Маўглі

Вясновы бег

На другі год пасля вялікай бітвы з Дзікімі Сабакамі і смерці Акелы Маўглі было гадоў семнаццаць. З выгляду ён здаваўся старэйшым, бо ад узмоцненага руху, сама лепшай ежы і звычкі купацца, як толькі яму станавілася горача або душна, ён зрабіўся не па гадах дужы і рослы. Калі яму трэба было агледзець лясныя дарогі, ён мог паўгадзіны вісець, трымаючыся адной рукой за галіну. Ён мог спыніць на бягу маладога аленя і паваліць яго на бок, ухапіўшы за рогі. Мог нават збіць з ног вялікага дзіка з тых, што жывуць у балотах на поўначы. Народ Джунгляў, які раней баяўся Маўглі, паколькі ён меў вялікі розум, цяпер пачаў баяцца яго сілы, і калі Маўглі спакойна ішоў па сваіх справах, шэпт пра яго прыход расчышчаў перад ім лясныя сцежкі. І ўсё ж яго позірк заставаўся заўсёды лагодным. Нават калі ён біўся, яго вочы не палалі агнём, як у чорнай пантэры Багіры. Яго позірк станавіўся толькі больш уважлівым і ажыўленым, і гэта было незразумела нават для самой Багіры.

Аднойчы яна спытала пра гэта Маўглі. Ён засмяяўся і адказаў:

— Калі я прамахнуся на паляванні, дык бываю злосны. Калі пагаладаю дні два, дык бываю вельмі злосны. Хіба па маіх вачах гэта не прыкметна?

— Рот у цябе галодны, — сказала яму Багіра, — а па вачах гэтага не відаць. На паляванні ты, ясі ці плаваеш — яны заўсёды адны і тыя ж, як камень у дождж і ў пагоду.

Маўглі ляніва зірнуў на пантэру з-пад доўгіх веек, і яна, як заўсёды, апусціла галаву. Багіра ведала, хто яе гаспадар.

Яны ляжалі на схіле гары высока над ракой Вайнгангай, і ранішнія туманы распасціраліся пад імі зялёнымі і белымі палосамі. Калі ўзышло сонца, гэтыя палосы туману ператварыліся ў хвалістае чырвона-залатое мора, потым узняліся ўгору, і нізкія, косыя промні леглі на сухую траву, дзе адпачывалі Маўглі з Багірай. Халодная пара набліжалася да канца, лістота на дрэвах завяла і пацямнела, і ад ветру ў ёй узнікаў сухі аднастайны шолах. Адзін маленькі лісток шалёна біўся аб галінку ад ветру. Гэта разбудзіла Багіру. Яна ўдыхнула ранішняе паветра з працяглым, глухім кашлем, перакулілася на спіну і пярэднімі лапамі ўдарыла па трапяткім лістку.

— Год прыйшоў да павароту, — сказала яна. — Джунглі рушылі ўперад. Набліжаецца Час Новых Прамоў. І лісток гэта ведае. Гэта вельмі добра!

— Трава яшчэ сухая, — адказаў Маўглі, вырываючы з карэннем пучок травы. — Нават Вясновае Вочка (маленькая чырвоная кветачка, падобная на васковы званочак), — нават Вясновае Вочка яшчэ не распусцілася… Багіра, ці да твару чорнай пантэры валяцца на спіне і біць лапамі па паветры, быццам лясной кошцы?

— Аоу! — адгукнулася Багіра. Відаць было, што яна думае пра штосьці іншае.

— Паслухай, ну ці да твару чорнай пантэры гэтак крыўляцца, кашляць, выць і качацца па траве? Не забывайся, што мы з табой гаспадары джунгляў.

— Так, гэта праўда, я чую, дзіцяня. — Багіра паспешліва перавярнулася і абтрэсла пыл са сваіх ускудлачаных чорных бакоў (яна якраз ліняла пасля зімы). — Вядома, мы з табой гаспадары джунгляў! Хто гэткі дужы, як Маўглі? Хто гэткі мудры?

Яе голас быў дзіўна працяглы, і Маўглі азірнуўся паглядзець, ці не смяецца з яго чорная пантэра, бо ў джунглях шмат слоў, гучанне якіх разыходзіцца з сэнсам.

— Я сказала, што мы з табой, вядома, гаспадары джунгляў, — паўтарыла Багіра. — Хіба я памылілася? Я не ведала, што дзіцяня больш не ходзіць па зямлі. Значыцца, яно лятае?

Маўглі сядзеў, абапёршыся локцямі на калені, і пазіраў на даліну, асветленую сонцам. Дзесьці ў лесе пад гарою птушка спрабавала хрыплым, фальшывым голасам першыя ноты сваёй вясновай песні. Гэта быў толькі цень паўнагучнай, пералівістай песні, якая разліецца па джунглях пазней. Але Багіра пачула яе.

— Гэта Ферао, чырвоны дзяцел, — сказала Багіра. — Ён памятае. Мне таксама трэба ўспомніць маю песню. — І яна пачала вуркатаць і напяваць сама сабе, час ад часу змаўкаючы і прыслухоўваючыся.

У джунглях Індыі поры года пераходзяць адна ў другую амаль непрыкметна. Іх як быццам усяго дзве: сухая і дажджлівая, але калі прыгледзецца да патокаў дажджу і воблакаў смецця і пылу, дык выявіцца, што ўсе чатыры пары года змяняюць адна адну ў належным парадку. Сама дзівоснае ў джунглях — вясна, бо ёй не прыходзіцца ўкрываць голае, чыстае поле новай травой і кветкамі, ёй трэба прабіцца скрозь леташнюю, яшчэ зялёную лістоту, над якой злітавалася мяккая зіма, каб стомленая, напаўадзетая зямля зноў адчула сябе юнай і свежай. І вясна гэта робіць так хораша, што няма на свеце другой такой вясны, як у джунглях.

Настае дзень, калі ўсё ў джунглях блякне і самі пахі, якімі насычана цяжкае паветра, нібы старэюць і выдыхаюцца. Гэтага не растлумачыш, але гэта адчуваецца. Потым надыходзіць другі дзень, калі ўсе пахі новыя і чароўныя і зімовая поўсць сыходзіць у звяроў доўгімі злямчанымі шматкамі. Пасля гэтага выпадае іншы раз невялікі дожджык, і ўсе дрэвы, кусты, бамбук, мох і сакавітае лісце раслін, абудзіўшыся, ідуць у рост з шумам, які можна чуць. А за гэтым шумам і ўночы і ўдзень струменіцца нягучны гул. Гэта шум вясны, трапяткі гуд — не гудзенне пчол, і не цурчанне вады, і не вецер у вяршалінах дрэў, а голас прыгрэтага сонца, шчаслівага свету.

Раней Маўглі заўсёды радаваўся змене пораў года. Гэта ён заўсёды прыкмячаў першае Вясновае Вочка глыбока ў гушчары травы і першую граду вясновых воблакаў, якую ў джунглях ні з чым не зблытаеш. Яго голас можна было пачуць уночы, пры святле зорак, у сырых нізінах, густа ўсыпаных кветкамі; там ён падпяваў хору вялікіх жаб або перадражніваў маленькіх соў-пярэваратняў, што вухкаюць усю вясновую ноч навылёт. Як і ўвесь яго народ, з чатырох пораў года ён выбіраў вясну для сваіх вандровак — проста дзеля асалоды бегаць, рассякаючы цёплае паветра, ад змяркання да ранішняй зоркі і вяртацца, рагочучы і задыхаючыся, у вянку са свежых кветак. Чацвёрка ваўчанят не кружыла разам з ім па джунглях — яна ішла спяваць песні з іншымі ваўкамі.

У жыхароў джунгляў бывае шмат клопататаў вясною, і Маўглі чуў, як яны рыкаюць, крычаць або свішчуць, гледзячы па тым, што належыць рабіць іхняй пародзе. Іх галасы гучаць тады не так, як у іншыя поры года, і гэта адна з прычын, чаму вясна называецца Часам Новых Прамоў.

Надышла першая раніца вясны, і паўлін Мор, пабліскваючы бронзай, сінню і золатам, абвясціў новыя пахі. Астатнія птушкі падхапілі яго покліч, і са скалаў над Вайнгангай Маўглі пачуў хрыплы віск Багіры, падобны на клёкат арла і на конскае ржанне.

Уверсе, сярод налітых сокам галін, крычалі і валтузіліся малпы.

Маўглі азіраўся навокал, але бачыў толькі, як насмешлівыя малпы дражняцца і скачуць сярод дрэў і як паўлін Мор танцуе ўнізе, на схіле гары, распусціўшы свой вясёлкавы хвост.

— У джунглях пахне па-новаму! — крыкнуў паўлін Мор. — Добрага палявання, Маленькі Брат! Чаму ж ты не адказваеш?

— Маленькі Брат, добрага палявання! — прасвістаў каршун Чыль, злятаючы ўніз разам са сваёй сяброўкай.

Абое яны праслізнулі пад самым носам у Маўглі, так што пучок пушыстых пер'яў злёгку закрануў яго.

Лёгкі вясновы дожджык — яго называюць Слановым Дожджыкам — прайшоў па джунглях паласой з паўмілі і пакінуў за сабою намоклае і разгайданае маладое лісце і закончыўся падвойнай вясёлкаю і лёгкім гулам грому. Вясновы шум перарваўся на хвілінку і прыціх, затое ўвесь Народ Джунгляў, здавалася, гаманіў разам.

Маўглі крыкнуў покліч Чарады, але ніводзін з чатырох ваўкоў не абазваўся. Яны былі далёка і не чулі яго, бо спявалі вясновыя песні разам з іншымі ваўкамі.

«Так, — сказаў сам сабе Маўглі, хоць у душы і разумеў, што праўда не на яго баку, — вось калі Дзікія Сабакі прыйдуць з Дэкана або Чырвоная Кветка пачне танцаваць у бамбуку, тады ўсе джунглі, хныкаючы, бягуць да Маўглі і называюць яго вялікімі, як слон, імёнамі. А цяпер, таму што запунсавела Вясновае Вочка, усе джунглі ашалелі, як шакал Табакі…»

Маўглі папаляваў у гэты вечар рана і еў мала, каб не пацяжэць перад вясновым бегам. Гэта была сапраўдная белая ноч, як яе называюць. Усе расліны з раніцы, здавалася, паспелі вырасці больш, чым за месяц. З галінкі, якая напярэдадні была ў жоўтых лістках, закапаў сок, калі Маўглі зламаў яе. Мох густа кучаравіўся пад яго нагамі, вострыя краі маладой травы не рэзалі рук.

Маўглі гучна заспяваў ад вялікай радасці, пачынаючы свой бег. Гэта было больш за ўсё падобна на палёт, бо Маўглі выбраў доўгі схіл, які апускаўся да паўночных балотаў цераз густы зараснік, дзе пругкая глеба заглушала гук яго крокаў. Чалавек, выхаваны чалавекам, не раз спатыкнуўся б, выбіраючы дарогу пры падманлівым святле месяца, а ногі Маўглі, прывучаныя доўгімі гадамі жыцця ў лесе, неслі яго лёгка, як пёрка. Калі гнілы ствол або нябачны камень траплялі яму пад ногі, ён не запавольваў бегу і пераскокваў цераз іх без напружання, без намагання. Калі яму надакучвала бегчы па зямлі, ён, нібы малпа, хапаўся рукамі за моцную ліяну і хутчэй узлятаў, чым узлазіў, на верхнія тонкія галіны і падарожнічаў па дрэвавых дарогах, пакуль у яго не змяняўся настрой. Тады ён зноў спускаўся ўніз, да зямлі, па доўгай, аброслай лістамі дузе ліянаў.

Яму трапляліся яшчэ поўныя спёкі лагчыны, акружаныя вільготнымі скаламі, дзе цяжка было дыхаць ад душнага водару начных кветак; ліяны, спрэс усыпаныя квеценню; цёмныя прасекі, дзе святло месяца ляжала палосамі, правільнымі, як клеткі мармуровай падлогі; гушчарнікі, дзе малады зараснік быў яму па грудзі і быццам рукамі абдымаў яго за талію; вяршыні ўзгоркаў, увянчаныя абломкамі скалаў, дзе ён пераскокваў з каменя на камень над норамі перапалоханых лісіц. Да яго далятала слабае, далёкае «чух-чух» дзіка, які вастрыў іклы аб ствол, а праз некаторы час ён сустракаў і самога звера, што ў адзіноце з пенай на храпе і палаючымі вачамі рваў і раздзіраў рыжую кару дрэва. А то ён зварочваў убок, пачуўшы стук рагоў, вурчанне і пыхканне, і пралятаў паўз двух раз'юшаных буйвалаў. Яны пагойдваліся ўзад і ўперад, угнуўшы галовы, усе ў палосках крыві, якая пры святле месяца здаецца чорнай. Або дзе-небудзь каля рачнога броду ён чуў рык Джакалы, кракадзіла, які рыкае, як бугай. А іншы раз яму здаралася патрывожыць клубок ядавітых змей, але, перш чым яны паспявалі кінуцца на Маўглі, ён ужо ўцякаў прэч па бліскучай рачной гальцы і зноў паглыбляўся ў лес.

Так ён бег гэтай ноччу, то спяваючы, то пакрыкваючы, і адчуваў сябе сама шчаслівым у джунглях, пакуль пах кветак не сказаў яму, што блізка балоты, — а яны знаходзіліся куды далей сама далёкіх лясоў, у якія ён звычайна хадзіў на паляванне.

І тут таксама чалавек, выхаваны чалавекам, праз тры крокі праваліўся б з галавой у дрыгву, але ў Маўглі нібыта былі вочы на нагах, і гэтыя ногі неслі яго з купіны на купіну і з астраўка на зыбкі астравок, не просячы дапамогі ў вачэй. Ён кіраваўся да сярэдзіны балота, успуджваючы на бягу дзікіх качак, і там сеў на аброслы мохам ствол, што тырчаў з чорнай вады.

Усё балота навокал Маўглі не спала, бо ў вясновую пару птушыны народ спіць вельмі чуйна і чародкі птушак лунаюць над балотам усю ноч навылёт. Але ніхто не прыкмячаў Маўглі, які сядзеў сярод высокага трыснягу, напяваў песню без слоў і разглядваў цвёрдыя падэшвы смуглых ног, шукаў старую стрэмку.

Дзікая буйваліца ў трыснягу прыўзнялася на калені і чмыхнула:

— Чалавек!

— У-у! — сказаў дзікі буйвал Меса (Маўглі было чуваць, як ён варочаецца ў гразі). — Гэта не чалавек. Гэта ўсяго толькі безвалосы воўк з Сіянійскай Чарады. У гэткія ночы ён заўсёды бегае ўзад і ўперад.

— У-у! — адказала буйваліца і зноў нагнула галаву да травы. — А я думала, што гэта чалавек.

— Кажу табе, што не. О Маўглі, хіба тут небяспечна? — зарыкаў Меса.

— «О Маўглі, хіба тут небяспечна!» — перадражніў яго хлопчык. — Толькі пра адно і думае Меса: ці небяспечна тут? Апрача Маўглі, які бегае ўзад і ўперад па лесе і пільнуе вас, ніхто ні аб чым не думае!

Маўглі не ўтрымаўся ад спакусы: падкраўся з-за трыснягу да буйвала і кальнуў яго вастрыём нажа. Вялізны, увесь абліты граззю буйвал выскачыў з лужыны з такім грукатам, нібы побач разарваўся снарад, а Маўглі зарагатаў так, што ажно прысеў.

— Расказвай цяпер, як безвалосы воўк з Сіянійскай Чарады пасвіў цябе, Меса! — крыкнуў ён.

— Воўк? Ты? — чмыхнуў буйвал, месячы нагамі гразь. — Усе джунглі ведаюць, што ты пасвіў свойскую жывёлу. Ты гэтакі ж хлапчук, як тыя, што крычаць у пыле вунь там, на засеяных палетках. Ты — воўк з джунгляў! Хіба паляўнічы будзе поўзаць, як змяя, сярод п'явак і дзеля жарту, які да твару толькі шакалу, няславіць мяне перад сяброўкай? Выходзь на цвёрдую зямлю,і я… я… — Буйвал гаварыў з пенай па-над ротам, бо на ўсе джунглі няма звера больш запальчывага.

Маўглі з тым жа выразам вачэй пазіраў, як сапе і чмыхае буйвал. Калі стала магчыма што-небудзь пачуць скрозь шум ад пырскаў, якія ляцелі на ўсе бакі, ён спытаў:

— Якая чалавечая чарада жыве тут, каля балота, Меса? Гэтых джунгляў я не ведаю.

— Ідзі на поўнач! — зароў сярдзіта буйвал, бо Маўглі кальнуў яго даволі моцна. — Гэтак жартуюць каровіны пастухі! Ідзі раскажы пра гэта ў вёсцы каля балота.

— Чалавечая чарада не любіць слухаць пра джунглі, ды я і сам думаю, што лішняя драпіна на тваёй шкуры — не такая важнасць, каб пра яе расказваць. А ўсё ж я пайду пагляджу на гэтую вёску. Ага, пайду! Супакойся! Не кожную ноч Гаспадар Джунгляў прыходзіць пасвіць цябе.

Ён пераступіў на дрыгвяністы край балота, добра ведаючы, што буйвал не кінецца туды за ім, і пабег далей, смеючыся з яго гневу.

— Вунь там зорка сядзіць над самай зямлёй, — сказаў ён і пільна прыгледзеўся да яе, склаўшы далоні трубкай. — Клянуся буйвалам, які выкупіў мяне, гэта Чырвоная Кветка, тая самая Чырвоная Кветка, каля якой я ляжаў яшчэ да таго, як трапіў у Сіянійскую Чараду! А цяпер я ўсё бачыў, і трэба канчаць мой бег.

Балота пераходзіла ў шырокую лугавіну, дзе мігцеў агеньчык. Ужо вельмі даўно Маўглі перастаў цікавіцца справамі людзей, але ў гэтую ноч мігценне Чырвонай Кветкі вабіла яго да сябе, нібы новая здабыча.

— Пагляджу, — сказаў ён сабе, — ці вельмі змянілася чалавечая чарада.

Забыўшы пра тое, што ён не ў сябе ў джунглях, дзе можа рабіць усё, што ўздумаецца, Маўглі бесклапотна ступаў па ўсыпанай расой траве, пакуль не дайшоў да той хаціны, дзе гарэў агеньчык. Тры-чатыры сабакі ўзнялі брэх, — Маўглі быў ужо на ўскраіне вёскі.

— Хо! — сказаў Маўглі, бясшумна сядаючы і пасылаючы ім у адказ воўчае глухое бурчанне, якое адразу ўціхамірыла сабак. — Што будзе, тое будзе, Маўглі, што табе да бярлогаў чалавечай чарады?

Ён пацёр губы, бо ўспомніў пра той камень, які рассек іх шмат гадоў назад, калі другая чалавечая чарада прагнала яго ад сябе.

Дзверы хаціны адчыніліся, і на парозе з'явілася жанчына. Яна ўзіралася ў цемру. Заплакала дзіця, жанчына павярнулася да яго і сказала:

— Спі! Гэта проста шакал разбудзіў сабак. Хутка развіднее.

Маўглі, седзячы ў траве, задрыжаў, быццам у ліхаманцы. Ён добра памятаў гэты голас, але, каб ведаць пэўна, крыкнуў нягучна, сам дзівячыся, як лёгка чалавечая мова вярнулася да яго:

— Месуа! О Месуа!

— Хто мяне кліча? — спытала жанчына дрыготкім голасам.

— Хіба ты забыла? — сказаў Маўглі: у горле ў яго перасохла пры гэтых словах.

— Калі гэта ты, скажы, якое імя я дала табе? — Яна прычыніла дзверы і схапілася рукою за грудзі.

— Натху! О Натху! — адказаў Маўглі, бо, як вы памятаеце, гэтым іменем назвала яго Месуа, калі ён упершыню прыйшоў у чалавечую чараду.

— Ідзі сюды, сынок! — паклікала яна.

Маўглі выйшаў на святло і глянуў у твар Месуі, той жанчыны, якая была добрая да яго і якую ён выратаваў калісьці ад чалавечай чарады.

Яна пастарэла, і валасы ў яе пасівелі, але вочы і голас засталіся тыя самыя. Як усе жанчыны, Месуа думала, што ўбачыць Маўглі гэткім жа, якім бачыла яго апошні раз, і здзіўлена ўзняла вочы ад грудзей Маўглі да яго галавы, якая даставала ледзь не да столі.

— Мой сын… — пралепятала яна, падаючы да яго ног. — Але гэта ўжо не мой сын, гэта лясны бог! Ах!

Ён стаяў у чырвоным святле масленай лямпы, высокі, дужы, прыгожы, з нажом на шыі, з чорнымі доўгімі валасамі, што спадалі на плечы, у вянку з белага язміну, і яго лёгка было палічыць за казачнага бога лясоў. Дзіця, што драмала на ложку, усхапілася і моцна закрычала ад страху. Месуа павярнулася, каб супакоіць яго, а Маўглі стаяў нерухома і пазіраў на збанкі і гаршкі, на скрыню са збожжам і на ўсе людскія рэчы, такія незабыўныя для яго.

— Што ты будзеш есці ці піць? — прашаптала Месуа. — Гэта ўсё тваё. Мы абавязаны табе жыццём. Але ці той ты, каго я называла Натху, ці ты і праўда лясны бог?

— Я Натху, — сказаў Маўглі, — і я зайшоў вельмі далёка ад дому. Я ўбачыў гэтае святло і прыйшоў сюды. Я не ведаў, што ты тут.

— Калі мы прыйшлі ў Канхівару, — нясмела сказала Месуа, — мой муж паступіў на работу да ангельцаў, і мы атрымалі тут крыху зямлі. Яна не такая добрая, як у старой вёсцы, але нам многа не трэба — нам удваіх.

— Дзе ж той чалавек, што гэтак спалохаўся тады?

— Вось ужо год, як ён памёр.

— А гэты? — Маўглі паказаў на дзіця.

— Гэта мой сын, што нарадзіўся дзве зімы назад. Калі ты бог, падары яму Ласку Джунгляў, каб ён заставаўся жывы і здаровы сярод твайго… твайго народа, як мы засталіся жывыя і здаровыя ў тую ноч.

Яна ўзяла дзіця на рукі, і яно, забыўшы пра свой страх, пацягнулася да нажа, што вісеў на грудзях Маўглі. Маўглі асцярожна адвёў убок маленькія ручаняты.

— А калі ты Натху, якога схапіў тыгр, — з запінкай загаварыла зноў Месуа, — тады ён твой малодшы брат. Я раскладу агонь, і ты нап'ешся гарачага малака. Здымі язмінавы вянок, ён пахне занадта моцна для такога маленькага пакоя.

Маўглі піў цёплае малако доўгімі глыткамі, а Месуа час ад часу пагладжвала яго па плячы, не будучы цалкам упэўнена, яе гэта сын Натху ці які-небудзь дзівосны бог джунгляў, але ўсё адно радуючыся ўжо таму, што ён жывы.

— Сынок, — сказала нарэшце Месуа, і вочы яе заззялі ад гордасці, — хто-небудзь ужо гаварыў табе, што ты прыгажэйшы за ўсіх на свеце?

— Што? — адгукнуўся Маўглі, бо, вядома, ніколі не чуў нічога такога.

Месуа ласкава і радасна засмяялася. Ёй дастаткова было зірнуць на яго твар.

— Значыцца, я першая? Так і трэба, хоць рэдка бывае, каб сын пачуў ад маці такую прыемную вестку. Ты вельмі прыгожы. Я за ўсё жыццё не бачыла такой прыгажосці.

Маўглі круціў галавою, стараючыся агледзець сябе цераз плячо, а Месуа зноў засмяялася і смяялася гэтак доўга, што Маўглі, сам не ведаючы чаму, пачаў смяяцца разам з ёю, а дзіця перабягала то да яго, то да яе і таксама смяялася.

— Не, не смейся з брата, — сказала Месуа, злавіўшы малога і тулячы яго да грудзей. — Калі ты вырасцеш хоць напалову гэткі ж прыгожы, мы ажэнім цябе з малодшай дачкою князя, і ты будзеш катацца на сланах.

Маўглі ледзьве разумеў адно слова з трох у яе гаворцы. Цёплае малако ўсыпіла яго пасля саракамільнага прабегу, ён лёг на бок, скруціўся абаранкам і праз хвіліну заснуў глыбокім сном, а Месуа адкінула валасы з яго вачэй, накрыла яго коўдрай і была шчаслівая.

Па звычаю джунгляў, ён праспаў канец гэтай ночы і ўвесь наступны дзень, бо чуццё, якое ніколі не засынала поўнасцю, падказвала яму, што тут няма чаго баяцца. Нарэшце ён прачнуўся і зрабіў скачок, ад якога затрэслася хаціна: накрыты коўдрай, ён бачыў у сне пасткі. Спыніўшыся, ён раптам схапіўся за нож, гатовы біцца з любым.

Месуа засмяялася і паставіла перад ім вячэру. У яе былі ўсяго толькі цвёрдыя праснакі, спечаныя на дымным агні, рыс і жменька квашаных тамарындаў — акурат гэтулькі, каб пратрымацца да вечара, калі Маўглі здабудзе што-небудзь на паляванні.

Пах расы з балотаў абудзіў у ім голад і трывогу. Яму не цярпелася кончыць вясновы бег, але дзіця нізавошта не злазіла з яго рук, а Месуа абавязкова хацела расчасаць яму доўгія сінявата-чорныя валасы. Яна расчэсвала іх і спявала просценькія дзіцячыя песенькі, то называючы Маўглі сынам, то просячы яго надзяліць малое дзіця хоць малюсенькай доляй яго ўлады над джунглямі. Дзверы хаціны былі зачынены, але Маўглі пачуў добра знаёмы гук і ўбачыў, як рот Месуі разявіўся ад страху, калі вялікая шэрая лапа паказалася з-пад дзвярэй, а за дзвярамі Шэры Брат завыў прыглушана і жаласна.

— Ідзі адсюль і чакай! Вы не захацелі прыйсці, калі я вас клікаў, — сказаў Маўглі на мове джунгляў, не паварочваючы галавы, і вялікая шэрая лапа знікла.

— Не… не прыводзь з сабою тваіх… слуг, — сказала Месуа. — Я… мы заўсёды жылі мірна з джунглямі.

— І цяпер мір, — сказаў Маўглі ўстаючы. — Успомні тую ноч на дарозе ў Канхівару. Тады былі дзесяткі такіх, як ён, і ззаду і наперадзе ў цябе. Я, аднак, бачу, што і ўвесну Народ Джунгляў не заўсёды забывае мяне. Маці, я пайду!

Месуа пакорліва адступіла ўбок — ён і сапраўды здаваўся ёй лясным богам, — але ледзь толькі яго рука дакранулася да дзвярэй, як мацярынская любоў прымусіла яе закінуць рукі на шыю Маўглі і абдымаць яго, абдымаць без канца.

— Прыходзь! — прашаптала яна. — Сын ты мне ці не сын, прыходзь, бо я люблю цябе! Бачыш, і ён таксама бядуе.

Маленькі хлопчык плакаў, бо чалавек з бліскучым нажом ішоў ад яго.

— Прыходзь зноў, — паўтарыла Месуа. — І ўночы і ўдзень гэтыя дзверы заўсёды адчынены для цябе.

Горла Маўглі сцялася, быццам яго душыла знутры, і голас яго прагучаў напружана, калі ён сказаў:

— Я абавязкова прыйду зноў… А цяпер, — гаварыў ён ужо за дзвярамі, адхіляючы галаву ваўка, які лашчыўся да яго, — я табой незадаволены, Шэры Брат. Чаму вы не прыйшлі ўсе чацвёра, калі я паклікаў вас, ужо даўно?

— Даўно? Гэта было толькі ўчора ноччу. Я… мы… спявалі ў джунглях новыя песні. Хіба ты не памятаеш?

— Правільна, правільна!

— І як толькі песні былі праспяваны, — горача загаварыў зноў Шэры Брат, — я пабег па тваім следзе. Я кінуў астатніх і пабег да цябе з усіх ног. Але што ж ты нарабіў, о Маленькі Брат! Навошта ты еў і спаў з чалавечай чарадой?

— Каб вы прыйшлі, калі я вас клікаў, гэтага не здарылася б, — сказаў Маўглі, паскараючы крок.

— А што ж будзе цяпер? — спытаў Шэры Брат.

Маўглі хацеў адказаць, але на сцежцы паказалася дзяўчына ў белым адзенні. Шэры Брат адразу прапаў у кустах, а Маўглі бясшумна адступіў у высокі трыснёг і знік, як дух. Дзяўчына войкнула — ёй здалося, што яна ўбачыла здань, а потым глыбока ўздыхнула. Маўглі рассунуў рукамі доўгія сцябліны і сачыў за ёю, пакуль яна не схавалася з вачэй.

— А цяпер я не ведаю, — сказаў Маўглі і ўздыхнуў. — Чаму вы не прыйшлі, калі я вас клікаў?..

— Мы заўсёды з табою… заўсёды з табою, — прабурчаў Шэры Брат і лізнуў пятку Маўглі.

— А пойдзеце вы са мною да чалавечай чарады? — прашаптаў Маўглі.

— Хіба я не пайшоў за табою ў тую ноч, калі наша Чарада прагнала цябе? Хто пабудзіў цябе, калі ты заснуў у полі?

— Так, але яшчэ раз?

— Хіба я не пайшоў за табою сёння ўночы?

— Так, але яшчэ і яшчэ раз і, магчыма, яшчэ?

Шэры Брат маўчаў. Потым ён прабурчаў, быццам сам сабе:

— Тая, чорная, сказала праўду.

— А што яна сказала?

— Чалавек урэшце ідзе да чалавека. І наша маці гаварыла тое самае.

— Тое самае гаварыў і Акела ў Ноч Дзікіх Сабак, — прамармытаў Маўглі.

— Тое ж гаварыў і Каа, які разумнейшы за ўсіх нас.

— А што скажаш ты, Шэры Брат?

Шэры Брат нейкі час бег рыссю, не адказваючы, потым сказаў з прыпынкамі ад скачка да скачка:

— Дзіцяня — Гаспадар Джунгляў — мой зводны брат! Твая дарога — гэта мая дарога, тваё жыллё — маё жыллё, твая здабыча — мая здабыча, і твой смяротны бой — мой смяротны бой. Я гавару і за астатніх трох. Але што скажаш ты джунглям?

— Добра, што ты пра гэта падумаў. Няма чаго доўга чакаць, калі бачыш здабычу. Ідзі і пакліч усіх на Скалу Рады, а я раскажу ім, што ў мяне ў галаве.

У любы іншы час на кліч Маўглі сабраліся б, натапырыўшы загрыўкі, усе джунглі, але цяпер ім было не да гэтага — яны спявалі новыя песні.

І калі Маўглі з цяжарам на сэрцы падняўся па добра знаёмых скалах на тое месца, дзе яго калісьці прынялі ў Чараду, ён застаў там толькі сваю чацвёрку ваўкоў, Балу, амаль зусім сляпога ад старасці, і цяжкавагавага, спакойна-халоднага Каа, які скруціўся ў кальцо вакол апусцелага месца Акелы.

— Значыцца, твая дарога канчаецца тут? — сказаў Каа, калі Маўглі кінуўся на зямлю. — Яшчэ калі мы сустрэліся ў Халодных Бярлогах, я гэта ведаў. Чалавек урэшце ідзе да чалавека, хоць джунглі яго і не праганяюць.

Чацвёра ваўкоў паглядзелі адзін на аднаго, потым на Маўглі — здзіўлена, але пакорна.

— Дык джунглі не праганяюць мяне? — ледзьве вымавіў Маўглі.

Шэры Брат і астатнія тры ваўкі люта забурчалі і пачалі былі: «Пакуль мы жывыя, ніхто не асмеліцца…», але Балу спыніў іх.

— Я вучыў цябе Закону. Слова належыць мне, — сказаў ён, — і хоць я цяпер не бачу скалаў перад сабою, затое бачу далей. Жабянятка, ідзі сваёй дарогай, жыві там, дзе жыве твая кроў, твая Чарада і твой Народ. Але калі табе спатрэбіцца кіпцюр, або зуб, або вока, або слова, хутка перададзенае ўночы, дык памятай, Гаспадар Джунгляў, што джунглі — твае, варта толькі паклікаць.

— І сярэднія джунглі таксама твае, — сказаў Каа. — Я не кажу пра Маленькі Народ.

— О браты мае! — усклікнуў Маўглі, з рыданнем распасціраючы да іх рукі. — Я не хачу ісці адсюль, але мяне быццам цягне за абедзве нагі. Як я пайду ад гэтых начэй?

— Не, глядзі сам, Маленькі Брат, — паўтарыў Балу. — Няма нічога ганебнага ў гэтым паляванні. Калі мёд з'едзены, мы пакідаем пусты вулей.

— Скінуўшы скуру, ужо не залезеш у яе зноў. Такі Закон, — сказаў Каа.

— Паслухай, маё золатца, — сказаў Балу. — Ніхто тут не будзе затрымліваць цябе, — ні словам, ні сілай. Глядзі сам. Хто будзе спрачацца з Гаспадаром Джунгляў? Бачыў я, як ты забаўляўся вунь там белымі каменьчыкамі, калі быў маленькім Жабяняткам. І Багіра, якая аддала за цябе маладога, толькі што забітага буйвала, бачыла цябе таксама. Пасля таго агляду засталіся толькі мы адны, бо твая прыёмная маці памерла, памёр і твой прыёмны бацька. Старой Воўчай Чарады даўно ўжо няма. Ты сам ведаеш, чым скончыў Шэр-Хан, Акелу ж забілі Дзікія Сабакі; яны загубілі б і ўсю Сіянійскую Чараду, каб не твая мудрасць і сіла. Засталіся адны старыя. І ўжо не дзіцяня просіць дазволу ў Чарады, а Гаспадар Джунгляў выбірае новую дарогу. Хто будзе спрачацца з чалавекам і яго звычаямі?

— А як жа Багіра і буйвал, які выкупіў мяне? — сказаў Маўглі. — Мне не хацелася б…

Яго словы былі перапынены рыкам і трэскам у гушчары пад гарою, і з'явілася Багіра, лёгкая, дужая і грозная, як заўсёды.

— Вось чаму, — сказала пантэра, выстаўляючы акрываўленую правую лапу, — вось чаму я не прыходзіла. Паляванне было доўгае, але цяпер ён ляжыць забіты ў кустах, той буйвал, які вызваліць цябе, Маленькі Брат. Усе даўгі сплачаны цяпер поўнасцю. Што ж датычыцца астатняга, дык я скажу тое самае, што і Балу. — Яна лізнула нагу Маўглі. — Не забывай, што Багіра любіла цябе! — крыкнула яна і скачкамі памчалася прэч.

Каля падножжа ўзгорка яна зноў крыкнула моцна і працягла:

— Добрага палявання на новай дарозе, Гаспадар Джунгляў! Не забывай, што Багіра любіла цябе.

— Ты чуў? — сказаў Балу. — Больш нічога не будзе. Ідзі цяпер, але спачатку падыдзі да мяне. О мудрае Маленькае Жабянятка, падыдзі да мяне!

— Нялёгка скідваць скуру, — сказаў Каа.

А Маўглі ў гэты час рыдаў і рыдаў, уткнуўшыся галавою ў бок сляпога мядзведзя і абняўшы яго за шыю, а Балу ўсё стараўся лізнуць яго ногі.

— Зоркі радзеюць, — сказаў Шэры Брат, нюхаючы перадсвітальны ветрык. — Дзе мы заляжам сёння? Ад гэтага часу мы пойдзем па новай дарозе.

І гэта — апошняе з апавяданняў пра Маўглі.