Маўглі

Браты Маўглі

Было сем гадзін спякотнага вечара ў Сіянійскіх гарах, калі Бацька Воўк прачнуўся пасля дзённага адпачынку, пачухаўся, пазяхнуў і выпрастаў адну за другой здранцвелыя лапы, праганяючы сон. Маці Ваўчыха драмала, паклаўшы сваю вялізную шэрую мысу на чацвярых ваўчанят, а тыя варочаліся і павісквалі, і месяц асвятляў уваход у пячору, дзе жыла ўся сям'я.

— Уф! — сказаў Бацька Воўк. — Пара зноў на паляванне.

Ён ужо збіраўся спусціцца скачкамі з гары, як раптам нізенькі цень з калматым хвастом лёг на парог і занудзіў:

— Жадаю табе ўдачы, о Правадыр Ваўкоў! Удачы і моцных белых зубоў тваім высакародным дзецям. Няхай яны ніколі не забываюць, што на свеце ёсць галодныя!

Гэта быў шакал, Падліза Табакі, — а ваўкі Індыі ставяцца з пагардай да Табакі за тое, што ён гойсае ўсюды, сее разлад, разносіць плёткі і не грэбуе анучамі і акраўкамі скуры, калі грабецца на вясковых сметніках. І ўсё-такі ваўкі баяцца Табакі, бо ён часцей за ўсіх іншых звяроў у джунглях хварэе на шаленства і тады бегае па лесе і кусае ўсіх, хто толькі трапіцца яму насустрач. Нават тыгр уцякае і хаваецца, калі ашалее маленькі Табакі, бо нічога горшага, чым шаленства, не можа здарыцца з дзікім зверам. У нас яно называецца вадабоязь, а звяры завуць яго «дзівані» — шаленства — і ратуюцца ад яго ўцёкамі.

— Што ж, зайдзі і паглядзі сам, — суха сказаў Бацька Воўк. — Але ежы тут няма.

— Для ваўка няма, — сказаў Табакі, — але для такой нікчэмнасці, як я, і голая костка — сапраўдны баль. Нам, шакалам, няма чаго надта перабіраць.

Ён пракраўся ў глыбіню пячоры, знайшоў аленевую костку з рэшткамі мяса і, вельмі задаволены, сеў і пачаў з трэскам грызці гэтую костку.

— Дзякуй за пачастунак, — сказаў ён і аблізнуўся. — Якія прыгожыя высакародныя дзеці! Якія ў іх вялікія вочы! А яны ж яшчэ такія маленькія! Праўда, праўда, мне варта было б памятаць, што царскія дзеці ад самых першых дзён ужо дарослыя.

А Табакі ж ведаў не горш за любога кожнага, што няма нічога больш небяспечнага, як хваліць дзяцей у вочы, і з прыемнасцю назіраў, як збянтэжыліся Маці і Бацька Ваўкі.

Табакі сядзеў моўчкі, радуючыся таму, што наклікаў на другіх бяду, потым злосна сказаў:

— Шэр-Хан, Вялікі Тыгр, змяніў месца палявання. Ён будзе ўвесь гэты месяц паляваць тут, у гарах. Гэтак ён сам сказаў.

Шэр-Хан быў тыгр, які жыў за дваццаць міляў ад пячоры, каля ракі Вайнгангі.

— Не мае права! — сярдзіта пачаў Бацька Воўк. — Паводле Закону Джунгляў, ён не можа мяняць месца палявання, нікога не папярэдзіўшы. Ён распудзіць усю дзічыну на дзесяць міляў навокал, а мне… мне цяпер трэба паляваць за дваіх.

— Маці нездарма празвала яго Лангры (Кульгавы), — спакойна сказала Маці Ваўчыха. — Ён ад самага нараджэння кульгае на адну нагу. Вось чаму ён палюе толькі на свойскую жывёлу. Жыхары паселішчаў на берагах Вайнгангі злосныя на яго, а цяпер ён з'явіўся сюды, і ў нас пачнецца тое самае: людзі будуць ганяцца за ім па лесе, злавіць яго не здолеюць, а нам і нашым дзецям давядзецца ўцякаць куды вочы глядзяць, калі падпаляць траву. І праўда, нам ёсць за што дзякаваць Шэр-Хану!

— Ці не перадаць яму вашу падзяку? — спытаў Табакі.

— Вон адсюль! — агрызнуўся Бацька Воўк. — Вон! Ідзі паляваць са сваім панам! Досыць ты набаламуціў сёння.

— Я пайду, — спакойна адказаў Табакі. — Вы і самі хутка пачуеце голас Шэр-Хана ўнізе, у зарасніку. Дарэмна я турбаваўся перадаваць вам гэтую навіну.

Бацька Воўк натапырыў вушы: унізе, у даліне, што збягала да маленькай рэчкі, пачуўся сухі, злосны, адрывісты, тужлівы рык тыгра, які нічога не злавіў і ані не саромеўся таго, што ўсе джунглі пра гэта ведаюць.

— Дурань, — сказаў Бацька Воўк. — Пачынаць гэткім шумам начную работу! Няўжо ён думае, што нашы алені падобны на тлустых буйвалаў з Вайнгангі?

— Ш-ш! Ён палюе сёння не на буйвала і не на аленя, — сказала Маці Ваўчыха. — Ён палюе на чалавека.

Рык перайшоў у глухое бурчанне, якое чулася нібыта з усіх бакоў адразу. Гэта быў той рык, які палохае дрывасекаў і цыганоў, што начуюць пад голым небам, а іншы раз прымушае іх бегчы проста ў лапы тыгру.

— На чалавека! — сказаў Бацька Воўк і выскаліў белыя зубы. — Хіба мала жукоў і жаб у сажалках, што яму спатрэбілася есці чалавечыну, ды яшчэ на нашай зямлі?

Закон Джунгляў, загады якога заўсёды на чым-небудзь грунтуюцца, дазваляе звярам паляваць на чалавека толькі тады, калі яны вучаць сваіх дзіцянят забіваць. Але і тады зверу няможна забіваць чалавека ў тых мясцінах, дзе палюе яго зграя або племя. Услед за забойствам чалавека з'яўляюцца рана ці позна белыя людзі на сланах, са стрэльбамі і сотні смуглых людзей з гонгамі, ракетамі і факеламі. І тады кепска даводзіцца ўсім жыхарам джунгляў. А звяры кажуць, што чалавек — сама слабая і безабаронная з усіх жывых істот і чапаць яго — ганьба для паляўнічага. Яны гавораць таксама — і гэта праўда, — што людаеды з цягам часу паршывеюць і ў іх выпадаюць зубы.

Бурчанне ўзмацнілася і закончылася грамавым «а-а-а!» тыгра, гатовага да скачка.

Потым пачулася выццё, не падобнае на тыгравае, — выццё Шэр-Хана.

— Ён прамахнуўся, — сказала Маці Ваўчыха. — Чаму?

Бацька Воўк адбегся на некалькі крокаў ад пячоры і пачуў раззлаваны рык Шэр-Хана, які варочаўся ў кустах.

— Гэты дурань апёк сабе лапы. І хапіла ж розуму скакаць у вогнішча дрывасека! — чмыхнуў Бацька Воўк. — І Табакі з ім.

— Нехта падымаецца на гару, — сказала Маці Ваўчыха, варухнуўшы адным вухам. — Падрыхтуйся.

Кусты ў гушчары злёгку зашамацелі, Бацька Воўк прысеў на заднія лапы, гатовы скокнуць. І тут калі б вы назіралі за ім, дык убачылі б сама незвычайнае на свеце — як воўк спыніўся на сярэдзіне скачка. Ён кінуўся ўперад, калі яшчэ не бачыў, на што кідаецца, а потым крута спыніўся. Выйшла так, што ён падскочыў угору на чатыры ці пяць футаў і сеў на тое ж месца, дзе адарваўся ад зямлі.

— Чалавек! — агрызнуўся ён. — Чалавечае дзіцяня! Глядзі!

Проста перад ім, трымаючыся за адну з ніжэйшых галінак, стаяла голенькае смуглае дзіця, якое, відаць, толькі што навучылася хадзіць, — мяккае, усё ў ямачках, маленечкі жывы камячок. Такое маленечкае дзіця яшчэ ні разу не заглядвала ў ваўчынае логава начною парой. Яно зірнула ў вочы Бацьку Ваўку і засмяялася.

— Гэта і ёсць чалавечае дзіцяня? — спытала Маці Ваўчыха. — Я іх ніколі не бачыла. Прынясі яго сюды.

Воўк, які прывык насіць сваіх ваўчанят, можа, калі трэба, узяць у зубы яйка і не раздушыць яго; і хоць зубы Бацькі Ваўка сціснулі спінку дзіцяці, на скуры малога не засталося нават драпіны, пасля таго як ён палажыў яго паміж ваўчанятамі.

— Якое маленькае! Зусім голае, а якое смелае! — ласкава сказала Маці Ваўчыха. (Дзіця праціскалася сярод ваўчанят бліжэй да цёплага бока.) — Вой! Яно смокча разам з астатнімі! Дык вось яно якое, чалавечае дзіцяня! Ну калі ж гэта ваўчыца магла пахваліцца, што сярод яе ваўчанят ёсць чалавечае дзіцяня!

— Я чуў, што гэта бывала і раней, але толькі не ў нашай Чарадзе і не за маю памяць, — сказаў Бацька Воўк. — Яно зусім безвалосае, і я мог бы забіць яго адным плескачом. Зірні, яно глядзіць і не баіцца.

У пячоры пацямнела, святло месяца больш не прабівалася ў яе: вялізная квадратная галава і плечы Шэр-Хана загарадзілі ўваход. Табакі павіскваў ззаду яго:

— Пане, пане, яно ўвайшло сюды!

— Шэр-Хан робіць нам вялікі гонар, — сказаў Бацька Воўк, але вочы яго злосна бліснулі. — Што трэба Шэр-Хану?

— Маю здабычу! Чалавечае дзіцяня ўвайшло сюды, — сказаў Шэр-Хан. — Яго бацькі ўцяклі. Аддайце яго мне.

Шэр-Хан, як і гаварыў Бацька Воўк, скокнуў у вогнішча дрывасека, апёк сабе лапы і цяпер ажно шалеў. Але Бацька Воўк добра ведаў, што ўваход у пячору занадта вузкі для тыгра. Нават там, дзе Шэр-Хан стаяў зараз, ён не мог варухнуць ні плячом, ні лапай. Яму было цесна, як чалавеку, які надумаўся б распачаць бойку ў бочцы.

— Ваўкі — вольны народ, — сказаў Бацька Воўк. — Яны слухаюцца толькі Важака Чарады, а не нейкага паласатага людаеда. Чалавечае дзіцяня наша. Захочам, дык заб'ём яго і самі.

— «Захочам, захочам»! Што мне да таго? Клянуся буйвалам, якога я забіў, доўга мне яшчэ стаяць, уткнуўшыся носам у ваша сабачае логава, і чакаць таго, што мне належыць па праву? Гэта гавару я, Шэр-Хан!

Рык тыгра запоўніў пячору грамавымі раскатамі. Маці Ваўчыха скінула з сябе ваўчанят, скокнула ўперад, і яе вочы, падобныя ў цемры на два зялёныя месячыкі, сустрэліся з палаючымі вачамі Шэр-Хана.

— А адказваю я, Ракша (Дэман): чалавечае дзіцяня маё, Лангры, і застанецца ў мяне! Яго ніхто не заб'е. Яно будзе жыць і хадзіць на паляванне разам з Чарадой і бегаць разам з Чарадой! Сцеражыся, паляўнічы на голых дзіцянят, рыбаед, забойца жаб, — прыйдзе час, яно паганяецца за табою! А цяпер выбірайся вон, а то, клянуся аленем, якога я забіла (я не ем падлы), ты пойдзеш на той свет кульгавым на ўсе чатыры лапы, смаленая пачвара джунгляў! Вон адсюль!

Бацька Воўк здзіўлена глядзеў на яе. Ён паспеў забыцца пра той час, калі адваёўваў Маці Ваўчыху ў адкрытым баі з пяццю ваўкамі, пра той час, калі яна бегала разам з Чарадой і нездарма мела мянушку «Дэман». Шэр-Хан не пабаяўся б Бацькі Ваўка, але з Маці Ваўчыхай ён не асмельваўся схапіцца: ён вёдаў, што перавага на яе баку і што яна будзе біцца не на жыццё, а на смерць. Парыкваючы, ён падаўся назад і, адчуўшы сябе на волі, зароў:

— На сваім двары кожны сабака брэша! Паглядзім, што скажа Чарада наконт прыёмыша з чалавечага племені! Дзіцяня маё, і рана ці позна я яго з'ем, о вы, даўгахвостыя зладзеі!

Маці Ваўчыха, цяжка дыхаючы, кінулася на зямлю каля сваіх ваўчанят, а Бацька Воўк сказаў ёй сурова:

— На гэты раз Шэр-Хан кажа праўду: дзіцяня трэба паказаць Чарадзе. Ты ўсё-такі хочаш пакінуць яго сабе, Маці?

— Пакінуць сабе? — цяжка паводзячы бакамі, сказала Ваўчыха. — Яно прыйшло да нас зусім голае, уночы, адно, і ўсё ж яно не баялася! Зірні, яно ўжо адпіхнула адно з маіх ваўчанят! Гэты кульгавы мяснік забіў бы яго і ўцёк на Вайнгангу, а людзі ў адплату разбурылі б наша логава. Пакінуць яго? Так, я яго пакіну. Ляжы ціха, жабянятка! О Маўглі — бо Жабяняткам Маўглі я назаву цябе, — прыйдзе час, калі ты пачнеш паляваць на Шэр-Хана, як ён паляваў на цябе.

— Але што скажа наша Чарада? — спытаў Бацька Воўк.

Закон Джунгляў гаворыць вельмі ясна, што кожны воўк, пасля таго як завядзе сям'ю, можа пакінуць сваю Чараду. Але як толькі яго ваўчаняты падрастуць і стануць на ногі, ён павінен прывесці іх на Раду Чарады, якая збіраецца звычайна раз у месяц, у час поўні, і паказаць усім астатнім ваўкам. Пасля гэтага ваўчаняты могуць бегаць, дзе ім захочацца, і пакуль яны не забілі свайго першага аленя, няма апраўдання таму з дарослых ваўкоў, які заб'е ваўчаня. Кара за гэта — смерць, калі толькі зловяць забойцу. Падумай з хвіліну, і ты сам зразумееш, што так і павінна быць.

Бацька Воўк пачакаў, пакуль яго ваўчаняты падраслі і пачалі бегаць, і ў адну з тых начэй, калі збіралася Чарада, павёў усіх ваўчанят, Маўглі і Маці Ваўчыху на Скалу Рады. Гэта была вяршыня ўзгорка, усыпаная вялікімі валунамі, за якімі магла схавацца цэлая сотня ваўкоў. Акела, вялікі шэры воўк-адзінец, абраны важаком усёй Чарады за сілу і спрыт, ляжаў на скале, выцягнуўшыся на ўвесь рост. Пад скалой сядзела сорак з лішнім ваўкоў усіх узростаў і сама рознай масці — ад сівых, як барсукі, ветэранаў, што распраўляліся адзін на адзін з буйвалам, да маладых чорных трацякоў, якія ў думках лічылі, што ім гэта таксама пад сілу. Воўк-адзінец ужо каля года быў іхнім важаком. У юнацтве ён два разы трапляў у воўчую пастку, аднойчы людзі яго збілі і кінулі, бо парашылі, што ён здох, так што норавы і звычкі людзей былі яму знаёмыя. На Скале Рады амаль ніхто не размаўляў. Ваўчаняты куляліся пасярэдзіне пляцоўкі, навокал сядзелі іхнія бацькі і маткі. Час ад часу адзін з дарослых ваўкоў нетаропка падымаўся, падыходзіў да якога-небудзь ваўчаняці, пільна глядзеў на яго і, бясшумна ступаючы, вяртаўся на сваё месца. Іншы раз маці выпіхвала сваё ваўчаня на святло месяца, баючыся, што яго не заўважаць. Акела заклікаў са свае скалы:

— Закон вам вядомы, закон вам вядомы! Глядзіце ж, о ваўкі!

І клапатлівыя маці падхоплівалі:

— Глядзіце ж, глядзіце як след, о ваўкі!

Нарэшце — і Маці Ваўчыха ўся натапырылася, калі падышла іх чарга, — Бацька Воўк выпіхнуў на сярэдзіну круга Жабянятка Маўглі. Маўглі сеў на зямлю, засмяяўся і пачаў забаўляцца каменьчыкамі, што паблісквалі ў святле месяца.

Акела ні разу не ўзняў галавы, якую ён паклаў на пярэднія лапы, толькі час ад часу ўсё гэтак жа паўтараў:

— Глядзіце, о ваўкі!

Глухі рык данёсся з-за скалы — голас Шэр-Хана:

— Дзіцяня маё! Аддайце яго мне! Навошта Вольнаму Народу чалавечае дзіцяня?

Але Акела нават і вухам не варухнуў. Ён сказаў толькі:

— Глядзіце, о ваўкі! Навошта Вольнаму Народу слухаць чужакоў? Глядзіце як след!

Ваўкі глуха загырчалі хорам, і адзін з маладых чатырохгадовых ваўкоў у адказ Акелу паўтарыў пытанне Шэр-Хана:

— Навошта Вольнаму Народу чалавечае дзіцяня?

А Закон Джунгляў гаворыць, што калі пачынаецца спрэчка аб тым, ці можна прыняць дзіцяня ў Чараду, на яго карысць павінны выказацца сама менш два ваўкі з Чарады, але не бацька і не маці.

— Хто за гэтае дзіцяня? — спытаў Акела. — Хто з Вольнага Народа хоча гаварыць?

Адказу не было, і Маці Ваўчыха падрыхтавалася да бою, які, як яна ведала, будзе для яе апошні, калі справа дойдзе да бойкі.

Тут падняўся на заднія лапы і забурчаў адзіны звер іншай пароды, якога дапускаюць на Раду Чарады, — Балу, лянівы буры мядзведзь, які вучыць ваўчанят Закону Джунгляў, стары Балу, які можа блукаць, дзе ён хоча, бо ён есць толькі арэхі, мёд і карэнне.

— Чалавечае дзіцяня? Ну што ж, — сказаў ён, — я за дзіцяня. Яно нікому не зробіць шкоды. Я не майстар гаварыць, але кажу праўду. Няхай сабе яно бегае з Чарадой. Давайце прымем дзіцяня разам з іншымі. Я сам буду вучыць яго.

— Нам трэба яшчэ хто-небудзь, — сказаў Акела. — Балу сказаў сваё слова, а ён жа настаўнік нашых ваўчанят. Хто яшчэ будзе гаварыць, апрача Балу?

Чорны цень лёг пасярод круга. Гэта была Багіра, чорная пантэра, чорная ўся спрэс, як чарніла, але з меткамі, якія, як ва ўсіх пантэр, відаць на святле, быццам лёгкі ўзор на муары. Усе ў джунглях ведалі Багіру, і ніхто не захацеў бы станавіцца ёй упоперак дарогі, бо яна была хітрая, як Табакі, адважная, як дзікі буйвал, і бясстрашная, як паранены слон. Затое голас у яе быў салодкі, як дзікі мёд, што капае з дрэва, а шкурка мякчэйшая за пух.

— О Акела, і ты, Вольны Народ, — пракурняўкала яна, — на вашым сходзе ў мяне няма ніякіх правоў; але Закон Джунгляў гаворыць, што, калі пачынаецца спрэчка за новае дзіцяня, жыццё гэтага дзіцяняці можна выкупіць. І ў Законе не гаворыцца, каму можна, а каму нельга плаціць гэты выкуп. Ці праўда гэта?

— Так! Так! — закрычалі маладыя ваўкі. Яны заўсёды былі галодныя. — Слухайце Багіру! За дзіцяня можна ўзяць выкуп. Такі Закон.

— Я ведаю, што не маю права гаварыць тут, і прашу ў вас дазволу.

— Дык гавары ж! — закрычала дваццаць галасоў адразу.

— Сорамна забіваць безвалосае дзіцяня. Апрача таго, яно будзе цудоўнай забаўкай для вас, як падрасце. Балу закінуў за яго слоўца. А я да слова Балу дадам буйвала, тлустага, толькі што забітага ўсяго за паўмілі адсюль, калі вы прымеце чалавечае дзіцяня ў Чараду, як належыць паводле Закону. Хіба гэта так цяжка?

Тут узняўся шум, і дзесяткі галасоў закрычалі разам:

— Што за бяда? Яно памрэ ў час зімовых дажджоў. Яго спапяліць сонца. Што можа зрабіць нам голае жабяня? Няхай бегае з Чарадой. А дзе буйвал, Багіра? Давайце прымем дзіцяня!

Маўглі па-ранейшаму забаўляўся каменьчыкамі і не бачыў, як ваўкі адзін за другім падыходзілі і аглядалі яго. Нарэшце ўсе яны пайшлі з узгорка па забітага буйвала, і засталіся толькі Акела, Багіра, Балу і сям'я Жабяняці Маўглі. Шэр-Хан усё яшчэ роў у цемры — ён вельмі раззлаваўся, што Маўглі не аддалі яму.

— Так, так, раві мацней! — сказала Багіра сабе ў вусы. — Прыйдзе час, калі гэтае галышаня прымусіць цябе раўці іншым голасам, або я зусім не разбіраюся ў людзях.

— Добра мы зрабілі! — сказаў Акела. — Людзі і іх дзіцяняты вельмі разумныя. Калі-небудзь Маўглі стане нам памочнікам.

— Ага, памочнікам у цяжкую часіну, бо ніхто не можа быць важаком Чарады вечна, — сказала Багіра.

Акела нічога не адказаў. Ён думаў пра той час, які надыходзіць для кожнага важака Чарады, калі сіла паступова пакідае яго. Ваўкі забіваюць важака, калі ён зусім аслабее, а на яго месца становіцца новы важак, каб з цягам часу таксама быць забітым.

— Вазьмі дзіцяня, — сказаў ён Бацьку Ваўку, — і выхоўвай яго, як належыць выхоўваць сыноў Вольнага Народа.

Так Жабянятка Маўглі быў прыняты ў Сіянійскую Чараду — за буйвала і добрае слова Балу.

Цяпер вам давядзецца прапусціць ажно дзесяць ці адзінаццаць гадоў і хіба толькі здагадвацца пра тое, якім незвычайным жыццём жыў Маўглі сярод ваўкоў, бо калі пра яго напісаць падрабязна, выйшла б многа-многа кніг. Ён рос разам з ваўчанятамі, хоць яны, вядома, сталі дарослымі ваўкамі куды раней, чым ён выйшаў з малалецтва, і Бацька Воўк вучыў яго свайму рамяству і тлумачыў усё, што адбываецца ў джунглях. І таму кожны шолах у траве, кожны павеў цёплага начнога ветрыку, кожны крык савы над галавой, кожны рух кажана, што на ляту зачапіўся кіпцюрыкамі за галінку дрэва, кожны ўсплёск маленькай рыбкі ў сажалцы вельмі шмат значылі для Маўглі. Калі ён нічому не вучыўся, ён драмаў, седзячы на сонцы, еў і зноў засынаў. Калі яму бывала горача і хацелася асвяжыцца, ён плаваў у лясных азёрах; а калі яму хацелася мёду ці арэхаў (ад Балу ён даведаўся, што мёд і арэхі гэткія ж смачныя, як і сырое мяса), ён лез па іх на дрэва — Багіра паказала яму, як гэта робіцца. Багіра расцягвалася на суку і клікала:

— Ідзі сюды, Маленькі Брат!

Спачатку Маўглі чапляўся за сукі, як звярок-лянівец, а потым навучыўся скакаць з галіны на галіну амаль гэтак жа смела, як шэрая малпа. На Скале Рады, калі збіралася Чарада, у яго таксама было сваё месца. Там ён прыкмеціў, што ніводзін воўк не можа вытрымаць яго пільны позірк і апускае вочы перад ім, і тады, дзеля пацехі, ён пачаў пільна глядзець на ваўкоў. Здаралася, ён выцягваў сваім сябрам стрэмкі з лап — ваўкі вельмі пакутуюць ад калючак і дзядоўніку, што ўпіваюцца ў іх шкуру. Начамі ён спускаўся з узгоркаў на апрацаваныя палеткі і з цікаўнасцю сачыў за людзьмі ў хацінах, але не адчуваў да іх даверу. Багіра паказала яму квадратную скрынку са спускнымі дзверцамі, так хітра схаваную ў гушчары, што Маўглі сам ледзь не трапіў у яе, і сказала, што гэта пастка. Больш за ўсё ён любіў хадзіць з Багірай у цёмную, гарачую глыбіню лесу, засынаць там на ўвесь дзень, а ўночы глядзець, як палюе Багіра. Яна забівала направа і налева, калі была галодная. Гэтак жа рабіў і Маўглі. Але калі хлопчык падрос і пачаў усё разумець, Багіра сказала яму, каб ён ніколі не чапаў свойскую жывёлу, бо за яго заплацілі выкуп Чарадзе, забіўшы буйвала.

— Усе джунглі твае, — гаварыла Багіра. — Ты можаш паляваць на любую дзічыну, якая табе пад сілу, але за таго буйвала, які выкупіў цябе, ты не павінен чапаць ніякай свойскай жывёлы, ні маладой, ні старой. Такі Закон Джунгляў.

І Маўглі слухаўся безагаворачна.

Ён рос і рос — дужым, якім і павінен расці хлопчык, які мімаходам вучыцца ўсяму, што трэба ведаць, нават не думаючы, што вучыцца, і клапоціцца толькі пра тое, каб здабыць сабе ежу.

Маці Ваўчыха аднойчы сказала яму, што Шэр-Хану нельга давяраць і што калі-небудзь яму давядзецца забіць Шэр-Хана. Ваўчаня ні на хвіліну не забылася б пра гэтую параду, а Маўглі забыўся, бо быў усяго толькі хлопчык, хоць і назваў бы сябе ваўком, калі б умеў гаварыць на чалавечай мове.

У джунглях Шэр-Хан пастаянна станавіўся яму ўпоперак дарогі, бо Акела ўсё старэў і слабеў, а кульгавы тыгр за гэты час паспеў пасябраваць з маладымі ваўкамі Сіянійскай Чарады. Яны хадзілі за ім па пятах, чакаючы аб'едкаў, чаго Акела не дапусціў бы, калі б па-ранейшаму меў уладу. А Шэр-Хан ліслівіў перад ваўчанятамі: ён дзівіўся, як гэта такія смелыя маладыя паляўнічыя дазваляюць камандаваць сабою здыхлі ваўку і чалавечаму дзіцяняці. «Я чуў, — не раз гаварыў ШэрХан, — быццам на Радзе вы не асмельваецеся паглядзець яму ў вочы». І маладыя ваўкі злосна гыркалі і натапырвалі поўсць.

Багіры, якая ўсё бачыла і ўсё чула, было вядома сёе-тое наконт гэтага, і некалькі разоў яна адкрыта гаварыла Маўглі, што Шэр-Хан заб'е яго калі-небудзь. Але Маўглі толькі смяяўся і адказваў:

— У мяне ёсць Чарада, і ў мяне ёсць ты. Ды і Балу, які ён ні лянівы, а можа ж дзеля мяне стукнуць каго-небудзь лапай. Чаго ж мне баяцца?

Быў вельмі спякотны дзень, калі новая думка запала ў галаву Багіры, — мусіць, яна пачула што-небудзь. Можа, ёй гаварыў пра гэта дзікабраз Сахі, але неяк раз, калі яны забраліся разам з Маўглі глыбока ў гушчар лесу і хлопчык улёгся, паклаўшы галаву на прыгожую чорную спіну пантэры, яна сказала яму:

— Маленькі Брат, колькі разоў я гаварыла табе, што Шэр-Хан твой вораг?

— Столькі разоў, колькі арэхаў на гэтай пальме, — адказаў Маўглі, які, само сабой зразумела, не ўмеў лічыць. — Ну і што з таго? Мне хочацца спаць, Багіра, а Шэр-Хан — гэта ўсяго толькі доўгі хвост ды гучны голас, накшталт паўліна Мора.

— Зараз не час спаць!.. Балу гэта ведае, ведаю я, ведае ўся Чарада, ведае нават сама дурны алень. І Табакі табе гэта гаварыў таксама.

— Ха-ха! — сказаў Маўглі. — Табакі прыходзіў да мяне нядаўна, грубіяніў, гаварыў, што я безвалосы шчанюк, не ўмею нават выкопваць земляныя арэхі, але я злавіў яго за хвост і стукнуў разы два аб пальму, каб ён паводзіў сябе больш далікатна.

— Ты зрабіў кепска: Табакі хоць і баламут, але ведае шмат такога, што датычыцца якраз цябе. Расплюшч вочы, Маленькі Брат. Шэр-Хан не смее забіць цябе ў джунглях, але не забывай, што Акела вельмі стары. Хутка прыйдзе такі дзень, калі ён не здолее забіць буйвала, і тады ўжо не будзе важаком. Тыя ваўкі, што бачылі цябе на Скале Рады, таксама састарыліся, а маладых кульгавы тыгр пераканаў, што чалавечаму дзіцяняці не месца ў Воўчай Чарадзе. Міне няшмат часу, і ты станеш чалавекам.

— А што такое чалавек? Хіба яму нельга бегаць са сваімі братамі? — спытаў Маўглі. — Я нарадзіўся ў джунглях, я слухаўся Закону Джунгляў, і няма ніводнага ваўка ў Чарадзе, у якога я не выцягнуў бы стрэмкі. Усе яны — мае браты!

Багіра выцягнулася на ўвесь рост і заплюшчыла вочы.

— Маленькі Брацік, — сказала яна, — памацай у мяне пад сківіцай.

Маўглі працягнуў сваю дужую смуглую руку і на шаўкавістай шыі Багіры, там, дзе пад бліскучай поўсцю перакочваюцца вялізныя мускулы, намацаў маленькую лысінку.

— Ніхто ў джунглях не ведае, што я, Багіра, нашу гэтую метку — след нашыйніка. Але я нарадзілася сярод людзей. Маленькі Брат, сярод людзей памерла мая маці — у звярынцы каралеўскага палаца ва Ўдайпуры. Таму я і заплаціла за цябе выкуп на Радзе, калі ты быў яшчэ маленькім голым дзіцянём. Так, я таксама нарадзілася сярод людзей. Змоладу я не бачыла джунгляў. Мяне кармілі за кратамі, з жалезнай міскі, але вось аднойчы ўночы я адчула, што я — Багіра, пантэра, а не забаўка чалавека. Адным ударам лапы я зламала гэты недарэчны замок і ўцякла. І таму, што я ведаю чалавечыя звычкі, у джунглях мяне баяцца больш, чым Шэр-Хана. Хіба гэта няпраўда?

— Праўда, — сказаў Маўглі, — усе джунглі баяцца Багіры, усе, апрача Маўглі.

— О, ты — чалавечае дзіцяня, — сказала чорная пантэра вельмі пяшчотна. — І як я вярнулася ў свае джунглі, так і ты павінен урэшце вярнуцца да людзей, да сваіх братоў, калі толькі цябе не заб'юць на Радзе.

— Але за што камусьці забіваць мяне? — спытаў Маўглі.

— Зірні на мяне, — сказала Багіра.

І Маўглі пільна паглядзеў ёй у вочы. Вялікая пантэра не вытрымала і адвярнулася.

— Вось за што, — сказала яна, і лісце зашамацела пад яе лапай. — Нават я не магу глядзець табе ў вочы, а я ж нарадзілася сярод людзей і люблю цябе, Маленькі Брат. Другія цябе ненавідзяць за тое, што не могуць вытрымаць твой позірк, за тое, што ты разумны, за тое, што ты выцягваеш у іх стрэмкі з лап, — за тое, што ты чалавек.

— Я нічога гэтага не ведаў, — панура прамовіў Маўглі і насупіў густыя чорныя бровы.

— Што гаворыць Закон Джунгляў? Спачатку стукні, потым падавай голас. Па адной тваёй бестурботнасці яны пазнаюць, што ты чалавек. Будзь жа разважлівы і асцярожны. Сэрца падказвае мне, што калі Акела дасць маху на наступным паляванні — а яму з кожным разам становіцца ўсё цяжэй і цяжэй забіваць, — ваўкі перастануць слухацца яго і цябе. Яны збяруць на Скале Рады Народ Джунгляў, і тады… тады… Я ведаю, што рабіць! — крыкнула Багіра і падхапілася. — Ідзі хутчэй уніз, у даліну, у хаціны людзей, і дастань у іх Чырвоную Кветку. У цябе будзе тады саюзнік дужэйшы за мяне, і за Балу, і за тых ваўкоў Чарады, якія любяць цябе. Дастань Чырвоную Кветку!

Чырвонай Кветкай Багіра называла агонь, бо ніводзін звер у джунглях не назаве агонь яго сапраўдным іменем. Усе звяры смяртэльна баяцца агню і прыдумваюць сотні імёнаў, абы толькі не называць яго сапраўдным іменем.

— Чырвоную Кветку? — сказаў Маўглі. — Яна расце перад хацінамі на змярканні. Я дастану яе.

— От гэта гаворыць дзіця чалавека! — з гордасдю сказала Багіра. — Не забудзь, што гэтая кветка расце ў маленькіх гаршках. Раздабудзь яе як мага хутчэй і трымай пры сабе, пакуль яна не спатрэбіцца.

— Добра! — сказаў Маўглі. — Я іду. Але ці ўпэўнена ты, о мая Багіра, — ён абвіў рукою яе цудоўную шыю і зазірнуў глыбока ў вялікія вочы, — ці ўпэўнена ты, што ўсё гэта хітрыкі Шэр-Хана?

— Так, клянуся зламаным замком, які вызваліў мяне, Маленькі Брат!

— Тады клянуся буйвалам, што выкупіў мяне, я заплачў за гэта Шэр-Хану спаўна, а можа, нават і з лішкам, — сказаў Маўглі і памчаўся прэч.

«Вось чалавек! У гэтым відаць чалавек, — сказала сама сабе Багіра і легла зноў. — О Шэр-Хан, не ў добрую часіну надумаўся ты паляваць на Жабянятка дзесяць гадоў назад!»

А Маўглі быў ужо далёка-далёка ў лесе. Ён бег з усіх ног, і сэрца ў ім палала. Ён дабег да пячоры, калі ўжо слаўся вячэрні туман. Маўглі спыніўся, каб адсапціся, і паглядзеў уніз, у даліну. Ваўчанят не было дома, але Маці Ваўчыха па дыханні свайго Жабяняці зразумела, што Маўглі нечым усхваляваны.

— Што здарылася, сынок? — спытала яна.

— Шэр-Хан, нібы кажан, разносіць плёткі, — абазваўся ён. — Я іду сёння на паляванне на ўзараныя палеткі.

І ён рынуўся ўніз, праз кусты, да ракі на дне даліны, але адразу спыніўся, бо пачуў выццё Чарады, якая выйшла на паляванне. Ён пачуў і стогн загнанага аленя, і яго пырханне, калі алень павярнуўся, каб абараняцца. Потым пачулася злоснае, лютае дзяўканне маладых ваўкоў:

— Акела! Акела! Няхай воўк-адзінец пакажа сваю сілу! Дарогу Важаку Чарады! Скачы, Акела!

Мусіць, воўк-адзінец скочыў і прамахнуўся, бо Маўглі пачуў, як ляснулі яго зубы, і кароткі віск, калі алень збіў Акелу з ног пярэднім капытом.

Маўглі больш не чакаў, а кінуўся бегма ўперад. Неўзабаве пачаліся засеяныя палеткі, дзе жылі людзі, і выццё ззаду ў яго чулася ўсё слабей і слабей, усё больш глуха і глуха.

— Багіра казала праўду, — прашаптаў ён, задыхаючыся, і скруціўся ў клубок на кучы травы пад акном хаціны. — Заўтра рашаючы дзень і для мяне і для Акелы.

Потым, прытуліўшыся тварам да акна, ён пачаў глядзець на агонь у ачагу. Ён бачыў, як жонка аратага ўставала ўночы і падкладвала ў агонь нейкія чорныя кавалкі, а калі надышла раніца і над зямлёй папоўз халодны беды туман, ён убачыў, як дзіця ўзяло аплецены гаршчок, абмазаны знутры глінаю, напоўніла яго вугалямі і, накрыўшы коўдрай, пайшло карміць жывёлу ў хляве.

— І ўсяго толькі? — сказаў Маўглі. — Калі нават такое малое гэта ўмее, дык баяцца няма чаго.

І ён павярнуў за вугал, насустрач хлопчыку, выхапіў гаршчок у яго з рук і знік у тумане, а хлопчык заплакаў з перапуду.

— Людзі вельмі падобныя на мяне, — сказаў Маўглі і пачаў раздзьмухваць вугалі, як гэта рабіла жанчына. — Калі Чырвоную Кветку не карміць, яна памрэ. — І Маўглі накідаў галінак і кавалачкаў сухой кары на чырвонае вуголле.

На паўдарозе пад гару ён сустрэў Багіру. Ранішняя раса паблісквала на яе шкуры, нібы месячныя каменьчыкі.

— Акела прамахнуўся, — сказала яму пантэра. — Яны забілі б яго ўчора ўночы, але ім патрэбен яшчэ і ты. Яны шукалі цябе на ўзгорку.

— Я быў на ўзараных палетках. Я гатовы. Глядзі! — Маўглі падняў над галавою гаршчок з вугалямі.

— Добра! Вось што: мне даводзілася бачыць, як людзі соваюць туды сухую галіну, і на яе канцы расцвітае Чырвоная Кветка. Ты не баішся?

— Не! Чаго мне баяцца? Цяпер я прыпамінаю, калі толькі гэта не сон: як я яшчэ не быў ваўком, я часта ляжаў каля Чырвонай Кветкі, і мне было добра і цёпла.

Увесь гэты дзень Маўглі правёў у пячоры; ён пільнаваў гаршчок з агнём і соваў у яго сухія галінкі, правяраючы, што атрымаецца. Ён знайшоў такую галіну, якою застаўся задаволены, і ўвечары, калі Табакі падышоў да пячоры і вельмі груба сказаў, што Маўглі патрабуюць на Скалу Рады, ён засмяяўся і смяяўся гэтак доўга, што Табакі ўцёк. Тады Маўглі, усё яшчэ смеючыся, падаўся на Раду.

Акела, воўк-адзінец, ляжаў каля сваёй скалы ў знак таго, што месца важака Чарады вольнае, а Шэр-Хан са зграяй сваіх прыхвасняў разгульваў узад і ўперад, яўна задаволены. Багіра ляжала побач з Маўглі, а Маўглі трымаў паміж каленяў гаршчок з вугалямі. Калі ўсе сабраліся, Шэр-Хан пачаў гаварыць, на што ён ніколі б не адважыўся, калі б Акела быў у росквіце сілы.

— Ён не мае права! — шапнула Багіра. — Так і скажы. Ён сабачы сын, ён спалохаецца.

Маўглі ўсхапіўся на ногі.

— Вольны Народ! — крыкнуў ён. — Хіба Шэр-Хан Важак Чарады? Хіба тыгр можа быць нашым важаком?

— Месца ж важака яшчэ не занята, а мяне прасілі гаварыць… — пачаў Шэр-Хан.

— Хто цябе прасіў? — сказаў Маўглі. — Няўжо мы ўсе шакалы, каб поўзаць перад гэтым мясніком? Чарада сама выбера важака, гэта чужых не датычыцца.

Пачуліся крыкі:

— Маўчы, чалавечае дзіцяня!

— Не, няхай гаворыць! Маўглі захоўваў наш Закон!

І нарэшце старыя гыркнулі:

— Няхай гаворыць Мёртвы Воўк!

Калі Важак Чарады выпусціў сваю здабычу, яго называюць Мёртвым Ваўком да самай смерці, якой не даводзіцца доўга чакаць.

Акела нехаця падняў сівую галаву:

— Вольны Народ і вы, шакалы Шэр-Хана! Дванаццаць гадоў я вадзіў вас на паляванне і з палявання, і за гэты час ніводзін з вас не трапіў у пастку і не быў пакалечаны. А цяпер я прамахнуўся. Вы ведаеце, як гэта было падстроена. Вы ведаеце, што мне падвялі свежага аленя для таго, каб мая слабасць стала відавочнай. Гэта было ўмела зроблена. Вы маеце права забіць мяне тут, на Скале Рады. І таму я пытаюся: хто з вас падыдзе і прыкончыць ваўка-адзінца? Паводле Закону Джунгляў я маю права патрабаваць, каб вы падыходзілі па адным.

Настала доўгае маўчанне. Ніводзін воўк не асмельваўся распачаць смяртэльны бой з Акелам.

Потым Шэр-Хан зароў:

— Навошта нам гэты бяззубы дурань? Ён і так памрэ! А вось чалавечае дзіцяня зажылося на свеце. Вольны Народ, яно з самага пачатку было маёй здабычай. Аддайце яго мне. Мне агідна бачыць, што ўсе вы быццам страцілі розум з ім. Яно дзесяць гадоў баламуціла джунглі. Аддайце яго мне, інакш я заўсёды буду паляваць тут, а вам не пакіну нават голай косткі. Яно чалавек і дзіця чалавека, і я ўсім сэрцам ненавіджу яго!

Тады больш за палову Чарады завыла:

— Чалавек! Чалавек! Навошта нам чалавек! Няхай ідзе да сваіх!

— І ўзніме супраць нас усіх людзей у вёсках! — крыкнуў Шэр-Хан. — Не, аддайце яго мне! Гэта чалавек, і ніхто з нас не асмельваецца глядзець яму ў вочы.

Акела зноў падняў галаву і сказаў:

— Ён еў разам з намі. Ён спаў разам з намі. Ён заганяў для нас дзічыну. Ён ні разу не парушыў Закону Джунгляў.

— Мала таго: калі яго прымалі ў Чараду, у плату за яго я аддала буйвала. Буйвал каштуе не дужа шмат, але гонар Багіры, магчыма, каштуе таго, каб за яго біцца, — правуркатала Багіра сама мяккім голасам.

— Буйвал, аддадзены дзесяць гадоў назад! — агрызнулася Чарада. — Што нам да костак, якім ужо дзесяць гадоў?

— Або да таго, каб трымаць сваё слова? — сказала Багіра і ашчэрыла белыя зубы. — Нездарма вы называецеся Вольным Народам!

— Ніводная чалавечае дзіцяня не можа жыць з Народам Джунгляў! — завыў Шэр-Хан. — Аддайце яго мне!

— Ён наш брат па ўсім, апрача крыві, — гаварыў далей Акела, — а вы хочаце забіць яго тут! І праўда, зажыўся я на свеце! Адны з вас нападаюць на свойскую жывёлу, а другія, падвучаныя Шэр-Ханам, як я чуў, бадзяюцца цёмнай ноччу па вёсках і крадуць дзяцей з парогаў хацін. Таму я ведаю, што вы баязліўцы, і да баязліўцаў звяртаюся цяпер. Я хутка памру, і жыццё маё не мае цаны, а не — дык я аддаў бы яго за жыццё чалавечага дзіцяняці. Але дзеля гонару Чарады, пра які вы паспелі забыцца без важака, я абяцаю вам, што не ўкушу вас ні разу, як прыйдзе мой час паміраць, калі толькі вы дасце чалавечаму дзіцяняці спакойна пайсці да сваіх. Я памру без бою. Гэта ўратуе для Чарады не менш чым тры жыцці. Больш я нічога не магу зрабіць, але, калі хочаце, пазбаўлю вас ад ганьбы — забіць брата, за якім няма віны, брата, якога прынялі ў Чараду, паводле Закону Джунгляў.

— Ён чалавек!.. Чалавек!.. Чалавек! — завыла ўся Чарада.

І больш за палавіну Чарады перабегла да Шэр-Хана, які пачаў паляпваць па зямлі хвастом.

— Цяпер усё ў тваіх руках, — сказала Багіра Маўглі. — Мы цяпер можам толькі біцца.

Маўглі выпрастаўся на ўвесь рост, з гаршком у руках. Потым разгарнуў плечы і пазяхнуў проста ў твар Радзе, але ў душы ён быў сам не свой ад злосці і гора, бо ваўкі, па сваёй воўчай звычцы, ніколі не гаварылі Маўглі, што ненавідзяць яго.

— Слухайце, вы! — крыкнуў ён. — Увесь гэты сабачы брэх непатрэбны. Вы столькі разоў гаварылі мне сёння, што я чалавек (а з вамі я на ўсё жыццё застаўся б ваўком), што я і сам адчуў праўду вашых слоў. Я стану называць вас не братамі, а сабакамі, як і належыць чалавеку. Не вам гаварыць, чаго вы хочаце і чаго вы не хочаце, — гэта мой клопат! А каб вам лепей было відаць, я, чалавек, прынёс сюды Чырвоную Кветку, якой вы, сабакі, баіцеся.

Ён шпурнуў на зямлю гаршчок, гарачыя вугалі падпалілі сухі мох, і ён загарэўся яркім полымем. Уся Рада адскочыла назад перад языкамі полымя. Маўглі сунуў у агонь сухі сук, так што дробныя галінкі ўспыхнулі і затрашчалі, потым закруціў ім над галавой, разганяючы натапыраных ад страху ваўкоў.

— Ты — гаспадар становішча, — сказала Багіра шэптам. — Выратуй Акелу ад смерці. Ён заўсёды быў табе сябрам.

Акела, пануры стары воўк, які ніколі ў жыцці не прасіў літасці, цяпер з мальбою зірнуў на Маўглі, а той стаяў у святле ад палаючай галіны, увесь голы, з растрапанымі на плячах доўгімі чорнымі валасамі, і цені скакалі і мітусіліся вакол яго.

— Так! — сказаў Маўглі, павольна азіраючыся навокал. — Бачу, што вы сабакі. Я іду ад вас да свайго народа — калі гэта мой народ. Джунглі цяпер не для мяне, я павінен забыць вашу мову і вашу дружбу, але я ўсё ж буду больш літасцівы, чым вы. Я быў вашым братам ва ўсім, апрача крыві, і таму абяцаю вам, што, калі стану чалавекам сярод людзей, я не здраджу вам перад людзьмі, як вы здрадзілі мне.

Ён піхнуў вогнішча нагой, і ўгору паляцелі іскры.

— Паміж намі, ваўкамі адной Чарады, не будзе вайны. Аднак, перш чым пайсці, трэба заплаціць доўг, — дадаў ён.

Маўглі падышоў бліжэй да таго месца, дзе сядзеў Шэр-Хан, няўцямна міргаючы на агонь, і схапіў яго за кутасік на падбародку. Багіра падалася за ім на ўсякі выпадак.

— Устань, сабака! — крыкнуў Маўглі. — Устань, калі гаворыць чалавек, а то я падсмалю табе шкуру!

Шэр-Хан прыціснуў вушы да галавы і заплюшчыў вочы, бо палаючы сук быў вельмі блізка.

— Гэты забойца жывёлы гаварыў, што заб'е мяне на Радзе, бо не паспеў забіць мяне ў маленстве… Вось так і вось так мы б'ём сабаку, калі становімся людзьмі. Варухні толькі вусам, Кульгавы, і я заганю табе ў горла Чырвоную Кветку.

Ён біў Шэр-Хана па галаве палаючай галінай, і тыгр скуголіў і стагнаў ад смяртэльнага страху.

— Фэ! Цяпер ідзі прэч, смаленая кошка! Але памятай: калі я наступны раз прыйду на Скалу Рады, я прыйду са шкурай Шэр-Хана на галаве… Цяпер вось што, Акела вольны жыць, дзе яму хочацца. Вы яго не заб'яце, бо я гэтага не хачу. Не думаю таксама, што вы доўга яшчэ будзеце сядзець тут, высалапіўшы языкі, нібы важныя асобы, а не сабакі, якіх я ганю прэч, вось так! Вон, вон!

Канец сука раз'юшана палаў. Маўглі раздаваў удары направа і налева па крузе, а ваўкі разбягаліся з выццём, несучы на сваёй шкуры гарачыя іскры. Пад канец на скале засталіся толькі Акела, Багіра і, можа, дзесятак ваўкоў, што перайшлі на бок Маўглі. І тут штосьці пачало пячы Маўглі знутры, як ніколі ў жыцці не пякло. У яго заняло дух, ён заплакаў, і слёзы пацяклі па яго шчоках.

— Што гэта такое? Што гэта? — гаварыў ён. — Я не хачу ісці з джунгляў, і я не ведаю, што са мной робіцца. Я паміраю, Багіра?

— Не, Маленькі Брат, гэта толькі слёзы, якія бываюць у людзей, — адказала Багіра. — Цяпер я ведаю, што ты чалавек і ўжо не дзіцяня больш… З гэтага часу джунглі не для цябе… Няхай цякуць, Маўглі. Гэта толькі слёзы, усяго толькі слёзы.

І Маўглі сядзеў і плакаў так, быццам сэрца яго разрывалася, бо ён плакаў упершыню ў жыцці.

— Цяпер, — сказаў ён, — я пайду да людзей. Але спачатку я павінен развітацца з маёй маці.

І ён пайшоў да пячоры, дзе Маці Ваўчыха жыла з Бацькам Ваўком, і плакаў, уткнуўшыся ў яе шкуру, а чацвёра ваўчанят жаласна вылі.

— Вы не забудзеце мяне? — спытаў Маўглі.

— Ніколі, пакуль можам ісці па следзе! — сказалі ваўчаняты. — Прыходзь да падножжа ўзгорка, як станеш чалавекам, і мы будзем гаварыць з табой або прыйдзем на палеткі і будзем гуляць з табою ўночы.

— Прыходзь хутчэй! — сказаў Бацька Воўк. — О Мудрае Жабянятка, прыходзь хутчэй, бо мы з тваёй маці ўжо старыя.

— Прыходзь хутчэй, мой голы сынок, — сказала Маці Ваўчыха, — бо ведай, дзіця чалавека, я люблю цябе больш, чым сваіх ваўчанят.

— Прыйду абавязкова, — сказаў Маўглі. — Прыйду для таго, каб пакласці шкуру Шэр-Хана на Скалу Рады. Не забывайце мяне! Скажыце ўсім у джунглях, каб не забывалі мяне!

Пачынала днець, калі Маўглі спусціўся з узгорка ў даліну, насустрач тым таямнічым істотам, якія завуцца людзьмі.