eble al tiu aŭ alia amiko ŝajnos eraraj, tute ne devas lin deteni de
nia projekto, ĉiujn detalojn la societanoj povos poste (per
voĉdonado) ellabori aŭ ŝanĝi laŭ sia propra bontrovo.
N-ro 51. paĝ. 65—66
z La plej proksima estonteco
En la No 8 de nia gazeto ni presis projekton de „Akcia Societo
Esperantista*. Ni esperu, ke la „projekto w baldaŭ fariĝos „fakto“; sed
la tempo estas ankoraŭ tro mallonga, por ke ni nun povu jam scii la
rezultatojn, kiujn nia projekto donis. Jam nun*, kiel oni povis facile
antaŭvidi, la vasta projekto elvokis de la flanko de kelkaj amikoj diversajn demandojn kaj dubojn tuŝante diversajn apartajn punktojn de
la projekto. Staras tute ekster dubo, ke la principo de la projekto,
t. e. la intenco * 1 fondi per komunaj fortoj fonton, kiu donadus almenaŭ
* A1 kelkaj amikoj ni komunikis la esencon de la projekto ankoraŭ
antaŭ ol ĝi estis presita.
1 teksto: inteco.
,La Esperantisto“ 1891. — N-roj 50—51
5000 rublojn ĉiujare por la vastigado de nia afero, nenie trovos ian
kontrauparolon. Kontrauparoloj povas nur veni: 1) kontrau la konstruo kaj la programo de la Societo kaj kontraŭ diversaj apartaj
detaloj; 2) kontraŭ la efektivigebleco de la Societo. La unua
punkto, kiel ajn grava ĝi ŝajnas je l’unua rigardo, en efektivo ne havas
grandan signifon. Ne parolante jam pri tio, ke la motivoj, kiuj ĝis
nun estis prezentataj kontraŭ tiu aŭ alia detalo de la projekto, estas
facile redefendeblaj, ni supozas eĉ, ke poste en la projekto eble estos
trovitaj gravaj eraroj, kaj kontraŭ tia okazo ni rimarkas, ke la detaloj
estos facile bonigeblaj kaj ŝanĝeblaj per la decidoj de la Societo mem.
Nia programo devas nur difini la vojon por la unua tempo; sed de
la momento, kiam la Societo fondiĝos, la rajto de decidado en ĝiaj
aferoj transiras al la membroj, kiuj per voĉdonado povas ŝanĝi ĉion,
kion ili trovas nebona. Grave estas por ni nur fondi kolegaron, kiu
prezentus sufiĉan komunan forton, por garantii la estontecon de nia
afero; sed uzi sian propran forton en tiu aŭ alia maniero estas jam
afero de la kolegaro mem. Kun tiu sama ĝojo, kun kiu ni vidus la
efektiviĝon de nia projekto, ni salutus ankaŭ Societon kun ĉiu alia
programo, se la rezultatoj de ĝia laborado promesus esti tiaj samaj.
Eĉ se unu sola persono volus tute laŭ sia propra programo krei kaj
finance certigi ian konstantan fonton por nia afero, ni salutus ĝin kun
ĝojo, — tiom pli, kompreneble, neniu povus al akcia Societo malpermesi aranĝi siajn aferojn laŭ sia propra bontrovo.
Multe pli grava jam estas la dua punkto — la efektivigebleco.
Ĉu ni havos nun sufiĉe da forto, por krei Societon en tiu mezuro,
pri kiu ni parolis en nia projekto? La venontaj monatoj donos respondon je tiu ĉi demando. Estas tute sendube, ke se ni povos atendi
kaj elteni, la bezonata forto pli aŭ malpli frue kolektiĝos, ĉar ĉiu nova
peco da tempo alportos al nia afero novajn amikojn kaj grandigos niajn
fortojn. Ĉar la demando estas pure financa, tial la jesa respondo en
nia kreskonta afero dependas nur de la tempo. Se la sufiĉa forto
por krei nian Societon ne kolektiĝos en unu monato, ĝi kolektiĝos en
du monatoj, en tri monatoj, en jaro, aŭ fine en kelkaj jaroj. Tamen
ni ne povas senzorge lasi la respondon tute al la estonteco; ĉar se
la efektiviĝo de la Societo tro prokrastiĝos (aŭ el kaŭzoj pure financaj,
aŭ el neeblo tiel baldaŭ konsentigi la diversopiniajn partoprenontojn
por ia nun 1 difinita programo), tiam nia afero povus dume perei el
manko de fortoj kaj el neeblo finance sin teni. Sekve la prudento
ordonas al ni: pacience atendi kaj kolekti iom post iom financajn
fortojn por la fondota Societo, priparoli kaj peni alkonduki al ia konsento la diversajn opiniojn pri la konstruo kaj programo de la fondota Societo, sed — la plej grava — dume provizore certigi la
1 teksto: unu.
137
II. A. Gazetartikoloj el
regulan senhaltan iradon de nia afero ĝis la tempo, kiam la
Societo fondiĝos. Ni esperu, ke la Societo fondiĝos jam post kelkaj monatoj, sed ni estu preparitaj ankaŭ por la okazo, se la fondiĝo eble prokrastiĝos tro longe.
Por provizore certigi la regulan iradon de nia afero en la plej
proksima estonteco, t. e. ĝis la projektita Societo fondiĝos aŭ ĝis
nia afero en ia alia maniero ricevos firman fundamenton sub la piedoj,
ni agas en la sekvanta maniero:
Ni ellasos 200 „Kartojn Fondantajn*, kies celon kaj signifon oni
povas vidi el la malsupre donita teksto de la kartoj mem. Nun ni
nur turnas la atenton de niaj amikoj, ke ĉiu el tiuj 200 kartoj postulas
de sia posedanto nur la pruntadon de tre sensignifa sumo de 1 rublo
ĉiumonate; la kartoj sekve neniun ŝarĝos kaj dume ili tute certigos
la estontecon de nia afero. Ni povus nin kontentigi je nur 150—160
kartoj, tamen ni ellasos la rondan sumon de 200, en la antaŭvido, ke
eble parto de la posedantoj estos neakurataj en la pagado. Ni petas
ĉiun el niaj amikoj skribi al ni kiel eble plej baldaŭ, ĉu li volas ricevi „kartojn fondantajn a kaj kian nombron li volas ricevi. Kiam la
nombro de la mendoj atingos la altecon de 200 kartoj, tiam ni presos
la kartojn, dissendos ilin al la mendintoj kaj petos alsendi al ni pagon
por la unua monato.
Ni atentigas ankaŭ, ke la sistemo de la kartoj fondantaj tute ne
devas malhelpi al la fondiĝo de la projektita Akcia Societo, por kiu
la sistemo de la kartoj estas nur provizora prepariĝo kaj ne io
aparta kaj nova. La mendadon de la akcioj la amikoj povas kuraĝe
daŭrigi en tiu sama alteco, en kiu ili volis ĝin fari antaŭ la sistemo
de la kartoj, kaj ili ne devas timi, ke parto de ilia mono nun estos
okupita en ia alia maniero: Ĉar kiam la nombro de la subskribitaj
akcioj atingos la necesan altecon, tiam la fondiĝonta Societo antaŭ
ĉio devos elaĉeti la kartojn fondantajn kaj la tuia mono de ĉiu denove
fariĝos tute libera por la aĉeto de la menditaj akcioj.
La provizora sistemo de la kartoj, tute ne malhelpante al la eble
ankoraŭ malproksima fondiĝo de la Societo, donos al ni la eblon regule konduki nian aferon en la plej proksima estonteco kaj donos al
ni ankaŭ sufiĉe da tempo por bone pripensi kaj priparoli, ĉu estas
konsilinde fondi la projektitan Societon kaj en kia formo oni devas
ĝin fondi, aŭ ĉu oni devas resti ĉe la nuna ordo.
Jen estas la formo kaj la enhavo de la „kartoj fondantaj a :
Karto Fondanta de la Lingvo internacia Esperanto.
No.
La posedanto de tiu ĉi karto promesis pagadi ĉiumonate al la eldonanto de la
gazeto „La Esperantisto” (komencante de la dato, presita en la fino de tiu ĉi karto)
unu rublon kaj akurate daŭrigadi tiun ĉi pagadon ĝis la tempo, kiam la afero
Esperanto staras forte sur propraj piedoj, t. e. kiam la nombroj de la pagantaj
abonantoj de „La Esperantisto* atingos la altecon de unu milo. (Rimarko: La
„La Esperantisto a 1891. — N-ro 51
posedantoj de la kartoj fondantaj ricevas „La Esperantiston* senpage; la kosto de
„La Esperantisto“ por ĉiuj aliaj personoj restas 2 rubloj por jaro; se la posedantoj
de la kartoj fondantaj deziras, ili havas la rajton postuli [per voĉdonado, kalkulante unu voĉon por ĉiu karto], ke la kosto de „La Esperantisto” estu nur unu
rublo por jaro; sed tiam la pagado por la kartoj fondantaj devas dauri ĝis „La
Esperantisto“ havos 3000 abonantojn.) De la tago, kiam „La Esperantisto* ricevos
la 1000-an abonanton (aŭ ĉe la kosto de 1 rublo ĉiujare — la 3000-an), la pagado
por la kartoj fondantaj ĉesiĝos, ĉiu posedanto de tia karto sendos ĝin al la eldonanto de la „Esperantisto“ kaj ricevos anstataŭ ĝi por eterna memoro ateston,
ke li estas „unu el la fondintoj de la afero Esperanto”. Samtempe kun la disdono
de la atestoj eliros prese „ora libro de afero Esperanto*, en kiu estos priskribita
por eterna memoro la tuta historio de la fondiĝo kaj firmiĝo de la afero Esperanto
kaj estos presitaj la nomoj de ĉiuj personoj, kiuj per regule pagataj kartoj fondantaj
prenis parton en la firmigo de la afero (t. e. la nomoj de la posedantoj de la atestoj)
kaj ankaŭ la nombro de la kartoj, kiujn ĉiu aparta partoprenanto prenis en la
komenco sur sian riskon kaj respondecon.
La kartoj fondantaj estas sennomaj (sed la adresoj de la posedantoj devas ĉiam
esti sciataj al la eldonanto de „La Esperantisto*) kaj povas transiri el unuj manoj
al aliaj; la nomajn atestojn ricevos tiuj personoj en kies posedo la kartoj sin trovos en la momento de la ĉesiĝo de la pagoj.
A1 tiuj posedantoj de la provizoraj kartoj, kiuj forgesis alsendi sian pagon (en
la komenco de ĉiu monato), la redakcio de „La Esperantisto“ sendas memorigon
en la fino de Ia monato kaj en okazo de bezono ankaŭ duan memorigon en la fino
de la sekvanta monato. Karto, por kiu la posedanto ne pagis malgraŭ la dufoja
memorigo, perdas sian forton, estas elstrekata el la nombro de la provizoraj kartoj
kaj la tuta mono enportita por ĝi estas perdata. Kvitancoj pri la ricevitaj pagoj
estos ĉiumonate donataj en „La Esperantisto”. Kiu deziras, povas 1 sendi la pagon
antaŭe por kelkaj monatoj per unu fojo.
La mono, kiun la posedantoj de la kartoj fondantaj ĉiumonate alsendas, estas
nur prunto, kiu kun la tempo devas esti plene repagita (kun 5%) al la pruntintoj
en la sekvanta maniero:
En la fino de ĉiu jaro en „La Esperantisto” estos presataj la nomoĵ de ĉiuj
abonantoj kaj la tuta sumo de la mono, kiun Ia redakcio ricevis de la abonantoj.
La tuta sumo estas uzata por repagi la prunton al la posedantoj de la kartoj fondantaj, en tia maniero, ke la tuta sumo estos dividata je 200 egalaj partoj (laŭ la
nombro de la ekzistantaj „kartoj“) kaj la posedanto de ĉiu karto ricevos unu tian
parton. Tiu ĉi ĉiujara repagado daŭros tiel longe, ĝis la posedantoj de la kartoj
fondantaj ricevos returne la tutan sumon da mono, kiun ili enportis en la tuta
tempo, kune kun 5% da gajno de la enportita sumo. Kiam la nombro de la abonantoj de „La Esperantisto“ atingos 1000 (sekve kiam la ĉiumonataj pagoj por la
kartoj ĉesiĝos), tiam la enspezoj de la unuaj 1000 abonantoj estos uzataj por kovri
la kurantajn elspezojn de „La Esperantisto“ kaj nur la abona pago de ĉiuj ceteraj
abonantoj (super 10001) estos uzata por repagadi al la posedantoj de la kartoj
fondantaj.
Transdoni „La Esperantiston“ al ia alia persono aŭ al ia Societo la nuna kondukanto de tiu ĉi gazeto povas nur tiam, se tiu ĉi nova persono aŭ Societo antaŭe
repagos (kun 5%) al la posedantoj de Ĉiuj kartoj fondantaj la tutan sumon, kiun
ili enportis en Ia daŭro de la tuta tempo.
Respondecon por la akurata plenumado de ĉio, kio estas dirita en tiu ĉi karto,
prenas sur sin Ia aŭtoro de la lingvo Esperanto, L. Zamenhof.
La . 1891.
Subskribo de la eldonanto de „La Esperantisto“:
A1 ĉiuj, al kiuj nia afero estas efektive kara, ni turnas nin kun
la voko kaj peto: faru ĉion, kion vi povas, por ke la 200 kartoj fondantaj estu kiel eble plej baldaŭ disprenitaj. Ni ne esperas, ke ni povos
tiel baldaŭ trovi 200 apartajn personojn por la kartoj; tial ni estos
tre dankaj al tiuj amikoj, kiuj prenos por si pli grandan nombron da
1 teksto: povis.
139
II. A. Gazetartikoloj el
kartoj, kiujn ili poste jam de si povos forvendi al siaj konatoj (aŭ al
fremdaj nove venontaj amikoj, per la helpo de „La Esperantisto“), se
ili ne volas konservi ĉiujn por si mem. Memoru, amikoj, ke ĝis la
kartoj fondantaj estos disprenitaj, nia afero pendas en la aero kaj devus vole-nevole kelkan tempon ripozi; sed de la tago, kiam la 200-a
karto fondanta estos mendita, nia afero estos certigita por eterne!
N-ro 52. z paĝ. 81
Kun la nuna numero mi devas por kelka tempo interrompi
mian laboradon en nia afero. Ne el manko de bona volo, ne
el laciĝo mi tion ĉi faras; la afero estas al mi tro kara, por
ke mi povu iam memvole forlasi ĝin eĉ por unu tago. Sed
bedaŭrinde homo dependas de cirkonstancoj; ekzistas cirkonstancoj, kontraŭ kiuj la plej bona volo povas batali nur ĝis
certa limo, ĝis venas momento de absoluta neebleco.
Miaj projektoj en la NN-oj 8 kaj 9 de nia gazeto trovis
varman aprobon de niaj amikoj; mendoj por „Akcioj a kaj „Kartoj Fondantaj” venas kune kun kuraĝigaj amikaj leteroj. Ankoraŭ kelkaj monatoj — kaj eble la nombro estos plena kaj
la regula irado de nia afero estos certigita. Sed la cirkonstancoj, longe per forto repelataj kaj retenataj, fariĝis fine tiel
premantaj, ke mi pli atendi ne povas; ili min tial devigas demeti de mi por kelka tempo la kondukadon kaj eĉ la simplan
laboradon en nia afero, ĝis mia situacio ŝanĝiĝos kaj ĝis mi
denove, kun duobligita energio, povos rekomenci la laboron
en la afero, kiu estas la tuta celo de mia vivo.
Nia afero havas jam amikojn sufiĉe spertajn kaj sufiĉe
laboremajn. Tial mi esperas, ke mia kelktempa foriĝo ne estos
sentebla kaj alportos nenian malutilon al nia afero. Mi esperas,
ke la amikoj energie daŭrigos la karan aferon, kiun ni kune
komencis, kaj kiu pli aŭ malpli frue venkos, sendube venkos,
se eĉ tiu aŭ alia aparta batalanto falos en la malfacila batalo.
Personoj povas fali, se iliaj piedoj el viando kaj ostoj perdas la forton; sed la ideo neniam falos, kaj kie falis unu batalanto, pli aŭ malpli frue sin trovos dek aliaj, pli fortaj kaj
pli lertaj.
Mi faris ĉion, kion mi povis, mi tenis min tiel longe, kiel
mi povis, kaj nun mi devas foriĝi kaj peni refortigi miajn
piedojn, kiuj rifuzas pli min porti. Pasos kelka tempo, miaj
vundoj saniĝos, kaj tiam, amikoj, vi denove min vidos inter
vi, en la vico de la plej energiaj batalantoj. Mi esperas, ke
mia foresto ne longe daŭros. Dume mi daŭrigas kaj daŭrigos
la akceptadon de subskriboj por „Kartoj Fondantaj“ kaj petas
la amikojn ne forgesi pri tio ĉi. Kiam la necesa nombro de
140
„La Esperantisto* 1891—1892. — N-roj 51—54
la Kartoj estos atingita, tiam, se la amikoj ĝin trovos utila,
mi povos mallongigi mian foreston kaj rekomenci mian laboron
multe pli frue ol mi esperas.
Pri la plua maniero de laborado la amikoj kaj la kluboj
korespondados kaj konsiliĝados inter si. Nur unu peton mi
havas al la amikoj: laboru en konsento kaj helpu unu al la
alia. Se tio ĉi aŭ alia al vi ne plaĉos, ne kontentigu vin per
simpla mallaŭdado (ĉar mallaŭdi aliajn estas tre facile), sed
penu vi mem fari pli bone. La malbonaĵon * 1 elpuŝu ne per
disputoj, sed per plibonaĵo.
A1 ĉiuj amikoj de nia afero mi sendas plej koran saluton.
P. S. Mi estos tre danka al la amikoj, se ili daŭrigados
skribi al mi pri ĉio tuŝanta nian aferon kaj se ĉiuj nove venontaj amikoj de nia afero sendos al mi sian nomon kaj
adreson; sed oni ne ofendiĝu, se mi de mia flanko kredeble
devos lasi la plej grandan parton de leteroj sen respondo.
Kie ajn mi estos, mi petas ĉiam adresi la leterojn al
Dr. L. Zamenhof en Varsovio.
N-ro 53. z paĝ* 82 2
En la lasta minuto ni ricevis unu sciigon, kiun ni kun ĝojo
komunikas al niaj legantoj: dank’ al la helpo de unu 3 el niaj
amikoj la estonteco de nia afero estas nun tute certigita. Pli
detale ni rakontos la aferon en la plej proksima numero de
la „Esperantisto“, kiu eliros en la monato Marto. Komencante de Marto 1892 nia gazeto jam elirados nun regule kaj
sen interrompo.
1892
N-ro 54. paĝ. 1—4
De la redakcio 4
La fino de la pasinta jaro estis tre malfacila por nia gazeto.
Niaj malnovaj legantoj scias tion ĉi bone kaj ni ne volas ĝin
ripeti. Sed tiom pli agrable estas al ni, ke ni povas nun alporti al niaj amikoj la ĝojan sciigon, ke la danĝero pasis por
eterne kaj ke la estonteco de nia gazeto kaj afero estas
nun tute certigita kaj neskueble fortigita. Ĉiuj timoj,
1 teksto: malbonaĵo . 2 la tuta sciigo diklitere presita, 3 teksto: nun,
1 do, de Zamenhof,
141
II. A. Gazetartikoloj el
ĉiuj zorgoj estas nun unu fojon por ĉiam forigitaj, kun tute
trankvila spirito ni povas nun rigardi en la estontecon. En
la komenco de la pasinta jaro ni esperis bonan jaron por
nia afero — nun ni havas fine la garantion de bona estonteco.
Nia revo — ricevi por nia gazeto firman konstantan fundamenton, ne dependantan de la cirkonstancoj, — fine plenumiĝis.
Kio en la pasinta jaro estis espero, luma en la komenco kaj
nuba en la fino, nun estas fakto.
Eĉ en la plej malfacilaj minutoj ni ne dubis je la estonteco
de nia afero, ĉar la danĝeroj, kiuj ĝin minacis, havis karakteron
nur pure financan. Nun tiu ĉi danĝero estas unu fojon por
ĉiam forigita. Unu varma kaj oferema amiko de nia afero
prenis sur sin la tutan financan flankon de nia gazeto kaj
kovrados el sia poŝo ĉiujn perdojn ligitajn kun la eldonado.
Dank’ al tio ni havas nun antaŭ ni tute glatan vojon, ni staras
forte kaj ekster ĉia danĝero.
La ordigo de la ofero postulis kelkan tempon, kaj tial (kiel
ni antaŭsciigis en la lasta numero de 1891) la nuna numero
de nia gazeto ne povis jam eliri en Januaro. Sed nun, liberaj
de zorgoj, ni laboros kun duobligita energio, por regajni la
kontraŭvole perditan tempon, kaj tre baldaŭ la reguleco de la
aperado de la numeroj estos firmigita kaj la numeroj elirados
ĉiumonate en severa ordo kaj akurateco kaj estos dissendataj
al la abonantoj ĉiam la 15-an de ĉiu monato. La kaŭzoj kiuj
en la pasinta jaro malfruigadis la eliradon de la numeroj, nun
estas forigitaj, ĉar forta mano povas fari, kion malforta mano
povas nur voli.
Pro oportuneco la formato 1 de nia gazeto estas nun ŝanĝita:
anstatau 8 paĝoj foliaj ĉiu numero konsistados nun el 16 paĝoj en
grandeco de ordinara libro. Senkompare pli granda ŝanĝo estas farita
rilate la koston de la gazeto: anstataŭ 6 frankoj nia gazeto kostos
nun kune kun transsendo nur 2 frankojn (= 1 marko 60 pf. = 80 kopekoj)
por tuta jaro! Per tia maniero ĝi estos nun facile abonebla eĉ al la
plej malriĉa amiko de nia afero.
Ŝanĝo estas farita ankaŭ rilate la enhavon de nia gazeto. Jen
estas la programo, kiun ni de nun pli-malpli sekvados en ĉiu numero:
I. Nia afero. (Tiu ĉi rubriko enhavos la tutan kurantan parton
de nia afero: artikolojn, korespondojn, sciigojn, novaĵojn k.t.p. Ni
dezirus, ke tiu ĉi rubriko ĉiam estu kiel eble plej granda kaj interesa;
sed tio ĉi dependas ne de ni, sed de niaj amikoj, ĉar en tiu ĉi rubriko
ni ja nenion povas verki kaj elpensi, sed ni povas nur raporti, kion
1 komp. la noton 1 al la enkondukaj vortoj de ĉi tiu parto , paĝ. 55.
142
,La Esperantisto* 1892. — N-ro 54
ni ricevas de la amikoj. Ni esperas, ke la amikoj zorgos, ke tiu ĉi
rubriko alportu en ĉiu numero multajn agrablajn novaĵojn.)
II. Literaturo. (Rakontoj, versoj k.t.p. Por forigi la neagrablajn
„daurigojn a tra multaj numeroj, ni nun presados ĉiam rakontetojn
nur mallongajn.)
III. E1 la mondo. (Diversaj interesaj sciigoj [ne politikaj] el la
mondo, artikoletoj populara-sciencaj, konsiloj por la domo k.t.p.)
IV. Bagateloj. (Humoraĵo, enigmoj k.t.p.)
V. Respondoj al la amikoj.
VI. Novaj esperantistoj. (En tiu ĉi rubriko ni presados la
nomojn de ĉiuj novaj personoj, kiuj aliĝas al nia afero, t. e. ellernis
nian lingvon. Tiu ĉi rubriko havas en niaj okuloj la plej gravan
signifon, ĉar al ni kaj al la mondo ĝi montros la plej bone nian progresadon, kaj la konstanta kreskado de tiu ĉi rubriko estas la plej
grava celo de nia tuta laborado. Per tiu ĉi rubriko ni ankau plenumos
la plej gravan celon de nia gazeto — ligi kaj konatigi inter si la disĵetitajn amikojn de nia afero. Zorgadon pri konstanta kreskado
de tiu ĉi rubriko ni plej varmege rekomendas al ĉiuj niaj
amikoj. Apud la nomo de ĉiu nova esperantisto ni presados ankau
[kiom ni scios] la nomon de la malnova esperantisto, kiu ilin altiris
aŭ konigis kun nia afero, kaj per tia maniero la parolata rubriko estos
konstanta montrilo de la laboroj de ĉiu el niaj amikoj. Ni komencos
[en No 2] la rubrikon per presado de la nomoj de tiuj personoj, kiuj
aliĝis al nia afero post la apero de la unua Adresaro [verko No31];
en tiu ĉi serio ni la nomojn de la altirintoj ankoraŭ ne presos, ĉar
ili estas al ni nekonataj.)
VII. Anoncoj. (Tiu ĉi anguleto apartenas jam al la administracio
kaj la redakcio por ĝia enhavo ne respondas. En tiu ĉi rubriko la
„Nomaro de V verkoj pri la lingvo Esperanto“ estos presata nur unu
fojon en la jaro; la aŭtoroj, kiuj deziras, ke iliaj verkoj estu anoncataj
pli ofte, devas sin turni al la administracio de nia gazeto, kiel kun
simplaj pagataj anoncoj.)
La amikoj nun konas nian programon kaj ni petas ilin memori
pri nia gazeto kaj sendadi al ni de tempo al tempo bonan interesan
materialon por tiu aŭ alia rubriko. En la alsendata materialo ili ne
bezonas multe zorgi pri la lingvo (ili povas eĉ sendi al ni la materialon en lingvoj naciaj), ili zorgu nur pri interesa enhavo; pri la
lingvo ni zorgos jam mem. Ni ne dissendas al ĉiu aparta amiko
apartajn cirkulerojn kun peto pri kunlaborado — ni esperas, ke nia
unua peto tie ĉi sufiĉos kaj niaj amikoj ne rifuzos al ni sian kun-laboradon. Sed el la alsendata materialo oni kompreneble devas lasi
al ni liberan elekton preni aŭ ne preni tion ĉi aŭ alian; oni ne forgesu
(kion multaj bedaŭrinde faras tre ofte), ke ni ne povas sekvi la guston
143
II. A. Gazetartikoloj el
t/ i ĝ X g x
VA
4/ivvtŭa
de ĉiu aparta, sed devas sekvi la guston de la plejmulto kaj la bonon
de nia afero. Oni helpu kaj konsilu al ni, kaj ni estos tre dankaj;
sed kiu, alsendante al ni ian pecon, postulas necese, ke ni ĝin presu,
eĉ se ni ĝin ne aprobas, kaj postulas, ke ni pri ĉiu rifuzita artikolo
au peco skribadu senfine multajn grandajn leterojn, — tiu alportas
al ni ne helpon, sed rekte malhelpon.
Fine ni turnas nin al niaj legantoj ankoraŭ kun unu grava peto.
Supre ni diris, ke unu amiko kiu jam sen tio multe faris por nia afero,
prenis nun sur sin la tutan financan riskon de nia gazeto; dank’ al li
nia afero nun liberiĝis por ĉiam de la zorgoj pro la estonteco; dank’
al li ni nun havas gazeton ne sole regule elirantan, sed ankaŭ eksterordinare malkaran kaj por ĉiu facile aboneblan. Estus ne bone, se ni
restus indiferentaj kaj lasus la tutan ŝarĝon sur la ŝultroj de unu
persono. Ju pli granda estos la nombro de la abonantoj de nia gazeto,
des pli malgranda fariĝos la dirita ŝarĝo. Ni tial estas konvinkitaj,
ke ĉiu amiko de nia afero nun ne sole rapidos aboni mem la gazeton,
sed alportos al ĝi baldaŭ ankaŭ multajn aliajn abonantojn. Trovante
novan amikon aŭ eĉ nur novan aprobanton de nia afero, ni devas
antaŭ ĉio igi lin, aboni la gazeton (ofero nur tre malgranda, kiun
neniu rifuzos), ĉar nur tiam ni povas diri, ke li estas nia, ke li ne
forgesos baldaŭ nian aferon, ĉar la gazeto lin ĉiumonate memorigados.
Se vi ne zorgos, ke ĉiu el viaj varbatoj tuj abonu la gazeton (la plej
bone per via propra ipterhelpo), tiam vi povas esti certaj, ke el
viaj varbatoj estos tro[ maUnteligentaj^ por fari tiun ĉi paŝon el propra
iniciativo, restos tute deŝiritaj de nia afero kaj baldaŭ forgesos pri ĝi.
La proceson de abonado, kiu estas ligita kun sendo de letero k. c.,
multaj ne amas, prokrastas kaj forgesas; sed simple doni 2 frankojn
por la bona afero neniu rifuzos, se vi proponos al li, ke la proceson
de la abonado vi prenas sur vin.
Kiu alsendas la pagon por 10 ekzempleroj de la gazetoj povas
ricevi la 11-an senpage. Provajn numerojn oni povas ricevi senpage
ĉe la administracio de „La Esperantisto*.
N-ro 55. paĝ. 4—6
Nia afero. Ĉirkaŭrigardo
Por niaj novaj legantoj ni donas tie ĉi mallongan historion
kaj esencan ĉirkaŭrigardon de la nuna stato de nia afero. La
celo de nia lingvo estas: detrui iom post iom la murojn, kiuj
staras inter la diversaj popoloj kaj subtenas ilian reciprokan
nekomprenadon, fremdecon kaj malamikecon, ebligi liberan interkomunikiĝon 1 inter personoj de diversaj nacioj kaj per neŭtrale
1 teksto: „interkomuniĝo“; ĉar ĉi tiu vorto troviĝas ankaŭ en II. 67
kaj III. 1, mi ne estas certa, ĉu ĝi estas nura preseraro (komp. paĝ. 161).
144
,La Esperantisto* 1892. — N-roj 54—55
ĉiuhoma lingvo-tradukilo fari la sciencon kaj literaturon de ĉiu
nacio uzebla por la tuta homaro. „Esperanto a tute ne havas
la intencon malfortigi la lingvojn naturajn de ĉiu aparta nacio:
kontraŭe, ĝi ilin nur fortigos kaj perfektigos, ĉar kiam ĉiu homo
bezonas por la internaciaj komunikiĝoj lerni nur unu lingvon
anstataŭ multaj, tiam li havos pli da tempo por labori super
sia patra lingvo. Esperanto devas servi nur por komunikiĝoj
internaciaj kaj por tiuj produktoj de la homa spirito, kiuj havas
egalan signifon por la tuta homaro 1 .
La lingvo internacia Esperanto aperis publike en la fino
de la jaro 1887. Malgraŭ la tro mallonga tempo kaj malgraŭ
la diversaj malfacilaĵoj, kun kiuj ĝi devis batali (tiom pli ke
ĝi aperis en tempo kaj cirkonstancoj tre malfavoraj), la lingvo
Esperanto dank’ al sia celo kaj konstruo akiris jam grandan
amason da amikoj inter diversaj popoloj. La plej grandan
nombron da amikoj nia afero nun havas en Rusujo; la duan
lokon okupas Germanujo, la trian — Svedujo; poste iras ĉiuj
aliaj landoj kun pli aŭ malpli granda nombro da esperantistoj.
Jam ekzistas preskaŭ nenia lando, en kiu nia afero ne havus
amikojn, kvankam la nombro de la aktivaj amikoj estas ankoraŭ
ne sufiĉe granda kaj multaj estas ankoraŭ tiel malkuraĝaj, ke
ili sin ankoraŭ kaŝas kun nia afero, kiel kun ia krimo. La
pli aŭ malpli granda disvastiĝo de nia afero en tiu aŭ alia
lando ne dependas de la karaktero de la nacio, sed simple
de tio, kie la esperantistoj pli energie laboris kaj kie oni nian
aferon pli konas. Estas tute ekster dubo, ke kiam aliĝos al
nia afero kelkaj „fortuloj de la mondo“ kaj ni ricevos la eblon
vaste konigi la mondon kun nia afero, nia lingvo rapide tra-kuros la tutan mondon. Nia celo estas unu el la plej grandaj
kaj gravaj, kiujn la homaro iam havis.
La literaturo de nia lingvo kreskas rapide (se ni memoros
la ĝisnunan malgrandecon de niaj rimedoj). Post 4 jaroj nia
literaturo kalkulas jam pli ol 50 diversajn verkojn! Ekster tio
ni havas unu nekonstantan gazeton en Sofia 2 kaj unu konstantan
en Nurnbergo; de tiu ĉi lasta, kiu nun komencas la trian jaron,
eliris nun jam la 25-a numero. Ekzistas nun 33 lernolibroj
1 Ĉi tiu paragrafo (escepte la unuan frazon) laŭvorte estas represita
en la artikolo , y Prospekto u en n-ro 1, 1893, paĝ. 1—4 = II. 67. Ĉar mi
ne kredas, ke Zamenhof (tute ne citante fonton) laŭvorte reskribis frazojn
de alia verkanto, kaj ĉar la artikolo „Prospekto“ estas verkita de li, mi
kun plena rajto supozas, ke li ankaŭ skribis ĉi tiun „Ĉirkaŭrigardon“.
2 Ĉi tie mi denove petas la bulgarajn esperantistojn, ke ili klopodu
konstati, kie ankoraŭ troviĝas ekzempleroj de tiu gazeto. Eble ĝi ankaŭ
enhavas Zamenhofaĵojn.
10 Dietterle, Zamenhof.
145
II. A. Gazetartikoloj el
kaj vortaroj de nia lingvo en diversaj lingvoj naciaj. Ni posedas
en nia lingvo tradukojn de diversaj verkoj de Ezopo, Lukianos,
Gothe, Heine, Byron, Dickens, Longfellow, Lesage, Lamennais,
Andersen, Goldoni, Puŝkin, Lermontov, Krilov, K. R., Nadson,
Mickiewicz, Sienkiewicz, Prus. En la lasta jaro „La Esperantisto” alportis ekster multaj gazetaj artikoloj ankaŭ diversajn
originalajn verketojn de Meier, Grohn, Fez, Goldberg kaj aliaj.
E1 la publikaj paroloj, kiujn niaj amikoj havis en diversaj lokoj,
kelkaj eliris prese en formo de broŝuroj. (La plej multajn
publikajn parolojn pri nia afero havis sinjoro Chr. Schmidt.)
Pri la nombro de la personoj, kiuj ĝis nun ellernis la
lingvon Esperanto, ni nenion povas diri, ĉar la plej granda
parto donas nenian sciigon pri si, kaj nur okaze, per ia letero
aŭ per alia maniero, ni sciiĝas pri ili, kvankam multaj el ili,
kiel ni konvinkiĝis, bone ellernis nian lingvon jam antaŭ 2 ĝis
3 jaroj. Laŭ diversaj faktoj ni supozas, ke la nombro de la
ellernintoj de nia lingvo nun estas ĉirkaŭ 15—20000. Sed
dank’ al tio, ke la plej granda parto de la ĝisnunaj lernolibroj
ne enhavis sciigon pri la ekzistado de nia gazeto, kaj dank’
al diversaj aliaj cirkonstancoj la plej granda parto de la ellernintoj estas tute deŝirita de nia afero: ni ne scias iliajn
nomojn kaj adresojn kaj ili scias nenion pri nia laborado. Sed
nun ni esperas, ke dank’ al la nemultekosta centra organo ĉiuj
amikoj de nia lingvo iom post iom kolektiĝos ĉirkaŭ nia organo.
Ĉiujn nesciatajn esperantistojn, al kiuj tiu ĉi numero eble
enfalos en la manon, ni petas sendi al ni sian nomon kaj
adreson; ĉiujn eldonantajn de lernolibroj kaj aliaj verkoj pri
nia lingvo, ĉiujn parolantajn kaj laborantajn por nia afero ni
petas montri al siaj varbatoj, kien kaj kiel ili devas sin turni,
por ne resti por ĉiam deŝiritaj de nia afero (antaŭ ĉio alsendi
al la centra loko sian nomon kaj adreson!).
Kluboj de la lingvo Esperanto ekzistas neoficiale en diversaj
urboj en Rusujo kaj oficiale en la urboj Nŭrnberg (Bavarujo),
Mŭnchen (Bavarujo), Schalke (Westfalujo), Freiburg (Badenujo),
Upsala (Svedujo), Sofia (Bulgarujo) kaj Malago (Hispanujo).
La laborema klubo esperantista „Espero a en S. Peterburgo
prezentis sian regularon al la ministro de 1’ internaĵo kaj esperas
baldaŭ ricevi oficialan permeson de la rusa registaro por pli
vasta laborado. La kluboj kaj ankaŭ multaj privataj esperantistoj de diversaj landoj subtenas inter si vivan korespondadon. Kiu volas partopreni en tiu ĉi internacia korespondado,
devas sendi al la redakcio de „La Esperantisto” sian nomon
kaj adreson kun la peto publikigi ĝin en la rubriko de la personoj, kiuj deziras korespondadi en Esperanto.
146
,La Esperantisto <£ 1892. — N-roj 55—57
Nia afero iras ĉiam antaŭen, malgraŭ ke ni havas ankoraŭ
nur tre malgrandajn rimedojn kaj malgraŭ la praktika kutimo
de la plejmulto da homoj blinde boji kaj moki ĉiun novan
ideon anstataŭ ĝin ekkoni kaj subteni. Niaj esperoj estas bonaj,
niaj fortoj ne laciĝos kaj ni ne ĉesos energie laboradi por nia
kara afero, ĝis la bela revo pri neŭtrala ĉiuhoma lingvo efektiviĝos en ĝia tuta pleneco. Ni laboros kaj esperos.
N-ro 56. paĝ. 16
Respondoj al la amikoj
A1 s-ro W. T. — La artikolo „Esperanto kaj Volapŭk” 1 ne estos
finita, ĉar nun la tempo multe ŝanĝiĝis kaj la batalo kontraŭ Volapŭk
jam ne estas bezona; nun estas pli utile ne fari plu komparojn. La
artikolo „Ŝanĝotaĵo“ estos daŭrigata en la kuranta jaro.
N-ro 57. paĝ. 49—51
z Ŝanĝotaĵo 2
En la pasinta jaro en la artikolo „Ŝanĝotaĵo w mi analizis la ĉefajn
ŝanĝojn, proponitajn por nia lingvo, kaj mi esprimis la konvinkon, ke
la plej granda parto de ili ne alportus utilon al nia lingvo eĉ tiam,
se ili ne estus ligitaj kun danĝera rompado en nia sistemo, kaj tiom
pli ili ne estas akceptindaj kun malfacila ofero de rompado. Mi ne
analizis ĉiun proponon aparte, ĉar tio ĉi estus afero sen fino, mi povas
nur certigi la legantojn, ke ĉiun el la faritaj proponoj mi bone pripensis kaj trovis, ke preskaŭ ĉiu el ili apartenas al tiu aŭ alia kategorio,
pri kiu mi parolis en la pasintjara artikolo. Mi ne diras tion el patra
amo al mia kreitaĵo; neniu kredeble tiel forte dezirus plenan perfektecon de nia lingvo, kiel mi mem, ĝia iniciatoro. Sed ideala perfektaĵo
ne ekzistas en la mondo. Ĉiu proponanto pensas, ke lia propono
estas ne sole bona, sed eĉ necesa por nia lingvo, eĉ „demando de !
vivo” por ĝi! sed kiam mi montras al unu amiko la proponon de alia,
mi pleje ricevas la respondon: „Ne, ne! tiun ŝanĝon neniam permesu,
ĉar vi malbonigos la lingvon!“ Kiel do liberiĝi de la eterna frazo:
„mian ŝanĝon vi devas necese akcepti, kaj vi estos nepardoninda
obstinulo, se vi ĝin ne faros; sed lian ŝanĝon neniel akceptu, kaj vi
estos nepardoninde facilanima, se vi ĝin akceptos!“? Ĉu eble kolekti
voĉojn pri ĉiu propono? sed tiam ni havus eternan vanan kaj enuan
paroladon sen fino kaj sen celo, neniu restus kontenta, ĉiuj baldaŭ
defalus, ĉiuj ĝis nun akiritaj fruktoj estus perditaj kaj la lingvo mem
sub la rompado de la tro multaj kaj ne sufiĉe kaj ne egale preparitaj
1 Ĉi tiun artikolon pri »Esperanto kaj Volapŭk“ la leganto trovos
en la Ill-a parto („Traktaĵoj“) de ĉi tiu libro; komp. III . 7.
2 komp . 1891, paĝ. 25—26 kaj paĝ. 49—52 = II. 42 kaj 48.
10*
147
II. A. Gazetartikoloj el
voĉdonantoj fariĝus ridinda miksaĵo. Tial mi denove kore petas ĉiujn
amikojn, ke ili en la unua tempo fidu je mi (mi ja laboris en nia
lingvo kaj elprovis ĝin eble pli ol ĉiuj aliaj amikoj kune prenitaj).
Sen tia severa konsenta fido en la unua tempo nia afero baldau disfalus. Ĉiu diras, ke lia „malgranda paŝeto“ ne povas multe malhelpi;
sed se ĉiu komencos fari apartajn paŝetojn, tiam al kio ni venos?
(Mi parolas nur pri tiaj paŝoj, kiuj enportas rompon; sed ennovaĵoj,
kiuj ne estas kontraŭ la gramatiko kaj la fundamenta vortareto, estas
permesataj en nia lingvo, kiel en ĉiu alia lingvo.) Poste, kiam nia
afero jam estos forte vastigita, kiam ni jam ne bezonos timi ĝian dis-falon, kiam ĝi jam ĉesos esti juna delikata ĝermo, timanta ĉiun tuŝeton
de nespertaj manoj, — tiam kompetenta Akademio faros ĉiujn necesajn
ŝanĝojn en pli granda mezuro. ĉis tiu tempo estos ankoraŭ malproksime; ĝis tiu tempo — paciencon, paciencon, paciencon, amikoj!
Kredu al mi, ke tiam la plej granda parto de la nunaj proponoj
montriĝos tute senutilaj. Tion ĉi diras al vi homo, kiu ne sole bone
konas la spiriton de nia lingvo kaj faris kun ĝi multajn provojn, sed
ankaŭ aŭdis grandegan amason da opinioj, esploris atente grandegan
amason da proponoj. (Ankaŭ nun mi ĉiam kun danko akceptas ĉian
konsilon, se ĝi estas konsilo, sed ne postulo.) Se al vi ŝajnas, ke,
ne akceptante tion aŭ alian, mi eraras, kaj se iu el viaj konatoj montras
al vi tiun aŭ alian ŝajnan aŭ veran eraron en la lingvo Esperanto kaj
vi ne scias, kion respondi al li, tiam respondu al li la jenon: „La
fundamento de la lingvo Esperanto estas bona, kaj la detaloj
povas en ĉia tempo facile esti bonigitaj, kaj sekve la detaloj neniun
devas deteni aliĝi al nia afero; sed nun ne venis ankoraŭ la tempo
por disputi; nun ni devas en severa harmonio akcepti la lingvon tiel,
kiel ĝi estas, kaj ne dekliniĝi de la komuna vojo, se ni volas ke nia
afero venu iam al la celo kaj ne estu disŝirita en pecojn en la mezo
de la vojo. w
En la pasintjara artikolo mi diris, ke la plej grandan parton de
la ricevitaj proponoj ni ne sole ne povas akcepti en la „Esperantisto“,
sed ni ne konsilas ilin provi eĉ en verkoj aŭ leteroj privataj, ĉar ili
prezentas nur neelprovitajn personajn opiniojn. Sed ekzistas ankaŭ
aliaj proponoj, kiuj post matura pripenso montriĝas efektive pravaj,
aŭ kiuj esprimas la opinion jam ne de apartaj personoj, sed de la
plejmulto de niaj amikoj. Nur pri tiaj proponoj ni parolos en nia
gazeto kaj aprobos ilin por prova uzo en privataj verkoj aŭ leteroj
(kvankam en la „Esperantiston“ kaj en la lernolibrojn ili povos esti
enprenitaj nur tiam, kiam montriĝos sendispute, ke la plejmulto ilin
akceptis kaj uzas). A1 tiu ĉi kategorio de proponoj apartenas:
1) la forigo de la oftaj „oj“, „ojn“, „aj“, „ajn“;
2) la forigo de la „iaŭ“, „aŭi“ k. c.;
3) la forigo de la artikolo („la“).
148
,La Esperantisto“ 1892. — N-ro 57
Pri kelkaj aliaj proponoj de tiu ĉi kategorio ni parolos, kiam ni
havos okazon. Por eviti malkompreniĝojn, ni ripetas, ke uzi tiujn ĉi
ŝanĝojn en la „Esperantisto“ ni komencos nur tiam, kiam ilia sendisputa akceptiteco de la flanko de la plej multaj amikoj jam estos
tute ekster dubo.
La konsiloj, kiujn ni ricevis en diversa tempo de diversaj amikoj,
montris al ni, ke eĉ tiujn 3 ĉefajn ŝanĝojn ni povas enkonduki en tia
maniero, ke ni nenion rompu kaj ne eliru el la kadroj de la gramatiko
kaj fundamenta vortareto. Kune kun tiuj amikoj ni proponas:
1) La finiĝon de akuzativo kaj de multenombro („n“, „j“, „jn“)
akceptas nur la substantivoj; adjektivoj kaj pronomoj akceptas ĝin nur
tiam, kiam ili staras sen substantivo. Ekzemple: „mi rakontos al vi
nova tre interesa historion“; „mi venis kun ĉiu mia bona infanoj“;
„donu al mi tiu via bela librojn“; „mi amas la honesta homojn“;
„mi amas la honestajn“. Per tia maniero la lingvo multe gajnos je
bonsoneco kaj en tiu sama tempo ni nenion rompos; kaj se iu, ne
scianta pri la ennovaĵoj, ricevos leteron kun nova stilo, li renkontos
nenion novan kaj ĉion tre bone komprenos.
2) Anstatau la finiĝo „au“ en diversaj vortoj oni povas uzi apostrofon. Ekzemple: „adi“ (legu „adi“) anstatau „adiau“; „adra“ anstatau „adiaŭa“. Ankaŭ tio ĉi levos la bonsonecon, ne enkondukante
ian konfuzon (ĉar „aŭ“ ne apartenas al la radiko, sed estas nur kondiĉa finiĝo, tiel same facile forlasebla, kiel „o“ en la substantivo).
3) La artikolon „la“ oni povas ne uzi. Tio ĉi ankaŭ konfuzos
neniun (en okazoj de bezono oni povas helpi al si per la vorto „tiu“
aŭ alia); dume por ĉiuj popoloj slavaj, kiuj ne scias la uzon de artikolo,
ĝi estos granda faciligo.
Ni petas ĉiujn legantojn skribi al ni sian opinion pri la diritaj
3 ŝanĝoj. Se ni vidos, ke la proponoj trovas sendisputan komunan
aprobon kaj estas uzataj en la leteroj de la plejmulto de niaj amikoj,
tiam ni akceptos ilin ankaŭ en la „Esperantisto“. Por ĉia okazo ni
memorigas, ke tiuj ĉi novaj formoj, eĉ se ili estos akceptitaj, estos
nur permesataj, sed ne devigaj, kaj la uzado de la malnovaj formoj
tute ne estos nomata nereguleco. La malnovaj formoj ĉiam restos
bonaj, kaj ili estos forigitaj el la lingvo nur tiam, kiam post longa
tempo montriĝos, ke neniu pli ilin jam uzas. Ankaŭ ĉiujn aliajn
ŝanĝojn, kiuj eble poste montriĝos utilaj, ni enkondukos ĉiam tiel
same tre singarde kaj tre malrapide, demandinte antaŭe la opinion
de niaj amikoj kaj neniam arbitre forĵetante la formojn malnovajn tiel
longe, ĝis ili mem mortos de neuzado. Ne rapide, sed certe kaj sen-danĝere! 1
1 komp. 1892, paĝ. 65—66 = II. 59.
149
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 58. paĝ. 62
z Respondoj al la amikoj
A1 s-ro A. G. en Iv.-V. — Viaj lastaj versaĵoj estas konstruitaj
laŭ la nombro de la silaboj; sed mi pensas, ke en nia lingvo estus
pli bone, se ni ĉiam nin tenus je la akcento de la silaboj; ĉar dum
la dua formo estas agrabla por la oreloj de ĉiuj popoloj, la unua
formo estas uzata nur de kelkaj popoloj kaj al ĉiuj aliaj ĝi ŝajnos
stranga kaj ne harmonia.
N-ro 59. paĝ. 65—66
^Ŝanĝotaĵo 1
A1 la ŝanĝoj, kiuj estis proponitaj de multaj amikoj kaj laŭ nia
opinio estas prove akceptindaj sur kondiĉoj esprimitaj en nia artikolo
en la No 4 (t. e. por prova privata uzado ĝis la tempo montros ilian
indon aŭ neindon), ni devas ankoraŭ aldoni la ŝanĝon de la tabelo
da interrilataj pronomoj kaj adverboj („kiu a , „tiu u , „kiam“ k. c.). Estante
vortoj tre gravaj kaj uzataj sur ĉiu paŝo pli ol ĉiuj aliaj vortoj, ili
ofte malhelpas per sia longeco kaj multe gajnus, se ili estus kiel
eble plej mallongaj. E1 la diversaj formoj, kiujn oni proponis al ni,
ni elektas la sekvantan, kiu sola donas al ni la eblon prepari iom
post iom formojn novajn, ne rompante la malnovajn, t. e. perfektigi
la lingvon sen arbitraj ŝanĝoj kaj en la spirito de perfektiĝoj en ĉiu
alia lingvo. Ni proponas elĵeti en la dirita tabelo da vortoj la literon
„i“ kaj (por ke ne naskiĝu io tute nova) anstataŭigi ĝin per apostrofo.
La apostrofoj en la unua tempo eble prezentos ion neoportunan, sed
ili prezentos sendanĝeran ponton de transiro, kaj ni ne devas bruligi
post ni tiun ĉi ponton, antaŭ ol venis la ĝusta tempo. Kiam la
apostrofitaj formoj tute forte enradikiĝos kaj tute elpuŝos la formojn
malnovajn, tiam la apostrofoj forfalos, kaj ni tiam havos novajn
formojn naskitajn per vojo tute natura kaj absolute sendanĝera. Ni
sekve proponas la sekvantajn provajn (dume nur permesatajn sed ne
devigajn) formojn: „ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu; k’a, k’al, k’am,
k’e, k’el, k’es, k’o, k’om, k’u; t’a, t’al, t’am, t’e, t’el, t’es, t’o, t’om, t’u;
ĉ’a, ĉ’al, ĉ’am, ĉ’e, ĉ’el, ĉ’es, ĉ’o, ĉ’om, ĉ’u; nen’a, nen’al, nen’am,
nen’e, nen’el, nen’es, nen’o, nen’om, nen’u“. La vortoj „k’e, ĉ’e, ĉ’u“
fariĝas tiel tute similaj je la vortoj „ke, ĉe, ĉu“, kiuj havas jam alian
signifon; tamen tio ĉi ne malhelpas: en la skribado vi ilin facile
diferencigos per ilia apostrofo, en la elparolado — per ilia uzo kaj
pliforta akcento. Se iam ili estos tiel sendube akceptitaj, ke ili perdos
la apostrofon, ili povos tiam por diferenco havi sur si skribitan
akcenton: „ke“ (mallonge) kaj „ke“ (longe). Cetere, se tio ĉi ŝajnos
neoportuna, tiam sendube fariĝos la sekvanta fakto: ĉiuj vortoj de la
1 komp . II. 42 . 48, 57 kaj ankaŭ 62.
150
„La Esperantisto“ 1892. — N-roj 58—61
tabelo kun la tempo akceptos la formon novan kaj la vortoj „kie, ĉie,
ĉiu“ restos kun la formo malnova. A1 tio ĉi ni memorigas, ke ni
ĉiam parolas pri la perfektiĝado de nia lingvo en la nunaj cirkonstancoj; sed kiam la celo de la lingvo (komuna akceptiteco) estos
jam atingita, tiam estonta autoritata Akademio povos forlasi nian
vojon kaj fari aliajn ŝanĝojn eĉ tute arbitrajn kaj rompantajn.
La formoj kun „ĉi“, „tiu ĉi, tie ĉi“ k. c. estas maloportunaj per
tio, ke ili ne permesas la formadon de adjektivoj kaj aliaj partoj de
parolo; por forigi tiun ĉi ŝajnan maloportunaĵon, ni, anstataŭ enkonduki ion novan, montras nur, ke laŭ la reguloj de nia lingvo ni
povas uzi ne sole „tie ĉi“, sed ankaŭ „ĉi tie“, el kiu ni jam tre bone
povas fari „ĉitiea“ (aŭ „ĉi-tiea“).
La mallongeco de la interrilataj pronomoj kaj adverboj estas
aparte grava por la versistoj. Sed ĉar la versistoj ankaŭ en aliaj
lingvoj permesas al si mallongigojn, ne uzatajn en prozo, kaj la versoj
per si mem prezentas ne ion necesan, sed pli ĝuste lukson, tial ni
por versoj kredeble akceptos la provan uzadon de la apostrofitaj
formoj (nur en okazo de bezono) ankaŭ en la „Esperantisto“ eĉ pli
frue, ol ili ricevos komunan sankcion.
En unu el la sekvantaj numeroj ni parolos pri la diferenco inter
„kiu“, „kia“ kaj „kiela“ kaj laŭ la deziro de kelkaj amikoj ni iom
ŝanĝos, klarigos kaj pli severe diferencigos la uzadon de tiuj ĉi formoj 1 .
N-ro 60. paĝ. 79
z Respondoj al la amikoj
A1 s-ro … — Vi diras: „pli bone propra kia ajn felo ol la malpropra eĉ de zibelo“. Vere, sed ne ĉiam. Se ni donos al niaj legantoj
pecojn, kiuj havas nek ian intereson, nek bonan formon, tiam la legantoj tute ne estos al ni dankaj, ke ni donas al ili „felon propran“.
Versojn ni povas nur presi tiajn, kiuj havas jam mem bonan formon,
ĉar se ni devas plibonigi la formon en rimaj versoj, ĝi estas afero
tro malfacila kaj postulus pli da tempo, ol fari mem novajn versojn.
Mi ne parolas tie ĉi speciale pri viaj versoj (el kiuj kelkaj estas
sufiĉe bonaj kaj povos [kun kelkaj ŝanĝoj] esti siatempe presitaj),
sed pri la principo enkomune.
N-ro 61. paĝ. 95
z Respondoj al la amikoj
AI s-ro E. N. — Traduki la biblion, kiun ĉiu nacio havas en sia
lingvo kaj per kiu, komparante kun la traduko en sia lingvo, ĉiu facile
povus lerni la lingvon Esperanto, estus tre utile, sed … kie preni la
rimedojn? Pro tiu kaŭzo ni ne povas eldoni vian tradukon de Ruth.
1 Zamenhofne skribis lapromesitan artikolon; la kialon klarigas II. 62.
151
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 62. paĝ. 97—100
z Pri la ŝanĝotaĵo 1
A1 mia demando, metita en N-oj 4 kaj 5 de nia gazeto, en la
artikoloj „Sanĝotaĵo“, granda parto de niaj legantoj aminde sendis
al mi sian respondon kaj opinion. Jam en la nomitaj artikoloj mi
diris, ke presi ĉiujn voĉojn mi ne povis, sed devos min kontentigi
nur je publikigo de la rezultatoj. Cetere tia forma voĉdonado ne
estas ankau necesa, ĉar, kiel la legantoj memoras, la demandoj estis
metitaj nur por sciiĝi, ĉu tia aŭ alia ŝanĝa propono trovos tian
komunan aprobon de ĉiuj, por ke ni povu ilin enkonduki jam nun,
ne atendante la estontan fortan kaj aŭtoritatan akademion. Pro la
kaŭzoj, kiujn mi klarigis en miaj artikoloj en N-oj 4 kaj 5, eĉ negranda
nombro da voĉoj kontraŭ estas jam sufiĉa, por, ĉe la nunaj cirkonstancoj, formeti dume la proponojn ĝis tempo estonta.
Por montri, ke eĉ la ŝajne plej gravaj kaj la plej ofte ripetataj
ŝanĝaj proponoj ne povas ankoraŭ havi komunan aprobon kaj devas
sekve esti dume formetitaj ĝis estonta tempo, se ni ne volas enkonduki
en nian aferon malkonsenton kaj malordon, mi presos pro ekzemplo
kelkajn el la leteroj, kiujn mi ricevis kontraŭ la diritaj proponoj.
A1 tiuj, kiuj eble diros, ke, se pli granda parto donis voĉon por la
proponoj, oni devas ilin akcepti malgraŭ la opinio de la pli malgranda parto, — mi respondos: jam mia senkulpa teoria propono
kaj demando alportis al mi de kelkaj flankoj riproĉojn kaj malagrablaĵojn; kiel do jam estus, se ni volus efektive enkonduki
praktike la diritajn proponojn!! Ni estas ankoraŭ tro malfortaj, por
permesi al ni internan malkonsenton inter niaj amikoj; tial, se eĉ
nur parto da voĉoj estas kontraŭ la ŝanĝoj, ni faros la plej bone, se
ni ilin dume tute ne tuŝos, ĝis venos la ĝusta tempo.
Mi presas nur kelkajn el tiuj leteroj kaj opinioj kontraŭ la proponoj, kiuj esprimis konsilon kaj respondon; sed kelkajn leterojn,
kiuj anstataŭ respondo alportis senkaŭzan koleran atakon personan,
mi ne presas.
Pri la punkto 4 de miaj proponoj („k’a, k’u“ k. c.) mi tute ne
parolos, ĉar pli ol duono da voĉoj estis kontraŭ ili; sekve ili estas
absolute ne akcepteblaj. (Kvankam la propono tute ne estis farita
en unu minuto, ne pripensinte la sekvojn, kiel kelkaj amikoj pensas,
la unua impreso, kiun faras tiu ĉi propono, estas la timo, ke ni
ricevus konfuzon kun diversaj aliaj jam ekzistantaj vortoj; sed tiu ĉi
konfuzo estas nur ŝajna, kaj tiu ĉi timo estas nur unua impreso; kiu
farus vastajn provojn, tiu eble baldaŭ konvinkiĝus, ke la afero ne
estas tia, kiel oni pensas, tiom pli, ke mi ĝin proponis precipe por
1 komp. II. 42. 48. 57. 59.
152
,La Esperantisto a 1892. — N-ro 62
versoj, kiuj, estante lukso, povas permesi al si dekliniĝon. Sed, ĉu
prave au ne prave, la pli granda parto de la amikoj donis voĉon
kontraŭ la propono, kaj tial mi ĝin forĵetas.) Restas paroli nur pri
la punktoj 1, 2 kaj 3 (proponitaj en No 4), pri kiuj pli granda parto
da voĉoj estas por la ŝanĝoj kaj malpli granda — kontraŭ. Sed la
voĉoj kontraŭ estas ne tiel sensignifaj, por ke ni povu lasi ilin sen
atento. Tial laŭ la opinio, kiun mi esprimis en miaj artikoloj, ni
devas, almenaŭ en la nuna tempo, lasi tiujn ĉi proponojn ankoraŭ
ne tuŝitaj.
Jen estas kelkaj el la ricevitaj opinioj kaj leteroj kontraŭ la proponoj:
Sinjoro S. A. Lundstrom skribas 1 : Je Vkaŭzo de via artikolo „Ŝanĝotaĵo“ en No 4 de la „Esperantisto“ mi ne povas lasi skribi al vi la
sekvantajn liniojn, ĉar mifirme kredas, ke la enkondukado de la proponitaj
ŝanĝoj danĝere malbonigos la lingvon. Unue vi proponas laforigon de
la oftaj n oj“ y »ojn“, „aj“, „ajn“ tiumaniere, ke nur la substantivoj akceptu
la finiĝojn (adjektivoj kaj pronomoj — se ili staras sen substantivo),
kaj vi donas kelkajn ekzemplojn, kiel: „mi rakontas al vi nova tre interesa
historion“, „mi venis kun ĉiu mia bona infanoj“. Tiuj ĉi ekzemploj ne
estas bone gramatikaj, ĉar la atributo devas respondi je sia ĉefvorto;
kaj, se la adjektivo povas preni la akuzativan finiĝon en kelkaj okazoj
(sen substantivo), ĝi ankaŭ devas fari ĝin kiel atributo de ia substantivo
en akuzativo, kial 2 oni ankaŭ devas diri: „novan tre interesan“. Alie
ĝi estas negramatike kaj nenature 3 . Sed kiel mi jam antaŭe diris en
unu el miaj leteroj, la aparta akuzativa finiĝo estas, laŭ mia opinio,
tute sennecesa. Oni egale bone komprenus la frazon „mi rakantos al
vi nova interesa historio“. Tamen la finiĝo „n“ estus tre oportuna, por
signifi movadon al ia loko post verboj, kiuj havas la econ signifi movadon;
ekz.: iri Berlinon, veni mondon: tie, tien; supre, supren k. c. Mi tial
konsilas: aŭ forigu la akuzativan finiĝon tute , aŭ ne/eĉ ian ŝanĝon en
tiu punkto. La finiĝoj „oj“ kaj „aj“ ne estas malbonsonaj. Mi trovas,
ke la esprimo „mi venis kun ĉiuj miaj bonaj infanoj“ sonas egale bone,
eĉ eble pli bone, ol „mi venis kun ĉiu mia bona infanoj“. Ankaŭ la
bela greka lingvo ja ofte uzas tiujn finiĝojn, kaj neniu mallaŭdas ĝin
de tiu kaŭzo. Tiuj finiĝoj tial estu uzataj kiel nun —jen mia konsilo! —
Tuŝante la duan punkton, mi kredas, ke tia ŝanĝo estus kaj sennecesa
kaj senutila, krom en poezio. La tria punkto pri laforigo de T artikolo
kontraŭe ŝajnas’ al mi tre grava. Vere ĝi estus granda faciligo por la
slavoj, kiuj ne scias la uzon de V artikolo, sed aliflanke ĝi estus por la
aliaj popoloj granda malfaciligo kaj ekster tio por la lingvo mem granda
1 En ĉi tiu numero kaj en II. 71. 74 k. a. mi presigis la de Zamenhof ricevitajn leterojn en kursivaj literoj kaj substrekis la nomojn de
T skribintoj, por plifaciligi la superrigardon. 2 komp. la noton 3 al II. 50,
paĝ. 122. 3 „ĝi“ kun adverbo (kvazaŭ la vorteto estus ellasata) troviĝas
ankaŭ en la Zamenhofaj tekstoj, ekz. en II. 35; komp. noton 2, paĝ. 88.
153
II. A. Gazetartikoloj el
malplibonigo. La lingvo ja estas tiel konstruita, ke la artikolo oftege
povas esti ellasata sen neklareco, se oni ne komprenas ĝian uzon; sed
aliflanke ĝi havas eksterordinare grandegan signifon, se oni komprenas
ĝin ĝuste uzi. Tiuj, kiuj ne komprenas ĝian uzon, povas ĝin tial ellasi,
sed tute forigi ĝin el la lingvo ne estus plibonigo, sed tute certe granda
malplibonigo. Pri tiu ĉi punkto mi sekve serioze konsilos: ne faru
eĉ ian ŝanĝon en la uzo de 1’ artikolo!
Sinjoro Geoghegan skribas: 1) Punkto 1 (forigo de „aj u , „oj“ k.s.)
ne tre plaĉas al mi: tiaj esprimoj („ĉiu mia bona infanoj u ) al mi sonoras
tiel, kiel se oni tuŝus malĝustan tonon, kiam oni elsonorigas akordon
en la muziko. 2) La sonoj „aŭi u , „iaŬ u ne malplaĉas al mi; mipensas,
ke okazaj diftongoj donas pli multetonan karakteron al la lingvo. 3) Mi
aprobas: kiu ne bone komprenas uzi la artikolon, al tiu certe la leĝoj
de la lingvo ne malpermesas forĵeti ĝin el siaj skribaĵoj. — En la tuto,
mi nun tiel alkutimiĝis al la sono de la lingvo, ke mi nenion volus
ŝanĝi.
Sinjoro Grabowski, kiu per si mem ĉiam estis por la diritaj
ŝanĝoj (li eĉ estis la unua el ĉiuj amikoj, kiu proponis [kvankam ne
postulis] la ŝanĝon N-o 1), en sia lasta vizito ĉe mi diris al mi, ke
li nun iom ŝanĝis sian opinion, ĉar, komencinte pli multe uzadi la
lingvon parole, li konvinkiĝis, ke la „aj“, „oj“, „ajn a , „ojn“, tute ne
estas tiel malagrablaj al la orelo, kiel li en la komenco pensis teorie.
Sinjoro Trompeter diras, ke kelkan tempon li ankaŭ estis por la
forigo de la artikolo „la“, sed poste li ŝanĝis sian opinion.
Sinjoro Rijkov kaj kelkaj aliaj rusaj kaj polaj amikoj skribas, ke
kvankam ili estas slavoj, ili tamen tute ne povus aprobi la forigon de
la artikolo „la“; s-ro Riĵkov ankaŭ ne aprobas la punkton 2, dirante,
ke tio ĉi sen ia utilo aŭ neceso konfuzos la regulon pri la konstanta
akcento.
Sinjoro Ŝmurlo skribas, ke la nekonformeco de la adjektivo kun
substantivo (propono 1) malproksimigos nin de ĉiuj veraj lingvistoj;
ke se tiuj ĉi nun nin ne aŭskultas, ili tiam havos la rajton superĵeti
nin per ŝtonoj.
Sinjoro Wiens skribas: Mi estas en tiuĉirilato tre konservativa;
mi preferus lasi nian lingvon ankoraŭ en ĝia komenca formo, almenaŭ
ĝis la lingvo estos pli disvastigita. Estas amikoj, kiuj ellernis nian
lingvon, sed, estante okupitaj je aliaj laboroj, ne disponas je sufiĉe
libera tempo por okupadi sin je la lingvo senĉese, ili kontentiĝas, unu
fojon ellerninte la lingvon, kiel ĝi estas. Laŭ mia opinio oni devas
ankoraŭ meti atenton sur la malfortajn amikojn kaj malpli atenti la
guston de apartaj instruituloj.
Pli-malpli en tia sama maniero — kun diversaj dekliniĝoj, pli aŭ
malpli detale, kelkaj kun tutaj serioj da aliaj proponoj anstataŭ la ne-154
,La Esperantisto* 1892. — N-roj 62—63
akceptataj proponoj 1, 2 kaj 3 — skribas ankorau 8—10 aliaj amikoj.
Ĉiuj ceteraj amikoj esprimis sin por la proponoj au diris, ke ili estas
indiferentaj en tiu ĉi rilato.
Nun kia estas la rezultato de la faritaj proponoj? Lau la opinio
kiun mi esprimis en miaj artikoloj, ni devus nun akcepti, ke la propono 4 devas esti forĵetita kaj la proponoj 1, 2 kaj 3 devas esti permesitaj por prova privata uzado, sed ne esti ankoraŭ akceptitaj oficiale.
Sed la maldolĉa tono, kun kiu kelkaj amikoj (kies leterojn mi ne
presis) renkontis la proponojn pri la „nova lingvo Esperanto“, en ligo
kun la ankoraŭ ne sufiĉe forta kaj ne sendependa stato de nia afero,
igas min repreni miajn proponojn kaj lasi (almenaŭ de mia flanko)
la lingvon tute en tiu formo, kiun ĝi havis ĝis nun. La provo montris al mi, ke por ŝanĝaj proponoj ne venis ankoraŭ la tempo.
Pro tiu ĉi sama kaŭzo mi nun forlasas ankaŭ la demandon pri
„kiu, kia, kiela“, kiun mi promesis tuŝi en nia gazeto.
Kion mi diris, estas mia persona opinio. Tiuj amikoj, kiuj ne
ĉesas insisti, ke ni faru nun kelkajn ŝanĝojn en la lingvo, volu proponi tiujn ĉi ŝanĝojn en ilia propra nomo, per vojo privata, — eble
ili estos en tiu ĉi rilato pli feliĉaj ol mi. Sed, kvankam mi cedis al
la insista premo de kelkaj amikoj, kiuj petadis min proponi kelkajn
„plibonigojn“ kaj diradis, ke pro mia „obstineco“ kaj pro mia „patra
blindeco“ nia afero ne povas bone vastiĝi, mi tamen ripetas, ke mia
persona opinio, kiel la legantoj scias, estas, ke ju malpli ni tuŝos nian
lingvon (almenaŭ ĝis ĝia plena fortiĝo), des pli bone 1 .
N-ro 63. z paĝ. 102
Sinjoro W. H. Trompeter proponas, ke, pro oportuneco de korespondado, ĉiuj kluboj, almenaŭ la venontaj, sin nomu ĉiuj tute egale
„Esperanto“. — Li proponas ankaŭ, ke oni akceptu „e“ anstataŭ „kaj“,
„z“ anstataŭ „s“ en la komenco de silaboj (ekzemple „zabl, zal, zam,
zed, zen“ k. c. anstataŭ „sabl, sal, sam, sed, sen“) kaj ke oni enkonduku apartajn vortojn por la germanaj „mogen, dŭrfen, sollen“. (Mian
personan opinion pri tiaj ŝanĝoj mi jam esprimis en miaj artikoloj
„Ŝanĝotaĵo“ en la pasinta kaj nuna jaro [pri „e“ kaj „mogen, dŭrfen“
mi eĉ parolis speciale en No 7 de 1891 kaj en No 4 de 1892 en
la respondoj al s-ro F. L.]. Mi ne vidas ankaŭ sufiĉan kaŭzon, kial
ni devus ŝanĝi la ĉiukonatan formon en la vortoj kun komenca „s“,
en kiuj ni ja tute oportune povas elparoli la akran „s“ [= la germana
„ss“]. Tamen laŭ la deziro de s-ro Trompeter mi prezentas lian proponon al la juĝo de niaj amikoj, kun la peto sendi ilian opinion pri
la diritaj punktoj rekte al s-ro Trompeter.)
1 komparu la daŭrigon sub alia surskribo („Pri la reformoj“) en
„La Esperantisto“ 1893, paĝ. 177—179 = II. 77.
155
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 64. paĝ. 113—114
z Nia afero
En la fino de Aŭgusto eliros el la presejo tre grava verketo,
kiun mi varmege rekomendas al niaj amikoj (dume nur al la
rusaj, ĉar la verketo eliras dume nur en lingvo rusa, kaj poste
ni penos, ke ĝi iom post iom eliru ankaŭ en aliaj lingvoj).
Tio ĉi estas libreto, difinita speciale por la propagando de nia
afero kaj enhavanta en si ĉiujn ecojn, kiuj estas necesaj por
vasta propagando.
Tiu ĉi verko, kiu havas la titolon „Esperanto, Lingvo Internacia, Antaŭparolo kaj Plena Lernolibro por Rusoj“, eldono
5-kopeka, prezentos la verkon No 1, konfirmigitan speciale al
la bezonoj de vasta propagando. (Mi elektis la verkon No 1,
ĉar la kelkjara sperto montris al mi, ke por altiri novajn amikojn la senkompare plej sukcesa estis kaj estas tiu ĉi verko,
dum ekzemple la seka verko No 41 estas bona nur por tiuj,
kiuj jam antaŭe estas gajnitaj por la afero kaj jam komencas
la lernadon.) Estante presata per iom pli malgrandaj literoj,
ol la verko No 1 (kvankam tre oportune legeble kaj sur bona
papero, en pli oportuna formo), ĝi enhavos nur 32 paĝojn kaj
kostos ne pli ol 5 kopekojn (kun transsendo = 8 kopekoj; prenantaj ne malpli ol 20 ekzemplerojn per unu fojo, por la transsendo ne pagas). La verko enhavas: 1) leteron kun peto aliĝi
al nia afero kaj sendi sciigon pri tio ĉi (sub la letero povos
subskribi sian nomon aŭ signon la persono, kiu donas aŭ sendas al iu la libreton); 2) pretan poŝtan karton, kiu havas sur
unu flanko la presitan adreson de la redaktoro de nia gazeto
kaj sur la dua — presitan tekston de aliĝo kun libera loko
por la subskribo de la aliĝanto kaj por la subskribo aŭ stampo
de la altirinto. (Antaŭ ol dissendi aŭ disdoni tiujn ĉi libretojn,
la amikoj subskribos aŭ stampos sur la diritaj kartoj sian nomon
aŭ signon.) Persono, al kiu nia lingvo plaĉos, bezonos nur
subskribi sian nomon kaj adreson, alglui al tiu ĉi karto 3-kopekan signon de poŝto kaj enĵeti la karton en la plej proksiman
keston de poŝto. Por ke la leganto, al kiu nia lingvo plaĉos,
ne prokrastu la elsendon de la karto, sur la karto estas dirite „mi promesas (senkondiĉe) ellerni“ anstataŭ „mi ellernis“;
3) ĉirkaŭrigardon de la sukcesoj kaj de la tuta nuna stato de
nia afero; 4) detalan antaŭparolon (el la verko No 1, nur
sen la lasta ĉapitro pri la „promesoj“); 5) plenan gramatikon;
6) vortaron esperanto—rusan; 7) pecojn por legi (en prozo kaj
en versoj).
156
,La Esperantisto a 1892. — N-roj 64—65
Tiu ĉi verko, preparita speciale por la celoj de propagando,
laŭ la konsiloj, kiujn mi ricevis de diversaj amikoj-vastigantoj,
prezentos laŭ mia opinio unu el la plej gravaj bataliloj, kiujn
ni ĝis nun havas, kaj al ĉiuj, kiuj volas sukcese labori por
nia afero, mi varmege rekomendas venigi tiun ĉi verketon en
kiel eble plej granda nombro, disdonadi kaj dissendadi ĝin en
multaj ekzempleroj. Enhavante en si ĉion, kio estas necesa
por la propagando, la libreto en la manoj de niaj amikoj parolados kaj laborados por si mem kaj liberigos la amikojn de
multa, ofte sensukcesa parolado.
Kiam la nuna numero de nia gazeto venos al la manoj de
la abonantoj, la libreto estos jam tute preta. Disdonadu kaj
dissendadu ĝin en kiel eble plej granda nombro al konatoj kaj
nekonatoj; kiel bona semo ĝi alportados al nia afero ĉiam
novajn amikojn, kaj, dank’ al la venantaj kartoj de aliĝo, kiuj
estos publikigataj, la amikoj-dissendantoj povos ĉiam vidi, kiuj
el iliaj dissendataj libretoj donis frukton, kie kaj kian. Per la
libretoj la amikoj povas, sen ia korespondado, varbi sub sia
nomo novajn amikojn en la plej malproksimaj lokoj, inter personoj tute ne konataj.
Por la personoj, kiuj deziras dissendadi la libreton en plej
granda nombro, sed ne scias, al kiu ilin sendi, mi aranĝas la
jenon: kiu aĉetas ne malpli ol 100 ekzemplerojn per unu fojo,
povas ricevi de mi (senpage) kune kun la libroj 100 (aŭ pli
multe, laŭ la nombro de la prenataj libroj) adresojn de personoj, al kiuj li povas sendi la librojn.
Estus dezirinde, ke la amikoj eldonu tian saman libreton
en aliaj lingvoj. Se la amikoj aprobos kaj sufiĉe subtenos tiun
ĉi mian provan entreprenon kun la rusa libreto, tiam mi zorgos,
ke tiaj libretoj iom post iom eliru ankaŭ en aliaj lingvoj, por
ke ni povu iom post iom plenigi per ili en grandaj amasoj
ĉiujn landojn de la mondo.
N-ro 65. paĝ. 129—130
z Ĉu ni progresas?
Ciun fojon, kiam la bruo en nia afero iom trankviliĝas,
kiam pasas kelka tempo sen novaj videblaj faktoj, ni ricevas
de kelkaj amikoj la demandon: „ĉu nia afero progresas aŭ ĉu
ĝi haltis?“ Kelkaj el niaj amikoj pensas, ke afero progresas
nur tiam, kiam ĝi bruas; tial la humoro kaj opinio de tiuj ĉi
amikoj kun ĉiu tago alie ŝanceliĝas: kiam ili trovas en nia
gazeto multajn konsolajn novaĵojn, ili ekkrias: „vivu Esperanto!
ni iras, ni venos, ni atingos baldaŭ la celon!“ kiam pasas kelka
II. A. Gazetartikoloj el
tempo sen novaj aperoj, tiuj ĉi amikoj venas al la konvinko,
ke ni staras sur unu loko aŭ ke ni eĉ mortas — kaj ili perdas la kuraĝon kaj lasas fali la manojn. Tamen egale senkaŭzaj
estas la tro granda ĝojo en la unua okazo, kiel ankaŭ la malĝojo en la dua.
Ni iras antaŭen regule. La celo lumas al ni ĉiam tiu sama,
kaj, ĉu hodiaŭ la cirkonstancoj estas pli favoraj, morgaŭ — malpli kaj postmorgaŭ denove pli — la veraj amikoj de nia ideo
laboras trankvile kaj kun egala animo. De flanka bruo kaj de
ekstera ŝajno neniel dependas la sorto de nia afero.
Ni devas brui, kiom ni povas, ni devas peni, kiom ni povas,
krei ĉiam novajn faktojn por la okulo, ĉar … la blinda amaso
tion ĉi amas kaj povas esti altirata la plej bone per tia maniero
(la fakto, ke ni bedaŭrinde ne havas ankoraŭ la eblon, por
sufiĉe brui kaj fari reklamon, multe malhelpas al ni en la al-tirado de la amasoj); sed por ni mem tiu ĉi bruo aŭ silento
ne povas esti mezurilo de nia progresado aŭ starado. Plej
granda bruo kaj ekstera brilo povas kovri sub si objekton tute
senfundamentan, putran, mortantan aŭ jam mortintan, dum
kontraŭe, nokta mallumo kaj morta silento povas kovri sub si
objekton, regule kaj energie kreskantan kaj disvolviĝantan. Ni
lasu al la amasoj, taksi la aperojn laŭ ilia ekstera brilo; se la
amaso nun adoras ian luman meteoron, nenio ĝin detenos post
kelkaj minutoj tute forgesi pri la meteoro, kiam tiu ĉi perdos
sian malveran lumegon; se la amaso hodiaŭ silente rigardas
aferon, malrapide sed konstante disvolviĝantan, tiu ĉi ne detenos la amason morgaŭ aliĝi al la afero nerimarkite kaj tiri
el ĝi utilon. Ni lasu al la amasoj juĝi la faktojn laŭ ilia ŝajno;
kiam ni mem volas scii, ĉu nia afero progresas aŭ ne, ni devas
esplori la faktojn internajn.
Se venos iam la tempo, kiam la tuta mondo scios kaj uzos
la lingvon Esperanto, tiam — neniu dubos — ni povos kuraĝe
diri, ke nia afero absolute atingis la celon. Ju pli multe da
homoj ekscias kaj ekuzas nian lingvon, des pli multe ni proksimiĝas al nia celo, des pli multe ni progresas. Sekve la sola
efektive vera montro, ĉu ni progresas aŭ ne — estas la kreskado
aŭ nekreskado de la nombro de esperantistoj. Ĉio alia estas
nur rimedoj, sed ne faktoj. Se eĉ la tuta mondo bruos pri
nia afero, se nia afero brilos en ĉiuj publikaj lokoj, sur ĉiuj
ekspozicioj de la mondo k.t.p., sed la nombro de la personoj
kiuj ellernas kaj uzas nian lingvon ne kreskos — tiam ni malgraŭ la ŝajna potenco devos diri, ke nia afero mortis, ke ĝia
lumo baldaŭ estingiĝos, kiel la lumo de minuta meteoro; sed
se eĉ la tuta mondo silentos, se ĉiuj obstine kovros antaŭ ni
158
,La Esperantisto” 1892. — N-roj 65—66
la okulojn kaj la orelojn, se nia afero longe ankoraŭ restos
tute nekonata en la plej granda parto de la mondo, sed se la
nombro de la esperantistoj regule, se eĉ malrapide restados,
— ni povos kuraĝe diri, ke ni regule progresas, ke ni regule iras antaŭen kaj ke la estonteco apartenas al ni.
Se vi deziras scii la staton de nia afero, ne serĉu en nia
gazeto en la rubriko „Nia afero a , kiu prezentas eksteraĵon;
serĉu en la rubriko „Novaj Esperantistoj <£ , kiu estas la plej
grava rubriko de nia tuta gazeto. Tiu ĉi rubriko estas ankoraŭ
malgranda, sed ĝi estas konstanta, ĉiu numero de nia gazeto
alportas regule novan serion da novaj esperantistoj, kaj tio ĉi
donas al ni la plej bonan garantion por la estonteco, tiu ĉi
montras la plej klare, ke ni regule progresas. Se ĉiu amiko
penos alportadi ĉiam novajn ŝtonetojn al la konstruo de tiu
ĉi rubriko, ĝi kreskados pli kaj pli, eliros el la kadroj de nia
malgranda gazeto kaj fariĝos iom post iom potenca memstara
organo kun centoj kaj miloj da novaj nomoj en ĉiu numero.
Ju pli riĉa estos la dirita rubriko, des pli grandaj fariĝos niaj
fortoj kaj des pli bone iros jam per si mem ankaŭ ĉiuj aliaj
flankoj de nia afero. Kaj kiam fine la numeroj en tiu ĉi rubriko atingos potencan altecon kaj la kolektitaj nomoj prezentos
tute grandan popolon, tiam ni povas ĝoje gratuli al ni, ke ni
sen bruo venkis la mondon. Kaj tiu tempo venos!
N-ro 66. paĝ. 163
z Ni petas reaboni
Baldaŭ komenciĝos nova jaro. Ni petas, ke niaj karaj legantoj
ne forgesu pri tio ĉi kaj renovigu frutempe la abonon de nia gazeto
por la jaro 1893. La abonon por la venonta jaro ni jam nun akceptas,
kaj ni petas la amikojn de nia afero rapidi kun la abonoj, por eviti
malordon kaj por ke ni sciu, kiaj estas niaj fortoj por la venonta jaro.
La tro malfrua abonado de multaj amikoj en la nun finiĝanta jaro
estis kaŭzo de diversaj maloportunaĵoj por ni kaj por la abonantoj.
En la komenco restis la ekzempleroj de la administracio, ĝi dissendis
ilin senpage, kaj poste oni ne povis kontentigi la novajn abonantojn.
Ni ripetas, kion ni jam kelkajn fojojn diris, ke nia gazeto estas
la plej grava objekto en nia afero kaj de la bonstato de nia gazeto
dependas la bonstato kaj progresado de nia afero.
Ni tial ripete rekomendas nian gazeton al la memoro de niaj amikoj. Ni petas, ke ili mem reabonu la gazeton kiel eble plej frue kaj
ke ili volu alporti al nia gazeto kiel eble plej multe da novaj abonantoj.
Multaj homoj, precipe en afero nova, nenion faras el propra iniciativo;
159
II. A. Gazetartikoloj el
tial aboni por iu nian gazeton estas ordinare la plej bona rimedo, por
alligi lin fortike al nia afero.
Kiel provo por novaj amikoj rekomendas sin la abono de 5 numeroj po 0,90 frankoj, kiu nun estas proponita de la administracio.
1893
N-ro 67. paĝ. 1—4
Prospekto
A1 la nova jaro 1893 ni kore gratulas ĉiujn amikojn de la lingvo
Esperanto.
Nia gazeto komencas nun la kvaran jaron de sia ekzistado. Ni
komencas ĝin gaje, kun la plej bonaj esperoj. Ankaŭ kiel en la pasintaj jaroj nia gazeto elirados regule unu fojon en la monato, en tia
sama grandeco kaj formato, kiel en 1892, kun tia sama kosto de abono
— 2 frankoj (= 1.60markoj = 80kopekoj) por jaro. La programo de nia
gazeto restas ankaŭ pli-malpli tia sama; nur la rubrikon „Novaj Esperantistoj* ni, laŭ deziro de la eldonanto-administratoro 1 de nia gazeto,
nun jam plu ne presados; ankaŭ la rubrikon de la „personoj, kiuj
deziras korespondadi en Esperanto“, ni elĵetis, ĉar ĉe la konstanta
publikigado de la „Novaj abonantoj“ la dirita rubriko ŝajnas al ni
superflua. La amikojn, kiuj ne alsendis ankoraŭ sian 2 abonpagon por
la jaro 1893, ni petas rapidi kun tio ĉi, ĉar la tro malfrue abonantoj
poste eble ne povos jam ricevi la unuajn numerojn. Ni esperas, ke
ĉiuj niaj amikoj ne sole rapidos mem aboni kiel eble plej frue nian
gazeton, sed ili ĉiam penados alporti al ĝi kiel eble plej multe da
novaj abonantoj. Se nove aliĝinta esperantisto, pro manko de iniciativo aŭ pro forgesemeco, ne abonas nian gazeton, li ne povas sekvi
la iradon de nia afero, kaj tial baldaŭ forgesas pri ĝi; tial la plej
bona rimedo por alligi iun pli forte al nia afero, restas ĉiam: aboni
por li la „Esperantiston“. La amikoj, kiuj intencas en la daŭro de la
jaro varbadi novajn abonantojn, faros la plej bone, se ili jam nun
abonos pli grandan nombron da ekzempleroj (dume sub sia 3 propra
adreso), por ke al iliaj postaj varbitoj ne manku la unuaj numeroj.
Kun abonoj oni volu sin turni al W. H. Trompeter en Schalke (West-falen), Germanujo. La rusaj abonantoj volu sin turni al L. Zamenhof
en Varsovio. Provajn numerojn ni elsendos, kiam ni havos sufiĉan
nombron da ili, sub la sekvantaj kondiĉoj: 1 ekzempleron — por
20 centimoj, 10 ekzempl. — por 1,30 frankoj, 100 ekzempl. — por
1 Ĉi tiuj vortoj pruvas, ke la artikolon skribis la redaktoro, do ,
Zamenhof. 2 teksto: ilian. 3 teksto: ilia.
160
,La Esperantisto“ 1892—1893. — N-roj 66—67
13 frankoj. Oni povas sendi monon de ĉiu lando; anstatau mono
oni povas sendi ankau signojn de poŝto, kalkulante la ekstereuropajn
po | de ilia nominala kosto.
La nova jaro alportos al nia gazeto sendube multajn novajn legantojn, kiuj ne scias la historion de nia afero nek la esencon de nia
programo. Por tiuj ĉi amikoj ni donas tie ĉi mallongan ĉirkaurigardon.
La celo de nia lingvo estas: detrui iom post iom la murojn, kiuj
staras inter la diversaj popoloj kaj subtenas ilian reciprokan nekomprenadon, fremdecon kaj malamikecon, ebligi liberan interkomunikiĝon 1 11 inter
personoj de diversaj nacioj kaj per neutrala ĉiuhoma lingvo-tradukilo
fari la sciencon kaj literaturon de ĉiu nacio uzebla por la tuta homaro.
„Esperanto“ tute ne havas la intencon malfortigi la lingvojn naturajn
de ĉiu aparta nacio: kontraŭe, ĝi ilin nur fortigos kaj perfektigos, ĉar,
kiam ĉiu homo bezonos por la internaciaj komunikiĝoj lerni nur unu
lingvon anstataŭ multaj, tiam li havos pli da tempo, por labori super
sia patra lingvo. Esperanto devas servi nur por la komunikiĝoj internaciaj kaj por tiuj produktoj de la homa spirito, kiuj havas egalan
signifon por la tuta homaro 2 .
La unua broŝuro pri la lingvo Esperanto aperis en la fino de la
jaro 1887, preskaŭ unutempe en kelkaj lingvoj, sub la titolo: „D-ro
Esperanto. Lingvo Internacia, Antaŭparolo kaj Plena Lernolibro“. La
lingvo en la komenco havis nenian nomon, kaj „Esperanto“ estis la
pseŭdonimo de la aŭtoro de la lingvo (nuna redaktoro de la „Esperantisto“); sed iom post iom la amikoj de la nova lingvo transportis la
estintan (nun jam ne uzatan) pseŭdonimon de la aŭtoro sur la lingvon
mem, kiu nun portas la nomon „Lingvo Esperanto“ aŭ simple „Esperanto“.
La grandega graveco, kiun neŭtrala internacia lingvo havus por
la homaro, estis jam tre longe klara al ĉiuj. Tial jam longe antaŭ la
apero de la lingvo „Esperanto“ estis faritaj diversaj provoj, por krei
lingvon internacian. Sed ĉiuj tiuj ĉi provoj restis nur teoriaj projektoj, kiuj mortis tuj post sia naskiĝo. Nur unu sola el tiuj ĉi provoj,
Volapŭk, prezentis efektive pretan lingvon, sed ekster siaj aliaj tre
gravaj mankoj (malfacileco de la vortaro, sovaĝeco de la sonoj, ne-memorebleco, absoluta nekomprenebleco por ĉiu k.t.p.) Volapŭk havas
unu tre gravan mankon: ĝi estas tuta arbitre elpensita de unu persono
kaj sekve per nenio garantias, ke morgaŭ ne naskiĝos ia alia Volapŭk,
elpensita de alia persono. Tiu ĉi cirkonstanco estas la ĉefa kaŭzo,
kial Volapŭk, kiu tenis sin certan tempon nur dank’ al tre artaj reklamoj
kaj al granda financa subteno, nun jam mortas. La lingvo Esperanto,
ekster sia grandega facileco, bonsoneco, komprenebleco k.t.p., havas
1 teksto: interkomuniĝo; komp. la noton 1, paĝ . 144 . 2 komp.
1892, paĝ. 4—6 = 11. 55, noto 1, paĝ. 145.
11 Dietterle, Zamenhof.
161
II. A. Gazetartikoloj el
ankoraŭ tiun gravan flankon, ke ĝi ne estas arbitre elpensita laŭ la
volo de unu persono, sed estas fondita sur la internacia materialo,
kiun ellaboris al si la civilizita mondo mem. Tial Esperanto neniam
bezonas timi iajn konkurantojn; ĉiuj esploroj, faritaj en la lasta tempo
memstare de la plej malsamaj instruituloj en la plej malsamaj landoj
de la mondo, montris unuvoĉe, ke la principoj kaj konstrua materialo
de la estonta lingvo de la mondo ne povas esti aliaj, ol nur tiuj, kiuj
sin trovas en Esperanto. Sekve en principo la estonteco de la lingvo
Esperanto kiel estonta lingvo de la mondo jam estas tute certa kaj
senduba; se diversaj esploristoj disputas ankoraŭ pri detaloj, tio ĉi
havas jam nenian signifon, ĉar la perfektigadon de la detaloj la aŭtoro
de la lingvo Esperanto lasis al la mondo mem, transdoninte la tutan
sorton de la lingvo al Ligo Esperantista (vidu malsupre), en kiu ĉiu
deziranto povas partopreni kun egalaj rajtoj kaj kiu ĉion decidados
per plimulto da voĉoj. Sekve ĉiuj personoj, kiuj en principo aprobas
la ideon de lingvo tutmonda (kaj kiu povas ĝin ne aprobi?), ne povas
iam havi ian alian standardon ekster la lingvo Esperanto. Kiel ĉiu
nova ideo, nia afero devas ankoraŭ malfacile batali kun la indiferenteco
de la mondo, sed nia estonteco estas certa kaj niaj esperoj estas
sendubaj.
Tuj post la apero de la unua broŝuro pri la lingvo Esperanto,
diversaj aŭtoroj komencis eldonadi diversajn verkojn pri aŭ en la
lingvo Esperanto, kaj [la literaturo de nia lingvo estas jam sufiĉe
granda kaj kreskas kaj riĉiĝis senhalte. (Nomaron de ĉiuj verkoj,
tuŝantaj la lingvon Esperanto, elsendas por 5 centimoj L. Zamenhof,
Varsovio, str. Novolipki N-ro 21.) Jam en la fino de la jaro 1889
montriĝis la neceso ligi inter si ĉiujn esperantistojn, disĵetitajn en
diversaj urboj kaj landoj de la mondo, kaj tiam estis fondita nia centra
organo, la „Esperantisto“. La celo de la „Esperantisto“ estas: 1. ligi
inter si la disĵetitajn esperantistojn; 2. perfektigi la esperantistojn en
la konado kaj uzado de la lingvo Esperanto. Por ke nia gazeto povu
bone plenumi sian difinon, estas necese, ke ĉiuj amikoj de nia lingvo
rigardadu la „Esperantiston“ efektive kiel centran organon de nia afero,
kiel salonon de interparolado por la esperantistoj kaj sendadu al ni
diligente sciigojn pri la irado de nia afero en iliaj lokoj, siajn opiniojn,
konsilojn k. c., por ke ni povu komuniki ĉion tion ĉi al ĉiuj amikoj
de nia afero. Sed ĉar nia gazeto servas ne sole al la vastigado de
nia lingvo, sed ankaŭ al interparolado en nia lingvo, tial ni kun danko
akceptas ankaŭ ĉiujn artikolojn, kiuj, ne tuŝante rekte nian aferon,
prezentas tamen interesan legaĵon por niaj amikoj.
La enhavo de ĉiu numero de nia gazeto estas 1 : I. Nia afero
(sciigoj, korespondoj, artikoloj k.t.p., tuŝante rekte la aferon de la
1 Ĉi tiu parto ankaŭ pruvas , ke ĝin skribis la „redaktoro“.
162
,La Esperantisto“ 1893. — N-ro 67
lingvo Esperanto. Komencante de la Marta numero, ni presados en
tiu ĉi rubriko ankau la nomojn de niaj abonantoj kaj en kvarangulaj
krampoj ni presados apud ĉiu abonanto la nomon de la persono, per
kiu li abonis nian gazeton, se li ne abonis rekte ĉe la administracio
au redakcio). II. Literaturo (rakontoj, versaĵoj k.t.p.). III. E1 la
mondo (malgrandaj artikoletoj populare-sciencaj, novaĵoj el la mondo
k.t.p.). IV. Bagateloj (humoraĵo, ludoj k.t.p.). V. Respondoj al
la amikoj (lau mezuro de bezono). VI. Anoncoj.
En diversaj urboj ekzistas nun rondetoj kaj kluboj esperantistaj,
kiuj per fortoj kunigitaj laboras por la vastigado de la lingvo Esperanto. Estus dezirate, ke tiaj rondetoj estu kreataj en ĉiuj urboj.
La literaturo de nia lingvo estas nun, kiel ni diris, jam sufiĉe
granda, kaj pro manko de loko ni ne povas tie ĉi elkalkuli ĉiujn verkojn; sed al la amikoj, kiuj deziras vastigadi nian lingvon, ni devas
rimarki, ke ekster la diversaj verkoj, skribitaj en la lingvo Esperanto
mem, kaj ekster diversaj pli grandaj lernolibroj de tiu ĉi lingvo,
ekzistas ankau en diversaj lingvoj specialaj poŝaj lernolibroj, kiuj
servas por la vastigado de nia lingvo kaj kostas de 15 ĝis 50 centimoj
por ekzemplero. Ĉiuj tiuj ĉi verkoj povas esti ricevataj de L. Zamenhof en Varsovio. Al la rusaj amikoj ni rekomendas aparte Ia plej
novan verkon sub la titolo: „Esperanto, Meĵdnunarodnij Jazik“, kiu
eliris antau 2 monatoj, enhavas nian tutan lingvon kun plej detala
antauparolo kaj kostas nur 7 kopekojn por ekzemplero (20 ekzempleroj
kune kun poŝta transsendo kostas nur 1 rublon). Tia libreto, difinita
speciale por granda vastigado, espereble eliros baldau ankaŭ en aliaj
lingvoj.
En la fino ni devas diri ankoraŭ kelkajn vortojn pri la financaj
rimedoj de nia afero. Ili estas bedaŭrinde tre malgrandaj, kaj tio ĉi
forte malrapidigas nian energian progresadon, por kio antaŭ ĉio estas
necesa mono, mono kaj mono. Preskaŭ la tuta financa pezo de nia
afero kuŝas nun sur la ŝultroj de unu oferema amiko, kiu kovras ĉiujn
deficitojn. Ni petas la amikojn de nia afero pli forte subteni ĝin
finance kaj peni altiri al ĝi financajn fortulojn.
Nia afero estas ankoraŭ malfacila, sed gravega kaj certa. La plej
granda parto de la mondo tenas sin ankoraŭ malvarme kontraŭ ni,
ĉar la mondo amas aliĝi al afero, kiu jam venkis, sed tenas sin plej
malproksime de afero, kiu ankoraŭ batalas. Sed ni ne ĉesos labori
energie kaj kun espero, kaj baldaŭ venos la tempo, kiam ni levos fiere
la kapojn, kaj beno de la danka homaro estos nia dolĉa rekompenco
por la malfacilaĵoj kaj malagrablaĵoj de la tempo de batalo.
n*
163
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 68. paĝ. 4—6
Ligo Esperantista 1
Wŭster: Ligo Esp
De la nuna jaro ni proponas tre gravan novaĵon, kiu esper*
eble kun plena aprobo estos akceptita de la amikoj de nia afero:
en ĉio, tuŝanta nian aferon, ni enkonduku konstantan voĉdonadon
de ĝiaj amikoj.
Jam antaŭ 3 jaroj, kiel niaj amikoj memoras, ni sentis la
bezonon, ke la kondukado de nia afero sin trovu kun egala
rajto en la manoj de ĉiuj ĝiaj amikoj kaj ke la tuta sorto de
nia lingvo dependu de la deziroj de tiuj, kiuj ĝin uzas kaj
laboras por ĝi. Ni tiam ankaŭ proponis fondi Tutmondan
Ligon Esperantistan, en kies manoj devus sin trovi la tuta
sorto de la afero Esperanto. Sed tiu ĉi propono, per si mem
tute natura, justa kaj necesa, ne povis tiam efektiviĝi, ĉar la
sperto montris, ke niaj fortoj estis tiam ankoraŭ tro malgrandaj
kaj nematuraj por tia aranĝo. La forto pozitiva, kiun prezentis
nia tiama tuta amikaro, estis tro malgranda en komparo kun la
forto negativa, kiu estas neevitebla en ĉiu komuna administrado
de multaj personoj. Por ke ia afero bone sin tenu kaj progresu, estas necese, ke en ĝi la sumo de la enportataj fortoj
estu pli granda, ol la sumo de la elportataj rajtoj. Sed tiam
jam post la unuaj preparaj paŝoj montriĝis, ke Ligo, en tiamaj
cirkonstancoj, ne posedante eĉ la dekan parton da forto, necesa
por fortike ekzistigi kaj progresigi nian aferon, alportus nur
danĝeran multkapecon al afero jam kreita kaj preta, kiu ekzistis
kaj progresadis tute sen helpo de la Ligo. La fondado de Ligo
tiam sekve montriĝis tro frua kaj devis esti prokrastita.
Sed prokrastita ne estas forĵetita, kaj jam tiam ni promesis,
ke en pli oportuna tempo estonta ni al la demando pri Ligo
ankoraŭ revenos. Nun la cirkonstancoj tute ŝanĝiĝis. Nia
afero jam ne sole staras tute forte, sed tute estas jam subtenata de niaj amikoj, ne postulante oferojn de la iniciatoro.
Nun sekve venis la tempo transdoni nian tutan aferon al la
libera dispono de ĝiaj subtenantoj, sen timo, ke ili lasos ĝin fali.
Ankaŭ la dua grava cirkonstanco, kiu tiam malhelpis la
fondadon de Ligo, nun forfalas: la tiam proponita aranĝo de
la Ligo estis tiel komplikita, ke ĝi ne povis ne elvoki diversajn
disputojn; la nuna aranĝo, kiel la legantoj malsupre vidos,
estas tiel simpla, klara kaj natura, ke ĉiaj disputoj fariĝas
absolute neeblaj.
1 Ke la artikolo estas verkita de Zamenhof, tion pruvas la artikolo
1893, paĝ. 50—54 = 11.71.
164
,La Esperantisto” 1893. — N-ro 68
La ekzistado de Ligo kun plena aŭtoritato en nia afero ĝis
nun estis ankoraŭ neebla; sed tiu ĉi manko sur ĉiu paŝo estis
sentebla kaj kaŭzis certan rigidecon en nia afero. De multaj
flankoj oni proponadis al ni: „faru tion ĉi, faru tion, ŝanĝu
tion ĉi, enkonduku tion a , kaj ni tamen nenion povis fari, ĉar
estis nenia aŭtoritato, kiu povus doni permeson aŭ malpermeson. La plej grandan parton de la ĝis nun faritaj proponoj
ni ne aprobis kaj ni sciis, ke ankaŭ la plejmulto da esperantistoj ilin ne aprobus, — ni tamen povis prezenti nian
opinion al nenia aŭtoritata juĝantaro, kaj tial la proponantoj
alskribadis la neen4condukon de iliaj „tre gravaj” proponoj al nia
persona obstineco; aliajn proponojn ni aprobis kaj ni estis konvinkitaj, ke ankaŭ la plejmulto da esperantistoj ilin aprobus, —
ni tamen ne povis ilin akcepti ankaŭ pro manko de aŭtoritata
juĝantaro, kiu donus la permeson; se ni, konante la guston de
la plejmulto, akceptus tiujn ĉi proponojn — la kontraŭuloj de
tiuj ĉi ennovajoj denove nin kulpigus, ke ni agas arbitre. Tiu
ĉi manko de aŭtoritata juĝantaro estis forte sentebla sur ĉiu
paŝo, kaj, turmentataj de ĉiuj flankoj de la plej kontraŭaj
postuloj, ni kun granda sopiro atendadis la tempon, kiam ni
povos transdoni la sorton de nia afero al ia aŭtoritata institucio, kiu, prezentante la volon de la plejmulto, en ĉiu
punkto havus la rajton diri: „ni tiel decidis, sekve tiel devas
esti a . La ekzistado de tia plenaŭtoritata Ligo devus ankaŭ
silentigi ĉiujn personojn, kiuj nomas sin amikoj de nia ideo
kaj tamen ne aliĝas al Esperanto, ĉar ili trovas, ke „la
sistemo havas erarojn aŭ la afero estas ne bone kondukata“;
ni tiam povus diri al ili: „aliĝu al la Ligo kaj kun plena rajto
proponu viajn ŝanĝojn; se via opinio estas. grava/ la plejmulto
ĝin akceptos kaj forigos la ,erarojn‘; se la plejmulto ne akceptos
viajn proponojn, tio ĉi montros, ke via opinio estas nur persona
kaj ne prava“.
Kun ĝojo ni raportas al niaj amikoj, ke, dank’ al la tuta
fortigita stato de nia afero, la kreado de la longe atendita Ligo-Akademio Esperantista fariĝis fine ebla. Ni fondas nun tian
Ligon. ĉi ne havas multajn paragrafojn kaj komplikitan Regularon, ĝi ne havas prezidantojn nek komitatojn. ĉi konsistas
el ĉiuj efektivaj esperantistoj, t. e. abonantoj de nia centra
oficiala gazeto, kaj kondukados siajn aferojn tre simple. Ĝia
esenco estas:
Ĉiu, kiu deziros fari ian proponon, tuŝante la konstruon de
nia lingvo aŭ la kondukadon de nia afero, sendos sian proponon
al la sekretario de la Ligo (redaktoro de la „Esperantisto“), kaj
tiu ĉi presos la proponon en la centra gazeto kune kun la adreso
II. A. Gazetartikoloj el
de la proponanto. Ĉiu abonanto de la gazeto, kiu volos partopreni en la voĉdonado, sendos sian opinion („por w au „kontraŭ“)
al la projektanto, aldonante al sia opinio la numeron, sub kiu li
estas enskribita en la nomaron de la abonantoj de la „Esperantisto“ (la nomoj de ĉiuj abonantoj estos ĉiam presataj sub
numeroj en la gazeto). Se la ricevitaj rezultatoj montros al la
projektanto, ke la plimulto da voĉoj estas kontraŭ lia propono,
li forĵetos ĝin (kvankam li havas ĉiam la rajton proponi tion saman
denove, se li esperos, ke post kelka tempo la rezultatoj de la
voĉdonado estos aliaj); se la rezultatoj montras, ke la plimulto
estas por la propono, tiam 3 monatojn post la preso de la propono (por doni al la malproksimaj abonantoj tempon alsendi sian
voĉon) la projektanto sendos al la sekretario de la Ligo (redaktoro
de la „Esperantisto a ) la numerojn de ĉiuj voĉoj „por a kaj „kontraŭ a , kaj la rezultato tiam estos presita en la „Esperantisto a kiel
decido de la Ligo (kun publikigo de la numeroj, kiuj voĉis
„por a kaj „kontraŭ a ), ricevos leĝan forton, kaj la sekretario zorgos
pri ĝia efektivigado.
Jen estas la tuta konstruo de la Ligo. Nun ni devas tamen
fari kelkajn rimarkojn:
1. Ĉia decido de la Ligo havas forton nur tiam, se en la voĉdonado
aktive partoprenis (t. e. alsendis sian voĉon) ne malpli ol Va de ĉiuj
abonantoj kaj se el la ricevitaj voĉoj ne malpli ol 2 /s estas „por a la
decido.
2. Oni povas antaŭvidi, ke se ĉiu abonanto havos la rajton presi
proponojn en la „Esperantisto a , diversaj utilaj kaj neutilaj proponoj
venados en tia granda amaso, ke ni en nia malgranda gazeto ne povus
presi eĉ centan parton de ili. Por eviti tiun ĉi maloportunaĵon, ĉiu
propono, postulanta voĉdonadon, estos presata ne en la teksto de la
gazeto, sed en la parto de la anoncoj, kaj ĉiu proponanto devos pagi
por sia propono laŭ la takso de anoncoj. La mono, kiu estos en-spezata de tiuj ĉi pagataj proponoj estos uzata komence por kovri la
antaŭajn kaj venontajn deficitojn de nia gazeto kaj poste por la celoj
de nia afero laŭ la decidoj de la pagintaj proponantoj.
Tiu ĉi aranĝo donos al ni la eblon presi tuj ĉiujn alsenditajn proponojn, kiom ajn ili estos.
La legantoj vidas, ke la ordo en nia Ligo estos tre simpla
kaj klara. Kelkaj amikoj eble volos aldoni al tiu ĉi ordo
diversajn paragrafojn, — ili povos tion ĉi fari per la supre
montrita vojo, t. e. per voĉdonado de la membroj de la Ligo
(abonantoj de la „Esperantisto“). Ligo, en tia maniero aranĝita,
ne bezonos ian apartan sankcion de la registaroj nek iajn aliajn
formaĵojn, ĉar ĝi prezentos nur simplan „rilaton inter abonantoj
166
,La Esperantisto* 1893. — N-roj 68—69
kaj ilia abonata gazeto“; kaj tamen ĝi estos la plej bonorda,
fortika kaj senpartia kaj povos regule kaj trankvile fariĝadi
ĉiain pli kaj pli potenca.
Ĉar niaj ĝisnunaj abonantoj ne scias ankoraŭ pri la nova
ordo, tial ni komencos la presadon de la nomoj (kaj numeroj)
de niaj abonantoj ne pli frue ol en la Marta numero de nia
gazeto. Sed sian funkciadon la Ligo jam komencas, kaj la
amikoj povas jam komenci la sendadon de siaj proponoj sub
la supre diritaj kondiĉoj kaj por la supre diritaj celoj. Ne
sciante ankoraŭ la numerojn, sub kiuj ili estos enskribitaj,
ili povus dume subskribadi siajn voĉdonojn per sia nomo kaj
adreso, sub kiu ili ricevas la „Esperantiston“.
N-ro 69. paĝ. 17—20
Novaj lingvoj tutmondaj 1
De tempo al tempo la gazetoj alportas sciigon pri ia „nova
lingvo tutmonda”. Kion prezentas tiuj ĉi „novaj lingvoj”?
La gazetoj ne volas tion ĉi analizi kaj estas kontentaj, ke ili
alportis la sensacian fakton; la legantoj ne povas tion ĉi analizi;
ĉar ili neniam vidas la elirantan verkon; sed la fakto mem,
ke „naskiĝis nova lingvo“, elvokas ĉe la legantoj la timon, ke
nia lingvo ricevis konkuranton, kaj malfortigas ilian konfidon
al la venko de nia afero. La esencon de „tiaj novaj lingvoj“
ni jam analizis siatempe en nia gazeto, kaj tiam ni ankaŭ
klarigis la kaŭzon, kial ni nenion parolas pri tiaj „niaj konkurantoj“. Sed ĉar ofte niaj novaj legantoj, vidante nian absolutan silenton rilate tiun ĉi objekton, timas, ke ni ne scias
pri la „danĝero, kiu al ni minacas“, tial ni nun denove diros
kelkajn vortojn pri tiu ĉi objekto.
Kial ni silentas? Kial ni ne batalas kontraŭ tiuj ĉi niaj
konkurantoj? Simple el la kaŭzo, ke ili tute ne ekzistas kaj,
batalante kontraŭ ili, ni similiĝus al Don Kiĥoto, kiu batalis
kontraŭ ventaj mueliloj. La esenco de ĉiuj tiuj ĉi novaj lingvoj
estas: tiu aŭ alia sinjoro diras, ke li volas krei novan lingvon; sian diron li presas kaj dissendas al la redakcioj de ĉiuj
gazetoj, kaj jen morgaŭ aŭ postmorgaŭ niaj amikoj legas (ofte
kun timo) en la gazetoj, ke „estas kreita nova lingvo tutmonda“.
Tiuj ĉi faktoj estas tre bedaŭrindaj, kaj neniu tiel malutilas
al la ideo de lingvo tutmonda, kiel tiuj ĉi sinjoroj, kiuj nomas
sin „amikoj de lingvo tutmonda“. Unu fojon elirinte al la
publiko, tiuj ĉi sinjoroj ordinare jam poste neniam revenas,
ĉar ili baldaŭ konvinkiĝas, ke inter „voli“ kaj „fari“ estas
1 La artikolo povas esti verkita nur de la „redaktoro u Zamenhof .
167
II. A. Gazetartikoloj el
granda diferenco; sed pri tiu ĉi nerevenado la publiko ne scias;
sian parton da malutilo ili jam alportis. La faktoj estas tre
bedaŭrindaj, la projektantoj ne volas vidi, kiel malfacile ili
pekas kontraŭ la ideo, kiun ili kvazaŭ amas! Sed kion ni faros?
Kontraŭ kiun ni batalos? Diri kaj voli estas ja tiel facile,
ke se ni hodiaŭ dispremos dekon da tiaj dirantoj kaj volantoj,
morgaŭ naskiĝos novaj centoj kaj miloj, senfine, senfine! Ĉu
ni kontraŭ ĉiuj el ili batalos? ĉu ni ĉiam denove ripetados
la malnovan kanton? La sola batalilo kontraŭ tiuj ĉi malamikoj
estas absoluta silentado. Ĉiujn honestajn amikojn de nia ideo
ni petas: ne malfortigu en la publiko la konfidon al nia ideo
per vanaj fantomoj; memoru, ke ĉiu via paŝo, ĉiu via vorto
pri nova lingvo subfosas la konfidon de la publiko al nia ideo
entute. Sed al tiuj, kiuj restas surdaj al nia peto, ni povas
nur diri: ne parolu, sed faru! Nia militistaro iras trankvile
antaŭen, kaj ĉiun fojon, kiam ni renkontos sur la vojo minute-bakitan heroon, kiu krios al ni: „mi tuj vin venkos a , — ni
respondos per silento kaj iros antaŭen.
Ni ne analizos speciale ĉiujn projektojn de ĉiuj personoj,
kiuj diras, ke ili donas novan lingvon, — ĉar tiu ĉi estus
afero senfina. Ni diros pri ili nur kelkajn vortojn komune.
a) Lingvo ne estas kreata en unu horo, nek en unu tago,
nek en unu jaro, kiel pensas teorie la projektantoj; en tio ĉi
la aŭtoroj baldaŭ konvinkiĝas mem, kiam ili nur komencas la
efektivigadon de sia projekto. Tio ĉi estas la kaŭzo, kial ĉiuj
ĝis nun anoncitaj (ofte kun granda bruo kaj reklamo) novaj
lingvoj restis kaj restas nur projektoj, ne faris kaj ne faros
eĉ unu paŝon plu.
b) Efektive pretajn, pacience kaj multjare prilaboritajn
lingvajn sistemojn prezentas ĝis nun nur Volapuk kaj Esperanto. La aŭtoroj de ambaŭ tiuj ĉi lingvoj pacience kaj ofereme
laboris tre longan tempon, ne sciante unu pri la alia (la aŭtoro
de Esperanto sciiĝis pri la ekzistado de Volapuk nur tiam,
kiam Esperanto estis jam tute preta kaj Volapuk estis ankoraŭ
tro malmulte disvastigita), kaj nur la penso, ke nenio simila
ankoraŭ ekzistas, povis subteni ilian energion. Se nun, kiam
la ambaŭ sistemoj jam longe ekzistas tute pretaj kaj post
multaj grandegaj malfacilegoj, laboroj kaj oferoj ricevis jam
fortajn radikojn en la mondo, — se nun iu, anstataŭ labori
super la perfektigado de unu el la diritaj sistemoj, komencas
la Sizifan laboregon tute denove, — tio ĉi montras, ke:
1) aŭ li havas nenian ideon pri la stato de la aferoj
kaj pri la malfacileco de sia entrepreno kaj baldaŭ
168
>La Esperantisto” 1893. — N-ro 69
retiros sin post la unuaj paŝoj (kiel ni efektive vidas
sur ĉiu paŝo),
2) aŭ li mem scias, ke li nenion povos fari, sed presas
sian projekton pro celoj aliaj, tute ne idealaj.
c) Pri la fundamento de Esperanto (simpla gramatiko
kun vortaro proksimume romana—germana) neniu nun dubas,
ke ĝi estas ĝusta, kaj ĉiuj projektantoj ja proponas tian saman
fundamenton kaj disputas nur pri detaloj. Se pri tiuj ĉi
detaloj lf miliardoj da homoj havas lf miliardojn da opinioj,
kaj se iu el la projektantoj eĉ pensas, ke nur lia opinio estas
la sole vera kaj la sendispute akceptota de la tuta mondo (?!),
li ja devas memori, ke tiuj ĉi detaloj estas facile ŝanĝeblaj.
Sekve se nun iu, anstataŭ peni perfektigi aferon, kiu jam englutis multegon da laboregoj kaj jam ricevis fortajn radikojn,
volas nun detrui tiun ĉi akiron de nia ideo, subfosi la konfidon de la publiko al nia ideo kaj komenci la aferon tute
denove, ĉiu laŭ siaj personaj kapricoj, — tia persono estas
ne amiko, sed rekte malamiko de nia ideo. Sed feliĉe tiuj
sinjoroj, malgraŭ la komenca fiera memfido, laciĝas baldaŭ post
la unuaj paŝoj kaj eksilentas.
Tial ankaŭ ni faros la plej bone, se ni pri ĉiuj tiuj ĉi
„novaj lingvoj“ absolute silentos. Nun, kiel ni supre diris,
ni tuŝis tiun ĉi objekton nur pro niaj novaj legantoj. En la
antaŭpasinta jaro ni 1 analizis kelkajn tiajn projektojn de lingvoj;
nun ni pro ekzemplo analizos ankoraŭ unu „lingvon tutmondan“,
por montri al niaj legantoj, kia estas la esenco de la „danĝeroj,
kiuj al ni minacas”.
Antaŭ 2 jaroj unu Sud-Amerika mara oficiro presis kon-vene dikan libron, kiu enhavas salonan interparoladon pri ĉio,
kion vi volas: en interesa maniero, miksante ĉion kun ŝercoj,
vortoludoj kaj rakontoj el sia vivo, la aŭtoro parolas pri interpopolaj rilatoj, pri la signifo, esenco kaj historio de lingvoj k.t.p.
Poste li analizas diversajn provojn de lingvoj tutmondaj kaj
pri ĉiu el ili kompreneble multe kaj longa-parole mokas, kaj
en la fino li diras, ke li mem intencas krei lingvon tutmondan,
kiu ne havos ĉiujn mankojn, kiujn li montras en la aliaj sistemoj,
kaj li efektive donas … la tutan alfabeton de sia kreota lingvo,
aldoninte al ĉiu litero apartan ĉapitron da klarigoj. Sian verkon
la aŭtoro dediĉis al la glora lingvisto Max Mŭller, kaj tiu ĉi
skribis al li, ke la teorio estas bona kaj, se la aŭtoro nun
kreos ankoraŭ en tia sama senco la gramatikon kaj vortaron
1 „71/“, ĉi tie = Zamenhofĉar li estas la analizinto . Pruvo por la
Zamenhofeco de la artikolo.
169
II. A. Gazetartikoloj el
(nur tiujn ĉi du bagatelojn!!), la lingvo estas bona. Tiun ĉi
nenion dirantan simplan leteron de ĝentileco la aŭtoro alpresis
al sia verko, kiun li dissendis al ĉiuj gazetoj sub la nomo
„nova lingvo tutmonda, aprobita de Max Miiller”. La gazetoj
ordinare ne analizas tiajn aferojn, kaj, vidante la „aprobon de
Max Mŭller“, ili anoncis pri „nova lingvo tutmonda, kiu devas
renversi ĉiujn ĝis nun faritajn provojn“. Tiun ĉi minacan
sciigon kelkaj niaj amikoj eĉ legis en unu enciklopedia vortaro,
kaj tremo ilin atakis pro la sorto de nia malfeliĉa Esperanto,
kiu baldaŭ devas esti senkompate dispremita de tiu ĉi nekonata
al ili grandegulo! Kompreneble, ke la tuta laborado de la supre
nomita aŭtoro baldaŭ finiĝis, kaj restis nur la alfabeto. Jen
estas la tuta historio de la nova lingvo tutmonda, kiu .maltrankviligis la dormon de diversaj niaj amikoj.
Parolinte pri unu el la „novaj lingvoj” pro ekzemplo, ni
pri la aliaj jam ne parolos, ĉar ĉiuj ili estas de tia sama speco,
ĉiuj prezentas grandiozan arbaron, en kiu ĉio estos en la plej
bona ordo, sed en kiu mankas … nur la arboj. Sed unu el
la aŭtoroj, s-ro Lott el Vieno, dissendis al ĉiuj esperantistoj
sian folieton „Le Kosmopolit“, kaj dank’ al tio ĉi ni ricevis
de kelkaj flankoj leterojn pri tiu ĉi „nova lingvo“. Unu el
tiuj ĉi leteroj (de s-ro pastro Dombrovski) ni presos en la
venonta numero 1 .
A1 la fino ankoraŭ kelkajn vortojn. Dum unuj el la aŭtoroj
de la „novaj lingvoj* komencas sian entreprenon el simpla
facilanimeco aŭ el gloramo, sed sen iuj malhonestaj intencoj,
trovas sin ankaŭ tiaj sinjoroj, kiuj tro videble faras tion saman
el pura malhonesteco. La taktiko de tiuj ĉi lastaj sinjoroj (kies
nomojn ni nun ne volas tuŝi) estas la sekvanta: Ili sidiĝas al
sia skribotablo, kaj en la daŭro de kelkaj horoj ili pretigas
verketon, kiun ili titolas: „Nova lingvo tutmonda”. Kaj ili
diras al si: „mi scias, ke mia projekto estas sensenca; sed,
dank’ al la laboroj kaj oferoj de malsaĝaj idealistoj, la ideo
de lingvo tutmonda havas nun multajn amikojn, kaj tiuj ĉi
lastaj, eksciinte pri la apero de ,nova lingvo tutmonda*, sendube volos ĝin legi kaj pagos al mi por mia kelkpaĝa broŝuro
la plej altan koston, kiun mi nur difinos. E1 mia projekto
kompreneble nenio fariĝos, sed … kelka sumo da mono sin
trovos en mia poŝo, kaj mia modesta rolo estas finita“. Pro
kelkaj dekoj da frankoj, kiujn tiuj ĉi sinjoroj esperas gajni
(kvankam ankaŭ en tio ĉi ili trompiĝas), ili permesas al si
1 Gi aperis ne en la 3-a, sed en la 4-a numero, paĝ . 54 — 55, kaj
estis alsendita al Zamenhof.
170
,La Esperantisto“ 1893. — N-roj 69—70
subfosi la fundamenton de konstruo, havanta ĉiuhoman gravecon
kaj super kiu malfacile laboras multe da homoj! Pro cento da
personoj, kiuj eble aĉetos ilian presitaĵon, ili senkonscience
malvarmigas por grava afero centojn da miloj da homoj, kiuj
legas en la gazetoj pri la apero de „ankoraŭ unu lingvo tutmonda! w Honto, honto!
N-ro 70. paĝ. 45
A1 novaj landoj! 1
Niaj amikoj sendube jam longe rimarkis, ke ĝis nun la nombro
de niaj amikoj en Rusujo estas pli granda, ol en ĉiuj aliaj landoj kune.
La kaŭzo de tiu ĉi ŝajna anomalio neniel dependas de la karaktero
de la nacioj, sed estas tute simple la sekvanta: por la vastigado de
nia afero en Rusujo ĝis nun estas uzita pli da rimedoj kaj pli da
fortoj, ol por ĉiuj aliaj landoj kune. Nun venis la tempo ŝanĝi la
aferon. En Rusujo nia afero staras jam iom forte kaj iras jam regule
antaŭen, tial ni nun devas por kelka tempo turni pli da ĉiuj niaj fortoj
al ekster-Rusujo, kie nia afero estas ankoraŭ preskaŭ tute nekonata.
Ni deziras nun aranĝi konstantan kaj energian agitadon en la
landoj ekster-Rusujaj, kaj ni esperas, ke niaj amikoj energie nin subtenos en tiu ĉi. Ni bezonas por tio ĉi multon da fortoj, multon da
rimedoj, ni turnas nin pri tio ĉi al la oferemeco de niaj amikoj kaj
ni esperas, ke ĉiu el ili komprenos la eksterordinaran gravecon de
la nuna entrepreno kaj venos al ni, almenaŭ por la komenco, kun
tiom da helpo, kiom li nur povos alporti, ĉiu laŭ siaj rimedoj. Ju pli
energia estos la komenco, des pli bone la afero poste iros per si mem.
Por la komenco ni bezonas antaŭ ĉio, ke oni en diversaj landoj
sciu pri la ekzistado de nia lingvo, kaj tial la komencon de nia agitado
ni decidis fari per konstanta kaj sistema anoncado en ekster-Rusujaj
gazetoj. Por la komenca tempo tio ĉi devas esti nia ĉefa maniero
de agitado, kaj por ĝi ni devas uzi ĉiujn rimedojn, kiujn ni havas.
La legantoj scias, ke kiam estas parolo pri Rusujo, ni ordinare ne
konsilas la anoncadon; ĉar en Rusujo oni pri la ekzistado de la
lingvo jam tre bone scias kaj sekve tie ni povas uzi niajn rimedojn
multe pli utile kaj pli efike, ol per nuda anoncado; sed en ĉiuj aliaj
landoj ni devas antaŭ ĉio sciigi pri nia ekzistado, veki per anoncoj
la scivolecon de la publiko, kaj nur poste, kiam la nomo de nia afero
jam estos tie pli konata kaj niaj lokaj fortoj tie estos pli grandaj, ni
povos alpaŝi ankaŭ tie al aliaj manieroj de vastigado.
1 Ke la artikolo estas skribita de Zamenhof, tion montras ne nur
la enhavo, sed tute klare ankaŭ frazo en la antaŭlasta alineo. Cetere
Zamenhof en alia artikolo diras, ke li skribis ĉi tiun.
171
II. A. Gazetartikoloj el
Ni organizas energian anoncadon, kaj ni invitas al partopreno
ĉiujn amikojn de nia afero. Sed por ke la anoncado ne estu tute
senutila perdo de mono, ĝi devas esti prudenta kaj sistema. Tial
al la personoj, kiuj volas partopreni en la anoncado, ni proponas:
1) aŭ ke ili sendu sian monon rekte al ni, kaj ni jam mem ĉion
aranĝados kaj donados kalkulon en la „Esperantisto“; 2) aŭ, se ili
deziras anonci mem, ili antaŭe sciigu nin kaj demandu nian konsilon
pri la formo kaj maniero de anoncado.
En tiu ĉi loko ni uzas la okazon, por turni la atenton de niaj
amikoj, ke tiuj, kiuj donas anoncojn sensisteme kaj sen nia scio, ne
sole ordinare perdas senutile sian monon, sed ofte eĉ rekte alportas
malutilon al nia afero anstataŭ utilo. Ekzemple kelkaj anoncoj, kiujn
oni donis sen nia scio en rusaj gazetoj, enhavis en si tre nelerte
esprimitan reklamon; per si mem tio ĉi ankoraŭ ne multe malutilus,
sed bedaŭrinde la anoncantoj donis sub la anonco nian 1 adreson,
tiel ke la legantoj estas certaj, ke la nelerta anonco estis presita de
ni, kaj tio ĉi nur kompromitas nian aferon. Tial ni kore petas, ke
neniu sen nia scio presu ian anoncon en nia nomo.
Ni aranĝas nun en nia gazeto la sekvantajn du specialajn rubrikojn:
1) Por anoncado en ekster-Rusujaj gazetoj ni ricevis …; 2) Anoncojn
en ekster-Rusujaj gazetoj donis .. ., kaj ni kore petas ĉiujn, por kiuj
la progresado de nia afero estas kara, ke ili energie subtenu (almenaŭ
en la unua tempo) tiujn ĉi du rubrikojn kaj oferu por ili malavare,
ĉiu laŭ siaj rimedoj. La nuna aranĝo de la anoncoj devas meti
fundamenton al nia tuta afero en ekster-Rusujo; de la alteco de
niaj nunaj rimedoj multe, tre multe dependas. Ni esperas, ke en la
nuna tre grava momento ni ne vane turnas nin al la koroj kaj poŝoj
de la amikoj de nia afero …
N-ro 71. paĝ. 50—54
z Pri la Ligo
Pri la „Ligo Esperantista“ mi ricevis diversajn leterojn,
parte por, parte kontraŭ la Ligo. La leterojn de la unua
kategorio mi ne presas, ĉar ili enhavas en si simple aprobon
kaj jesigon de la pensoj, kiujn mi esprimis en mia artikolo
en n-ro 1. E1 la leteroj de la dua kategorio mi presas malsupre du, kiuj enhavas en si la tutan esencon de la motivoj
kontraŭ la Ligo. Traleginte la du leterojn, la legantoj trovos
malsupre ankaŭ mian propran opinion pri la Ligo kaj pri la
ricevitaj leteroj.
1 vidu la antaŭan rimarkigon!
172
,La Esperantisto“ 1893. — N-roj 70—71
I. S-ro N. Borovko skribas 1 : En n-ro 1 de la „Esperantisto“ estas
presita projekto de Ligo Esperantista . Uzante la okazon, mi volas fari
al la esperantistoj plej gravan proponon — laŭ mia opinio: fari nenian
proponon pri ŝanĝado de la lingvo, ĉar tio ĉi estas tre glita vojo. Ĉiu
scias, ke ne ekzistas en la mondo ideala lingvo. Ne ekzistas sur la
tero lingvo, kiu ne havas siajn maloportunaĵojn, kaj la plej gravaj lingvoj
havas tiajn malfacilaĵojn, ke en komparo kun ili Esperanto estas preskaŭ
ideala. Kial do ni perdos fortojn kaj tempon por disputoj pri preskaŭ
nerimarkeblaj malbonaĵoj, kiam antaŭ ni staras granda celo: fari el
Esperanto vivan lingvon? Antaŭ tiu ĉi celo ĉiu disputo pri „e“ aŭ „kaj“
estas simple infanaĵo. Vi trovas, ke „e“ estas pli oportuna ol „kaj“;
sed mi trovas, ke „kaj“ estas plej bela vorto. Kaj la plej racionala
estas, ke ni restu ĉe nia opinio, ĉar se ĉiu opinio faros sian influon
sur la lingvon, — ĝi estos pereigita. „Sed ni solvados la demandojn
per plimulto da voĉoj“, oni diros al mi. Jes, sed oni devas pli frue
montri, ke la opinio de la plimulto estas ĉiatn vera. Se tio ĉi estus
tiel, tiam la konvinko, ke tondro, ekzemple, havas naturan kaŭzon, estus
plej granda malsaĝeco. Sed, ho ve, la faktoj montras, ke tiu ĉi malsaĝeco estas granda veraĵo. Kaj ĉu lingvo estis kreita, por ekscii, ĉu
A trovas, ke estas pli agrable por la orelo uzi la artikolon „la“, ol tute
ĝin ne uzi? Ĉu la problemo de ĉiu lingvo — kaj precipe de lingvo tutmonda — estas fariĝi perfekta lingvo? Kion oni dirus pri homo, kiu
aĉetus belan kaleŝon kaj, anstataŭ veturadi en ĝi, sin okupadus nur
per trovado en ĝi bagatelajn difektojn ? Kaj fine fari el Esperanto tute
perfektan lingvon eĉ ne estas bezone. „El tiu fakto“, diras Voltaire,
„ke ĉiu lingvo estas neperfekta, ne sekvas, ke oni devas ĝin ŝanĝi“;
kaj tio ĉi estas tute saĝa opinio kaj tiujn ĉi saĝajn vortojn mi konsilas
presadi per oraj literoj sur la unua paĝo de ĉiu numero de la „Esperantisto“. Hotna lingvo havas nemezureble pli gravan celon, ol servi al
la orelo: servi al la animo de la homo. Ne tiu lingvo estas riĉa, kiu
havas „brilantan eksteraĵon“, sed tiu, en lciu estas elparolitaj gravaj
produktaĵoj de la homa spirito. Se tio ĉi estas klara, tiam estas kompreneble, kion ni devas fari. Ni ne disputos pri „kaj“ aŭ „e“, ĝi estas
ne inda je nia laboro; ni pensos pri efektiva riĉigado de nia lingvo.
Faru do tradukojn de grandaj produktaĵoj de la homa genio, kolektu
rimedojn por la materiala flanko de la afero, organizupagajn 2 literaturajn
legadojn, spektaklojn, — kaj vi donos animon al la lingvo, kaj nur
sovaĝa pedanto tiam riproĉos nin, ke ni paciĝis kun „nenio“, kiam
„neno“ estas pli bonsona.
II. S-ro L. de Beaufront skribas: Mi esperas, ke niaj amikoj estos
modestaj en iliaj proponoj de ŝanĝoj . Estus tute bedaŭrinde, se la novaj
1 komp. la noton 1 al n-ro 62, paĝ. 153. 2 ne klarigebla preseraro!
ĉu eble „pagatajn“ ?
173
II. A. Gazetartikoloj el
adeptoj vidus ĉiumonate: ŝanĝu tion ĉi, plibonigu tion, korektu tie. Ni
perdas rapide la konfidon al lingvo, kies partianoj, kiel ŝajnus, akceptas
ĝin nur por povi ĝin ŝanĝi. Objekton bonan oni ne devas tro tuŝi; alie
anstataŭ perfektigo oni alportas al ĝi nur kripligon. Se longaj jaroj
de pripensado kaj sep jaroj de laborado super unu demando donas al
ia homo kelkan kompetentecon tuŝante ĝin, mi trovas min en tia situacio,
kaj tial mi permesas al mi rememorigi niajn amikojn, ke, aparte pri
lingvo tutmonda, nur tiu bone konas la faritaĵon, kiu ĝin faris. Sekve
li scias, multe pli precize ol ĉiu alia, kial kaj kiel tio estas utila aŭ
malutila. Li sola ankaŭ la plej ofte konas funde la kaŭzon, kial plibonigo ŝajnanta estus praktike neebla, danĝera aŭ senutila. Ni devas
lasi al la aŭtoro la grandan direkton pri la demando. Ni ankaŭ devas
ne forgesi, ke la ling\>o sukcesos nur tiam, se oni havos absolutan
certecon, ke ĝi estas sistemo plena, finita, egale taŭga por ĉiuj oficoj
kaj uzoj, kiel la lingvoj naturaj. Sed kiel oni volas, ke tiu konfido, tiu
certeco absolute necesa naskiĝu en la koro kaj restu en la spirito
de la novaj adeptoj, se, legante nian gazeton , ili ĉiam renkontos proponojn pri ŝanĝoj? Kiel! ili pensos, la lingvo ekzistas nur de 5 jaroj,
kaj ĝiaj adeptoj proponas jam vete novajn formojn kaj regulojn! Sed
tiam ĝi ne estas tiel bona, kiel oni pretendas, ĝi ne estas ankoraŭ preta,
finita; almenaŭ sub proteksto de plibonigado oni devigos min ellerni
konstante ion novan. Kaj, komparante kun sia patra lingvo, li pensos
juste, ke nenio simila okazas en ĝi. Li konkludos, kaj certe almenaŭ
ia dubo naskiĝos en li. Mi mem, sen la konvinko profunda kaj fondita,
kiun mi havis pri la bonegeco de Esperanto, mi mem estus almenaŭ
atendinta tempon pli certan, por fariĝi partiano militanta de ĝi, se mi
estus konstante leginta proponojn pri ŝanĝoj, kritikojn k.t.p. en nia
gazeto. Aŭ ni devas penadi , ke nia gazeto iru al kiel eble plej granda
nombro da personoj, aŭ ni devas esti pli ol ŝparemaj pri tiuj proponoj.
Ĉar la plejmulto da legantoj ne volos eliri el tiu rondo de filozofado:
aŭ la lingvo estas bona, plena , finita, kaj tiam kial oni volas ĉiam ali -
formigi ĝin? aŭ ĝi estas ankoraŭ en formado, kaj tiam??
Mi komprenas bone, tre kara arniko, la delikatecon de via pozicio
kontraŭ la postuloj de kelkaj arnikoj, certe tre bonintencitaj. Mi do
klarigas al mi vian konduton kaj eĉ la kreadon de la Ligo Esperantista,
kiun mi aprobas plene nur tiam , se ni uzos ĝin, lio! la plej malofte kaj
tute serioze por tre gravaj kaŭzoj. Sed mi esperas, ke tiu Ligo ne
inspiros al iu tro grandan fervoron de reformado kaj ŝanĝado. Sendube multaj pensas kiel mi kaj trovas Esperanton, tia kia ĝi estas,
sufiĉe bela kaj bona, por ne deziri perfektigojn, kies rezultato povus
esti: dubo, necerteco kaj senkonfido, ĉe la plejmulto de l y legantoj, pri
la merito aŭ la estonteco de nia lingvo amata.
Parolante ankorau pri la uzado de novaj formoj ekster la decidoj
de la Ligo, s-ro L. de B. skribas: Por pruvi, ke Esperanto estas vere
174
,La Esperantisto a 1893. — N-ro 71
tutmonda, nenio estas pli bona, ol montri leterojn kaj poŝtajn kartojn,
skribitajn de personoj de landoj tute malsamaj. Sed, se ĉiu el ni, laŭ
sia bontrovo kaj prefero, almiksas formojn personajn al la lingvo, kiel
oni volas, ke ni kuraĝu prezenti al iu tiajn skribaĵojn? Ĉu la leganto
ne vidos tiun mankon de unueco? Certe, li diros al ni, mi konsentas
ellerni unu, sed ne 3 aŭ 4 lingvojn. Volonte mi fariĝus adepto de
sistemo finita, tute formita, sed mi ne povas aliĝi al lingvo, kiu estas
ankoraŭ ŝanceliĝanta inter multaj finiĝoj de vorto, multaj reguloj kaj
eĉ multaj radikaj vortoj. Mi ne volas batali por sistemo , kiu iom post
iom kaj tre rapide fariĝos tute alia kaj nekomprenebla por siaj adeptoj
mem, per ilia propra kulpo, kaj kiu tre certe mortos, mokata kaj forĵetita pro tio, ke ĝiaj propraj amikoj estos mortigintaj ĝin (ho! en tre
bona intenco!), ĉiam volante fari ĝin pli bela, pli perfekta, aŭ pli
simila je ilia revo. Kial do ni volus fari por lingvo mirinde simpla,
tre logike verkita, absolute praktika, kion ni ne faras por niaj patraj
lingvoj, pri kiuj ni estas tiel obstinaj konservantoj de multaj aferoj
senlogikaj, malfacitaj kaj tute ne praktikaj? Ĉu ni diras konstante pri
ili: tio ne plaĉas al mi, sekve mi ĝin ŝanĝigas? Amikoj, kredu al mi,
la danĝero por Esperanto ne estas la indiferenteco, nek eĉ la malamikeco de ĉiuj, ĝi estas la prefero kaj arbitra uzado de novaj formoj
en la lingvo. Nia amo al ĝi plene sufiĉos, por venki la unuajn, sed eĉ
la plej sincera adorado neniam ĝin savos de morto neevitebla, kiun alportos al ĝi tiuj ĉi lastaj. Nun aŭ neniam estas la okazo memorigi la
proverbon „concordia parvae res crescunt etc.“ Ni akceptu Esperanton
aŭ forĵetu ĝin, sed ne ĉiam aliformigu ĝin. —
La pensojn, esprimitajn en la supre presitaj leteroj mi
plene aprobas. La legantoj scias, ke jam multajn fojojn mi
esprimis ankaŭ tiujn ĉi samajn pensojn, mi montris la tutan
danĝeron, kiun en la nuna tempo alportus ĉia eĉ plej malgranda ŝanĝo en nia lingvo. Kelkajn fojojn mi jam klarigis,
ke nun ni devas zorgi nur pri la vastigado, kaj la demandon
de perfektigado ni nun ne devas ankoraŭ eĉ tuŝeti. Kaj
tamen, malgraŭ ĉio, mi opinias, ke la ekzistado de Ligo estas
necesa!
La kaŭzo de la tuta timo, kiun la kreo de la Ligo naskis
ĉe kelkaj niaj amikoj, konsistas en tio, ke ili pensas, ke la
speciala celo de la Ligo estas fari ŝanĝon en nia lingvo. Se
tio ĉi efektive estus la speciala celo de la Ligo, tiam ĝi efektive,
almenaŭ en la unua tempo, estus por ni objekto tre danĝera.
Sed la celo de la Ligo estas ne speciale ŝanĝi, sed zorgi
pri nia lingvo kaj gardi ĝin. La Ligo havas la rajton fari
ŝanĝojn (se ĝi trovos ilin efektive necesaj kaj kiam ĝi trovos
ilin necesaj); sed per tio sama ĝi havas ankaŭ la rajton aŭtoritate
175
II. A. Gazetartikoloj el
malpermesi ĉiujn ŝanĝojn, se ĝi trovos ilin ne sufiĉe gravaj
aŭ tro frutempaj. La plej granda parto de niaj amikoj tre
bone komprenas, ke ĝis nia plena fortiĝo ni devas severe
gardi la lingvon en tiu formo, kiun ĝi havas; ke ĉia ŝanĝado
nun estus tre danĝera kaj malhelpus kaj eĉ neebligus la plej
gravan celon de nia lingvo — la tutmondiĝadon. Sed kiam
mi tion ĉi ripetadis, oni vidis en ĝi nur mian personan obstinecon, kaj kelkaj eĉ plej bonaj amikoj de nia afero komencis
agitadi por tia aŭ alia ŝanĝo. Por fari finon al tiuj ĉi diversaj
personaj postuloj kaj ŝanĝoj, ni devis krei Ligon, kiu prezentos la opinion kaj juĝon de ĉiuj. La Ligo devas servi al
ni kiel fulmo-forigilo. La celo de nia Ligo estas ne komenci serion da ŝanĝoj, kiel kelkaj amikoj vane timas, sed
meti ĉion al publika lumo kaj juĝo kaj per tio ĉi gardi nian
aferon de danĝeraj personaj kapricoj. Gis nun ekzemple
s-ro X aŭ Y pensas, ke lia propono estas tre necesa, ke ĉiuj
ĝin akceptus kaj ke nur mi obstinas kontraŭ ĝi; sed kiam
publika voĉdonado montros al li, ke la plejmulto ne aprobas
lian proponon aŭ almenaŭ ne trovas ĝin tiel grava, ke ni
devu pro ĝi fari danĝeran rompadon, — tiam tiu ĉi voĉo
havos por ĉiu signifon kaj forton. Se oni scios, ke ekzistas
institucio, kiu en okazo de efektiva neceso havas la rajton
fari ŝanĝojn, tiam kontraŭ la forĵeto de tiu aŭ alia propono
neniu jam plu protestos, komprenante la neceson de tiu ĉi
forĵeto.
Ĉar la plej granda parto de la liganoj per si mem komprenas
la danĝerecon de la ŝanĝado kaj ĉar, ekster tio, ni, amikoj
singardaj, agitados ĉiam por reteni tiujn amikojn, kiuj volus
esti tro facilanimaj, tial jam nun oni povas antaŭvidi, ke nia
lingvo longe ankoraŭ restos tute netuŝata kaj ke ia ŝanĝo
estos enkondukita nur tiam, kiam ĝi estos efektive eksterordinare necesa. Se ni iam vidos, ke la liganoj forgesis la
danĝerecon de la rompado kaj estas pretaj tro facilanime akcepti ian proponon, ni ripetos al ili: „memoru, ke la unua
celo de nia lingvo estas fariĝi tutmonda, kaj ke lingvon
ĉiam ŝanĝatan la mondo neniam akceptos“ — kaj tiuj ĉi vortoj
rekonsciigos la facilanimajn liganojn.
Sed nun naskiĝas alia demando: se la liganoj memoras pri
la danĝereco de rompado, tiam povos esti, ke la lingvo restos
por eterne tute rigida, kaj nenia propono de perfektigo, eĉ
la plej necesa, povos iam atingi la necesan plimulton da voĉoj,
por esti enkondukita? Sed ankaŭ tiu ĉi timo estas vana, ĉar
ŝanĝoj efektive necesaj malgraŭ ĉia agitado trovos por si
la necesan plimulton da voĉoj. Ekster tio ekzistas tre simpla
176
,La Esperantisto“ 1893. — N-roj 71—72
rimedo, per kiu oni povas tute oportune ligi la perfektigadon
de la lingvo kun ĝia absoluta netuŝado: se tiu aŭ alia propono
ŝajnas al vi tre utila, sed vi tamen ne volas meti pro ĝi la
lingvon al danĝero de ŝanĝado, vi povas ja doni vian voĉon
en la sekvanta maniero: „akcepti, sed iam poste“. Per tia
maniero multaj perfektigoj povos esti en principo akceptitaj
kaj la lingvo en principo perfektiĝos, sed la praktika enkonduko de tiuj ĉi perfektigoj estos prokrastita ĝis tiu tempo, kiam
la plej grava celo de nia lingvo (tutmondeco) estos jam atingita
kaj kiam nia afero bezonos jam nenion timi. Tiam (kiam voĉdonado decidos, ke „la tempo jam venis a ) ĉiuj kolektitaj perfektigoj estos per unu fojo enkondukitaj. Per tia maniero
la mondo sekve povos kuraĝe aliĝadi al ni, ne timante, ke ni
devigos ĝin ĉiutage lerni novajn formojn, kaj tamen nia lingvo
fariĝos iam tute perfekta.
Mi montris, ke, kvankam mi el la tuta koro aprobas la
pensojn, esprimitajn en la supre presitaj leteroj, mi tamen
trovas, ke la Ligo estas institucio tre utila. Cetere, se la
amikoj trovas, ke la Ligo estas malutila, ili ja povas, en ĉiu
tempo, per tiu ĉi sama vojo de voĉdonado, levi la demandon
pri la restigo aŭ forigo de la Ligo.
N-ro 72. paĝ. 55
Rimarko de la redakcio 1
Pri la „lingvo“ de s-ro Lott ni parolis nur tial, ĉar li dissendis
sian folieton al multaj esperantistoj. Sed nia propra opinio pri la laboro
de s-ro Lott estas sekvanta: Tio, kion li nomas lingvo, estas dume nur
provo kaj projekto, simila al multaj aliaj, pri kiuj ni parolis komune
en la pasintaj numeroj. Sed se ni eĉ supozus, ke pretigi kaj enkonduki estas tiel same facile, kiel paroli, restas la demando: al kio propre
s-ro Lott celas?? … Por pretigi el la kruda romana-germana materialo
precize difinitan, severe regulan kaj plej facile ellerneblan lingvon,
ni devis kompreneble multon ŝanĝi, multon ĉirkaŭhaki laŭ severaj
kaj unuforme difinitaj leĝoj. Tio ĉi al s-ro Lott ne plaĉas, kaj li proponas uzi la materialon en ĝia kruda formo, t. e. fari la lingvon ne
ellernebla por personoj neinstruitaj nur por tio, por ke personoj instruitaj tuj komprenu ĝin! Tiam al kiu kaj por kio ĝi servos (se ni
supozas, ke ĝi iam efektive estos preta)? Du personoj, kiuj ambaŭ
komprenas la plej gravajn ekzistantajn lingvojn naturajn, ne bezonas
ja lingvon artan kaj povas ja komunikiĝi inter si per la lingvoj
ekzistantaj, kiujn ili ja komprenos ankoraŭ pli tuje, ol ian sovaĝan
„lingue universal*. Por kiu kaj por kio do laboras s-ro Lott?
1 S-ro Lott estis proponinta „novan lingvon“ („lingue universal“)
sur folieto , titolita „Le Kosmopolit “.
12 Dietterle, Zamenhof.
177
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 73. paĝ. 66 — 68
z Fundamenta verko
Wŭster: Grand
Mi preparas nun por la presado unu tre gravan verkon:
grandan detalan vortaron germana-esperantan. ĵam longe multaj
amikoj insiste ripetadis al mi pri la neceseco de tia vortaro,
kun kiu oni povus konsiliĝi en ĉiuj bezonoj, kaj per kies helpo
ĉiu povus facile esprimi en nia lingvo ĉion, kion li bezonas,
sen ŝanceliĝo, sen duboj, sen longa, ofte senfrukta pripensado.
Unu el la amikoj eĉ skribis ne senprave, ke de la ekzistado
de tia vortaro dependas la ekzistado kaj la progresado de nia
tuta afero, kaj ke nur tiam, kiam tia vortaro ekzistos, ni povus
kuraĝe montri al la mondo, ke nia lingvo estas tute preta kaj
taŭgas por ĉiuj detaloj de la vivo.
Ekzistas plena vortaro rusa—esperanta; sed ĝi havas du
mankojn: 1) ĝi enhavas nur la vortojn fundamentajn, sed la
diversajn detalaĵojn de la homa esprimado ĝi lasas al la
kombinado de la uzantoj mem, kaj tial personoj, kiuj ne bone
konas ankoraŭ la spiriton de nia lingvo, ofte tute ne povas
al si helpi en la tradukado de tiu aŭ alia penso, kaj eĉ tute
lertaj esperantistoj ofte trovas sin en tia sama situacio aŭ
almenaŭ forte ŝanceliĝas kaj dubas; 2) presita en lingvo rusa
kaj per literoj rusaj, ĝi estas tute neuzebla por ĉiuj popoloj
ekster Rusujo; kaj ĉar en la mondo ekster-Rusuja oni tro
malmulte konas la lingvon rusan, tial tiu ĉi vortaro tute ne
ekzistas por la mondo. Ĉiuj amikoj nerusoj, bezonante la
tradukon de tiu aŭ alia vorto aŭ esprimo, sin turnas ordinare
al mi kun longaj serioj da demandoj, sed mi kompreneble
havas nek la tempon nek la eblon respondi je ĉiuj tiuj ĉi
demandoj.
Granda vortaro germana—esperanta forigos ĉiujn nesciojn,
dubojn kaj ŝanceliĝojn kaj donos al ĉiuj (eĉ al la lernantoj
komencantaj) la eblon facile esprimi en nia lingvo ĉiun sian
penson. Krom tio, verkita en lingvo, kiu havas komprenantojn
en ĉiuj landoj de la mondo, ĝi donos al ĉiuj nacioj la eblon
krei al si mem grandajn vortarojn en siaj propraj lingvoj.
Estus eble pli bone, se mi elektus la lingvon francan aŭ
anglan, kiel pli vastigitajn en la mondo; mi devis tamen elekti
la lingvon germanan, ĉar por la plej granda parto de niaj
nunaj amikoj la lingvo germana estas pli oportuna, ol la
lingvo franca aŭ angla. Ĉar la literojn latinajn (per kiuj ankaŭ
la germana parto de la vortaro estos presata) ĉiuj niaj amikoj
bone konas, tial la vortaro povas bone servi al ĉiuj niaj amikoj,
al kiu ajn nacio ili apartenas. Tiel ekzemple eĉ tiuj el niaj
178
,La Esperantisto“ 1893. — N-ro 73
rusaj amikoj, kiuj tute ne konas la lingvon germanan, povos per
helpo de vortaro rusa—germana trovi en nia eldonota „Granda
Vortaro” respondojn al ĉiuj siaj demandoj kaj duboj. La „Granda
Vortaro” estos fundamenta verko, kiu devos sin trovi en la
manoj de ĉiuj amikoj de nia lingvo.
La nun intencata verko estos eksterordinare grava por
nia afero. Sed ĝia eldonado estos ligita ne sole kun grandaj
laboroj, sed ankaŭ kun tre grandaj elspezoj, kaj tial mi povas
entrepreni ĝin nur tiam, se ĉiuj amikoj de nia afero helpos
al mi en tio ĉi. La presadon de tiu ĉi verko mi povus komenci
nur tiam, se mi scios, ke ne malpli ol 600 ekzempleroj estos
aĉetitaj. Mi petas, ke ĉiu el niaj amikoj sciigu min, ĉu li
aĉetos la verkon kaj kiom da ekzempleroj li aĉetos. La verko
elirados per apartaj kajeroj en monato; ĉiu kajero enhavos
16 paĝojn de tia grandeco, kiel nia gazeto, kaj kostos 25 cen-timojn (= 20 pfenigoj = 10 kopekoj). La unua kajero estas
jam preta, kaj tuj kiam la nombro de la menditaj ekzempleroj
atingos la altecon de 600, la unua kajero estos presita
kaj dissendita al la mendintoj, kaj tiam ĉiuj ceteraj kajeroj
jam komencos regule eliradi kaj esti dissendataj al la mendintoj.
La mendantoj ne bezonas sendi al mi ian antaŭ—
pagon: la pagon ili sendos post la ricevo de la kajeroj.
Ili bezonas nur sendi al mi la sekvantan sciigon: „Mi deziras
ricevadi po … ekzempleroj de ĉiu kajero de la ,Granda
Vortaro germana—esperanta*; la pagon por ĉiuj kajeroj (po
25 centimoj) mi promesas sendi al vi post la ricevo de la
kajeroj tiam, kiam vi postulos*.
Mi petas la amikojn rapidi kun la mendoj, ĉar mi povas
presi la vortaron nur en tiom da ekzempleroj, kiom estos
menditaj L Presi grandan provizan nombron da ekzempleroj mi
ne povas; sekve kiu tiun ĉi gravan fundamentan verkon nun
ne mendos, tiu poste kredeble ne povos ĝin ricevi.
La verko estas tiel grava kaj 25 centimoj monate estas
sumeto tiel bagatela, ke mi ne dubas, ke neniu el la amikoj
de nia lingvo rifuzos mendi almenaŭ unu ekzempleron. Ĉar
la Granda Vortaro estos la plej fundamenta verko de nia
literaturo kaj la subtenado de ĝi prezentos subtenadon de nia
tuta afero, tial sur la lastaj paĝoj de la Vortaro estos presitaj
la nomoj de ĉiuj ĝiaj aĉetintoj kaj la nombro da ekzempleroj,
kiun ĉiu aĉetis. La personoj, kiuj mendos ne malpli ol 50 ek-12*
1 teksto: mendite.
179
II. A. Gazetartikoloj el
zemplerojn, estos presitaj ankaŭ sur la titola paĝo de la verko,
kiel „eIdonantoj a de la Granda Vortaro.
Mi akceptas la mendojn. Estus tre bone, se mi povus
komenci la eldonadon de la Vortaro kiel eble plej frue, kaj
por tiu ĉi celo mi petas la amikojn rapidi kun iliaj mendoj.
N-ro 74. paĝ. 82 — 83
z Pseŭdo-esperantistoj 1
De tempo al tempo ni ricevas de diversaj flankoj leterojn
pli-malpli en la maniero de la sekvanta letero de s-ro X., kiu
kuŝas nun antaŭ niaj okuloj:
Jam longe mi ne skribis al vi, lcaj vi kredeble jam pensas ke mi,
kiu iam varnia amiko de la lingvo Esperanto, nun jam forgesis pri ĝi.
Se vi tiel kredas, vi eraras. Mi ĉiam restos varmega amiko de Esperanto kaj mi neniam ĝin forgesos. Sed kiam mi komencis siatempe labori
por Esperanto, mi renkontis tiom da malfacilaĵoj, ke mi vole-ne-vole devis
lasi fali la manojn, kaj venis al la konvinko, ke nun la mondo ne estas
ankoraŭ matura por tiu granda ideo. Sed estu tute certa, ke kiam nur
la cirkonstancoj ŝanĝiĝos kaj la surdeco kaj indiferenteco de la mondo
pasos, vi tuj vidos min en la vicoj de la plej energiaj batalantoj. Skribu
al mi, kion nia afero faris de la tempo, kiam mi ĉesis esti aktiva esperantisto; kiom da amikoj la afero nun havas? kiaj novaj verkoj eliris?
Se la „Esperantisto u ankoraŭ eliras, sendu al mi ian numeron de ĝi.
Entute estus bone, se vi de tempo al tempo sendus al mi ian novaĵon
pri Esperanto, por ke mi ne tute forgesu pri ĝi … k.t.p. k.t.p.
Ne vere, amikoj, kia edifa kaj grandanima maniero de pensado? kiam dank’ al niaj senlacaj, paciencaj kaj malfacilaj
laboroj nia ideo fine venkos, kiam ni povos iam deviŝi la
ŝviton de niaj fruntoj kaj, post la eternaj ĉagrenoj, malagrablaĵoj kaj mokoj, levi la kapon kaj rigardi kun plezuro la fruktojn
de nia laborado, tiam sinjoro X. tuj aliĝos al ni kaj post la
venko li fariĝos unu el la plej energiaj kunbatalantoj!!! Dume
„la mondo ne estas ankoraŭ matura“, kaj tial s-ro X. en tia
grado ne povas esti „aktiva esperantisto”, ke li ne povas eĉ
… por sia propra persono aboni la „Esperantiston“, kiu „havas
por li ĉiam grandan indon a , kaj sian aldonitecon al nia afero li
esprimas per tio, ke li petas nin, havantajn tro multe da libera
tempo, skribadi al li de tempo al tempo letere pri la stato
de nia afero.
Ne, sinjoroj pseŭdo-esperantistoj! Estas vero, ke ĉia nova
utila ideo en la komenco devas tre malfacile batali kaj pli aŭ
malpli frue ĝi venkas. Sed kiam dank’ al nia konstanteco la
1 represita en „Lingvo Internacia (i VII. 1902, paĝ. 116 — 117.
180
,La Esperantisto* 1893. — N-roj 73—74
mondo fine ĉesos esti surda al niaj vortoj kaj nia afero ĉesos
esti „fantazio, pri kiu la bona tono postulas, ke oni ĝin moku,
ne esplorinte ĝin“, kiam Esperanto estos ĉie akceptita kaj sankciita, — tiam ni vin ne bezonos, sinjoroj pseŭdo-esperantistoj.
Vi faris malgrandan proveton de laborado, kaj kiam ĝi restis
sen deca sukceso, vi tuj ĉesis! Sed se nia.laborado apartenus
al tiuj dankoportaj aferoj, kiuj estas kron^taj de tuja granda
sukceso, tiam ni ja facile trovus milionojn da laborantoj kaj
tiam ni ja vin ne bezonus! Vi ĉiuj (via nombro estas jam
tre granda), kiuj staras nun kaŝite kaj atendas, — ne promesu
aliĝi al ni, kiam la mondo maturiĝos, ĉar tiam ni jam ne bezonos maturigantojn kaj post la venko ni ne bezonos helpantojn.
Se vi amas nian ideon, laboru por ĝi nun, kiam ĝi bezonas
laborantojn; batalu por ĝi nun, kiam ĝi postulas ankoraŭ mal-facilegan bataladon; staru forte kaj nekaŝite, kiel granito inter
ondoj, nun, kiam la malfavoraj cirkonstancoj tion ĉi postulas;
oferadu malavare nun, kiam monaj rimedoj estas por ni eksterordinare gravaj kaj enhavas en si la demandon: „esti aŭ ne esti“.
Ĉia nova ideo devis batali longe kaj malfacile, kaj vi, sinjoroj X. kaj similaj, kiuj ĝuas nun la dolĉajn fruktojn de tiuj ideoj,
vi eble ne havas eĉ supozeton pri la maldolĉa ŝvito, kun kiu oni
siatempe semis tiujn ideojn. Ni, veraj amikoj de lingvo tutmonda, scias tion ĉi tre bone, kaj ni laboras pacience, pacience,
pacience, kaj nek la tuta terura surdeco, kiu regas ĉirkaŭ ni,
nek la malkuraĝigaj malesperigaj batoj de la sorto, kiujn ni
renkontas sur ĉiu paŝo, forpelos nin de nia vojo. Armitaj
per tiu ĉi fera pacienco kaj per la konscio de la vereco de
nia ideo, ni iras antaŭen malgraŭ la malhelpoj, kiuj baras
ĉiun nian paŝon, kaj ni ne dubas, ke pli aŭ malpli frue ni
venkos. Sed vi, sinjoro X. kaj milionoj da similaj personoj,
kiuj preferas atendi, ĝis la ideo nun mokata kaj persekutata
fariĝos ideo moda, atendu trankvile, — sed ne nomu vin esperantistoj. Ni batas nun la dikegan muron, kiu staras inter la
popoloj; cent batoj restas sen rezultato, sed ni ne perdas la
kuraĝon kaj estas kontentaj, kiam la centunua elrompas unu
brikon. Enua estas tiu ĉi malrapida laborado, sed ĝi nin ne
jetos. Kaj kiam la milionoj da internaj fendoj, kaŭzitaj de niaj
paciencaj batoj kaj ĝis nun tute kaŝitaj, subite ekefikos, kiam
la murego, subrompita en diversaj lokoj, en unu fojo kun
grandega bruo subite disfalos, tiam vi, miopuloj, miros, kiel
ĝi okazis, kiam ja hieraŭ ankoraŭ de la murego staris
netuŝita; tiam vi alkuros al ni, grandanime helpos al ni triumfi
la venkon, kaj vi diros: „ni laboris”. Sed la historio tiam ne
silentos, sed diferencigos inter la laborintoj kaj atendintoj.
181
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 75. paĝ. 111 — 112
Respondoj al la amikoj
A1 s-ro ***. — Mi miras, ke vi nun deziras ankorau, ke ni parolu
en la w Esperantisto a pri ŝanĝoj en la lingvo. Ni ja tiom multe jam
parolis pri tiu ĉi objekto kaj ni montris, ke la cirkonstancoj devigis
nin ĉesigi absolute ĉian priparoladon de ŝanĝoj en la teksto de la
gazeto, ĉar tiu ĉi demando ne havas finon kaj nur malvarmigas la
amikojn al nia afero. Ne parolante jam pri tio, ke en’tia okazo Esperanto baldau mortus por eterne, ni ja ne havas eĉ la fizikan eblon
presadi en nia malgranda gazeto la senfinan nombron da artikoloj kaj
kontraŭ-artikoloj en tiu ĉi demando, en kiu ĉiu pensas, ke nur li sola
montras la plej veran kaj logikan vojon!! Ni devis decidi akcepti
ĉiujn proponojn pri ŝanĝoj nur en la rubrikon de pagataj anoncoj;
alie agi estis absolute ne eble. Kial vi ne volas tion ĉi kompreni?
Vi diras, ke anstataŭ „Ligo“ devas ekzisti „Komitato“, — bone, kial
do vi ne proponas tion ĉi al la Ligo? Vi volas Komitaton, dua volas
Ligon, tria volas Kongreson, kvara volas, ke nenio simila ekzistu, —
kial do vi ne proponas tion ĉi al la Ligo? Ĉu estas fizike eble, ke
ni mem de nia propra volo enkonduku ĉiujn tiujn ĉi reciproke kontraŭ-parolajn proponojn? Redakcio.
N-ro 76. paĝ. 114—116
Kelkaj rimarkoj pri la Ligo 1
E1 diversaj rimarkoj, kiujn ni ricevas tuŝante nian Ligon, ni vidas,
ke kelkaj amikoj tute erare komprenas la esencon de la Ligo. Supozante, ke tiuj ĉi ricevataj opinioj prezentas eble la opinion ankaŭ de
multaj aliaj personoj, kiuj silentas, ni analizos tie ĉi kelkajn el la plej
gravaj punktoj, kiujn niaj korespondantoj tuŝas en siaj leteroj.
1) Kelkaj amikoj ne ĉesas vidi en la Ligo danĝeron por nia afero.
La timo, ke eble la Ligo ĉiam farados diversajn ŝanĝojn en la lingvo,
pendas super nia afero, kiel la glavo de Damoklo; oni ne volas lerni,
oni ne volas labori, oni ne volas eldoni novajn verkojn pro la timo,
„ke eble morgaŭ oni devos ĉion relerni denove, eble la hodiaŭ eldonotaj
verkoj morgaŭ perdos ĉian indon kaj estos de neniu aĉetataj“. Per si
mem la ĵus esprimita opinio estas tre vera, tute vera; sed erara ŝajnas
al ni la uzado de tiu ĉi opinio. La erareco konsistas en tio, ke la
amikoj miksas inter si du tute diversajn objektojn: „Ligo“ kaj „ŝanĝado
de la lingvo“. La Ligo tute ,ne estas kreita por ŝanĝadi, sed por
administradi kaj regadi en nia afero. Se la amikoj de nia afero
memoros pri la danĝero de ŝanĝado kaj estos singardaj, tiam ankaŭ
1 La tuta enhavo pruvas la Zamenhofecon de la artikolo; ĉi tie
evidente parolas la „redaktoro“, kiu ricevis la y,leterojn “.
182
„La Esperantisto“ 1893. — N-roj 75—76
ĉe la ekzistado de la Ligo nia lingvo restos senŝanceliĝa kaj fortika;
se la amikoj forgesos la tutan gravecon de la supre citita opinio kaj
pro tiu au alia formo aŭ vorto, kiu al ili ne plaĉas, volos riski la tutan
ekzistadon de nia afero, tiam la neekzistado de Ligo ne sole ne forigos
tiun ĉi danĝeron, sed ankoraŭ pligrandigos ĝin, ĉar tiam mankus ĉia
regulatoro kaj leĝdonanto kaj multaj komencus private kaj ĉiu laŭ sia
bontrovo diversajn reformojn. La Ligo, kiel ni diris, estas kreita ne
speciale por ŝanĝado de nia lingvo, sed por regado en nia afero, kaj
ni povas esperi, ke ĝi regados prudente kaj singarde kaj ke antaŭ ol
ĝi decidos akcepti ian ŝanĝon, ĝi antaŭe bone kaj mature pripensos:
a) ĉu la proponita ŝanĝo estas tiel gravega kaj necesega, ke oni devas
ĝin akcepti malgraŭ la supre montrita danĝero; b) ĉu oni ne povas
trovi ian rimedon, por enkonduki la deziratan perfektigon per vojo
natura sen difektado de la fruktoj ĝis nun atingitaj; c) ĉu oni devas
akcepti la proponon tuj, aŭ lasi ĝin por ia pli malproksima tempo
estonta, kiam ĉiuj kolektitaj perfektigoj estos enkondukitaj per unu
fojo kaj jam por ĉiam; d) ĉu (en okazo de akcepto) la nova formo
devas esti (tuj aŭ iam poste) deviga kaj elpuŝi la malnovan, aŭ ĉu ĝi
devas esti nur permesata kaj ekzisti kune kun la malnova formo, ĝis
unu el ili iom post iom mortos. Cetere en la Ligo ĉiu havas ja egalan
rajton, kaj se s-ro A. proponas tian ŝanĝon kaj s-ro. B. proponas alian
ŝanĝon, s-ro C. povas ja proponi ekzemple, ke la Ligo nenion ŝanĝu
en la daŭro de certa nombro da jaroj, kaj s-ro D. povas eĉ proponi,
ke la Ligo tute deprenu de si la rajton de ŝanĝado … k.t.p. Per unu
vorto, kun ĉiuj plendoj kontraŭ la ekzistado aŭ kontraŭ tia aŭ alia
aranĝo de la Ligo la plej bona estas turni sin al la Ligo mem.
2) Oni diras, ke dank’ al la maldiligenteco de la Liganoj neniam
estos eble atingi ian decidon de la Ligo. Denove eraro. Se la ĝisnunaj proponoj atingis nur tre malgrandan nombron da voĉoj, tio ĉi
venas, laŭ nia opinio, de tio, ke la proponoj mem ne estis sufiĉe gravaj
en la okuloj de la Liganoj. Sed ke proponoj efektive gravaj kaj utilaj
trovos tre facile la necesan nombron da voĉoj, oni vidos el la sekvanta kalkulo: La regularo de nia Ligo diras, ke por atingi ian „decidon
de la Ligo a , estas sufiĉe (en okazo de indiferenteco de multaj Liganoj),
ke a /s de 7s de ĉiuj membroj donu sian voĉon „por“. Sekve ekzemple
nun, kiam la nombro de la Liganoj estas ĉirkaŭ 800, por atingi leĝan
decidon de la Ligo estas sufiĉe ricevi ĉirkaŭ 177 voĉojn „por“. Ĉu
por efektive grava propono, kiun laŭ la kutima esprimo de la proponantoj „ĉiuj aprobos“, estas malfacile ricevi 177 voĉojn inter 800 membroj?! Sendube neniu tion ĉi diros. Se ni eĉ supozos, ke ĉiuj membroj de la Ligo estos tiel maldiligentaj, ke, aprobante en la koro la
proponon, ili sendos la voĉon nur en terure malgrandega nombro,
tiam la proponanto povas ja dissendi ankoraŭ private al la membroj
kelkan nombron da memorigaj poŝtaj kartoj kun pagita respondo, kaj
183
II. A. Gazetartikoloj el
tiam li jam tute sendube atingos la necesan nombron da voĉoj, se
lia propono estas efektive bona kaj aprobota. Sekve ne la aranĝo
de la Ligo estas kulpa en tio, ke ĝis nun estis atingita ankorau nenia
decido de la Ligo, — sed la laudinda singardeco de la Liganoj, kiuj
ne volas fari ian oficialan decidon, ĝis oni ne montris al ili sufiĉan
gravecon por tia decido. Kiel homo matura, la Ligo ne volas fari
ian uzon el siaj ambaŭflanke tranĉaj rajtoj, ĝis ne venis efektiva neceso
por tia uzo.
3) Oni plendas, ke se iu volas alporti bonon al nia afero per ia
utila propono, oni devigas lin ankoraŭ „pagi“ por tio ĉi! Tia plendo
estas tute erara. Por la proponado mem oni nenion devas pagi; ĉiu
povas proponi al la Ligo eĉ mil proponojn ĉiutage, ĉiu povas dissendi
por voĉdonado al la membroj de la Ligo eĉ tutajn librojn, eĉ tutajn
bibliotekojn kun proponoj, kaj li ne devas pagi por tio ĉi eĉ unu
centimon; la „Esperantisto“ ja presas la adresojn de ĉiuj Liganoj, por
ke ĉiu povu dissendi siajn proponojn rekte al la Liganoj. Sed ĉar la
rekta dissendado estas ligita kun grandaj klopodoj kaj elspezoj, tial
la eldonanto de la „Esperantisto“ proponis por tiu ĉi celo al la dezirantoj la paĝojn de sia gazeto. Postuli de li, ke li faru tion ĉi senpage,
estus tre nemodeste de nia flanko, ĉar li jam sen tio tre multe oferas
por nia afero kaj portas sur si preskaŭ ĝian tutan fiiiancan pezon; ĝi
estus eĉ ne ebla, ĉar tiam la proponoj venadus en tia granda nombro
kaj en tiaj grandaj mezuroj, ke ili rie sole okupus la tutan tekston de
la gazeto (al granda malkontento de la legantoj), sed devigus la eldonanton presadi ĉiumonate multajn foliojn anstataŭ unu. Se iu
volas proponi al la Liganoj multajn, grandajn kaj detale motivitajn
proponojn, li povas tion ĉi fari, en kia ajn maniero li volas (ekzemple
per apartaj broŝuroj dissendotaj al la Liganoj), kaj neniu postulos de
li ian pagon por tio ĉi. Se la proponanto domaĝas la elspezojn, kun
kiuj la proponado estas ligita, li ja ne povas postuli, ke alia persono
prenu sur sin Ia elspezojn por li!
4) Unu amiko trovis ne konvena, ke ĉiu Ligano devas aboni Ia
„Esperantiston“ kaj ke ni sekve „ligis la Ligon kun la gazeto ,Esperantisto‘“. Kiel do alie fari? Se vi havas pli bonan vojon, proponu,
kaj se ĝi estas bona, la Ligo ĝin akceptos! Kompreneble, ke kiam
anstataŭ la sola „Esperantisto“ ni havos en nia lingvo kelkajn gazetojn,
tiam la Ligo povos elekti al si alian oficialan organon, se ĝi deziros.
N-ro 77. paĝ. 177—179
z Pri la reformoj
Wŭster: Ref Esp Ant
Mi havis jam okazon esprimi mian personan konvinkon pri
reformoj en nia lingvo. En principo mi ne estas kontraŭ re-
(formoj, sed mi opinias, ke paroli pri reformoj, aŭ tiom pli
„La Esperantisto* 1893. — N-roj 76—77
fari reformojn, estus nun ankoraŭ tro frue kaj danĝere. Sed j
la agitado por reformoj en la lastaj jaroj tiel fortiĝis, ke ni
ne povas jam resti silentaj rigardantoj de ĝi kaj ni devas reguligi ĝin. Laŭ mia opinio la rivero de la reforma agitado
tro frue naskiĝisjj sed ĉar ĝi jam naskiĝis kaj obstine daŭras
kaj la partio de ia amikoj konservativaj estas tro malforta, por
sukcese kontraŭbatali al ĝi, tial ni ne devas pli peni digi la
riveron, sed ni devas reguligi ĝian fluon, por ke ĝi alportu
utilon anstataŭ malutilo.
Por demeti de mi la respondecon por la sorto de nia
lingvo, mi kreis en la pasinta jaro la Ligon Esperantistan.
Tute vane sekve la amantoj de reformoj sin turnas nun al mi:
ili devas sin turni al la Ligo. Sed, komprenante, ke mi havas
en nia afero pli da sperto kaj eble ankaŭ pli da konfido, ol
iu alia, multaj amikoj esprimis la deziron, ke mi mem gvidu
la reformojn. 1 Mi konfesas denove, ke, se la afero dependus
de mi, mi retenus ankoraŭ ĉiujn parolajn pri reformoj, sed
ĉar mi ne povas kontraŭstari al la fluo de flanko pli potenca,
mi volonte provos gvidi ĝin, por depreni de ĝi la danĝerecon
kaj turni la malbonon al bono 1 .
Jen estas mia opinio pri la reformoj:
La reformoj devas esti farataj antaŭ ĉio nur teorie; ili
devas esti ne blindaj, paliativaj kaj fragmentaj, kiel la ĝisnune
proponitaj, sed ili devas. esti sistemaj kaj senĝene radikalaj,
laŭ la tuta sperto, kiun donis la sesjafa laborado (radikalajn
reformojn ni povos permesi al ni tiam, kiam ni decidos ŝanĝi
nenion, antaŭ ol ĉio estos tute preta kaj matura); kiam la
reformoj teorie estos tute maturaj kaj aprobitaj de la plimulto
de la esperantistoj, oni devos ilin elprovi praktike, tamen ne
per skribado jam de verkoj aŭ leteroj en la nova dialekto, sed
nur oferante al la dialekto en nia gazeto unu apartan rubrikon
por elprovado. Kiam la teoriaj priparoloj kaj praktikaj provoj
donos certan rezultaton, tiam ni precize kalkulos niajn fortojn,
por sciiĝi, ĉu ni h^vas la eblon krei novan literaturon kaj konstantan forton anstataŭ la detruota malnova. Kaj kiam ĉio
supre dirita estos finita kaj donos kontentigan rezultaton, nur
tiam ni povos anonci, ke la reformita lingvo estas enkondukita,
kaj tiam per unu fojo kaj jam por ĉiam komenciĝos la uzado
de la reformita dialekto en la tuta venonta literaturo, en la
reciproka korespondado de la esperantistoj k.t.p. Sed ĝis tiu
1 La strekoj laŭlonge la tekston estas faritaj de mi, por akcenti,
kial d-ro Zamenhof poste mem proponis la „reformojn“ — kontraŭ
sia propra konvinko!
185
II. A. Gazetartikoloj el
tempo nenio devas esti ŝanĝata en nia lingvo, ne sole en la
eldonotaj verkoj, sed eĉ en privataj leteroj. Tio ĉi estas necesa kondiĉo, por ke ni evitu Babilonan miksaĵon de dialektoj.
Tiu ĉi vojo estas eble iom longa, sed ĝi estas laŭ mia konvinko la sola, certa kaj sendanĝera vojo por farado de reformoj.
Tia estas mia opinio pri la maniero, en kiu ni devas fari
reformojn. Ĉu la plimulto de esperantistoj dividas mian opinion
aŭ ne — tio ĉi montriĝos ĉe la voĉdonado, kiun mi siatempe
proponos al la Liganoj en tiu ĉi demando. Dume mi devas
fari preparan laboron, kaj laŭ la supre esprimitaj principoj mi
intencas fari la jenon:
De la n-ro 1, „Esperantisto a 1894, mi komencos la presadon
de serio da artikoloj, en kiuj mi analizos sisteme kaj radikale
la tutan gramatiko-vortaron de nia lingvo, komencante de la
alfabeto kaj finante per la lasta vorto de la Meza Vortaro. Pri
ĉiu peco de tiu ĉi gramatiko-vortaro mi montros, kian formon
mi donus al ĝi, se mi komencus la kreadon de la lingvo nun,
kiam mi havas jam tiom multe da sperto, atingita per sesjara
praktika laborado, per .aŭskulto de granda multo da diversaj
opinioj de personoj de diversaj nacioj. En tia maniero mi peco
post peco prezentos al niaj legantoj la tutan lingvon, radikale
reformitan laŭ la bezonoj, kiujn la praktiko montris, kaj laŭ
la konsiloj, kiujn mi ricevis de multaj personoj kaj societoj.
La opinion de niaj plej kompetentaj amikoj pri la manieroj de
reformoj mi jam scias el iliaj ĝisnunaj leteroj; tamen mi petas,
ke paralele kun la presado de miaj artikoloj ili daŭrigu sendadi
al mi sian opinion pri la reformoj, kiujn mi proponados; se
mi trovos en iliaj leteroj ian bonan konsilon, kiun mi ankoraŭ
ne sciis aŭ ne uzis, tiam mi uzos ĝin en la fino de mia analiza
laboro kaj prezentos ĝin en la fino kiel aldonon aŭ ŝanĝon al
miaj publikigitaj 1 reformaj intencoj. Kiam la tuta laboro, kun ĉiuj
eble venontaj plibonigoj, ŝanĝoj aŭ aldonoj, estos finita kaj niaj
legantoj havos jam finitan pentraĵon de la tuta proponota reformita lingvo, tiam mi proponos al la membroj de la Ligo
Esperantista decidi per voĉdonado la sekvantajn demandojn:
ĉu ni devas akcepti lasi la lingvon Esperanto en ĝia ĝisnuna
malnova formo? ĉu ni devas akcepti la lingvon reformitan?
ĉu ni devas ankoraŭ daŭrigi faradi pri la lingvo aliajn reformajn
provojn? Se la plimulto da esperantistoj voĉos por la unua
punkto, tiam ni tute ĉesos paroladi pli pri reformoj; se la plimulto voĉos por la tria punkto, tiam ni daŭrigos ankoraŭ la
presadon de diversaj proponoj, ĝis la Liganoj decidos fari finon
1 teksto: publikitaj .
186
,La Esperantisto“ 1893—1894. — N-roj 77—78
al la provoj; se la plimulto voĉos por la dua punkto, tiam ni
anoncos, ke la reforma provado estas fermita kaj ni komencos
la praktikan elprovadon de la reformita lingvo. De tiu momento unu parto de nia gazeto (aŭ eble la tuta gazeto) estos
presata en la nova dialekto, sed ĉio alia devos esti skribata
ankoraŭ en la dialekto malnova, ĉar la nova tiam estos ankoraŭ
en stadio de provado. La provado daŭros 5—6 monatojn; se
en tiu ĉi tempo la praktiko montros aŭ iu el la legantoj rimarkos en la nova dialekto kelkajn erarojn, kiuj en teorio ne
estis rimarkitaj, ili estos forigitaj. Kiam eraroj aŭ neoportun-ajoj praktikaj jam pli ne estos trovataj, tiam estos anoncite,
ke la lingvo ricevis jam sian finan formon kaj restos jam netuŝebla por ĉiam (en tia senco, en kiu ni parolas pri netuŝebleco de ĉiuj aliaj lingvoj). Sed per tio ĉi ankoraŭ la afero
ne estos finita: veninte al tiu ĉi punkto, ni kalkulos kaj mezuros niajn fortojn, por konvinkiĝi, ĉu ni havas la eblon krei
novan literaturon (precipe lernolibrojn en diversaj lingvoj) anstataŭ la malnova, kiun ni estos decidintaj detrui. Se la rezultato estos jesa, tiam la nova dialekto ricevos plenan kaj
sole regantan forton, kaj ni komencos eldonadi diversajn librojn
konforme jam al la nova dialekto; se la rezultato estos nea,
tiam la nova dialekto restos ankoraŭ afero teoria kaj la dialekto
malnova regos ankoraŭ en sia plena forto tiel longe, ĝis ni
trovos la eblon komenci la sisteman kreadon de nova literaturo.
Tia estas mia konvinko, kaj tiajn proponojn mi intencas
siatempe fari al la Ligo, kiam mia serio da analizoj estos finita.
La supran enkondukan kaj preparan artikolon mi presis
jam nun, por ke mi en n-ro 1 de 1894 povu jam komenci
mian sisteman teorie-reforman laboron.
1894
N-ro 78. paĝ. 2—3
Pri la Ligo Esperantista 1
En Januaro de la jaro 1893 estas kreita Internacia Ligo Esperantista. Por la personoj, kiuj ne legis nian gazeton en la pasinta
jaro, ni ripetas tie ĉi per malmultaj vortoj la esencon de tiu Ligo.
Ĉiu abonanto de la gazeto „Esperantisto w estas membro de la
Ligo. En la manoj de la Ligo trovas sin la sorto de la lingvo Esper-1 La enhavo pruvas, ke ĉi tiu artikolo ne estas verkita de la „Eldonanto-Administratoro W. H. Trompeter *, sed de la redaktanto y do, de
Zamenhof mem.
187
II. A. Gazetartikoloj el
anto. Se iu trovas, ke estus utile fari ian ŝanĝon en la lingvo au
fari ian komunan decidon pri la lingvo, li proponas (per anonco en
la „Esperantisto u aŭ en ia alia maniero) sian opinion al la membroj
de la Ligo kaj petas, ke ĉiu Ligano sendu al li sian voĉon „por“ aŭ
„kontraŭ“ lia propono. Se li ricevis de la plejmulto de la Liganoj
voĉon por lia propono, tiam li alsendas sian proponon, kune kun la
nomoj de la personoj, kiuj partoprenis en la voĉdonado, al la redaktoro
de la „Esperantisto“, kaj la supramaniere akceptita propono estas publikigata en la „Esperantisto“ kiel „decido de la Ligo“ kaj ricevas
forton por ĉiuj amikoj de la lingvo Esperanto.
En la daŭro de la jaro 1893 al la Ligo estis farataj diversaj proponoj; sed ĝis nun nenia el ili estis akceptita kiel „decido de la Ligo“.
Ni pensas, ke tio ĉi venas de tio, ke la ĝisnunaj proponoj ne estis
sufiĉe gravaj, por ke Ia Ligo decidu ilin akcepti. Sed la amantoj de
reformoj pensas alie: ili diras, ke la kaŭzo de neakceptado kuŝas en
tio, ke laŭ la regularo de la Ligo por rajta decido de la Ligo estas
postulate, ke la voĉojn donu ne malpli ol -J-de ĉiuj Liganoj kaj ke el
Ia ricevitaj voĉoj ne malpli ol f estu „por“ la propono; laŭ ilia opinio
tiu ĉi regulo, dank’ al la indiferenteco de la pli granda parto da Liganoj, neniam permesas al ia eĉ tre bona propono ricevi por si la
necesan plimulton da voĉoj. Ili plendas, ke, dank’ al la dirita punkto,
la regularo de la Ligo estas multe pli oportuna al la konservativuloj
ol al la progresistoj. Por forigi tiun ĉi kaŭzon de plendoj kaj por
doni al ĉiu efektive bona propono la eblon atingi sian celon, ni en
la nuna numero (rigardu la parton de anoncoj) proponas al la Ligo
forigi la neoportunecon de la supre dirita punkto de Ia regularo, per
aldono de la sekvanta regulo: „Se post paso de 3 monatoj post la
publikigo de la propono montriĝos, ke la necesa nombro da voĉoj ne
estas alsendita, sed el tiuj voĉoj, kiuj estas alsenditaj, pli ol 4 estas
por la propono, tiam la proponanto denove prezentas sian proponon
al la Ligo kaj petas la Liganojn denove alsendi al li siajn voĉojn; se
post paso de la novaj 3 monatoj montriĝos denove, ke pli ol 4 de la
ricevitaj voĉoj estas por la propono, tiam la propono estos akceptita kiel decido de laLigo, tute egale kia ajn estos la nombro
de la ricevitaj voĉoj entute.“ Tiam la Liganoj, kiuj estos tiel indiferentaj, ke ili ambaŭ fojojn ne estos alsendintaj sian voĉon, ne povos
plendi, se oni faros la decidon sen ilia voĉo.
Tian proponon ni 1 faras nun al la Ligo. Kompreneble, ke la akceptado de tiu ĉi nia propono povas nun ankoraŭ esti farata nur laŭ
la regulo malnova, t. e. se f el J de ĉiuj abonantoj de la „Esperantisto“ (laŭ ilia nombro en Marto 1894) alsendos sian voĉon por la
propono. Por la faciligo kaj justigo de la aferoj de la Ligo ni forte
1 Ke ĉi tie parolas Zamenhof, tion montras II, 80,
188
„La Esperantisto“ 1894. — N-roj 78—79
dezirus, ke tiu ĉi nia propono estu rajte akceptita, kaj tial ni insiste
petas ĉiujn abonantojn de nia gazeto, ke ili forĵetu sian indiferentecon
kaj alsendu al ni kiel eble plej frue sian voĉon por aŭ kontraŭ la
propono, kiun ni faras nun al la Ligo en la parto de la anoncoj.
N-ro 79. paĝ. 3—4
z Pri reformoj en Esperanto
Wŭster: RefEsp
Kiel mi promesis en n-ro 12 de „Esperantisto“ 1893, mi i
nun komencas sisteman analizon de nia tuta lingvo. Peco post
peco, komencante de la alfabeto kaj finante per la lasta vorto
de la Meza Vortaro, mi priparolos la tutan lingvon, kaj pri
ĉiu peco mi montros, kian formon mi donus al ĝi, se mi komencus la kreadon de la lingvo nun, havante post mi jam
6| jarojn da praktika laborado kaj elprovado kaj elaŭdinte jam
tiom multege da opinioj kaj konsiloj, ricevitaj de plej diversaj
^ fflgopono ir gazetoj kaj societoj el la plej diversaj landoj de la
‘mondo. Kiam mia tuta analiza laboro estos finita kaj niaj legantoj havos antaŭ si jam plenan pentraĵon de la nove proponata perfektigita dialekto, tiam mi turnos min al la Ligo
Esperantista kaj proponos al ĝi decidi per voĉdonado la sekvantajn demandojn: 1) ĉu ni devas restigi senŝanĝe la malnovan (ĝisnunan) formon de nia lingvo? 2) ĉu ni devas akcepti la novan formon, kiun mi estos prezentinta al la Liganoj
en ĝia tuta pleneco? 3) ĉu ni devas fari aliajn reformojn en
la lingvo? Se la Ligo elektos la unuan decidon, tiam ni tute
ĉesos paroladi pri reformoj ĝis la tempo, kiam la Ligo iam
eble decidos alie. Se la Ligo elektos la trian decidon, tiam
ni daŭrigos presadi ankoraŭ aliajn reformajn proponojn de ni
kaj de aliaj amikoj, ĝis la Ligo trovos, ke la demando de la
reformoj estas elĉerpita. (Kiu ne volas atendi kun siaj reformaj
proponoj, ĝis mia analiza laboro estos finita, tiu havas kompreneble la rajton prezenti siajn reformajn proponojn al la
Ligo jam nun.) Se la Ligo elektos la duan decidon, tiam ni
anoncos, ke la demando pri reformoj estas teorie finita kaj ni
alpaŝos al la praktika elprovado. En la praktiko (t. e. en la
eble ankoraŭ eldonotaj verkoj, en la korespondado inter la
esperantistoj k.t.p.) tiam ĉiam ankoraŭ restos en sia plena forto
la dialekto malnova; sed, komencante de tiu tempo, unu parto
de nia gazeto (aŭ eble la tuta gazeto) estos jam presata en
la dialekto nova, por doni al ĉiuj la eblon sufiĉe esplori, ĉu
la nova dialekto ne havas en la praktiko iajn maloportunaĵojn
aŭ erarojn. Se en la tempo de tiu elprovado montriĝos iaj
eraroj, ili estos forigitaj. Tiu ĉi tempo de elprovado daŭros,
189
II. A. Gazetartikoloj el
laŭ la bezono, 3—6 aŭ pli multe da monatoj, kaj kiam neniaj
duboj jam restos, tiam ni anoncos, ke la fina formo de la
lingvo Esperanto estas jam decidita por ĉiam, kaj la lingvo
restos de nun jam por ĉiam neŝanĝebla (en tiu senco, en kiu
ĉiuj aliaj vivantaj lingvoj estas neŝanĝeblaj), kaj tiam komenciĝos la plena kaj solereganta praktika uzado de la nova dialekto. Sed antaŭ ol ni tion ĉi anoncos, ni kalkulos niajn fortojn, por konvinkiĝi, ĉu ni havas Ia eblon krei novan sisteman
literaturon anstataŭ la forjetota malnova; se montriĝos, ke ni
Ia sufiĉan forton ne havas, tiam ni atendos ankoraŭ kun la
praktika enkonduko de la nova dialekto, ĝis la fortoj troviĝos.
Niajn legantojn kaj entute la amikojn de nia ideo mi petas,
ke, Iaŭ mezuro de presado de miaj artikoloj pri la reformoj
en Esperanto, ili daŭrigu sendadi al mi siajn opiniojn kaj konsilojn. Ĉiujn ĝis nun ne esprimitajn kaj eble ankoraŭ venontajn bonajn konsilojn mi uzos en la fino (aŭ eble ankoraŭ
en la daŭro) de mia serio j&e artikoloj en formo de aldonoj aŭ
ŝanĝoj al mia proponata nova gramatiko-vortaro de nia lingvo 1 .
N-ro 80. paĝ. 14
Z AI la Ligo Esperantista
Mi proponas, ke oni aldonu al la regularo de la Ligo la sekvantan
regulon: „Se post 3 monatoj post la publikigo de ia propono montriĝos,
ke la necesa nombro da voĉoj ne estos alsendita, sed el tiuj voĉoj,
1 Post ĉi tiuj vortoj jam sekvas la nova projekto, komencanta per
proponoj pri la „Alfabeto“. — Komparu antaŭ ĉio la rimarkigon al la
artikolo 1893 , paĝ. 177 — 179 = II. 77. La tie per strekoj signita frazo
montras, ke d-ro Zamenhof, kontraŭ sia propra konvinko kaj nur
obeante pro disciplinemo, faris la proponojn pri reformoj, kiuj estus — se
oni estus akceptinta ilin — renversintaj la tutan sistemon. Skribante
ilin, en sia koro li certe esperis, ke oni ne akceptos ilin. Komp. ankaŭ la
ĝis nun ne konatan sciigon pri Trompeter en la letero V. 731. La demandon pri reformoj ankaŭ rilatas la leteroj sub V. 176. 177.179. — Kiel
Zamenhof poste mem pensis pri la represigo de la prireformaj artikoloj — ili
troviĝas en „La Esperantisto“ 1894, paĝ. 17 — 21, 36 — 39, 39 — 40, 49 — 52,
67—72 — tion montras lia letero al la direktanta komitato de la „British
Esperanto-Association“ de la 23. VI. 07 = V. 308. — Li nepre ne deziris,
ke oni represu ilin kaj esprimis sian deziron tre energie tiel, ke ĝi fariĝis
ordono. Mi sentas tion mia devo, nepre respekti kaj obei ĝin kaj ne preni
ilin en mian kolekton. Cetere ili prezentos intereson nur por filologoj.
Pri la sorto de la reformprojekto kaj pri la voĉdonado komparu la sekvantan artikolon II. 81 = 1894, paĝ. 40—44 „Ni prepariĝu“; plue II. 83
= 1894, paĝ. 66 „Al la Ligo Esperantista“; II. 85 = paĝ. 67 „Pripensu
libere vian voĉon“; II. 88 = 1894, paĝ. 161—162 „Fina rezultato de la
voĉdonado“.
190
„La Esperantisto” 1894. — N-roj 79—81
kiuj estas alsenditaj, pli ol duono estas por la propono, tiam la proponanto denove prezentas sian proponon al la Ligo kaj petas la Liganojn denove alsendi al li siajn voĉojn; se post paso de la novaj
tri monatoj montriĝos denove, ke pli ol duono de la ricevitaj voĉoj
estas por la propono, tiam la propono estos akceptita kiel decido de
la Ligo, tute egale kia ajn estos la nombro de ricevitaj voĉoj entute. w
Mi petas la Liganojn sendi siajn voĉojn pri mia propono sub la adreso:
L. Zamenhof, Grodno, Russie.
N-ro 81. paĝ. 40—42
z Ni prepariĝu!!
Post 3 monatoj mia analiza laboro pri reformoj en Esperanto estos finita, kaj tiam, farinte en ĝi kelkajn modifikaciojn,
kiuj eble ĝis tiu tempo montriĝos utilaj, mi proponos ĝin al
la voĉdonado de la esperantistoj. Se la plimulto ne decidos,
ke ni devas lasi la lingvon netuŝita 1 en ĝia ĝisnuna formo,
tiam oni aŭ akceptos mian projekton, aŭ oni faros en ĝi diversajn ŝanĝojn; en ambaŭ okazoj ni baldaŭ trovos nin antaŭ
la neceso, krei novan sisteman literaturon anstataŭ la malnova,
kaj al tio ĉi ni devas esti frutempe pretigitaj!!
Ĉe la nialrapida alportado de helpo de la flanko de niaj
amikoj, ni devas komenci la prepariĝadon tre frue, por ke
ni ĝis la decida momento estu jam tute pretaj, ĉar alie ni tiam
eble longe devos stari senmove: la malnova estos kondamnita,
kaj la novan ni ne povos komenci. Por ke ni en la responda
momento estu jam tute pretaj kaj ne devu halti (kio efikus
tre senkuraĝige sur multajn amikojn de nia afero), mi jam nun
komencas preparajn paŝojn por la ekkreado de sistema literaturo, kiam venos la tempo, kaj pro energia helpo en tiu
ĉi prepariĝado mi nun alvokas ĉiujn amikojn de la
lingvo Esperanto. Mi petas ilin forĵeti sian dormadon, sian
paralizigan „oni faros sen mi“; mi petas, ke ĉiu alportu sian
briketon al nia konstruo. E1 gutoj fariĝas maro; sed se ĉiu
konservos sian guton en sia poŝo, dirante „la maro fariĝos
ankaŭ sen mia guto“, — tiam nenion estos eble fari. Jam
tiom multe da fojoj mi vane alvokadis la helpon de niaj amikoj! mi esperas, ke almenaŭ nun mia voko ne restos senfrukta.
Kiam la fina formo de la lingvo Esperanto estos teorie decidita,
tiam mi intencas komenci la eldonadon de sistema „Biblioteko de la
lingvo Esperanto w . La „Biblioteko w konsistos el apartaj broŝuroj kaj
libroj kaj enhavos: mallongajn lernolibrojn en diversaj lingvoj (pli
1 teksto: netuŝite.
II. A. Gazetartikoloj el
vastaj lernolibroj estos eldonataj ekster la „Biblioteko“), riĉan krestomation da plej diversaj ekzercoj en la nova (fina) formo de nia
lingvo, plenan vortaron kun traduko en 5 plej gravaj lingvoj, diversajn
verkojn en la nova dialekto, originalajn kaj tradukitajn, prozajn kaj
versajn, beletristikajn kaj sciencajn k.t.p. La „Biblioteko“ elirados en
la nombro de ĉirkaŭ 50 presitaj folioj en jaro, kaj ĉiu folio (16 paĝoj)
kostos po 25 centimoj (= 10 kopekoj = 20 pfenigoj). La sistemo de
elirado de la folioj estos pli-malpli tia, ke en ĉiu monato eliros 2 folioj
■da lernolibroj aŭ vortaroj en diversaj lingvoj kaj 2 folioj da literaturo.
Por ke la „tempo de elprovado w de la nova dialekto (tempo inter
la teoria akcepto kaj praktika enkonduko) ne daŭru tro longe kaj por
ke la elprovado ne estu tro neplena kaj nesufiĉa, ni ekster la „Esperantisto“ faros vastajn provojn ankaŭ en la „Biblioteko a , kaj por tiu
ĉi celo la „Biblioteko a komencos eliradi tuj post la teoria akcepto de
la fina dialekto kaj la unuaj 15 folioj prezentos provan krestomation,
kiu enhavos en si riĉan kolekton da plej diversaj karakteraj pecoj kaj
artikoloj en la nova dialekto. Kiam la matura kaj ĉiuflanka elprovado
finiĝos kaj la eble trovotaj maloportunaĵoj en la dialekto estos forigitaj,
tiam (de la 16-a folio) la „Biblioteko a komencos jam enhavadi nur
verkojn konstantajn en dialekto jam neniam ŝanĝebla.
Por ke mi povu fari frutempe ĉiujn preparojn al la multeklopoda
kaj multekosta eldonado de la „Biblioteko a , mi insiste petas ĉiun
amikon de nia afero, ke li volu sciigi min kiel eble pli frue, ĉu
li abonos la „Bibliotekon a kaj en kia nombro da ekzempleroj. Por
ebligi la entreprenon, ĉiu amiko estas petata, kolekti ankaŭ abonojn
por la „Biblioteko a inter siaj amikoj kaj konatoj. Aboni, t. e. finance
subteni la entreprenon, povas ja ankaŭ tiaj personoj, kiuj lerni aŭ
labori ne volas. Por ke la „Bibliotekon a povu aboni ankaŭ personoj,
kiuj ĝis nun ne konas Esperanton nek la historion de la reformoj en
ĝi, la unuaj 3 folioj de la „Biblioteko a enhavos la gramatikon kaj mallongan vortaron de la reformita Esperanto en 6 plej gravaj lingvoj.
La nomoj de la abonantoj estos presataj en apartaj *A|donoj al la
„Biblioteko a .
Antaŭpagon mi ne postulas; ĉiu, kiu volas aboni, estas petata
nur alsendi al mi (L. Zamenhof, Grodno, Rusujo) la sekvantan letereton: „Mi deziras ricevadi po … ekzempleroj de la ,Biblioteko de
la lingvo Esperanto*; pagon por la ricevotaj folioj (po 25 centimoj
por presita folio) mi promesas sendadi al vi post la ricevo de ĉiu
deka folio. Subskribo: … Adreso: . . , a
Amikoj, ne dormu kaj ne prokrastu! La entrepreno estos ne ebla,
se ĉiuj preparaj paŝoj ne estos frutempe finitaj, kaj la eldonado povos
komenciĝi nur tiam, kiam la „Biblioteko a havos 600 abonantojn (mend-antojn). Mi ripete kaj insiste petas ĉiun amikon de nia afero, ke li
energie kaj kiom eble pli frue helpu al mi efektivigi la entreprenon,
192
,La Esperantisto“ 1894. — N-roj 81—83
kiu fortikigos la tutan estontecon de nia afero kaj, donante al ĝi la
eblon regule kaj senhalte kreskadi, liberigos ĝin fine por eterne de
ĉiaj mortigaj disputoj kaj ŝanceliĝoj. La nomoj de la mendantoj kune
kun la nombro de mendataj ekzempleroj estos publikigataj en la
„Esperantisto“ tiel same, kiel ĝi estis farata kun la mendoj por la
siatempe intencita „Granda Vortaro” en la pasinta jaro. Mi esperas, ke
nenia vera esperantisto malestos au tro malfruiĝos en tiuj ĉi nomaroj.
N-ro 82. paĝ. 53
z Nia literaturo kaj la reformoj
Kiom oni povas juĝi el la diversaj reciproke tre kontraŭ-parolaj opinioj, kiujn ni ĝis nun ricevis rilate la reformojn,
estas antaŭvideble, ke la demando pri reformoj kredeble ne
tiel baldaŭ ankoraŭ estos solvita. Povas esti, ke ĝis tiu tempo
pasos ankoraŭ kelkaj jaroj. Dume nia afero multe suferas:
ĉia progresado ĉesis, neniu volas eldoni ian novan verkon,
kaj la mondo, kiu juĝas pri afero nur laŭ ĝia ekstera kreskado,
baldaŭ dirus, ke nia afero mortis. Por forigi tiun ĉi danĝeron,
mi decidis ne atendi tro longe kun la eldonado de la „Biblioteko a pri kiu mi parolis en n-ro 3 de nia gazeto, sed mi komencos ĝian eldonadon jam nun. ĉis la demando pri reformoj
tute klariĝos, la „Biblioteko“ elirados en stilo malnova. Se
poste, post multaj priparoloj kaj voĉdonadoj, la lingvo ricevos
novan formon, — tiam, kiam ĉiuj duboj kaj disputoj jam estos
finitaj, la „Biblioteko a komencos eliradi en stilo nova. Ĉar
en tia maniero „morto de senmoveco” al ni ne minacos kaj
la afero iros regule sian vojon, tial ni nun ne bezonos tro
forte rapidi, sed povos priparoli la reformojn singarde kaj
mature. La tempo estas kara, ĉar niaj malamikoj kredeble
baldaŭ komencos trumpeti al la mondo pri la „halto“ de nia
afero. Tial ĉiun, al kiu nia afero estas kara, ni kore petas
rapidi kun la mendado de la „Biblioteko“.
N-ro 83. paĝ. 66
Z A1 la Ligo Esperantista
Wŭster: Ref Esp Ligo
La demandoj pri reformoj elvokis grandan disputadon kaj
malpaciencon inter multaj niaj amikoj. Por rapidigi la klariĝon
de tiu ĉi grava kaj disputodona demando, mi rapidigis mian
laboron pri tiu ĉi objekto kaj donas nun en tiu ĉi numero la
tutan reston de mia proponota vortaro. Malsupre mi donas
ankaŭ tiujn ŝanĝojn, kiujn mi decidis fari en mia projekto laŭ
la konsiloj de la plimulto. La legantoj sekve havas nun antaŭ
13 Dietterle, Zamenhof.
193
II. A. Gazetartikoloj el
si la tutan pentrajon de la proponota dialekto kaj povas jam
doni sian juĝon. Tial mi malfermas nun la komunan voĉdonadon de la Ligo Esperantista en la demando de reformoj.
Mi petas, ke ĉiu abonanto de nia gazeto volu skribi al mi,
por kiu el la malsupre donitaj 4 punktoj li donas sian voĉon:
1) Ĉu ni devas restigi senŝanĝe la malnovan (ĝisnunan)
formon de nia lingvo?
2) Ĉu ni devas akcepti la novan formon, kiun mi prezentis
al la Liganoj, en ĝia tuta pleneco?
3) Ĉu ni devas fari aliajn reformojn en la lingvo?
4) Ĉu ni devas akcepti en principo mian projekton de reformoj, sed nur fari kelkajn ŝanĝojn en ĝiaj apartaj
detaloj?
Mi petas, ke ĉiu volu skribi klare la numeron de la punkto,
por kiu li voĉas. Mi petas, ke ĉiu volu sendi sian voĉon kiel
eble pli frue (en ĉia okazo ne pli malfrue ol ĝis la 1-a Aŭgusto).
Se la Ligo akceptos la punkton 1, tiam la lingvo restos
senŝanĝa kaj ĉio irados regule, kiel ĝis nun. Se la Ligo akceptos la punkton 2, tiam ni anoncos, ke la demando pri reformoj estas teorie finita, kaj ni komencos, kiel estis jam dirite,
la praktikan elprovadon de la nova dialekto. Se la Ligo akceptos la punkton 3, tiam ni komencos presadi (senpage kaj
en la teksto de nia gazeto) ĉiujn aliajn projektojn, kiujn alsendos al ni la amikoj de nia afero, kaj pri ĉiu el ili ni proponos voĉdonadon de la Ligo. Se la Ligo akceptos la punkton 4,
tiam ni presos ĉiujn proponatajn ŝanĝojn al mia projekto kaj
faros voĉdonadon pri ĉiuj tiuj ĉi detalaj ŝanĝoj 1 .
N-ro 84. paĝ. 66—67
z Rimarko de la administracio
Siajn opiniojn pri la reformoj entute kaj pri la diversaj apartaj
punktoj de la reformoj alsendis al ni multaj amikoj; vortareton, pri
kiu mi petis en n-ro 2, alsendis sinjoroj: A. RoswalI el Stockholm,
A.F.Runstedt el Moholm, J.Forkartj eljosefstadt kaj dr. Costa e Ameida
el Rezende; krom tio la Klubo Nurnberga alsendis registron de ĉiuj
ĝisnunaj vortoj de la Meza Vortaro, kiujn la klubo konsilas ŝanĝi,
tamen sen montro de novaj formoj por tiuj ĉi vortoj.
1 Oni devis ripeti la voĉdonadon, por klarigi la situacion. D-ro Zamenhof raportas pri tio en „La Esperantisto u 1894, paĝ. 97—98 kaj
paĝ. 113 — 114. Ĉi tiujn 2 artikolojn mi ne akceptis en la kolekton,
sed nur tiun pri la „Fina rezultato de la voĉdonado“, komp. 1894>
paĝ. 161—162 = II. 88.
194
t La Esperantisto” 1894. — N-roj 83—85
E1 la ĝis nun ricevitaj opinioj la plimulto esprimis sin: kontraŭ
la elĵeto de „j“ kaj „h“ el la alfabeto, kontraŭ la elĵeto de la prepozicio „je“ kaj de la pronomo „oni“ kaj kontraŭ la novaj formoj de
la personaj pronomoj. (Mi parolas nur pri tiuj ŝanĝoj, kiujn egal-tempe konsilis multaj, sed ne apartaj personoj.) Tial mi faras en
mia projekto la sekvantajn ŝanĝojn: 1) „j“ kaj „h“ mi jam pli frue
restigis en la alfabeto; 2) „je“ kaj „oni“ mi restigas; 3) la pronomojn
personajn mi proponas: mi, tu, lu, elu, su, on (= oni), nos, vos, ilu.
N-ro 85. paĝ. 67
z Pripensu libere vian voĉon!
Multaj amikoj miras, ke mi, kiu ĝis la lasta tempo konsiladis
deteni sin de ĉiaj reformoj, nun eliris mem ne sole kun projekto
de reformoj, sed de reformoj tiel grandaj kaj radikalaj.
Nun ne estas tempo klarigi denove mian detalan opinion pri
la reformoj, por ne fari premon sur la komunan opinion ĉe
la antaŭstaranta voĉdonado; tamen, vidante el la ricevataj
leteroj, ke erara komprenado de mia rilato al la reformoj
povas konduki al erara rezultato de la voĉdonado, mi estas
devigita doni kelkajn vortojn de klarigo almenaŭ tiom, por ke
tiu aŭ alia decido de la Ligo ne estu farata kvazaŭ en mia
nomo.
Post la senfina disputado de la partioj estis necese ekscii
la veran efektivan opinion de la plimulto, kaj tial mi nun
proponas la voĉdonadon, kies celo estas: doni ion difinitan
kaj aŭtoritatan kaj ĉesigi por ĉiam la disputojn. Pro la bono
de nia afero mi petas, ke ĉiu volu bone kaj libere pripensi
sian voĉon, voĉi tiel, kiel li trovas la plej utile 1 por nia afero,
kaj gvidi sin per neniaj personaj rilatoj, tiom pli ke tiujn ĉi
personajn rilatojn multaj komprenas tute erare. Senfine ripetataj reformoj detruus nian aferon; tial por la okazo se la
plimulto trovos, ke nia lingvo devas esti reformita, mi proponis
reformojn grandajn kaj radikalajn, por fini la malagrablan
demandon per unu fojo; sed ĉu la lingvo devas esti reformita
aŭ ne, kaj en kia mezuro — tio estas alia demando, kies
solvon mi lasas al la libera decido de la Ligo. Ĉiu volu doni
sian voĉon tute libere, gvidante sin nur per la bono de nia
afero.
1 tiel en la teksto!
13»
195
II. A. Gazetartikoloj el
N-ro 86. z paĝ. 94—95
Wiister: Bibl Esp
La „Bibliotekon de la lingvo internacia Esperanto* ĝis nun mendis
s-roj: M. Bogdanov — 2 ekzemplerojn, N. Borovko — 1 ekz., s-rino
A. Ĉajkovskaja — 2 ekz., Costa e Almeida — 1 ekz., A. Dombrovski —
1 ekz., M. Edwards — 1 ekz., J. Forkarth — 1 ekz., A. Franz — 1 ekz.,
Gofflot — 2 ekz., M. Goldberg — 1 ekz., K. Hŭbert — 1 ekz., M.Je-zerski — 1 ekz., I. Kaminski — 2 ekz., s-rino M. Karovina — 1 ekz.,
N. Kuŝnir — 1 ekz., s-rino E. Manjkovskaja — 5 ekz., D. Marignoni —
2 ekz., A. Martakov — 1 ekz., R. Nordenstreng —‘1 ekz., M. Nordensvan
— 1 ekz., frl. Ŝ. Nudelman — 1 ekz., s-rino L. Okromĉedjelova — 1. ekz.,
A. 01schwang — 1 ekz., H. Pleyel — 1 ekz., P. Pogorilko 1 ekz., J. Puĉkovski — 1 ekz., A. Roswall — 2 ekz., A. Runstedt — 1 ekz., K. Svanbom
— 1 ekz., A. Thorn — 1 ekz., K. Tripolski — 1 ekz., W. Waher — 10 ekz.,
A. Waldenberg — 1 ekz., A. Zinovjev — 3 ekzemplerojn. — E1 la supre
nomitaj personoj kelkaj mendis ankoraŭ antaŭ la ricevo de n-ro 4 de
„Esperantisto a , sekve ne sciante ankoraŭ, ke en la unua tempo la
„Biblioteko a elirados en stilo malnova; tial, se ili eble ne aprobos tion
ĉi, mi petas, ke ili volu sciigi min, por ke mi elstreku iliajn nomojn
el mia nomaro. — Estas tre grave por nia afero, ke la „Biblioteko a
komencu eliradi kiel eble plej frue; tial mi denove petas ĉiujn amikojn
de nia afero, ke ili per pli energia mendado ebligu al mi la efektivigon
de tiu ĉi entrepreno.
N-ro 87. paĝ. 145 — 146
z Pri la venonta jaro
Wŭster: Ven
Multaj demandas min, kio estos kun la „Esperantisto a en la jaro
1895, kaj ili esprimas la timon, ke la gazeto eble plu ne elirados. Ni
rapidas tial trankviligi niajn amikojn, ke la „Esperantisto a ne ĉesos
eliradi. Dank’ al la cirkonstanco, ke en la komenco de la venonta
jaro ŝanĝiĝos la kondiĉoj de la eldonado, ni ne povas nun ankoraŭ
diri tute 1 precize, en kia formo la gazeto elirados, ĉu ĝi ne ŝanĝos
eble sian grandecon, oftecon aŭ abonan koston — pri ĉio tio ĉi ni
sciigos niajn legantojn en la fino de tiu ĉi jaro, — sed tion ĉi ni
povas diri tute certe, ke en tia aŭ alia formo, sub tiaj aŭ aliaj kondiĉoj,
la „Esperantisto a elirados senĉese ankaŭ en la venontaj jaroj. Tion
saman ni povas diri ankaŭ pri la „Biblioteko de la lingvo internacia
Esperanto a : ankaŭ ĝi en nenia okazo ĉesos eliradi, tute egale, ĉu la
cirkonstancoj estos favoraj aŭ malpli favoraj. Se ĝis la fino de tiu
ĉi jaro la nombro de la abonantoj de la „Biblioteko a ne estos sufiĉe
granda, tiam ni devos ŝanĝi la kondiĉojn de elirado de la gazeto kaj
1 teksto: tuta.
196
„La Esperantisto“ 1894. — N-roj 86—88
Biblioteko en tia maniero, ke ili ambaŭ havu la eblon aperadi ĉe tiu
grandeco da fortoj kaj rimedoj, kiun ni posedos; sed niaj amikoj povas
esti tute certaj, ke, kiel ajn malfacila la kondukado de la afero eble
estos por ni en la daŭro de kelka tempo, tamen falon aŭ interrompiĝon
de nia afero ili neniel kaj en nenia okazo devas timi. La plua ekzistado de la „Esperantisto“ kaj de la „Biblioteko“ estas tute ekster
danĝero; nur ilia grandeco kaj ofteco dependas de la nombro de
la abonantoj, kiujn la „Biblioteko“ posedos en la fino de Novembro
de tiu ĉi jaro. Ni tial petas ĉiun esperantiston ne forgesi pri la
„Biblioteko“.
N-ro 88. paĝ. 161 —162
z Fina rezultato de la voĉdonado 1
Wŭster: Ref Esp Yoĉ
La tri monatoj, difinitaj por ripetita voĉdonado pri la demando
de reformoj, nun finiĝis, kaj ni havas jam la eblon sciigi pri la
fina decido de la esperantistoj en tiu ĉi demando. En Aŭgusto
la rezultatoj estis: por punkto I — 144 voĉoj, por p. II — 12,
por p. III — 2, por p. IV — 95 voĉoj. De Aŭgusto ĝis nun
la sekvantaj esperantistoj ŝanĝis siajn opiniojn:
s-ro Tripolski (69) kiu voĉis antaŭe por p. II, voĉas nun por p. I
»
Vladikon (208)
»
»
»
»
,, ii,
»
»
»
„ I
»
Isakov (62)
»
»
»
»
. i,
»
»
»
„11
»
Husson (663)
»
»
»
»
„ u,
»
»
»
„ I
»
Runstedt (664)
»
»
»
»
„ IV,
»
»
»
„ I
»
Svanbom (498)
»
»
»
»
„ IV,
»
»
»
„ I
»
Sandberg (499)
»
»
»
»
„ IV,
»
»
»
„ I.
La sekvantaj esperantistoj, kiuj en la unua voĉdonado ne
partoprenis, nun alsendis siajn voĉojn:
s-ro Grŭnfeld (601) por p. I s-ro de Kergorlaj (629) por p. I
Gervais
(624) „
„ I
„ Polupanov
(194) „
„ I
Ahlberg
(494) „
„ I
„ Olsson
(509) „
„ II
Kofman
(224) „
„ I
„ Neftalimow
(167) „
„ iv
Linden
(459) „
„ I
„ Evstifejev
(565) „
„ III
s-ro
Langlet
(507) por p. I.
Ĉiuj ceteraj esperantistoj restis ĉe siaj antaŭaj voĉoj.
L. Zamenhof (kaj kun li ankaŭ kelkaj personoj, kiuj transdonis
1 Antaŭe Zamenhof jam raportis paĝ. 97—98 („Al la voĉdonado u )
kaj paĝ.113—114 („Voĉdonado pri reformoj“) pri la provizoraj rezultoj
de V voĉdonado.
197
II. A. Gazetartikoloj el
sian voĉon al lia bontrovo) tute retenas sian voĉon, tiom pli, ke
kia ajn ĝi estus, ĝi nun povus fari nenian ŝanĝon en la decido.
La nuna fina rezultato sekve estas:
Por punkto I 157 voĉoj (= kontraŭ reformoj)
» » II 11 „ |
„ „ III 3 „ > (= kune 107 voĉoj por reformoj)
» » IV 93 „ )
La fina rezultato sekve estas: La plimulto da esperantistoj
decidis, ke la lingvo Esperanto devas tute sen ia ŝanĝo resti
en sia ĝisnuna formo.
Tion ĉi ni sciigas al niaj amikoj. De ĉiaj komentarioj ni
nin detenas, ĉar la maldolĉeco de la disputoj estas ankoraŭ
freŝa, kaj estas bone ne tuŝi ĝin. Nur unu klarigon ni deziras
doni por tiuj personoj, kiuj erare komprenis la esencon kaj
rezultaton de la voĉdonado:
Kelkaj pensas, ke la farita decido malpermesas por ĉiam
ian ŝanĝon en nia lingvo kaj faras ĝin por ĉiam rigida. Tio
ĉi estas eraro, ĉar ĉiu ja devas bone kompreni, ke ni, malgranda kolekto da homoj, ne povas fari ian decidon por ĉiam
en afero, en kiu — laŭ nia espero — poste partoprenos
grandaj multegoj da aliaj homoj. La plimulto trovis, ke pro
diversaj kaŭzoj en la nuna tempo nenio en la lingvo devas
esti ŝanĝita; ĉu iam poste oni faros iajn ŝanĝojn aŭ ne, —
pri tio neniu decidis nek povas decidi.
1895
N-ro 89. paĝ. 1—2
Z E1 la tempo pasinta
Kun la pasinta numero nia nobla amiko, s-ro W. H. Trompeter,
formetis de si la eldonadon de nia gazeto kaj transdonis ĝin plene en
la manojn de la nuna redaktoro-eldonanto. En la daŭro de la tri jaroj,
en kiuj s-ro Trompeter eldonadis la gazeton, ni havis nenian okazon
diri kelke da vortoj pri lia agado kaj rilato al nia afero, ĉar li ne
deziris, ke ni parolu pri tio ĉi. Nun ni la unuan fojon povas permesi
tion ĉi al ni, kaj ni esperas, ke s-ro Trompeter ne koleros nin pro tio ĉi.
Antaŭ 3 jaroj nia afero trovis sin finance en tre kritika 1 situacio.
Ni vokis tiam al niaj amikoj, sed nia voko donis nenian rezultaton.
En Decembro 1891 ni kun malĝoja koro diris por kelka tempo adiaŭ
al niaj amikoj, ĉar malesto de rimedoj devigis nin vole-ne-vole por
1 Zamenhof laŭ mia scio nur ĉi tie uzas la vorton „kritika“ anstataŭ la vorto „kriza “.
198
,La Esperantisto* 1894—1895. — N-roj 88—90
kelka tempo interrompi la eldonadon de la „Esperantisto“, sekve ankaŭ
la kondukadon de nia tuta afero. Kun granda malfacileco ni ĝis tiam
tenis nin tiel longe, kiel ni nur povis; sed fine venis la momento,
kiam malgraŭ ĉia plej bona volo, malgraŭ ĉiaj niaj penoj, ni, tro forte
alpremitaj de la cirkonstancoj, ne povis plu daŭrigi la aferon. Tiam
kun helpo aperis sinjoro W. H. Trompeter. Li ne sole prenis sur sin
la eldonadon de nia gazeto, ne timante ĝian deficiton, sed li ankoraŭ
difinis salajron de 100 markoj ĉiumonate al la redaktoro, por ebligi
al li pluan laboradon por nia afero kaj por ĝia organo, la „Esperantisto“. Tiam la unuan fojon nia afero ricevis teron sub la piedoj.
ĉi komencis regule disvolviĝadi, kaj ĝi nun eble starus jam tre alte,
se ne estus aperintaj kelkaj nuboj, kiuj paralizadis la tutan energion
de niaj amikoj; ĉiam pli densiĝante, la nuboj en la pasinta jaro sol-viĝis per fulmotondro, kiu, minaca en la komenco, montriĝis en la
fino tre bonfara, ĉar ĝi per unu fojo (dank J al la Novembra decido
de la Ligo) purigis la atmosferon kaj donacis al ni pacon kaj lumon
por longa tempo. Liberigita de demandoj internaj, nia energio povas
nun en plena tuteco turniĝi eksteren, kaj por nia afero komenciĝis
nun nova tempo de jam senhalta kaj senmalhelpa progresado.
Demetinte de si la eldonadon kaj fariĝante nun esperantisto privata, s-ro Trompeter povas kuraĝe diri al si, ke li severe kaj sankte
plenumis tiun devon, kiun li antaŭ 3 jaroj memvole metis sur sin.
Per siaj grandaj oferoj li alkondukis nian aferon al sufiĉa fortiĝo, kaj
nun ĝi jam ne ŝanceliĝas. Dum en la kritika 1 tempo aliaj amikoj per
vortoj bedaŭris, s-ro Trompeter sen vortoj agis kaj savis nian
aferon. Lia nomo ĉiam brilos kiel luma stelo en la historio de nia
afero. La esperantistoj ĉiam bone memoros kaj estimos tiun ĉi nomon.
Esprimante al s-ro Trompeter nian plej profundan dankon por ĉio,
kion li faris por nia afero, ni ne dubas, ke ni faras tion ĉi ne sole
en nia propra nomo; ni ne dubas, ke ne troviĝos eĉ unu esperantisto,
kiu el la tuta koro ne subskribos sian nomon sub tio ĉi 2 .
N-ro 90. paĝ. 18—20
Konkurso 3
Pri la diversaj oferoj, kiujn ni ricevis por la celoj de nia afero,
ni donis komunan kalkulon la lastan fojon en Decembro 1893. Tiam
la sumo, kiu restis ĉe ni, estis 10 rubloj 99 kopekoj (12. 12. sen 4 1. 13).
1 Vidu la piednoton sur la antaŭa paĝo. 2 Restas ne solvita la demando: „kial Trompeter demetis en ĉi tiu momento la eldonadon de la
gazeto?“ Konante nun la leteron V. 131, mi ne povas subpremi la impreson, ke li faris tion, ĉar li ne estis kontenta pri la fina rezultato de
la voĉdonado. 3 W. H. Trompeter 1895 ne plu estis „Eldonanto-Administranto“ de la gazeto; do, nur Zamenhof mem skribis ĉi tiun kaj la
sekvantan artikolon. 4 „sen“ en la senco de „minus“.
199
II. A. Gazetartikoloj el
La sumo de ĉiuj oferoj, kiujn ni ricevis de Decembro 1893 ĝis nun
(enkalkulante en tion ĉi la sumojn, ricevitajn de la vendo de signoj
de poŝto kaj ankaŭ la ĝis nun ankoraŭ ne uzitajn sumojn specialajn,
ricevitajn de s-ro Kravcov kaj s-rino Stepanova), estas 69 r. 95 kop.
Ĉion kune ni sekve havas nun 80 r. 94 kop., t. e. iom pli ol 200 frankojn.
Aldoninte al tio ĉi ankoraŭ kelkan sumeton, ricevitan de du anonimaj
amikoj, ni atingis la sumon de 250 frankoj, kaj tiun ĉi sumon ni uzos
nun en la sekvanta maniero:
Ni aranĝas konkurson por ĉiuj amikoj, kiuj alportas ian utilon al
nia afero, kaj la supre dirita sumo de 250 frankoj estos elpagita kiel
premio al tiu persono, kiu ĝis la 1-a Decembro de tiu ĉi jaro alportos
al nia afero la plej multe da utilo. Ni difinas tiun ĉi monan premion
anstataŭ ia alia (ekzemple medalo, honora diplomo k. c.), ĉar la plej
granda parto de niaj amikoj estas homoj neriĉaj, al kiuj mona premio
povas esti ne sen signifo. Sed krom la mona premio la venkonto
ricevos ankaŭ honoran diplomon de merito.
Por esti juĝanta komitato en tiu ĉi konkurso, ni invitas la sekvantajn amikojn: s-rojn W. H. Trompeter, Chr. Schmidt, F. de Kanaloŝŝi-Lefler, A. Grabovski, I. Ostrovski, V. Gernet, N. Borovko, L. de Beaufront, D. Marignoni, V. Langlet, R. Geoghegan, Costa e Almeida.
La decidado en la konkurso fariĝos en la sekvanta maniero: ĉiu,
kiu fc deziras partopreni en la konkurso, devas sendi ne pli malfrue ol
ĝis la 1-a Decembro 1895 al ĉiuj supre nomitaj juĝantoj raporton pri
ĉio tio, per kio li en tiu ĉi jaro servis r al nia afero. Ĉiuj membroj
de la juĝanta komitato laŭ la ricevitaj raportoj elektas ian kandidaton,
por kiu ili donas sian voĉon, kaj sendas al ni sian voĉon ne pli malfrue ol ĝis la 1-a Januaro 1896. En Januaro 1896 ni publikigos la
rezultatojn de la konkurso kaj al la persono venkinta ni transsendos
la premion.
La membroj de la juĝanta komitato povas doni sian voĉon ne
sole por tiuj personoj, kiuj per alsendo de raportoj proponis sin kiel
kandidatoj: ili povas doni sian voĉon ankaŭ por aliaj personoj, kiuj
en la konkurso ne partoprenis, sed pri kiuj oni scias, ke ili en la
daŭro de la jaro alportis al nia afero multe da utilo.
Alporti utilon al nia afero oni povas en plej diversa maniero; ekzemple: altiri multajn novajn amikojn, malfermi al nia afero novajn
landojn, altiri kapitalistojn, kiuj helpus al pli rapida disvolviĝo de la
afero, sKribi bonajn artikolojn en gazetoj, elpensi bonajn rimedojn por
la disvastigo de la afero, eldoni ian bonan verkon, skribi ion eminente
bonan por la „Esperantisto K k.t.p. k.t.p. La elekton de ĉio ni lasas
al la partoprenantoj kaj la decidon pri la pli granda utileco — al la
membroj de la komitato.
Se montriĝos, ke en la daŭro de la jaro multaj personoj alportis
grandajn servojn al nia afero, tiam la membroj de la komitato, post
200
„La Esperantisto“ 1895. — N-roj 90—92
antaua konsiliĝo inter si, povos difini, krom la ĉefa premio, ankoraŭ
kelke da aliaj premioj, kiuj konsistos aŭ en certaj sumoj da mono
(se niaj rimedoj permesos), aŭ en honoraj diplomoj de merito.
ТЕЛЕГРАМКанал с обзорами, анонсами новинок и книжными подборками
Книжный Вестник
Бот для удобного поиска книг (если не нашлось на сайте)
Поиск книг
Свежие любовные романы в удобных форматах
Любовные романы
О психологии, саморазвитии и личностном росте
Саморазвитие
Детективы и триллеры, все новинки
Детективы
Фантастика и фэнтези, все новинки
Фантастика
Отборные классические книги
Классика
ВКОНТАКТЕБиблиотека с любовными романами, которая наверняка придётся по вкусу женской части аудитории
Любовные романы
Библиотека с фантастикой и фэнтези, а также смежных жанров
Фантастика
Самые популярные книги в формате фб2
Топ фб2
книги