytałam o Pani w» Reader’s Digest «i nie mogę powstrzymać łez”. „Reader’s Digest”? Mój Boże, przecież ten artykuł ukazał się czternaście lat temu. A ona go właśnie przeczytała?

DERBY: — „Reader’s Digest” jest niezniszczalny. Ten numer, co leży u nas w domu, ma chyba z dziesięć lat. Zawsze go czytam, jak chcę się podnieść na duchu.

SYLWIA (czytając dalej): — Już nigdy w życiu, bez względu na to, co mnie spotka, nie będę narzekała. Pół roku temu, kiedy mój mąż najpierw zastrzelił swoją przyjaciółkę, a potem sam palnął sobie w łeb, myślałam, że człowiek nie może być już bardziej nieszczęśliwy. Zostawił mnie z siedmiorgiem dzieci i ośmioma ratami do zapłacenia za Buicka Roadmastera, który miał trzy kapcie zamiast opon i nawalony wał korbowy. Ale kiedy przeczytałam o Pani, pomyślałam sobie, że jednak jestem bardzo szczęśliwa.” Czy to nie uroczy list?

DERBY: — Bardzo.

SYLWIA: — Jest jeszcze postscriptum: „Proszę szybko przychodzić do zdrowia, słyszy Pani?” — (Odkłada list na stół). — Czy jest może coś z Vermont?

DERBY: — Z Vermont?

SYLWIA: — W ubiegłym miesiącu, kiedy byłam w depresji, napisałam list, niestety bardzo głupi, egoistyczny i pełen rozczulania się nad sobą, do młodego lekarza, o którym przeczytałam w,Kobiecie i Domu”. Bardzo się tego wstydzę. Żyję w ciągłym strachu, co on mi odpisze — o ile w ogóle odpisze.

GLORIA: — A cóż on może odpisać?

SYLWIA: — Może mi napisać o prawdziwym ludzkim cierpieniu, o ludziach, którzy nie mają co do garnka włożyć, tak biednych, że nigdy w życiu nie byli u lekarza. I cóż wobec tego znaczę ja — z całą pomocą, jakiej doznałam, czułą troską, jaką jestem otoczona, i najnowszymi zdobyczami nauki, z których korzystam.

Przebitka na korytarz przed pokojem Sylwii. Na drzwiach widać napis: TUTAJ WCHODŹ ZAWSZE Z UŚMIECHEM! Frankenstein i Little mają właśnie wejść.

LITTLE: — Ona tam jest?

FRANKENSTEIN: — Te jej części, których nie ma na dole.

LITTLE: — Mam nadzieję, że wszyscy przestrzegają tego polecenia.

FRANKENSTEIN: — To należy do terapii. Leczymy całego pacjenta.

GLORIA wychodzi z pokoju, starannie zamyka za sobą drzwi i wybucha głośnym płaczem.

FRANKENSTEIN (do Glorii z niesmakiem): — Jakżeż to można tak głośno płakać? Co się znów stało?

GLORIA: — Doktorze Frankenstein, niech pan jej pozwoli umrzeć. Na miłość boską, niech pan jej pozwoli umrzeć!

LITTLE: — Czy to jest jej pielęgniarka?

FRANKENSTEIN: — Jest za głupia na to, żeby być pielęgniarką! Zasmarkana kosmetyczka. Dostaje sto dolarów tygodniowo za to, że dba o twarz i włosy pacjentki. — (Do Glorii): — Przegrałaś, złotko. Masz tę posadkę z głowy.

GLORIA: — Co?

FRANKENSTEIN: — Bierz swój czek i zjeżdżaj!

GLORIA: — Jestem jej najbliższą przyjaciółką.

FRANKENSTEIN: — Napisz do niej parę słów.

GLORIA: — Jestem jej jedyną przyjaciółką.

FRANKENSTEIN: — Ładna przyjaciółka! Dopiero co prosiłaś mnie, żebym ją zabił.

GLORIA: — Owszem, w imię miłosierdzia.

FRANKENSTEIN: — Taka jesteś pewna, że istnieje niebo? Chcesz ją tam jak najprędzej posłać, po skrzydełka i harfę pewnie, co?

GLORIA: — Wiem w każdym razie, że istnieje piekło. Widziałam je. O, tam. A pan jest jego wielkim wynalazcą.

FRANKENSTEIN (urażony, odpowiada dopiero po chwili): — Boże, jakie głupstwa ludzie nieraz wygadują.

GLORIA: — Czas wreszcie, żeby przemówił ktoś, kto ją naprawdę kocha.

FRANKENSTEIN: — Kocha.

GLORIA: — Pan nie ma pojęcia, co to słowo znaczy.

FRANKENSTEIN: — Kocha — (bardziej do siebie niż do niej). — Czy ja mam żonę? Nie. Czy mam kochankę? Nie. Kochałem w życiu tylko dwie kobiety — matkę i tę tutaj. Matki nie byłem w stanie uchronić przed śmiercią. Właśnie skończyłem medycynę, kiedy konała na raka. „Okay, mądralo, powiedziałem sobie, jesteś ważny doktor z Heidelbergu, zobaczymy, czy potrafisz.uratować swoją matkę od śmierci”. Wszyscy mi mówili, że sprawa jest beznadziejna, a ja na to, że głowy nie dam, ale postaram się coś dla niej zrobić. Ostatecznie uznali, że jestem stuknięty, i wsadzili mnie na jakiś czas do czubków. Kiedy wyszedłem, już nie żyła. Dokładnie tak, jak przepowiedzieli wszyscy mądrzy ludzie. Ale ci wszyscy mądrzy ludzie nie wiedzieli jednej rzeczy: jakich cudów potrafi dokonać technika; ja też wtedy nie wiedziałem, ale miałem się o tym przekonać. Wstąpiłem więc do Instytutu Techniki Massachusetts i przez sześć długich lat studiowałem mechanikę, elektryczność i chemię. Mieszkałem na strychu. Odżywiałem się czerstwym chlebem i serem, którego używają do pułapek na myszy. Kiedy opuściłem instytut, powiedziałem sobie: „No cóż, chłopcze, najprawdopodobniej jesteś w tej chwili jedynym facetem na świecie mającym dostateczne wykształcenie, by uprawiać medycynę dwudziestego wieku.” Zacząłem pracować w Klinice Curleya w Bostonie. Pewnego dnia przywieźli tę kobietę: na zewnątrz piękna, ale w środku — szmelc. Dosłownie skóra zdjęta z mojej matki. Była wdową po człowieku, który jej zostawił pięćset milionów dolarów. Nie miała żadnej rodziny. Mądrzy ludzie i tym razem powiedzieli: „Ta kobieta musi umrzeć”. A ja im na to: „Zamknijcie się i posłuchajcie. Ja wam powiem, co zrobimy”.

Cisza.

LITTLE: — Pasjonująca historia.

FRANKENSTEIN: — To jest historia o miłości. — (Do Glorii): — Ta love story zaczęła się na długie lata przed twoim urodzeniem, ty specjalistko od kochania. I trwa w dalszym ciągu.

GLORIA: — W zeszłym miesiącu prosiła mnie, żebym jej przyniosła pistolet, chciała odebrać sobie życie.

FRANKENSTEIN: — I ty myślisz, że ja o tym nie wiem? — (Wycelowując w Little’a duży palec): — A w zeszłym miesiącu napisała do niego list, w którym prosiła: „Doktorze, jeśli pan ma serce, niech pan mi przywiezie odrobinę cyjanku”.

LITTLE (zdumiony): — To pan o tym wiedział? Pan… pan czyta jej korespondencję?

FRANKENSTEIN: — Musimy wiedzieć, co ona naprawdę myśli. Mogłaby nas oszukiwać, po prostu udawać, że jest szczęśliwa. Mówiłem panu o tej awarii tranzystora bipolarnego w ubiegłym miesiącu. Gdybyśmy nie czytali jej korespondencji i nie słuchali tego, co mówi do takich różnych półgłówków, jak ta tutaj, moglibyśmy w ogóle nie wiedzieć, że cokolwiek nawaliło. — (Urażony do żywego) — Niech pan tam wejdzie. Niech pan zostanie tak długo, jak pan sam uzna za stosowne, i niech pan ją pyta, o co chce. A potem proszę mi powiedzieć szczerze: czy zastał pan tam kobietę szczęśliwą, czy kobietę w piekle.

LITTLE (z wahaniem): — Ja…

FRANKENSTEIN: — No, niech pan wchodzi! Bo ja mam tu jeszcze to i owo do powiedzenia naszej miss roku, szanownej pannie Mizerykordii. Chciałbym jej pokazać ciało, które od lat przebywa w trumnie, niech zobaczy, jaka ładna jest śmierć, której tak pragnie dla swojej przyjaciółki.

LITTLE zastanawia się, co by tu powiedzieć, w końcu wyrazem twarzy daje do zrozumienia, że chce być lojalny w stosunku do wszystkich. Wchodzi do pokoju pacjentki. Przebitka na pokój. Sylwia jest sama, odwrócona tyłem do drzwi.

SYLWIA: — Kto tam?

LITTLE: — Przyjaciel. Ktoś, do kogo pani napisała list.

SYLWIA: — To może być każdy. Chciałabym pana zobaczyć. — (Little pokazuje się jej. Sylwia ogląda go od stóp do głów z rosnącą sympatią.) — Doktor Little, lekarz domowy z Vermont.

LITTLE (kłaniając się lekko): — Jak pani zdrowie, pani Lovejoy?

SYLWIA: — Czy przywiózł mi pan cyjanek potasu?

LITTLE: — Nie.

SYLWIA: — I tak bym go dziś nie wzięła. Taki cudowny dzień. Nie chciałabym go stracić, ani jutra. Czy przyjechał pan na białym koniu?

LITTLE: — Niebieskim Oldsmobilem.

SYLWIA: — A co z pana pacjentami, którzy tak pana kochają i potrzebują?

LITTLE: — Zastępuje mnie inny lekarz. Ja mam tydzień urlopu.

SYLWIA: — Ale nie z mojego powodu?

LITTLE: — Nie.

SYLWIA: — Bo ja miewam się bardzo dobrze. Widzi pan, w jakich cudownych jestem rękach.

LITTLE: — Właśnie.

SYLWIA: — Co jak co, ale drugi lekarz naprawdę mi nie jest potrzebny.

LITTLE: — Jasne.

Cisza.

SYLWIA: — Ale chciałabym mieć kogoś, z kim mogłabym porozmawiać o śmierci. Pan pewnie widział niejedną śmierć, prawda?

LITTLE: — Owszem.

SYLWIA: — I dla niektórych była ona błogosławieństwem?

LITTLE: — Przynajmniej tak mówili.

SYLWIA: — Ale pan sam tak nie mówi?

LITTLE: — Z zawodowego punktu widzenia biorąc, lekarz nie powinien tak mówić.

SYLWIA: — A dlaczego ludzie utrzymują czasem, że śmierć jest błogosławieństwem?

LITTLE: — Ponieważ cierpią i nie można im pomóc za żadne pieniądze, przynajmniej im dostępne. Albo są upośledzeni umysłowo. Brak im piątej klepki, której nie mogą odzyskać.

SYLWIA: — Za żadne pieniądze.

LITTLE: — O ile wiem, nie ma w tej chwili możliwości wyżebrania, pożyczenia czy ukradzenia sztucznego mózgu dla kogoś, kto go stracił. Gdybym zapytał o to doktora Frankensteina, powiedziałby mi na pewno, że to sprawa niedalekiej przyszłości.

SYLWIA: — Bo to jest sprawa niedalekiej przyszłości.

LITTLE: — Mówił to pani?

SYLWIA: — Zapytałam go wczoraj, co będzie, jak mi wy siądzie mózg. Był bardzo pogodny. Powiedział, żebym sobie nie łamała nad tą sprawą mojej ślicznej główki. „Sforsujemy most, kiedy do niego dojdziemy”, powiedział. — (Pauza) — Mój Boże, te wszystkie mosty, które już przekroczyłam!

Przebitka na pokój ze sztucznymi organami, jak na początku. Za pulpitem sterowniczym siedzi Swift. Wchodzą Frankenstein i Little.

FRANKENSTEIN: — Zrobił pan pełną rundę i jesteśmy z powrotem w punkcie, z którego pan wyszedł.

LITTLE: — I w dalszym ciągu mam do powiedzenia tylko to, co na początku: „Mój Boże, mój Boże”.

FRANKENSTEIN: — Trochę trudno będzie po tym wrócić do pańskiej terapii opartej na aspirynie i pigułkach przeczyszczających, co?

LITTLE: — Tak. — (Przerwa). — Która z tych rzeczy jest najtańsza?

FRANKENSTEIN: — Najprostsza. Cholerna pompa.

LITTLE: — Ile może teraz kosztować serce?

FRANKENSTEIN: — Sześćdziesiąt tysięcy dolarów. Są zresztą tańsze i droższe. Ale te tanie są nic niewarte. A znów drogie na wagę złota.

LITTLE: — Ile mniej więcej takich serc sprzedaje się teraz rocznie?

FRANKENSTEIN: — Około sześciuset.

LITTLE: — Dasz serce, to dasz życie. Nie dasz serca — śmierć.

FRANKENSTEIN: — O ile problem polega na sercu. Ten, kto ma taki tani kłopot, może się uważać za szczęściarza. — (Do Swifta): — Hej, Tom, uśpij ją, żeby nasz gość zobaczył, jak tu u nas wygląda zakończenie dnia.

SWIFT: — Ale mamy jeszcze dwadzieścia minut czasu.

FRANKENSTEIN: — Co za różnica? Jak prześpi dwadzieścia minut ekstra, to i tak się jutro obudzi w świetnej formie, chyba że nawali następny tranzystor bipolarny.

LITTLE: — A dlaczego nie nastawicie na nią kamery telewizyjnej, żebyście mogli ją obserwować na ekranie?

FRANKENSTEIN: — Nie chciała.

LITTLE: — Stosujecie się do wszystkich jej życzeń?

FRANKENSTEIN: — Stosujemy się do tego jej życzenia. Po kiego diabła mielibyśmy obserwować jej twarz? Odczytując liczniki tu na dole, wiemy o niej więcej niż ona sama o sobie. — (Do Swifta): — Uśpij ją, Tom.

SWIFT (Do Little’a): — To jest zupełnie tak, jakby się zwalniało bieg samochodu albo wygaszało piec.

LITTLE: — Mhm.

FRANKENSTEIN: — Tom też skończył studia i medyczne, i techniczne.

LITTLE: — Czy pod koniec dnia jest pan zmęczony, Tom?

SWIFT: — Tak, ale to przyjemny rodzaj zmęczenia. Jak gdybym wielkim odrzutowcem przebył odległość od Nowego Jorku do Honolulu, coś w tym rodzaju. — (Ujmując dźwignię) — A teraz sprowadzimy panią Lovejoy do szczęśliwego lądowania. — (Stopniowo ściąga dźwignię do dołu i aparatura zwalnia). — O.

FRANKENSTEIN: — Pięknie.

LITTLE: — I ona śpi?

FRANKENSTEIN: — Jak niemowlę.

SWIFT: — Teraz muszę tylko zaczekać na kolegę, który ma nocną zmianę.

LITTLE: — Czy nigdy nikt jej nie przyniósł broni?

FRANKENSTEIN: — Nie. Zresztą na nic by jej się to nie zdało. Ręce zostały tak zaprojektowane, żeby nie mogła ani do siebie strzelić, ani zażyć trucizny, choćby nie wiem jak próbowała. To już zawdzięczamy geniuszowi Toma.

LITTLE: — Gratulacje.

Dzwoni dzwonek alarmowy. Zapala się światło.

FRANKENSTEIN: — Kto to może być? — (Do Little’a): — Ktoś musiał wejść do jej pokoju. My to lepiej sprawdźmy! — (Do Swifta): — Zamknij tam drzwi, Tom. Będziemy go mieli. — (Swift naciska guzik zamykający drzwi na górze. Do Little’a): — Niech pan ze mną idzie.

Przebitka na pokój pacjentki. Sylwia śpi, lekko chrapiąc. Gloria właśnie się wśliznęła do pokoju. Rozgląda się niespokojnie, wyjmuje z torebki pistolet, upewnia się, czy jest nabity, i chowa go do woreczka z robótką Sylwii. Ledwie zdążyła to zrobić, kiedy wpadają bez tchu Little i Frankenstein, który otworzył drzwi swoim kluczem.

FRANKENSTEIN: — Co to ma znaczyć?

GLORIA: — Zostawiłam tu zegarek. — (Wskazuje na zegarek) — O, już go mam.

FRANKENSTEIN: — Chyba ci mówiłem, żebyś się tu więcej nie pokazywała?

GLORIA: — Już się więcej nie — pokażę.

FRANKENSTEIN (Do Little’a): — Niech pan jej przypilnuje. A ja zobaczę, czy tu nie było jakichś kombinacji. — (Do Glorii): — A może chciałabyś stanąć przed sądem pod zarzutem usiłowania morderstwa, co? — (Do mikrofonu): — Tom, słyszysz mnie?

SWIFT: (Głos z wiszącego na ścianie głośnika): — Słyszę.

FRANKENSTEIN: — Obudź ją. Muszę ją zbadać.

SWIFT: — Kukuryku!

Słychać, jak na dole aparatura zaczyna szybciej pracować. Sylwia otwiera oczy, rozkosznie oszołomiona.

SYLWIA (Do Frankensteina): — Dzień dobry, Norbert.

FRANKENSTEIN: — Jak się czujesz?

SYLWIA: — Tak jak zawsze, kiedy się budzę, cudownie, trochę tak jakby mnie kołysały fale. Gloria! Jak się masz!

GLORIA: — Dzień dobry.

SYLWIA: — Doktor Little! Został pan na jeszcze jeden dzień?

FRANKENSTEIN: — To nie jest ranek. Za chwileczkę z powrotem cię uśpimy.

SYLWIA: — Co, znów jestem chora?

FRANKENSTEIN: — Nie sądzę.

SYLWIA: — Czy znów będę miała jakąś operację?

FRANKENSTEIN: — Uspokój się, uspokój się. — (Wyjmuje z kieszeni oftalmoskop).

SYLWIA: — Jak mogę być spokojna, skoro myślę o następnej operacji?

FRANKENSTEIN: (Do mikrofonu): — Tom, daj jej coś na uspokojenie.

SWIFT (Głośnik): — Już daję.

SYLWIA: — Ciekawe, co jeszcze stracę. Uszy? Włosy?

FRANKENSTEIN: — Za chwileczkę będziesz spokojna.

SYLWIA: — Oczy? Tak, oczy, Norbert, czy teraz przyszła kolej na moje oczy?

FRANKENSTEIN (Do Glorii): — Widzisz, coś najlepszego narobiła? — (Do mikrofonu): — No, gdzie są do diabła te środki uspokajające?

SWIFT: — Już powinny zacząć działać.

SYLWIA: — A zresztą to nie ma znaczenia. — (Podczas gdy Frankenstein bada jej oczy): — To jednak oczy, prawda?

FRANKENSTEIN: — Ani oczy, ani nic innego.

SYLWIA: — Łatwo przyszły, łatwo pójdą.

FRANKENSTEIN: — Jesteś zdrowa jak byk.

SYLWIA: — Z pewnością ktoś produkuje świetne oczy.

FRANKENSTEIN: — RCA robi wspaniałe oczy, ale jak na razie nie ma powodu kupować. — (Wycofuje się zadowolony) — Wszystko jest w porządku. — (Do Glorii): — Twoje szczęście.

SYLWIA: — Cieszę się, kiedy moim przyjaciołom się szczęści.

SWIFT: — Można ją już uśpić z powrotem?

FRANKENSTEIN: — Jeszcze nie. Muszę tam na dole sprawdzić parę rzeczy.

SWIFT: — Dobra. Wyłączam się.

Przebitka na wchodzących kilka minut później do pokoju na dole Little’a, Glorię i Frankensteina. Swift siedzi za pulpitem sterowniczym.

SWIFT: — Nocna zmiana się spóźnia.

FRANKENSTEIN: — On ma kłopoty w domu. Posłuchaj mojej rady, chłopcze. Nigdy się nie żeń. (Obserwuje licznik po liczniku).

GLORIA (Przerażona tym, co ją otacza): — Boże… Boże…

LITTLE: — Nigdy przedtem pani tego nie widziała?

GLORIA: — Nie.

FRANKENSTEIN: — Ona była wielką specjalistką od włosów. Odjęliśmy pacjentce wszystko, prócz włosów. — (Jest zaskoczony odczytem licznika) — A to co znowu? — (Wali w licznik, który tym razem wskazuje właściwie) — No, to już co innego.

GLORIA (Beznadziejnie): — Nauka…

FRANKENSTEIN: — A co tyś sobie wyobrażała, że tu zastaniesz?

GLORIA: — Bałam się nawet pomyśleć. Teraz rozumiem, dlaczego.

FRANKENSTEIN: — A czy ty w ogóle masz jakiekolwiek naukowe przygotowanie, czy w minimalnym choćby stopniu potrafisz pojąć to, co tu widzisz?

GLORIA: — W szkole średniej dwa razy oblałam naukę o ziemi.

FRANKENSTEIN: — A czego tam uczą w szkole kosmetycznej?

GLORIA: — Głupich ludzi uczą głupich rzeczy. Jak umalować twarz. Jak zakręcić i rozczesać włosy. Jak je strzyc. Jak farbować. Manicure. Latem pedicure.

FRANKENSTEIN: — Obawiam się, że jak stąd pójdziesz, będziesz opowiadała na prawo i lewo niestworzone rzeczy o tym, co tu się dzieje.

GLORIA: — Niewykluczone.

FRANKENSTEIN: — Zapamiętaj sobie jedno: jesteś i za głupia na to, i za mało wykształcona, żeby w ogóle zabierać głos na temat naszego przedsięwzięcia. Zgoda?

GLORIA: — Może.

FRANKENSTEIN: — A co takiego masz zamiar mówić?

GLORIA: — Nic specjalnego. Po prostu, że…

FRANKENSTEIN: — Że co?

GLORIA: — Ze trzyma pan tu głowę zmarłej kobiety, podłączoną do aparatury, i że się pan nią przez cały dzień zabawia; że nie jest pan żonaty ani nic w tym rodzaju i że w ogóle niczym innym się pan nie zajmuje.

Wszyscy nieruchomieją, jak na fotografii. Obraz ciemnieje, robi się czarny. Potem jaśnieje i postacie zaczynają się poruszać.

FRANKENSTEIN (oburzony): — Jak możesz o niej mówić „zmarła”? Przecież ona czytuje „Kobietę i Dom”! Mówi! Robi na drutach! Pisuje listy do ludzi na całym świecie!

GLORIA: — Ona przypomina koszmarną wróżkę—automat z nędznego lokaliku.

FRANKENSTEIN: — A ja myślałem, że ty ją kochasz.

GLORIA: — Od czasu do czasu tli się w niej jeszcze iskierka tego, czym była dawniej. Kocham tę iskierkę. Większość osób podziwia Sylwię za jej odwagę. Tylko co warta jest ta odwaga, skoro pochodzi stąd? Może pan przekręcić parę kurków i przełączników i będzie się paliła, żeby lecieć rakietą na Księżyc. Ale niezależnie od tego, co pan tu wyczynia, ta mała iskierka, która w niej pozostała, nie przestaje myśleć: „Niech mnie ktoś wreszcie, na miłość boską, stąd zabierze!”

FRANKENSTEIN (Spoglądając na pulpit sterowniczy): — Doktorze Swift, czy mikrofon jest włączony?

SWIFT: — Tak. — (Strzelając palcami) — Przepraszam bardzo.

FRANKENSTEIN: — Zostaw go. — (Do Glorii): — Słyszała słowo w słowo wszystko, co mówiłaś. Ciekawe, jak się czujesz?

GLORIA: — A teraz też mnie słyszy?

FRANKENSTEIN: — Nie krępuj się. Oszczędzasz mi wiele fatygi. Po prostu nie będę jej musiał wyjaśniać, jaką byłaś naprawdę przyjaciółką i dlaczego cię wyrzuciłem.

GLORIA (Podchodząc bliżej do mikrofonu): — Pani Lovejoy?

SWIFT (Powtarza, co słyszy w słuchawkach): — Mówi: „Co takiego, kochanie?”

GLORIA: — W woreczku z robótką ma pani nabity pistolet — na wypadek gdyby pani miała już dość życia.

FRANKENSTEIN (W najmniejszym nawet stopniu nie zaniepokojony bronią, ale pełen pogardy i niesmaku pod adresem Glorii): — Ty idiotko do kwadratu, skąd wzięłaś ten pistolet?

GLORIA: — Zamówiłam korespondencyjnie w domu wysyłkowym w Chicago. Było ogłoszenie w „Romansach z życia wziętych”.

FRANKENSTEIN: — Sprzedają broń głupim dziwkom.

GLORIA: — Gdybym chciała, mogłabym mieć działko przeciwczołgowe.

FRANKENSTEIN: — Pójdę teraz po ten pistolet, który będzie dowodem rzeczowym numer jeden na twoim procesie — (wychodzi).

LITTLE (Do Swifta): — Czy nie powinien pan uśpić pacjentki?

SWIFT: — Ona w żaden sposób nie jest w stanie zrobić sobie krzywdy.

GLORIA (Do Little’a): — Co on chce przez to powiedzieć?

LITTLE: — Jej ręce są tak skonstruowane, żeby nie mogła wymierzyć w siebie broni.

GLORIA (Załamana): — Nawet o tym pomyśleli.

Przebitka na pokój Sylwii. Wchodzi Frankenstein. Sylwia z namysłem ogląda pistolet.

FRANKENSTEIN: — Ładne masz zabawki.

SYLWIA: — Norbert, nie możesz się złościć na Glorię. Sama ją o to prosiłam. Błagałam ją.

FRANKENSTEIN: — W ubiegłym miesiącu.

SYLWIA: — Tak.

FRANKENSTEIN: — Ale teraz już jest wszystko w porządku.

SYLWIA: — Wszystko, poza iskierką.

FRANKENSTEIN: — Iskierką?

SYLWIA: — Tak, tą, o której mówiła Gloria, że ją kocha. Małą iskierką tego, czym byłam dawniej. I teraz, kiedy jestem taka bardzo szczęśliwa, ta iskierka mi nakazuje wziąć pistolet i strzelić.

FRANKENSTEIN: — A ty co na to?

SYLWIA: — Ja to zrobię, Norbert. Traktuj to jako pożegnanie. — (Na wszelkie możliwe sposoby usiłuje wycelować w siebie broń, ponawiając nieudane próby, podczas gdy Frankenstein spokojnie stoi obok). — To nie przypadek, prawda?

FRANKENSTEIN: — Bardzo byśmy nie chcieli, żebyś zrobiła sobie coś złego. My też cię kochamy.

SYLWIA: — Jak długo jeszcze muszę żyć w ten sposób? Nigdy nie miałam odwagi o to zapytać.

FRANKENSTEIN: — Musiałbym wziąć odpowiedź z kapelusza.

SYLWIA: — Może lepiej nie. — (Milczenie). — No, co ci wyszło z tego kapelusza?

FRANKENSTEIN: — Co najmniej pięćset lat.

Cisza.

SYLWIA: — To znaczy, że ja będę żyła jeszcze długo po tym, jak ty umrzesz?

FRANKENSTEIN: — Nadszedł czas, moja droga Sylwio, żebym ci wreszcie powiedział coś, co miałem ochotę powiedzieć ci od lat. Każdy z organów zainstalowanych tam na dole zdolny jest obsłużyć dwie ludzkie istoty, nie jedną. A wszystkie rurki i przewody tak są zaprojektowane, że w każdej chwili można do nich podłączyć drugiego człowieka. — (Cisza). — Czy ty rozumiesz, co ja do ciebie mówię, Sylwio? — (Cisza. A następnie z uczuciem): — Sylwio! Tą drugą ludzką istotą będę ja! Co znaczy małżeństwo! Co znaczą znane z historii wielkie miłości! Twoja nerka będzie moją nerką! Twoja wątroba będzie moją wątrobą! Twoje serce będzie moim sercem! Twoje wzloty będą moimi wzlotami, a twoje upadki będą moimi upadkami! Sylwio, będziemy żyli w tak doskonałej harmonii, że bogowie zzielenieją z zazdrości!

SYLWIA: — I ty tego pragniesz?

FRANKENSTEIN: — Bardziej niż czegokolwiek na świecie.

SYLWIA: — No to masz. — (Wygarnia do niego z pistoletu).

Ten sam pokój w niecałe pół godziny później. Stoi drugi trójnóg z głową Frankensteina. I Frankenstein, i Sylwia śpią. Swift, w asyście Little’a, gorączkowo dokonuje ostatnich podłączeń do aparatury na dole. Dokoła walają się klucze, lutownica i inne narzędzia hydrauliczne i elektryczne.

SWIFT: — To by było wszystko. — (Prostuje się i rozgląda). — No tak, to by było wszystko.

LITTLE (Spoglądając na zegarek): — Od pierwszego strzału upłynęło dwadzieścia osiem minut.

SWIFT: — Całe szczęście, że pan był tutaj.

LITTLE: — Bardziej by się panu przydał hydraulik.

SWIFT (Do mikrofonu): — Charley, my tu już jesteśmy gotowi. A ty?

CHARLEY (Głośnik): — Gotowy.

SWIFT: — Daj im drinka.

GLORIA (staje otępiała w drzwiach).

CHARLEY: — Już dostali. Będą chodzili na rzęsach.

SWIFT: — Daj im może trochę LSD.

CHARLEY: — Już się robi.

SWIFT: — Stop! Zapomniałem o fonografie. — Do Little’a): — Doktor Frankenstein prosił, że gdyby kiedykolwiek do tego doszło, chciałby po odzyskaniu przytomności posłuchać płyty. Powiedział, że ona jest tam, gdzie wszystkie inne, taka w gładkiej białej kopercie. (Do Glorii): — Poszukaj.

GLORIA podchodzi do fonografu, znajduje płytę.

GLORIA: — To ta?

SWIFT: — Nastaw.

GLORIA: — Którą stronę?

SWIFT: — Nie wiem.

GLORIA: — Jedna strona jest zaklejona taśmą.

SWIFT: — To tę stronę bez taśmy. — (Gloria zakłada płytę. Do mikrofonu): — Przygotuj się, żeby ich obudzić.

CHARLEY przygotowuje się.

Płyta zaczyna grać. Jest to duet Jeanette MacDonald i Nelsona Eddy z „Cudownej tajemnicy życia”.

SWIFT (Do mikrofonu): — Obudź ich!

FRANKENSTEIN i SYLWIA budzą się, przepełnieni nieokreśloną radością. Na pół śniąc zaczynają zdawać sobie sprawę z muzyki, w końcu dostrzegają siebie nawzajem, patrzą na siebie jak starzy dobrzy przyjaciele.

SYLWIA: — Witaj!

FRANKENSTEIN: — Cześć.

SYLWIA: — Jak się czujesz?

FRANKENSTEIN: — Cudownie. Po prostu cudownie.

Przełożyła Zofia Uhrynowska