Ноч

Раздзел чацвёрты

Разбудзіла цішыня. І адчуванне адсутнасці руху. Менавіта так: я ўзняўся і, нацягнуўшы боты, рушыў па капітанскай лесвіцы да будкі Машыніста. І толькі завісшы над спускам у кабіну, адчуў смурод. Паветра было атручанае мярцвячынай. Гэты пах не зблытаеш ні з чым. Смерць абрала занадта яркую парфуму, каб пазначаць пацалаваных ёю.

Гідкая перасцярога вымусіла забыцца пытанне, з якім бег уніз. Ужо зразумела, “чаго стаім”. Так пахне бяда. Рухі самі набылі асцярожнасць. Я бязгучна праслізнуў у будку, запоўненую шыпеннем, бульканнем і іншымі гукамі катла. Праз пабачанае са сцятым дыханнем і самлелым сэрцам прысеў на слізкую падлогу. Памочнік Машыніста быў тамсама, дзе я запомніў яго ў стане глыбокага сну. У адным рыўку ад выхаду, не абароненага ні дзверцамі, ні шклом. Ён не змяніў позы, адкінуўшыся плячыма да сцяны. Але галавы не было. Замест яе тырчаў водруб з белай косткай пасярэдзіне. Калі ён спаў, складзеныя лодачкай рукі боўталіся ў паджывоцці. Цяпер каля пахвіны паміж чорнымі далонямі была ягоная галава. Перад смерцю нябожчык паспеў прачнуцца і спалохацца. Вочы — шырока адкрытыя. Да бялкоў прыліпла чорная вугальная труха.

Ля ўваходу, заціснуты паміж распаленых прыбораў, быў Качагар. З яго і нацякло крыві, што зрабіла падлогу ліпкай. Яго смерць была больш доўгая і пакутлівая. Я не хачу гэта апісваць, але з пабачанага я зразумеў, што хлопца задушылі вантробамі, вынятымі з жывата. Не прапануйце мне піханай пальцам каўбасы больш ніколі.

Машыніст адсутнічаў. Магчыма, яму ўдалося збегчы. Жалезны дыназаўр, якім кіравалі нябожчыкі, працягваў жыць. На манометры скакала стрэлка, з патрубкаў травіла пара, метал хрыпеў ад напругі. Прыгінаючыся да падлогі, я падпоўз да прагалу і асцярожна вызірнуў.

Першым, што я пабачыў, быў вялізны лыч свінакапытага, што сядзеў на кані на ўзроўні маіх вачэй за метр ад лакаматыва. Велізарная, апранутая ў цёмны плашч постаць часткова схавала тое, што рабілася пры зямлі. Счарнелая зяпа, здаравенныя лапушыны вушэй — усё было нерухомае. З роту істоты не ішло пары. Яна, у адрозненне ад каня пад ёй, не дыхала.

Я прыглядзеўся да свіной мазгаўні. Засмяглыя вочкі, прыліплы да ссінелага падбароддзя язык: пачвара была нежывая некалькі тыдняў. Яна не рухалася, а тое, што я спачатку прыняў за ўздрыгванні, было інерцыяй ад пераступу каня пад ёй. Мярцвячына выглядала абсалютна адсутнай у сваёй нерухомасці, цяжка было зразумець, як гэты вершнік некага можа забіць. За ёй, пры зямлі, нешта варушылася, і, пакуль мае вочы адаптаваліся да падсветленай паравозным ліхтаром цемры, я паспеў здзівіцца, наколькі дакладна і пераканаўча здолела ўрэчаісніцца нешта, прыдуманае такім бздыром, як Сямён Чапля.

Нарэшце, я разглядзеў дзве постаці, якія ператоптваліся пад паравозам.

— Можа, досыць? — запыталася тая, што была скурчанай. — Мала слядоў. Тапчы яшчэ, — ля твару таго, хто адказаў, запаліўся агеньчык цыгарэты. Сцэну ахінуў тытунёвы дым.

Фігура разагнулася, і я пабачыў у руках абрубкі свіных ног. Патыкаўшы імі ў зямлю, фігура нагнулася і абмакнула капыты ў нешта. Напружыўшы зрок, я пазнаў у гэтым чымсьці ўскрытую грудзіну Караваншчыка.

— Габрэй скончыўся. Не дае ўжо колеру, — забедаваў той, што рабіў сляды. Было чутно, што яму не падабаецца тая работа, якую яму даручылі. — Гэты скончыўся — адкрывай наступнага, — абрубіў голас брата Ягорыя. І дадаў: — Вось менавіта для гэтага, Сёма, мы звычайна пакідаем аднаго сведку жывым. Каб нехта мог распавесці пра зверствы казланогіх. І не трэба было тыя зверствы маляваць.

Яго суразмоўца адышоў убок, павошкаўся там і вярнуўся ў поле зроку, цягнучы за нагу цела Машыніста.

— А з гэтым што рабіць? — спытаў “мастак” млява. — Напруж фантазію. Што-небудзь жудаснае. Каб ажно яйцы падціскала. Я ж кажу. Іхны Аракул перадаў, што свінарылых не існуе. Што ён іх прыдумаў. Хутка фраеры перастануць баяцца. І пачнуць пільна ўглядацца, куды страляюць. То паспрабуй ужо. — Дапусцім, нос калі яму адрэзаць? — Ты, галоўнае, зараз слядзі давай. Пакуль кроў не састыла!

Ягоны суразмоўца запаліў святлач, у якім зрабілася бачнай акуратная нажавая рана ля сэрца Машыніста. Істота садрала з прыхільніка Платонава майку, скарысталася чалавечай “фарбай” і павяла крывавы “свіны” слядок да вагона. Раптам з цемры за тры крокі ад уваходу ў паравоз выслізнула яшчэ адна істота — яна несла важкі мех, таму не надта азіралася. Наблізіўшыся да каня, дзе сядзеў свіны вершнік, адхінула плашч свінакапытага і, войкаючы, пачала мацаваць прынесенае да сядла. Я баяўся быць заўважаным, таму не вызіраў далёка.

— Доўга яшчэ? — запытаў голас брата Ягорыя. — Дзве траціны засталося! Каб былі арбы — можна было б загрузіць як ёсць, у куфрах. Але ж гэта вы рашылі, што “свінакапытыя на вазах не ездзяць”! То трэба ссыпаць у мяхі. Гадзіны дзве яшчэ завіхацца. А дзе тое напісана, калі падумаць? — Не блюзнер мне! — каротка адрэагаваў галоўны. — Аўтарытэт паважаць трэба. — Не, я што, спрачаюся? — працягваў ныць той, што прынёс мех. — Паставілі цынк цягаць чалавека, у каторага рэбры паламаныя — я цягаю! Хаця так можна і лёгкае сабе праткнуць. А ад гэтых свінюкоў смярдзіць так, што можна адным удыхам пранцы падчапіць! — Нічога не чую! — абрубіў голас фермера. — Не, ну праўда, згніла свініна! Хутка чэрві завядуцца! А я побач з паламанымі рэбрамі кручуся! Лепей вы б Сёму на гэтую працу паставілі! — Што ў цябе рэбры зламаныя, сам вінаваты, — падвысіў голас аўтарытэт. — Хто цябе прасіў пад кулі бурмістравага ахоўніка скочыць? У мяне трапілі? Не? У Сёму? Не! Ну, дык сам вінаваты! За бронік дзякуй скажы і далей давай цынк парадкуй. — На гэтага ўжо больш не павесіць, — уздыхнуў паранены. — І так багата на адным кані. Гружу наступнага. Давайце заменім свінюкоў! У нас жа матэрыялу хапае. — Як на ферму вернемся, новых галоваў напілуем, — неахвотна пагадзіўся брат Ягорый. — Хаця я смуроду не чую.

Свіная галавешка кранулася і, вільнуўшы вушамі, паляцела на зямлю.

— Вось так! Не будзе нудзіць на адваротным шляху, — трыумфальна праспяваў бліжэйшы да мяне голас. — Ты што вось зараз зрабіў? — з націскам спытаўся далейшы. — Скінуў мардзяк гэты гнілы! Вы ж самі сказалі, што новых напілуем! — Скінуў — давай падымай ды мацуй! — загадаў галоўны. — Чаму гэта? — не зразумеў той, у каго былі паламаныя рэбры. — Таму гэта! Што Сёма не для таго жыватом тут зямлю вымятае, сляды свіныя пакідаючы, каб ты на месцы забойства адгадку жывучасці свінакапытых пакідаў! Наступным разам не лычы будуць з валын трушчыць. А ў цябе выцэльваць, кубель!

Пачулася незадаволенае сапенне, фігура зняла плашч, грэбліва заматала галаву ў яго і закінула на сядло побач з грашовымі торбамі.

— З гэтага таксама ўжо крыві не выціснуць! — пачуўся наводдаль голас Сёмы. — Ну, дык зазірні ў кабіну, там крыві з тых двух столькі, што аж вунь сцякае, бач! — параіў аўтарытэт.

Далейшыя падзеі, як напісаў бы барочны аўтар вандроўнага рамана васямнаццатага стагоддзя, разгортваліся вельмі хутка, як ветразь тыпу “блінд” на іспанскім галеоне. Пакуль узброены двума капытамі замест пэндзляў Сёма разгінаўся, вохкаў, паціраў паясніцу і ўздымаўся па металічных прыступках, я паспеў у два лёгкія крокі апынуцца ля прагалу пры безгаловым Памочніку Машыніста. Я занёс нагу ў праём, ад поўнай бяспекі мяне аддзяляў адзін хуткі рух наперад. Аднак тут я спыніўся. І вырашыў выдаткаваць поўную секунду, каб вярнуцца ў кацельную і крутануць да ўпору сіні вентыль. Постаць “мастака” Сёмы ўжо вымалёўвалася пры ўваходзе, калі я, бы плывец у ваду, скочыў у прахалодную цемру. Сёма не пачуў маё прызямленне, бо будка запоўнілася шыпеннем катла. Але Брат Ягорый узвіўся:

— Што гэта там у цябе тупае? — У мяне ўсе, хто мог тупаць — ужо адтупалі! — адазваўся Сёма. — Тут усе сядзяць роўна, нібы злодзеі на маліне!

Я ўціснуўся ў пясок адхону. Сёма патыцкаў свінымі нагамі па скрываўленай падлозе і стаў самааддана ствараць сляды капытоў на лесвіцы, што вяла ў каморку агнявой брыгады. Акуратна ссунуўшыся з насыпу, я адпоўз глыбей у цемру і ўпрысядкі пабег прэч. Баяўся, што лакаматыў грымне, пакуль я буду побач. Таму, ладна аддаліўшыся, я прысеў ля рэек і ўглядаўся ў цемру. Я бачыў перасоўванне мурашыных фігурак ля металічнага кіта, але цягнік стаяў і не думаў выбухаць. Зразумеўшы, што дыверсіі не атрымалася, я павольна пайшоў наперад уздоўж пуцей — Горад Святла мусіў быць недзе там.

Калі вакол самкнулася цемра, у галаву палезлі думкі. Пра тое, што мой заплечнік са спальнікам і цёплымі рэчамі застаўся на тэндары. Добра, што вечны ліхтарык я не зняў з сябе — ён быў спушчаны на шыю. Пра тое, што дубальтоўка, а таксама ўвесь запас набояў засталіся ў разрабаваным вагоне. Што іду я да Горада Святла з абсалютна пустымі рукамі: ні грошай, ні ежы, ні нават цёплых рэчаў. Няма нават змены бялізны ці запасных шкарпэтак. Калі роздумы паспелі добра сапсаваць мне настрой, ззаду грымнула.

Я адчуў гэта па рэйках — ляскат перадаўся па матэрыяле хутчэй, чым даляцеў гук. Рэйкі завылі металічным ціньканнем. Уздрыгнула зямля. Прычым добра, як пры тым землятрусе, які мы некалі перажылі на Суматры. Нарэшце данёсся і розгалас — амаль не чутны, але маштабны. Ён раскаціўся па ўсім даляглядзе, нібыта трэснуў не велізарны боепрыпас, а шандарахнула выбухамі па цэлым фронце. Я рад быў бы тут дадаць, што праз некалькі секунд ля маіх ног прызямлілася галава брата Ягорыя. Ці прыляцела, размахваючы капытамі ў паветры, палова каня з заціснутым пад сядло мехам са свіным рылам. Ці адбылося нешта, што засведчыла б: забойцаў абварыла, парвала на шматкі і змяло з гэтага свету.

Але далёкі грукат у цемры, грукат, перад якім не было выбліску і пасля не было марыва пажару, быў адзіным сведчаннем таго, што кацёл выбухнуў. І я не ведаю і не даведаюся ніколі, ці загінулі злодзеі, ці хаця б адзін з іх. Верагодна, мне і не трэба пра тое ведаць. Вялікай радасці з гэтай нагоды я ўсё роўна не адчуў бы. Помста — пачуццё, здольнае прыносіць трывалую асалоду толькі тым, у каго іншых пачуццяў не засталося.

Сцежкі ўздоўж насыпу, зразумела, не было. Другасная правінцыйная чыгунка, што працінала поўдзень, звязваючы паўстанак з занядбаным некалі райцэнтрам, — не той напрамак, ля якога маглі нарасці населеныя пункты, жыхары якіх тапталіся б вакол пуцей. Як падказвала мапа, Горад Святла — Мека новага часу — паўстаў там, дзе ў часы БССР туліўся гарадок, адзначаны пустым кольцам. Чацвёртая ступень змяншэння значнасці — пасля вялікага сілуэта з пазначэннем вуліц, падвойнага кола і кола, замаляванага знутры.

Там-сям ногі загразалі ў раллі, і даводзілася выбірацца на шпалы. Недзе да самага чыгуначнага палатна набліжаўся лес, і калючыя яловыя лапы чапляліся за паліто. Я заўважыў, што некаторыя секцыі рэек былі пасля рамонту — пад імі ляжалі свежыя дошкі: мабыць, чыгуначнікам для ўзнаўлення руху вугальнага каравану давялося рэстаўраваць не толькі паравоз. Узбоч пуцявіны, побач з прасёлачнымі дарогамі, пры паржавелых шлагбаумах, трапляліся невялічкія будынкі чыгуначнікаў. Зробленыя з цэглы, яны стаялі з некранутым шклом у вокнах, абяцалі ложак і, магчыма, нават нейкі просты харч. І я ўжо вызначыўся, дзе буду есці і спаць на першым сненні.

Ісці было лёгка, я праганяў думкі пра ўсе наступствы пазбаўлення ад заплечніка з рэчамі тым, што напяваў песні, якія здольны быў прыгадаць. Калі адхон рабіўся гравійным, падбіраў ды шпурляў наперад каменьчыкі. І калі чарговы раз падняў галаву, каб вызірнуць напрамак руху, зніякавеў, заўважыўшы ў небе з’яву, якой мы — усе мы, чалавецтва, двухногія, насельнікі цемры, тубыльцы ночы — ужо і не марылі дачакацца.

За пагоркам, куды ўпіраліся рэйкі, тлеў выразны і неаспрэчны ружовы світанак. Вядома, яшчэ было далёка да блакітнага неба і пунсовай кароны вакол сонечнага бліна, што выкочваецца з-за небакраю. Але гарызонт быў падкрэслены непрымроеным, адрозным ад чарнільнай бездані зеніту, ззяннем. Я заплюшчыў вочы і пастаяў так колькі хвілін. Раскрыў павекі. Святло не знікла. Я павярнуўся спінай і далічыў да ста. Азірнуўся. Ззянне было там. Па целе токам біў радасны калатун. Я разгарнуў мапу і шчоўкнуў налобнікам. Усё сыходзілася: намаляваны частакол чыгункі паказваў на паўднёвы ўсход. Золак мог зачынацца там.

І тады, здурнелы ад радасці, я пабег. Вочы адзначалі, як паступова расце ружаватая стужка над зямлёй, як там, у ззянні, пачынаюць блякнуць і выключацца зоры, а вось і ніжнія лапы касмічнага пакемона зрабіліся менш выразнымі. Я бег, і бегчы было лёгка. Бег выявіўся самай дасканалай формай выказвання радасці, закладзенай у саму сутнасць чалавека танцам шчасця. І калі дыханне марнела, я пераходзіў на хадзьбу, адчуваючы, як з хуткасцю дыскатэчнага страбаскопа калоціцца сэрца, а лёгкія распіраюць маю грудзіну, нібы пара кацёл перагрэтага лакаматыва. Але я не спыняўся, не спыняўся, бо было адчуванне, што гэты магічны світанак працягнецца толькі датуль, пакуль я — я адзіны — буду верыць у яго сапраўднасць. І я не зважаў на тое, што золак, сапраўдны золак, калі б ён пачаўся, ужо даўно мусіў бы запалаць памяранцам на ўсё неба. Можа быць, з гэтай ночы можна толькі выбегчы, думаў я. Магчыма, ёсць такія досвіткі, да якіх можна толькі дацягнуцца самому, казаў сабе я. І працягваў перастаўляць ногі. І рушыць наперад. І галава ўжо ўсё зразумела — і пра кірунак чыгуначных рэек, які не мог так супадаць з вектарам сонечнага узыходу, і пра назву месца, да якога я імкнуўся, і пра падазрона нешырокі разбег ззяння, але ногі ўсё яшчэ адштурхоўвалі зямлю, яшчэ неслі цела наперад.

І толькі калі задыханы і знясілены, мурзаты ад вугальнага пылу і поту, я нарэшце пабачыў гмах агароджы і асобныя будынкі Горада Святла, я зразумеў, што цуду сонечнага з’яўлення давядзецца яшчэ пачакаць. Цікава, колькі людзей да мяне рабіла такі подбег? Колькі расчараваных сэрцаў сцялася, зразумеўшы тэхнагенны характар золку?

Калі знікла надзея, цела адразу набыло сапраўдную вагу. Я чапляўся ботамі за шпалы і маркотна цягнуўся да мегаполіса — ці не адзінага буйнога паселішча, не разарванага на меншыя гарадкі-дзяржавы, непаўторнага ў сваёй ілюмінацыі.

Выйшаўшы з-за пралеска, я заўважыў пракладзеную скрозь пагоркі гірлянду, што складалася з рухомых светлавых кропак. Спыніўшыся, я змог параўнаць гэта з відовішчам шашы, па якой машыны рушаць з хуткасцю вусеня. Так выглядалі подступы да Горада Святла па дарогах. Я ішоў уздоўж чыгункі і таму шыкаваў сваёй адзінотай. Каб трымаўся гасцінца — быў бы аточаны натоўпам іншых бадзяг.

Гарадскія валы насоўваліся бліжэй, і побач з імі я адчуваў сябе як стомлены легіянер, які таптаўся да Сервіявай сцяны рымскага памерыя. Агароджа была высачэзная, у некаторых месцах земляны вал сягаў на вышыню дзевяціпавярховага будынка. Наблізіўшыся, я пабачыў велізарныя чыгуначныя хоперы для перавозкі вугалю, паўцісканыя ў падэшву вала, які, падмацоўваючы глебу, не дазваляў ёй абсыпацца. Побач з адваламі бункерныя вагоны выглядалі дзіцячымі цацкамі.

Я не мог зразумець, як так адбылося, але глеба, з якой быў насыпаны гарадскі мур, парасла хмызняком і чэзлымі дрэўцамі, быццам гэтыя пагоркі ўзніклі яшчэ да таго, як Горад Святла стаў паселішчам, што патрабуе абароны. Самае галоўнае — наверсе на аднолькавых адлегласцях былі жоўтыя шары. І яны не нагадвалі паходні ці высвятленне дыёдных пражэктараў. Гэта не ўкладалася ў галаву, але менавіта так некалі выглядалі гарадскія ліхтары, мачты якіх упрыгожвалі праспект, што праглядаў праз ліпы за грушаўскімі вокнамі.

Наводдаль быў яшчэ адзін невытлумачальны феномен. Па-над агароджай вытыркаліся верхавіны труб. Не цацачныя дудачкі вугальнай кацельні, а цагляныя ўсталяванні нейкага буйнога камбіната. І з іх шчодра валіў тлусты чорны дым. Ягоныя ручаі роўна выцякалі ў рудое неба і ўтваралі там атрамантавую лужыну. За гарадскім валам жыла нейкая індустрыя.

Я не ведаю, чаму вырашыў, што здолею прабрацца за сцяну там, дзе ў яе ўваходзілі рэйкі. На шляху апынулася высачэзная заслона шырынёй у паўтары цягнікі. Яна цягнулася да верху сцяны і не мела нават шчылінкі, у якую мог бы праціснуцца чалавек. Я пастаяў перад тупіком, уключыў ліхтар, разлічыўшы рух у назіральнай вышцы наверсе. Але ніхто не спяшаўся адчыняць шлюз незнаёмцу, які коўзаўся пры пуцях. Тады я выключыў святло і паспрабаваў ускараскацца на вал. Але было занадта стромка, да таго ж на вышыні ў тры чалавечыя росты ў глебу былі забітыя нафтавыя цыстэрны, абмінаючы якія, можна было звярнуць шыю.

Я пайшоў уздоўж валу — туды, дзе ў сцяну заходзіла светлавая гірлянда падарожных. Там мусіла быць мытня ды КПП. Але хутка ногі пачалі загразаць у глебе — яна зрабілася вязкай, яе паверхня бліснула адлюстраваннямі ліхтароў. Усё поле да дарогі было залітае вадкасцю, прычым, пахла яна не парфумай “Дыор Ж’адор”. Я пачуў цурчанне і, азірнуўшыся на сцяну, заўважыў некалькі вадаспадаў. Выглядала, каналізацыя ў так файна падсветленым мястэчку была пабудаваная па сярэднявечным прынцыпе простай пратокі. Я меў шчасце апынуцца акурат пасярод каналізацыйнага вусця. Здолеўшы зрабіць яшчэ сотню крокаў, я тыцнуўся ва ўжо непраходную багну, паспрабаваў збочыць да чыгункі, але праваліўся амаль па калена. Пачаўшы панікаваць, я намацаў нагамі прагал — ён быў бліжэй да сцяны.

Калі боязь завершыць жыццёвы шлях у смярдзючай твані ўвайшла ў перыгей да панікі, я пабачыў палацык наверсе, проста пры вале. Драўляны новы рамантызм, бесклапотнае дзевятнаццатае стагоддзе. Бялюткі, як параход. Жоўтае святло з інтэр’ераў грае на пазалочаных разетках. І чаму, цікава, прыгажосць кідаецца на мяне менавіта тады, калі я спрабую не захлынуцца ў непраходным балоце? Мне не пашчасціла з надвор’ем: калі б тут панавалі грушаўскія каля-нуля, глебу б падмарозіла, і па полі можна было б гуляць у футбол. А паколькі… І тут я заўважыў проста пад нагамі велізарную, чалавечага памеру, ляльку, апранутую ў шыты золатам карункавы камзол. Я ўключыў і адразу ж выключыў ліхтар, не жадаючы глядзець на мерцвяка. Вочы, апроч аголеных праз доўгае ляжанне костак, паспелі выхапіць пацешны характар касцюма: камзол быў з тканіны, вельмі падобнай да велюравай абіўкі фатэляў. А тое, што я спачатку прыняў за шпагу, было адрэзам тоўстага дроту, абгорнутага фольгай. Яшчэ праз тузін крокаў, я пабачыў шыкоўную пірацкую трохвуголку з падробным страўсіным пяром з “Ікеі”. Чорны парык нежывога пірата расплыўся пад ёй багавіннем. Дзіўная жалобная традыцыя апранаць нежывых у барочную вопратку і скідваць іх у твань. Забруджанае поле, па якім я ішоў, было не толькі каналізацыяй, але і VIP-могілкамі.

Калі я выбраўся з гідкай багны і наблізіўся да натоўпу ля брамы Горада Святла, маё аблічча мела настолькі самабытны выгляд, што я б не прайшоў фэйс-кантроль нават у начных клубах апраметнай. Вугальны пыл змяшаўся на паліто з жыжай каналізацыі, да ботаў і штаноў наліп заквашаны ў нерухомай вадзе бруд. Не ведаю, якога колеру быў мой твар, але далоні выглядалі як лапы ў аднаго знаёмага дога: чорныя, страшныя, з непрыбранымі кіпцюрамі. Я спрабаваў суцяшаць сябе, што мой выгляд згубіцца сярод парэпаных жыццём і дарогай абліччаў іншых гасцей Горада Святла. Але пабачанае на дарозе больш нагадвала чаргу запрошаных на рэцэпцыю ў французскай амбасадзе.

Паверх свежых кашуляў накінутыя франтаватыя шалікі. Начышчаныя лакіркі, выпрасаваныя стрэлкі, пастаўленыя фрызуры, паголеныя твары. Самым непрыемным было тое, што за сто метраў ад уваходу, там, дзе пачыналася агароджа, былі інсталяваныя ярчэзныя старадаўнія электрычныя ліхтары. Выратавальная заслона цемры, у якой можна было б схаваць сорам, была бесцырымонна адхінутая. Электрычнасць высвеціла кожны чорны паўмесяц майго пазногця, кожную загразлую ў шчацінні драбінку вугалю, кожны прыліплы да палітона апалак. Яна абазначыла вільготныя ад каналізацыйнай вады сляды, што я пакідаў на асфальце.

Для апісання майго становішча дарэчна б зноўку звярнуцца да мовы вандроўных раманаў васямнаццатага стагоддзя, але я пашкадую чытача. Проста паверце: я пачуваўся персанажам татэмічнага снення, дзе бачыш сабе аголеным сярод натоўпу на раздарожжы вялікага горада.

Я падышоў да чаргі і стаў за джэнтльменамі ў палітонах оксфардскага выгляду. Яны мелі чамаданы Samsonite на колцах. Калі я стаў побач, яны зусім не крыўдна перацягнулі чамаданы наперад, і ў гэтым не было і ценю перасцярогі, што я нешта скраду. Яны працягвалі рэспектабельную размову:

— А я гэтым разам далучыўся да партыі зберагальнікаў Durex: падчас карнавалу — ну, ты памятаеш, што робіцца з норавамі. Буду прадаваць па дваццаць цынкаў за тры штукі. Прыбытак трыста адсоткаў. А ты ўсё зайцаў? — Не, зайцы засталіся ў мінулым сезоне, — джэнтльмен выправіў манжэты белай кашулі з паліто. — Вось паглядзіш: імі будуць гандляваць на кожным рагу, з нулявым попытам. Патрэбная бізнес-інтуіцыя. Гэта памятаеш, як Вова Чэлсі ўклаўся ў груз ліхтарыкаў сем карнавалаў назад. А тут адрэстаўравалі вугальную ТЭЦ і асвятлілі горад. І павіс на Вову крэдыт. Не, я гэтым разам закінуўся ў ібісаў. Розныя памеры, жаночы варыянт з падмаляванымі вачыма. — Ібісы страшныя. — Ібісы — класіка карнавалу. Смех са смерці. У сярэднявеччы ў такіх масках дактары хадзілі падчас эпідэмій чумы. У дзюбу лекі закладаліся, каб не захварэць.

Першы агледзеў рукаў кашаміравага паліто, узняў галаву да ліхтароў і крытычна заўважыў:

— Шманіць усё ж іх ТЭЦ. Бачыш, вопратка ў вугальных адкідах. Добра, што яе на дальнім канцы горада будавалі. — Ну а што паробіш, — уздыхнуў другі. — Без ТЭЦ у іх не было б святла, а ў нас — такой маржы. Тут жа вугальныя руднікі паўсталі адначасова з Credit Suisse ў Швейцарыі. У Нью-Ёрку сябры платанавага пагаднення яшчэ па кавярнях свае ўгоды афармлялі, нават біржы як такой не было, а тут Валовічы сабе маёнтак на вуглі адбудавалі. Проста пры тэрыконе. — Тэрыкон? Гэта што? — неахвотна здзівіўся першы. Яму было непрыемна паказваць, што ён можа не ведаць нейкіх тэрмінаў. — А вось той земляны вал, бачыш? Гэта тэрыкон, адвал вугальных распрацовак. Горад там, унутры, побач з вугальнымі разрэзамі ды шахтамі. А пагорак, на якім стаіць палац Валовічаў, — штучны.

Першы страціў цікаўнасць да тэмы, бо яна не тычылася камерцыйнага выхаду. Я, відаць, прыцягнуў на сябе вады са смуроднага балота, бо другі суразмоўца амаль не грэбліва павярнуўся да мяне, уцягнуў носам паветра і ветліва сказаў наступнае:

— Вы, даражэнькі, без тавару стаіце. Мо скарыстайце fast lane справа. Яна — для тых, хто ідзе пры спрошчаным мытным кантролі.

І гэта было ну не крыўдна — чалавек дапамог скараціць час чакання. Сапраўды, частка дарогі пуставала, над ёй вісела шыльда: “Ручная торба, да пяці кіло” са стрэлкай наперад. Я абышоў агароджу, што адасабляла чаргу, і, яшчэ раз абтросшы бачны бруд з паліто, штаноў ды ботаў, рушыў наперад. Народу нецікава было ўваходзіць у Горад Святла з “ручной торбай да пяці кіло”, бо я прамінуў астатнія пяцьсот метраў да мытні ў адзіноце, прайшоў па ўздымным мосце над пракапаным каналам і апынуўся ў бетонным корабе пункта мытнага дагляду.

Справа была арганізаваная без асаблівай павагі да гасцей Горада Святла. Праз прагалы ў сценах на прыкручаны да падлогі стол глядзелі аўтаматныя рулі. Як толькі я наблізіўся да стала, наверсе, высмажваючы душу, запалілася святло. Чорныя паўмесяцы маіх пазногцяў цяпер не проста абазначыліся — яны, здаецца, пачалі адкідваць цені. Два гучнагаварыльнікі ў кутах фыркнулі і загадалі, прычым, значна гучней, чым патрабавалася, каб я мог іх чуць:

— Выстаўце злева на стол дваццаць поўных зарадаў уваходнай платы. Пакладзіце сваю торбу па цэнтры стала і размяркуйце рэчы па правай частцы стала. — Але ў мяне няма дваццаці цынкаў, — развёў я рукамі. — Выстаўце дваццаць поўных зарадаў злева, — гучней паўтарыў гукамацюкальнік. — У мяне няма ні цынку, ні асабістых рэчаў! — я таксама сказаў гучней — на выпадак, калі мяне не чуюць.

Голас нейкі час маўчаў, быццам знямеўшы ад майго нахабства.

— Як паведамляецца ў правілах доступу ў Горад Святла, цана уваходу ў Горад Святла складае дваццаць поўных цынкаў у карнавальны тыдзень і тры папярэднія яму дні і дзесяць у астатні час. Калі ў вас няма дваццаці поўных цынкаў, вы не можаце прэтэндаваць на ўваход у Горад Святла, нават у выпадку паспяховага праходжання мытні. — А ці магу я, кшталту, у крэдыт зайсці? Я зараблю грошай і заплачу на выхадзе. Можна так?

Голас у дынаміках змоўк, і я занепакоена ўглядзеўся ў рулі. Каб мяне не пачалі расстрэльваць яшчэ да моманту, як я адчую, што размова скончаная. Але раптам у бетонны мех уварваўся іншы, больш далікатны голас:

— Што значыць – у вас няма асабістых рэчаў? — не надта гучна спытаўся ён. Хутчэй за ўсё, прамоўца трымаў рот падалей ад мікрафона. — Ну, вось так атрымалася. Ні торбы. Ні цынку. — А якую зброю вы пераносіце? — задалося яшчэ пытанне. — Ніякай зброі няма. Так атрымалася.

Пасля гэтага маўчанне апанавала памяшканнем на такі працяглы час, што я ўжо вырашыў, што тут традыцыя адмаўляць моўчкі. Але калі я развярнуўся сыходзіць, над адной з байнічных шчылінаў загарэлася шыльдачка: “Чакайце”. Чакаць давялося доўга — я ўжо і на стол прысаджваўся, і па боксе пахадзіў, і задумаўся, ці не прапанаваць дынамікам абмяняцца анекдотамі. Добра, што ў гэты “зялёны канал” не было чаргі, інакш я моцна замарудзіў бы трафік. Нарэшце, гучнагаварыльнік зноўку ажыў, гэтым разам пры мікрафоне апынулася немаладая жанчына.

— Назавіцеся, калі ласка, — прапанаваў голас місіс Марплз. — Кнігар. Іду з Грушаўкі. — Ці вандруеце вы адзін? — такі тэмбр быў у бабулі, што выкладала англійскую мову ў маёй школе. — Абсалютна, — пагадзіўся я. — Прыйшоў праз ферму, запраўку, Элеватары, скарыстаўшыся чыгункай. Але паравоз выбухнуў пасля нападу казлакапытых. Ну, як казлакапытых… — Вы напэўна ведаеце, што адзін раз на трыста шэсцьдзясят пяць ранішніх гудкоў у нашым горадзе адбываецца карнавал, — урачыста прамовіў голас. Так раней па тэлевізары аб’яўлялі пераможцаў латарэі. Я кіўнуў. — Напярэдадні, — працягнула бабуля, — гільдыі сумесна з радавітымі фаміліямі патаемна пагаджаюцца наконт адмысловых умоваў, паводле якіх будзе абірацца Кавалер Карнавалу. Мужчынскае ўвасабленне свята. Дама Карнавалу вызначаецца з ліку незамужніх дачок нобіляў.

Я зноўку кіўнуў, хаця нашая размова перастала мне падабацца. Надта нагадвала гісторыю з Насамонамі.

— Кавалерам Карнавала можа быць толькі самотны вандроўнік. Звычайна мы праводзім конкурс, каб вызначыць яго асобу. Але сёлета, —голас зрабіў урачыстую паўзу, — умовы выявіліся занадта строгімі, і ў нас не было ніводнага прэтэндэнта. Хаця інтрадукцыйны баль ужо сёння, пасля вечаровага гудка. Дык вось, шаноўны Кнігар. Мы віншуем вас, бо вы з’явіліся своечасова. Кавалерам Карнавалу мусіў стаць мужчына, які прыйдзе ў наш горад без зброі і паклажы. Без асабістых рэчаў. З пустымі рукамі. — І што гэта значыць – быць “мужчынскім увасабленнем свята”? Я маю на ўвазе, на практыцы? — вырашыў я адразу даведацца пра дробныя літаркі кантракта. Каб не давялося зноўку тэрмінова скручваць вуды. — Мы хацелі б размясціць вас у найлепшым нумары нашага гатэлю і запрасіць бясплатна на ўсе прывабныя для вас мерапрыемствы нашага горада. Вы можаце частавацца ў любых рэстарацыях. У вас, уласна, толькі адзін абавязак – быць шчаслівым. І дазваляць Даме Карнавалу суправаджаць вас. Ну і з’явіцца на інтрадукцыйны баль. — Гэта ўжо тры ўмовы, — на ўсялякі выпадак скрывіў твар я. — О, паверце, гэта акурат адна ўмова. Быць шчаслівым, бавіць час з маладой дзяўчынай з нобіляў ды танцаваць на інтрадукцыйным балі — гэта адно і тое ж. — Мне давядзецца танцаваць? — зноўку спахмурнеў я. — Гэта фармальнасць. Ніхто не чакае ад вас вальса ў тры па. Проста вы мусіце рухацца разам пад музыку на закрытым адкрыцці карнавалу. — Закрытым адкрыцці? — паўтарыў я за ёй фразу, якую не здолеў зразумець. — Закрытае адкрыццё, —яна яўна ўсміхнулася. — Вы, мабыць, надта малады, каб помніць, што да Зацямнення гэта было асноўнай формай свецкага жыцця на нашых землях.

Я падумаў, што яна недаацаніла мой узрост і пераацаніла мае веды свецкага жыцця.

— Я згодны, — урачыста сказаў я ў бок шыльды “Чакайце”. — Мы не сумняваліся, што вы пагодзіцеся забраць джэк-пот, — зноўку ўсміхнулася бабуля ў мікрафон.

Цэнтральная секцыя сценкі з байнічнай шчылінай шчоўкнула і адпаўзла ўбок. За ёй выявіўся падсвечаны лямпамі дзённага святла калідор.

— Кіруйцеся ў гатэль “Метраполь”. Там вас будуць чакаць, — сказаў голас наўздагон. Я быў думаў, што місіс Марплз пакажа сябе пасля таго, як нашае сумоўе будзе скончана, але яна так і засталася для мяне голасам з дынаміка.

Я выйшаў у калідор — ад багацця святла кружылася галава. Праход скончыўся металічнымі кратамі, што раз’ехаліся ў бакі, як толькі я наблізіўся. І было адчуванне, што, атрымаўшы электрычнасць, кіраўнікі гэтай установы зрабілі ўсе намаганні, каб узнавіць самыя таталітарныя практыкі, якія былі вынайдзеныя ў папярэднюю эпоху. І выходзіла кастурбавата, з натугай, вось і краты расцягвалі хутчэй за ўсё інтэрны-памежнікі ўручную. Але што было прынцыповым, дык гэта першапачатковая інтэнцыя ўзнавіць самае ванітнае з папярэдняга свету, стаць “сапраўднай дзяржавай” хаця б там, дзе з наведнікамі размаўляюць праз гукаўзмацненне. Лепей бы каналізацыю нармальную зрабілі.

Я выйшаў з мытнага пункта, пайшоў малалюднай вулачкай, адзінай функцыя якой — адасабляць памежны пункт ад гарадской весялосці, завярнуў за рог і ў момант аглух ды саслеп.

Схаваны за будынкамі правінцыйнага ампіру праспект віраваў, танцаваў, спяваў, піў, ванітаваў, дудзеў у дуду ды грукаў у барабаны. Тут была атмасфера адной з вялікіх тусовых вуліц былой пары: Фамгулао ў Сайгоне, Каосан у Бангкоку, Ла Рамблы ў Барсе, Унтэр дэн Ліндэн у Берліне. Людзі рухаліся лавінай, абцякаючы музыкаў, якія стаялі так шчыльна, што іх грукат і лямант зліваўся ў суцэльную какафонію.

Побач з хлапцом, які вырачана выводзіў на гітары “Белы снег, шэры лёд” забытага рускага менестрэля, падскоквалі ад энтузіязму шансанье з маленькім гармонікам і скрыпачкай — яны на добрай французскай узнаўлялі рэпертуар кабарэ-дуэта “Серебряная свадьба”. За тры крокі месціліся эквадорцы ў каляровых понча. Стоячы паўколам, з засяроджанымі тварамі, яны выводзілі на флейтах пана той самы матыў, без якога раней не абыходзілася аніводная сапраўдная сталіца свету. І было пры поглядзе на іх птушыныя твары адчуванне, што людзі не музыку ствараюць, а ткуць тканіну быцця спосабам, вядомым толькі насельнікам узбярэжжаў Амазонкі. За перуанцамі дзіравіў паветра востранькім уступным сола з “Whish you were here” стары хіпан — ён прасветлена ўсміхаўся, раздзіраючы струны сваёй электрагітары, і паловы зубоў у яго не было, а побач стаяў пераносны дынамік, з якога гучаў стары як свет гітарны рытм “Пінк Флойда”.

А лавіна цякла — не азіраючыся, не засяроджваючыся, не здзіўляючыся, што такі выбух весялосці магчымы сярод чорных змярцвелых пустак. Я абмінуў гандляроў кітайскімі паветранымі ліхтарыкамі, прыцаніўся да хот-дога (паўтара цынкі, але ў мяне не было і столькі), шугануўся ад выкрыку хлопчыка, які стаяў са стосам толькі што надрукаваных на машынцы аркушаў:

— Газета “Відавочца”! Прадаем толькі навіны ад сведак! Народная дыктатура Кальварыя ўсталявала кантроль над Гарой! Цар Гары аб’яўлены ў вышук!

За газетчыкам туліўся гандляр маскамі белага зайца. Хіт мінулага сезону быў прадстаўлены ва ўсіх магчымых формах — ад вушастых кардончыкаў, якія трэба трымаць ля твару за спецыяльны драўляны пруток, да пухнатых шлемаў з раскошнымі ружовымі вушамі, задушліваму нутру якіх трэба даверыць усю сваю галаву. Выгляд у маскарадзьера быў маркотны: зайцаў ніхто не набываў, хаця шмат хто з натоўпу ўжо ўбраўся да яшчэ не аб’яўленага карнавалу. Тут сустракаліся Ван Гогі з тварамі з пап’е машэ, Арлекіны і П’еро ў розных ступенях падабенства, Мальвіны ды Артэмоны, Д’артаньяны ды Рышэлье (Рышэлье было болей), імперскія пехацінцы і Прынцэсы Леі, Індыяны Джонс, Людзі ў чорным, Уладзіміры Леніны, Гэндальфы, Міндоўгі і коні Міндаўга, Уладзіміры Пуціны і Дональды Трампы.

— Малады чалавек, набудзьце зайчыка! Зайчык — сімвал пладавітасці і шчасця ў асабістым жыцці, — безнадзейна звярнуўся да мяне масачнік. І, заўважыўшы, што я не затрымліваюся, дадаў, зусім ужо сумна: — Два па цане аднаго,— і, калі я ўжо быў далёка: — Прэзерватыў у падарунак!

Так выглядае камерцыйны крах. Трэба было спытаць, ці не Вова Чэлсі яго завуць.

Канечне ж, тут гандлявалі сувенірамі: магніты на лядоўню ў выглядзе трох ампірных дамкоў з падсветленымі вокнамі за тры цынкі, адзін дамок за два, свецяцца ад энергетычнага элемента ААА. Налепкі ў выглядзе лямпачкі напальвання, з подпісам “Town of Light” — такі начнік на лядоўню я б, можа, набыў і сабе, калі б планаваў вярнуцца ў кватэру з лядоўняй. За турыстычным хлудам пайшоў іншы — ювелірны. І хаця золата і дыяменты ўжо даўно нічога не каштавалі, тавар быў дбайна накрыты шклянымі вітрынамі, каб не спакушаць спрытных на руку. Ля самых дарагіх артэфактаў былі ліхтарыкі, што дапамагалі камяням раскрываць свае ўласцівасці. Я слізгануў па прылаўку позіркам і знянацку суняўся — тыя, хто ішоў за мной, наляцеўшы на мяне, незадаволена забурчэлі.

Паміж завушніцамі з абточаных пад грушу паўкаратнікаў за 5 цынкаў ды пярсцёнкам з вялікім чорным брыльянтам з такой жа цаной ляжала залатая рэгалія. Памета ў выглядзе ўпісаных у кола кіркі і цыркуля над густоўнай каронай, выкладзенай невялічкімі дыяментамі. Значок масонаў.

— Я бачу ў вас рэч, што належала чалавеку, якога я ведаў, — звярнуўся я да гандляра, які сёрбаў распушчальны суп з тэрмаса.

Ён падняўся з пластыкавага крэсла з энтузіязмам, але з позіркам на маё паліто камерцыйны запал знік.

— Тут усе рэчы некалі належалі людзям, якіх хто-небудзь ведаў, — рэпліка прагучала флегматычна. — Але хто прынёс гэтую рэгалію? — я тыцнуў у крыштальную вітрыну, пакінуўшы брудным пальцам чорны развод. — А, гэта? Толькі вось прывалаклі, яшчэ цэннік не выставіў. Нейкі казлабароды. З вачыма як у Раскольнікава. Фамільны рэлікт? Магу за тры цынкі аддаць. — І бародка ў яго была востранькая? — я паспрабаваў намаляваць мефістофелеўскі клінок, але ён зважаў толькі на мае перапэцканыя пальцы. — Востранькая — не востранькая, але трымаўся Раскольнікаў так, што я пералічыў тавар пасля таго, як ён пайшоў.

Гандляр агледзеў мяне так, што я зразумеў: ён пералічыць тавар і калі я пайду. Дрэнная навіна была ў тым, што царства Добрага Цара перайшло ў злыя рукі. Добрая — што самому Цару давялося дасягнуць Горада Сонца.

Адышоўшы ад берага чалавечай ракі, я даў нырца ў плынь, і яна падхапіла мяне, пацягнуўшы паўз гандляроў запечанымі каштанамі, паўз глытальнікаў агню, паўз хлапчукоў, што куляліся пад іспанскі рэп. І стаяў тут белы ў чорных падпалінах мопс, сабаку можна было пагладзіць і паціскаць у руках пяць хвілін за палову цынка, і зрабілася мне праз гэтага мопса сумна, і я паспрабаваў злавіць чый-небудзь прыязны позірк, бо чалавеку ўласціва прыглядацца да твараў, калі ён пачуваецца слабым. Але людзі крывіліся і адварочваліся, ім не падабалася маё перапэцканае аблічча. І прамільгнула думка, што менавіта такім, выпацканым, і трэба спачуваць, калі бачыш іх на сваім шляху. Бо яны самыя безабаронныя, самыя прагныя тваёй цёплай усмешкі.

Святочны натоўп — бессардэчны ў сваёй параднай убранасці. Гэта спаборніцтва модаў, стыляў, фрызур і тэкстур. Людзі ацэньваюцца паводле крыклівай стракатасці, а не па ціхмянай глыбіні ў вачах.

На адной з вольных ад натоўпу выспачак стаяў кіёск, з якога выцякаў водар, што, забіўшыся ў ноздры, спруцяніў маю волю і пацягнуў да сябе, як быка за кольца ў носе. Унутры было як належыць: распаленая да чырвані электрычная спіраль, мясны конус пры ёй і засквараныя абрэзкі, што булькалі ў алеі на корабе з нержавейкі. Побач стаялі латочкі з салатай, крышачку перасушанай бульбай фры, капусткай ды іншымі складнікамі дзёнера. “Буйны — 4 цынкі, малы — 3”, як паведамляла шыльда.

Адчуваючы, што сліна на языку шкварчыць, як абрэзкі мяса ў алеі, я звярнуўся да кухара:

— Салям алейкум, шаноўны гаспадар! Ці магу я спытацца, з якога мяса зроблены ваш ласунак? — Мы бярэм на дзёнеры толькі самую лепшую біякураціну, выкармленую на бульбе ды зерневых сумесях. — Проста пахне так, што… — я зглытнуў. — Бы ў мінулыя часы. І што, ніякіх эрзацаў? — Вы — у Горадзе Святла, бей эфендзі, — гандляр зрабіў жэст у бок мяснога конуса, як быццам прадстаўляючы мне пачэснага грамадзяніна горада. — За валам вас могуць частаваць пацукамі і называць гэта дзёнерам альбо біточкамі з прусакоў і называць гэта кёфтэ, але не ў Горадзе Святла. — Скажыце, а ці ёсць у вас нейкая інструкцыя па абслугоўванні Кавалера Карнавалу? Можа, вы б маглі яго бясплатна накарміць? — я прыняў важны від: расправіў плечы ды разгладзіў штрыфлі паліто так, што з іх зляцела хмарка вугальнага пылу.

Кухар агледзеў мяне, як быццам спрабуючы пазнаць. Ён утаропіўся ў мой твар, бы я быў нясушкай, якую маглі накарміць цвілым праснаком, сапсаваўшы гастранамічныя якасці мяса.

— Кавалер Карнавалу, — я не губляў надзею, — мужчынскае ўвасабленне свята. Мне б хапіла маленькага дзёнера з падвойнай бульбай. Кетчуп, маянэз, цыбулю — не трэба. — Не, бей эфендзі. Пра Кавалера Карнавалу я ніколі не чуў, — ён развёў рукамі. — Даму Карнавалу пазнаць вельмі лёгка. Яна ходзіць на драўляных гэта, якія робяць яе крыху вышэйшай за натоўп. У гэтым годзе гільдыі абралі Дамай дзяўчыну з Пшонак. Якія цынк майняць. Вельмі заможныя, халеры. А вось пра Кавалера Карнавалу чую ў першы раз. У вас ёсць харчовы талон? Ці візітоўка?

Я адмовіў з тым выразам на твары, з якім вандроўнік у пустыні ўсведамляе, што наперадзе ў яго міраж.

— Тады, баюся не магу вас пачаставаць, бо гільдыі не кампенсуюць страты, — апошняе я нават не даслухаў.

Наперадзе над натоўпам узнікла выкананае вінтажным шрыфтам Tall Deco слова “Метраполь”, і заставалася спадзявацца, што адтуль не пагоняць гэтак жа, як толькі што ад кіёска з дзёнерамі.

Трэба адзначыць, блэкаўт заспеў гатэльную індустрыю ў фазе яе апошніх канвульсіяў. Гэтаксама, як і Uber з паслядоўнікамі забіў ідэю таксоўкі, Lonely Planet задушыў ідэю турыстычных агенцый, Airbnb пры дапамозе інтэрнэту расціснуў бізнес, што існаваў даўжэй за літаратуру і тэатр. Калі святло згасла, у свеце заставалася тры тыпы традыцыйных здымных месцішчаў:

“гасцявы дом” для шалахвостаў з падазронай крэдытнай гісторыяй, якія не маглі разлічыцца за пакой праз анлайн-сэрвіс; тарыфікаваны па гадзінах гатэль для спатканняў, куды ішлі пары, якія не хацелі, каб сумесны адпачынак фіксаваўся ў выпісках па рахунку; “тэматычны парк” для Instagram — месца, дзе можна нарабіць сэлфакоў для таго, каб паказаць падпісчыкам, што ты бачыў пакаёвак ды жэр на брэкфаст-буфеце.

“Метраполь”, натуральна, не трапляў ні пад адзін з гэтых тыпаў заняпаду. Як ні імкнуўся ён і падмануць, што стане табе домам, “Метраполь” увасабляў тое разуменне слова “шык”, якое панавала ў 1930-я. Ці варта дадаць, што і само слова “шык” засталося недзе там — сярод дансінгаў, дэкору, кактэйляў і Хопераўскіх самотнікаў?

Нутро гатэля свяцілася, бы акварыум: праз шырачэзныя вокны бачылася выкананая з вольхі стойка рэцэпцыяніста, упрыгожаная латуннымі літарамі гатэльнай назвы. Лобі было выкананае ў стылістыцы стрымлайнавага мадэрну, лагічным развіццём якога зрабіўся інтэр’ер аўтамабіля “Победа”. І неяк адчувалася, што для выпінання багацця галоўнай умовай было святло. Бо немагчыма выглядаць заможным у сутонні. Цемра ўсіх робіць роўнымі.