Originala Verkaro

Se ni en la daŭro de tiu ĉi jaro ricevos ankoraŭ oferojn por tiuj

ĉi konkursoj, tiam ni rezervos ilin por la dispono de la juĝanta komitato, kiu havos la rajton aŭ pligrandigi la ĉefan premion, aŭ difini

ankoraŭ kelke da monaj premioj.

Per la nuna konkurso ni faras la komencon; se ĝi montriĝos

prospera kaj estos bone akceptita de niaj amikoj, tiam ni penos aranĝi

konkursojn pli oftajn, pli grandajn kaj konstantajn.

N-ro 91. paĝ. 20

Multaj amikoj ofte turnas sin al ni kun la peto sendi al ili en

komision pli-malpli grandan nombron de ĉiuj verkoj de nia literaturo,

por ke ili, havante ĉiam sufiĉan provizon da libroj, povu sukcese ilin

vendadi. Estus certe tre bone, se provizo de niaj libroj sin trovus

ĉiam en multaj lokoj; sed bedaŭrinde tio ĉi estas al ni absolute neebla, ĉar por plenumi la deziron de ĉiuj tiuj ĉi amikoj, ni devus mem

havi grandegan nombron da libroj, dum efektive ni mem povas disponi ĉiam nur je tre malgranda nombro da libroj. Por havi ĉiam

librojn sub la mano, estus kompreneble la plej bone, se la amikoj

aĉetus certan provizon da libroj; sed ĉar ili ne deziras tion ĉi fari

el timo, ke ili eble ne povos disvendi la librojn, tial ni proponas nun

al ili la sekvantan rimedon: ĉiu kiu esperas vendi librojn, volu aĉeti

de ni certan provizon da libroj kaj peti nin, ke ni enskribu en nian

libron de kalkuloj, kiom kaj kiam li pagis al ni por la libroj; al ĉiu,

kies aĉetoj estos enskribitaj ĉe ni, ni donas la rajton en ĉia tempo

resendi al ni la nevenditajn librojn kaj ricevi de ni returne sian tutan

monon (krom la pago por la transsendo). A1 niaj amikoj tiu ĉi maniero

donos la eblon havi ĉiam sub la mano sufiĉan nombron da libroj sen

timo de ia perdo, kaj al ni ĝi donos la eblon aĉetadi aŭ presadi por

la amikoj la necesan nombron da libroj kaj doni al ili mo^on.

V

N-ro 92. paĝ. 26—27

z Folieto de „Posrednik w

Komencante de la nuna numero, al la nombro de konstantaj kunlaborantoj de nia gazeto aliĝis la redakcio de „Posrednik“. Tiu ĉi

redakcio, al kiu apartenas ankaŭ la glora verkisto grafo L. Tolstoj, en

Rusujo estas sufiĉe konata, sed por niaj amikoj ekster Rusujo ni devas

diri kelke da vortoj pri „Posrednik“. Pri sia esenco parolas malsupre

„Posrednik“ mem; sed ĉar, parolante pri si, „Posrednik“ ofte uzas

formon de parolo pure eklezian (preĝejan), kio povus elvoki ĉe niaj

legantoj la eraran opinion, ke ni donas al nia gazeto eklezian karak-201

II. A. Gazetartikoloj el

teron, tial ni volas iom klarigi tiun ĉi punkton. „Posrednik“ tute ne

estas — kiel povus erare ŝajni lau kelkaj liaj esprimoj — ia institucio,

kiu batalas por tiu aŭ alia ekstera formo de religioj. La idealoj, por

kiuj laboras „Posrednik a , estas: amo kaj frateco inter ĉiuj homoj,

forigo de militoj, pureco de moroj, justeco kaj kompato al bestoj^

deteniĝado de alkoholo, tabako k.t.p. La laborado de „Posrednik a

estas sekve tre parenca al la nia, kaj tial sendube ĉiuj niaj legantoj

salutos kun plezuro la aliĝon de „Posrednik a al niaj kunlaborantoj.

„Posrednik a laboras pro 1 tio, pro kio laboris siatempe Kristo kaj

la unuaj kristanoj (kaj por 1 kio ankaŭ nun kaj en ĉiuj tempoj laboras

kaj laboradis ĉiuj noblaj kaj honestaj homoj, tute egale, al kia ajn

nacio aŭ ekstera religio ili apartenas), tial en la verkoj de „Posrednik a

la leganto ofte trovos la esprimojn „instruo de Kristo a , „regno de

Dio a k.t.p. Sed ni petas la legantojn juĝi ne laŭ la kutima sono

de la vortoj, sed laŭ ilia enhavo kaj ne miksi tiun ĉi puran, ĉiuhoman filozofian religion kun tio, kion ni kutimis ordinare vidadi

sub la ekstera formo de diversaj religioj. Pri la eksteraj diversaj

apartaj religiaj formoj, kiuj sub la mantelo de altaj principoj semadis

ĉiam nur malamon inter la homoj, ne parolas „Posrednik a kaj neniam

parolados ankaŭ ni. Ĉion, kio akcelas fratecon inter la homoj, ni

salutados ĉiam kun ĝojo; ĉio, kio semas disputon kaj malamon inter

la homoj, restu ĉiam for de ni!

Por la artikoloj de „Posrednik a ni malfermas specialan rubrikon

sub la titolo „Folieto de Posrednik a .

N-ro 93. paĝ. 34—38

Pri nia literaturo 2

En la pasinta jaro, malgraŭ la cirkonstanco, ke dank’ al la

disputoj kaj malcerteco nia afero sin trovis en situacio plej

danĝera kaj plej malfavora por ia entrepreno, prosperis al ni,

post grandegaj laboroj, penoj kaj klopodoj, krei ion novan,

kiu prezentas unu el la plej gravaj akiroj de nia afero

en la daŭro de nia tuta laborado. Ni parolas pri la „Biblioteko

de la lingvo internacia Esperanto“. A1 la afero, kiu en la

lasta tempo riskis malfortiĝi de senmoveco, la „Biblioteko“

donis fortan puŝon antaŭen, puŝon ne unufojan, sed movo-komencan, kiu de nun efikados regule kaj konstante kaj kun

ĉiu semajno ŝovados nin per difinita kaj reale montrebla paŝo

antaŭen. La tutan gravecon de tiu ĉi akiro, la tutan grandecon

1 pri la uzado de „por“ kaj „pro“ en la sama senco komp. paĝ. 58.

2 La tuta enhavo kaj precipe la vortoj pri la „Biblioteko“ montras y

ke la artikolo estas verkita de Zamenhof mem.

202

,La Esperantisto“ 1895. — N-roj 92—93

de ĝia signifo povas plene prezenti al si kaj ĝuste taksi nur

tiuj personoj, kiuj provis mem laboradi por nia afero praktike

kaj kiuj tial konvinkiĝis, kun kiom multe da diversaj malhelpoj,

malfacilegoj, penoj, klopodoj kaj ĉagrenoj estas ligita ĉiu paŝo

en nia afero kaj kiom multege da pacienco oni bezonas posedi,

por malgraŭ ĉio ne lasi fali la manojn. La gravecon de la

„Biblioteko a konsciis preskaŭ ĉiuj niaj amikoj, kaj per tio ĉi

klariĝas la rilata sukceso, kiun la „Biblioteko“ havis malgraŭ

ĉiuj malfavoraj cirkonstancoj. Aŭdinte pri nia intenco eldonadi

la „Bibliotekon a , multaj amikoj skribis al ni tre varmajn aprob-antajn kaj vigligantajn leterojn, multaj nur dubis, ĉu prosperos

al ni efektivigi nian intencon; kaj kiam la tempo montris, ke

nia entrepreno efektiviĝis kaj progresas regule, ni komencis

ricevadi multe da ĝojaj gratulaj leteroj.

Sed inter multaj leteroj por la „Biblioteko a ni ricevis ankaŭ

unu leteron kontraŭ la „Biblioteko a . Plenumante la deziron

de la estimata aŭtoro de la letero, ni presas la leteron kaj

ni aldonas malsupre ankaŭ nian respondon je tiu ĉi letero.

Sinjoro A. Zinovjev skribas al ni:

Mi ĉiam dubadis kaj daŭrigas dubi je la utileco, por nuna tempo ,

de la eldonado de literaturaj verkoj en Esperanto, kaj en tio ĉi mi deziras kun tiuj, kiuj vidas en la presado de tiaj verkoj garantiaĵon kaj

rimedon por la vastigado esperantista. Jam laŭ sia esenco kaj siaj

tempoj la lingvo internacia aljuĝis sin al prememeco kaj ekonomio de

formoj, al malhavo de ilia floremeco, en kiu verkoj literaturaj amas

vestiĝi, per kiu ili sukcesas kaj plaĉas, sen kiu ilia beleco riskas malaperi. Lingvo internacia estas kreita, por transdoni premite kaj plene

la sencon de homa parolo, kaj ĝi ne zorgas pri la malprofitoj de ĝia

formo. En ĉiaj tradukoj de belverkoj en Esperanto ni vidas nur senĉesan ripeton de tiuj samaj vortoj kaj esprimeroj al ĉiu konataj, en kies

unuformo malaperas kaj dronas apartaj ekzemploj de sukcesa vortkreo.

La enhavo de Hamleto, de Boriso Godunov estas ja konata al ĉiuj: kiu

do ekvolos rememori ĝin, tiu certe preferos legi ilin en la originalo aŭ

en traduko en sia lingvo patruja. La belliteraturo esperanta estas bezona

al neniu. Mi mem ekzemple abonas la „Bibliotekon“ en 3 ekzempleroj,

sed ĝi kontentigas min nur per sia vortaro germana; mi konfesas, ke

mi neniam legis kaj neniam legados aliajn ĝiajn verkojn. Malcerte

legis ilin iu krom iliaj aŭtoroj. Mi ne povas kompreni, per kia maniero

la aĉetado de tiaj verkoj, neeviteble tre limitigata 1 , povas servi al la

vastigo de la lingvo. Ĉu ne estus pli bone uzi la elspezojn kaj laboron ,

senfrukte forirantajn en tia verkaĵo, por rimedoj efektivaj al la movado

de nia afero, t. e. la presado de anoncoj en fremdaj gazetoj, la dis

1 tiel en la teksto!

203

II. A. Gazetartikoloj el

sendado, eĉ senpaga, de vortaretoj kaj lernolibroj en multajn landojn,

al komercaj kontoroj, universitatoj kaj lernejoj, sciencaj societoj; por

eldonado, ftne, de tiaj modelaroj, kie la ekzemploj de bona vortformado

estus kuncentrigitaj? Tio, kion mi konfirmas por la nuna tempo, certe

povas ŝanĝiĝi en estonta tempo, kiam Esperanto atingos tion, ke ĝi

fariĝos kondukilo de literaturaj verkoj al tiaj popoloj, por kiuj ili aperados kiel novaj. Tiam estos alie. Nun mi sciigas nur mian opinion

kun la peto neigi 1 ĝin, se estas bezone aŭ poveble.

S-ro Z. petas, ke ni neigu 1 lian opinion, se tio ĉi estas

bezona aŭ povebla; ni tion ĉi penos fari.

1) La teoria opinio, ke la belliteraturajn tradukojn en nia

lingvo legas nur iliaj aŭtoroj, estas en la faktoj absolute erara

kaj venas de tio, ke s-ro Z. ne havis okazon ekkoni la veran

staton de la aferoj. Se s-ro Z. legus ĉiujn leterojn, kiujn ni

ricevis pri tiu ĉi objekto, aŭ se li mem korespondus pri tiu

ĉi demando kun aliaj esperantistoj, li konvinkiĝus, ke la diritaj

verkoj estas ne sole legataj, sed ke tre multaj personoj eĉ

legis ilin kun vera entuziasmo. Kelkaj amikoj eĉ rekte

skribis, ke la siatempa apero de „Hamleto a estis unu el la

plej ĉefaj kaŭzoj, kial la danĝeraj konfuzoj kaj disputoj de la

pasinta jaro tiel pace finiĝis preskaŭ tute sen postesigno kaj

revekis ĉie novan energion. Unu nova amiko eĉ skribis al ni,

ke la tralego de Hamleto en Esperanto pli efikis sur lin kaj

pli varmigis lin por nia afero, ol ĉiuj plej lertaj teoriaj admonoj,

kiujn li iam afldis! Se post ĉio dirita povus ankoraŭ resti ia

dubo pri la vera opinio de la plimulto, tiun ĉi dubon plej

konvinke klarigos la faktoj, ĉar, kiel la legantoj memoras,

ni ĉiujn rimedojn proponitajn de s-ro Z. ja elprovis jam:

a) Kiam ni en 1892 decidis de nia propra iniciativo fari tion,

kion konsilas s-ro Z., t. e. uzi ĉiujn niajn rimedojn por eldonado de lernolibroj, ni en la daŭro de pli ol lf jaroj ne

povis eĉ kolekti la plenan sumon por eldono de unu portugala

lernolibreto, malgraŭ ke por tio ĉi ni uzis eĉ sumojn ricevitajn

tute okaze (per la plano de Akcia Societo)! b) Kiam en la

sekvanta jaro ni intencis plenumi la duan rimedon, kiun proponas nun s-ro Z., t. e. faradi anoncojn en ekster-Rusujaj

gazetoj, ni malgraŭ ĉiuj niaj alvokoj en la daŭro de jaro kolektis ne pli ol por 6 anoncoj! c) Kiam en la sekvanta jaro

ni intencis eldoni la Grandan Vortaron, plej fundamentan kaj

plej gravan verkon, necesan por ĉiuj esperantistoj, ni uzis

ĉiajn niajn fortojn, por efektivigi tiun ĉi entreprenon, — kaj

malgraŭ ĉiuj niaj penoj kaj laboregoj, malgraŭ ke 2 kluboj

1 tiel en la teksto!

204

La Esperantisto* 1895. — N-ro 93

abonis po 50 ekzempleroj, ni ne ricevis sufiĉe da abonantoj

por efektivigi tiun ĉi eksterordinare gravan kaj kompare kun

la „Biblioteko“ tre malkaran entreprenon (10 kopekoj monate)!

Kaj se tio ĉi estus ne la grava, por ĉiu necesa kaj por ĉiu

uzebla fundamenta verko, sed iaj lernolibroj en fremdaj lingvoj,

ni certe, malgraŭ ĉiuj penoj, ne havus eĉ 50 abonantojn!

d) Dume la „Bibliotekon“, kvankam ĝi ankaŭ tute ankoraŭ ne

fluas dolĉe kaj senzorge, jam prosperis al ni ekzistigi kaj regule daŭrigi ĝian eliradon, kaj en ĝi ni ricevis la eblon eldonadi — kiel kuracilon kaŝitan en dolĉa trinkaĵo — ankaŭ

tiajn verkojn, pri kiuj parolas s-ro Z. kaj kiujn ni en aparta

formo ne havus la eblon eldonadi, ekzemple la „Grandan

Vortaron“, la aperontajn de tempo al tempo vortaretojn en

diversaj novaj lingvoj kaj tiel plu. Kaj tio ĉi sen iaj ekster-ordinaraj oferoj, sen iaj precipaj personaj subtenoj! Kaj por

tio ĉi ni detiris neniajn fortojn de punktoj aliaj, sed

ni uzis por tio ĉi nur tiajn fortojn, kiuj, kiel montris la sperto,

sen la „Biblioteko“ ne direktus sin sur alian kampon, sed

simple dormus. — La faktoj sekve montris tute klare, kion

deziras niaj amikoj kaj kion ni povas fari, kaj ĉia teoria pruv-ado nun estus jam superflua. Ĉu la direkto de la Biblioteko

estas bona aŭ ne bona, — la fakto, ke alie ni ne povas agi,

estas tiel ordonanta, ke ni tie ĉi kuraĝe povus jam meti

punkton kaj transiri al la taga ordo*. Sed ni tamen ĵetos

ankoraŭ kelkan lumon sur tiun ĉi demandon:

2) Ĉu la fakto, ke laŭ la deziro kaj inklinoj de la pliparto

nia agado devis akcepti formon de la nuna „Biblioteko“ kaj

ne alian formon, estas bedaŭrinda? Se nia agado eĉ ne dependus de la gusto de la pliparto, kiun ni konas bone, ni

ankaŭ ne devus elekti alian formon ol la nuna * 1 , kvankam ni

eble iom ŝanĝus ĝin en detaloj. Lernolibroj, anoncado k.t.p.

estas necesaj, sed literaturo estas ankaŭ necesa, ne malpli,

sed eĉ multe pli. Kiu legas la motivojn, kiujn la indiferenta

mondo, precipe la instruituloj-teoriuloj, elmetas kontraŭ nia

afero, tiu rimarkis, ke la plej ofta kaj eĉ preskaŭ la sola ŝajne

peza batalilo, per kiu oni volas nin neniigi en la okuloj de

la mondo, estas la opinio, ke nia lingvo estas ia nenatura

* Tio sama servu kiel respondo ankaŭ por tiu amiko, kiu postulis

de ni, ke ni eldonadu en la Biblioteko verkojn el plej diversaj sciencoj.

Tre bone, tre bele, ni ankaŭ tion ĉi aprobas kaj ni volonte tion ĉi

farus, — sed montru al ni, kie preni la rimedojn por tio ĉi? Ĉar

abonantojn la Biblioteko tiam bedaŭrinde havus ne pli ol 5—10!

1 tiel en la teksto!

205

II. A. Gazetartikoloj el

kreitaĵo, malriĉa kaj nefleksebla, kiu „taŭgas nur por esprimi

apartajn mallongajn pensojn, por rilatoj poŝta-telegrafaj, por

lama rimedo en alilandaj hoteloj k.t.p., sed neniam povas

servi kiel lingvo por libera esprimado de ĉiuj geniaj verkoj

de la homa literaturo“. Kontraŭ tiu ĉi senfundamenta opinio,

kiu en la praktiko estas nia plej grava malamiko, ni povas

batali nur per faktoj, nur, nur kaj nur per riĉigado de nia

literaturo. La batalantoj por nia ideo jam longe konvinkiĝis,

ke ĉiu nova grava verko, kiun ni povas montri al la publiko,

efikas sur ĝin pli, ol ĉiaj plej lertaj teoriaj paroloj. En la

animo ĉiuj privataj homoj kaj ĉiuj registaroj ne povas ne

aprobi nian ideon, sed ili portas la maskon de indiferenteco

aŭ eĉ de malamikeco, ĉar ili nun timas ankoraŭ, ke ĝi montros

sin ne vivipova. Sed kiam la konstanta kreskado de nia literaturo (kun ĝi ankaŭ la kreskanta elasteco de la lingvo) iom

post iom silentigos niajn nudavortajn malamikojn kaj malaper-igos ĉian dubon pri la vivipoveco de nia lingvo, tiam vole-ne-vole, post 1 aŭ post 10 aŭ post 25 jaroj, la registaroj

devos aliĝi al ni, kaj tiam „lingvo tutmonda a fariĝos fakto

plenumita. Sed se ni agados nur per lernolibroj kaj anoncoj

k.t.p. — kian rezultaton ni atingos? Se ni eĉ havus riĉegajn

kapitalojn de Krezo kaj povus eldoni niajn lernolibrojn en ĉiuj

lingvoj de la mondo, donadi konstante anoncojn en ĉiuj gazetoj,

donaci senpage lernolibrojn al ĉiuj lf miliardoj da homoj sur

la tero — la mondo aŭdus, vidus kaj … restus indiferenta.

Oni tiam dirus al ni: „ni vidas nur, ke vi havas monon, sed

ni ne vidas, ĉu via lingvo povus servi kiel efektiva lingvo“.

Ankoraŭ antaŭ kelke da jaroj ni mem pensis, ke por venkigi

nian aferon estus sufiĉe superŝuti la mondon per lernolibroj

kaj anoncoj; sed la sperto montris, ke ni eraris. Kaj la montrojn de la sperto ni devas antaŭ ĉio preni en kalkulon, se ni

ne volas, ke niaj laboroj kaj malgrandaj rimedoj perdiĝu vane.

3) Agadi per lernolibroj, anoncoj k.t.p. estas tre bone kaj

necese; sed tio ĉi devas havi lokon apud la literaturo kaj ne

anstataŭ la literaturo. Ni iru ankoraŭ plu: se ni eĉ supozus,

ke la agado per lernolibroj kaj anoncoj devas esti nia sola

celo, — eĉ tiam, jes, eĉ tiam ni atingus eĉ tiun ĉi celon

mem la plej prospere nur per la „Biblioteko“ kun.ĝiaj verkoj

en Esperanto. Se ni, ĉe tiuj tre malgrandaj rimedoj, kiujn

ni posedas, uzos ĉiujn niajn fortojn rekte en la maniero, kiun

konsilas s-ro Z., ni atingos — la sperto tion ĉi montris jam

klare — en la daŭro de tri jaroj unu lernolibron kaj ses anoncojn. Se ni senĉese ĝis tedo frapados sur la poŝoj de niaj

amikoj kaj se la amikoj montriĝos pli oferemaj ol ĝis nun, —

206

„La Esperantisto* 1895. — N-ro 93

tiam (kvankam dube) ni eble atingos en la daŭro de 3 jaroj

3 lernolibrojn kaj 18 anoncojn. Sed ankaŭ tio ĉi — la plej

alta, kion ni povas sen teoriaj iluzioj esperi atingi ĉe niaj

unuaj fortoj — estas ja nulo. Sed se ĉiuj amikoj volus helpi

por dece ekflorigi la „Bibliotekon a (kio, kiel oni konvinkiĝis,

tute ne superas niajn malgrandajn fortojn), tiam ni jam post

3—4 monatoj havus la eblon (kiel ni diris en „Esperantisto“

n-ro 55) dissendi ĉiujare 50 foliojn da novaj verkoj al 200 plej

gravaj gazetoj de la mondo (kune kun klarigaj cirkuleretoj en

la plej gravaj lingvoj naciaj), kaj ni — ĉe niaj malgrandaj

fortoj — atingos ĉiujare kelkan serion da anoncoj en 200 gazetoj, kaj anoncojn pli efikajn — ĉar presitajn en la teksto

de la gazeto en formo de artikoleto aŭ almenaŭ sciigo pri nia

afero. — Tio sama ankaŭ kun lernolibro kaj vortaroj: se ni

deziros eldonadi ilin per la malgrandaj rimedoj oferataj de

niaj amikoj, ni atingos nenion; sed se dank’ al la konstanta

aperado de novaj verkoj literaturaj la mondo vidos, ke nia

afero „tamen vivas kaj regule progresas“ (progreso por la

mondo estas nur tio, kion ni povas reale montri al ĝi), tiam

lernolibroj kaj vortaroj jam per si mem (sen oferoj, sed de

motivoj pure librokomercaj) baldaŭ komencos aperadi en diversaj landoj kiel fungoj post pluvo.

Oni tamen ne malkomprenu nin: ni tute ne disputas kontraŭ la neceseco de lernolibroj, vortaroj, anoncoj, dissendado

k.t.p.; ni ĉiam penados, kiom ni nur havas la eblon, aranĝadi

dissendadon de lernolibroj, ilian eldonadon en ĉiam novaj lingvoj

k.t.p.; sed ni povas tion ĉi fari nur parte (en permesitaj kaj

ne falominacaj mezuroj) en la „Biblioteko“; parte krom la

„Biblioteko“, sed neniam anstataŭ la „Biblioteko“, ĉar tio ĉi

lasta signifus riski sen ia utilo la solan havon, kiun ĝis nun

kun tia malfacileco prosperis al ni akiri! Singarde kun ĉiaj

eksperimentoj, kiuj pro io teoria, kredeble neniam havota,

postulas la detruon aŭ danĝeran ŝanceligon de la havata! Antaŭ

ĉio ĉiuj amikoj de nia afero devas peni, ĉiu laŭ siaj fortoj,

tute fortikigi, certigi kaj florigi la „Bibliotekon“! Floros la

„Biblioteko“, floros ĉio, — falos la „Biblioteko“, falos ĉio,

kaj la aperonta senmoveco deprenos la tutan energion de ĉiuj

batalantoj! Tial ni denove kaj ripete rekomendas la „Bibliotekon“ al la atento de ĉiuj niaj amikoj. Ni ne penu fari ĉion

per unu fojo, ĉar tiam ni nenion faras. Nur tiam, kiam la

ekzistado de la „Biblioteko“ estos jam tute ekster danĝero, —

nur tiam ni komencos penadi pri aliaj manieroj de agado.

207

II. A. Gazetartikoloj el

N-ro 94. paĝ. 38—39 1

S-ro N-g skribis al ni, ke li volis aboni nian gazeton por kelkaj

personoj, pri kiuj li pensas, ke la ricevado de la gazeto povos ilin

kun la tempo aligi al nia afero, — sed li ne povis tion ĉi fari, ĉar

tiam ni per presado de iliaj nomoj kaj adresoj aligus ilin publike al

nia afero, dum ili tion ĉi ankoraŭ pro diversaj cirkonstancoj ne deziras.

Car tiu ĉi cirkonstanco efektive eble detenas diversajn personojn de

abonado de nia gazeto por si aŭ por aliaj personoj, tial ni de nun

enkondukos abonojn anonimajn. Personoj, kiuj ne deziras, ke ili

mem aŭ iliaj varbitoj estu nomitaj en la adresaroj, volu skribi al ni

pri tio ĉi, kaj tiam ni la respondajn adresojn ĉie presos anonime en

tia formo, en kia en la nuna numero estas publikitaj la abonantoj

n-roj 344—347. Ĉar la publika apartenado al nia afero ne apartenas

nun ankoraŭ al la objektoj tre agrablaj, tial ni kore petas, ke ĉiu, kiu

abonas la „Esperantiston“ aŭ la „Bibliotekon“ por ia alia persono,

volu antaŭe demandi lin, ĉu li deziras esti plene nomata en la Adresaroj (precipe en la detala adresaro aperonta en la fino de la jaro) aŭ

li deziras ricevadi anonime.

N-ro 95.

A1 ĉiuj kluboj kaj rondetoj esperantistaj ni esprimas nian koran

peton, ke ili volu sendadi al ni de tempo al tempo (almenaŭ 2 fojojn

en jaro) korespondojn pri iliaj laboroj kaj sukcesoj kaj pri la irado

de nia afero en ilia loko entute. Ankaŭ al niaj privataj amikoj ni

estos tre dankaj, se ili povos de tempo al tempo sendadi al ni interesajn

korespondojn tuŝantajn nian aferon.

N-ro 96. paĝ. 65—66

De la redakcio 2

En Aprilo de tiu ĉi jaro okazis fakto, kiu kontraŭ nia volo tute

radikale ŝanĝis la cirkonstancojn, en kiuj nia gazeto ĝis nun eliradis.

Unu lando, en kiu loĝas f de ĉiuj niaj ĝisnunaj abonantoj, subite ĉesis

enlasadi al si nian gazeton. Dank’ al la neatendita bato, ni devis en

Aprilo interrompi por kelke da monatoj la eldonadon de nia gazeto

(pri kio ni siatempe sciigis per cirkuleroj [al la rusoj en fermitaj

kovertoj] ĉiujn niajn abonantojn); ni ;ne povis agadi libere, ni ne povis

alvarbi sufiĉan nombron da abonantoj; la elspezoj de nia gazeto nun

pligrandiĝis, la enspezoj malpligrandiĝis. Nia afero kutimis jam al

diversaj malfacilaĵoj kaj ne falos de la bato; pli aŭ malpli frue la

cirkonstancoj pliboniĝos, nia vojo fariĝos denove pli facila; sed dume

nun, dank’ al la subite aliiĝintaj cirkonstancoj, ni ne havas la eblon,

1 Ankaŭ ĉi tiu artikolo estas artikolo de la redaktanto de la gazeto,

do , de Zamenhof . 2 do , de Zamenhof.

208

„La Esperantisto* 1895. — N-roj 94—97

eldonadi plu nian gazeton en la ĝisnunaj kondiĉoj de abonado kaj ni

devas vole-ne-vole ŝanĝi la manieron de eldonado.

Malsupre ni parolos pri la novaj kondiĉoj, sub kiuj ni de nun

eldonados nian gazeton. Sed por ne esti maljustaj kontrau tiuj personoj, kiuj ĝis nun jam abonis la gazeton por la tuta jaro sub la kondiĉoj

ĝisnunaj kaj eble ne volus aboni sub kondiĉoj aliaj, ni sciigas per tio

ĉi la jenon:

De la abona mono, kiun ni ricevis de la ĝisnunaj abonantoj por 12

16-paĝaj numeroj de tiu ĉi jaro, ni dekalkulas £ por la 4 eldonitaj kaj

dissenditaj numeroj; la restajn f (t. e. 1,67 fr.) ni lasas nun al la libera

dispono de ĉiu abonanto: se li deziras, li povas lasi sian monon ĉe

ni kaj ricevi por tiu ĉi mono nian gazeton plu, en ĝia nova formo; se

li ne aprobas la novan formon de la gazeto, li povas repostuli kaj

rericevi de ni per poŝto sian restintan monon (1,67 fr.). Ĉiun abonanton, kiu ĝis la 10-a Septembro ne repostulos de ni sian restintan

monon, ni rigardos kiel akceptintan la novajn kondiĉojn de abono kaj

ni sendados al li por lia restinta mono nian gazeton en ĝia nova formo

ĝis la fino de tiu ĉi jaro.

La novaj kondiĉoj, en kiuj de nun elirados nia gazeto, estas:

a) La prezo restas tiu sama, kiel ĝis nun, t. e. 2,50 fr. por jaro,

malgrau ke al | de la abonantoj ni devos nun sendadi la gazeton en

fermitaj kovertoj. Por tiu ĉi alsendado la ĝisnunaj abonantoj ĝis la

fino de tiu ĉi jaro devas alpagi al ni nenion; sed komencante de la

jaro 1896 tiuj abonantoj, al kiuj ni devos sendadi la gazeton en fermitaj

kovertoj estos petataj alpagi al la abono ankorau 1,25 fr. por jaro.

b) La grandeco de nia gazeto estos de nun duona, t. e. ĉiu numero

enhavados nur po 8 paĝoj (anstataŭ 16). La gazeto estos presata kaj

dissendata po 2 numeroj kune, t. e. 6 fojojn en jaro po 16 paĝoj.

Ni forte bedaŭras, ke ni devas nun malgrandigi la amplekson de

nia gazeto; ni ne havas la eblon agi alie; sed se aliaj amikoj de nia

afero havos la eblon kaj deziron fondi aliajn gazetojn, krom la „Esperantisto“, ni estos tre ĝojaj. Estus tre dezirinde, ke niaj amikoj ekster

Rusujo komencu nun pli energie kaj memstare ekzerci siajn fortojn

en nia afero, por ke pli aŭ malpli frue la tuta afero povu koncentriĝi

en aliaj manoj, kiam ili montriĝos sufiĉe pretigitaj.

N-ro 97. paĝ. 66

15. Aŭgusto 1895.

Jam post la pretigo de tiu ĉi numero la cirkonstancoj aliiĝis en tia maniero, ke la plua eldonado de la gazeto al la

nuna redaktoro fariĝis absolute ne ebla. Tial ni kun tiu ĉi

numero ĉesas eldonadi la gazeton. Ni esperas, ke la eperant-14 Dietterle, Zamenhof.

209

II. A. Gazetartikoloj el

istoj eksterlandaj, kiuj ne trovas sin en tia situacio kiel ni,

ne lasos fali nian aferon kaj fondos baldaŭ aliajn gazetojn

anstataŭ la „Esperantisto a .

Ĉar niaj abonantoj ricevis por tiu ĉi jaro 5 numerojn, tial

ni ŝuldas al ĉiu el ili la pagon por la restaj 7 numeroj, t. e.:

a) al la abonantoj ekster Rusujo — po 1 fr. 47 cent., b) al la

abonantoj rusaj — po 40 kop. (ĉar 20 kop. ni elspezis por

ĉiu abonanto per alsendo de la Aprila cirkulero kaj de la nuna

numero en kovritaj kovertoj). Ni petas, ke ĉiu abonanto volu

sciigi nin, ĉu li deziras ricevi por sia restinta mono iajn librojn

el nia literaturo, kaj ni tuj elsendos 1 al li. Kiu ne volas ricevi

librojn, tiu povas ricevi sian restintan monon en signoj de poŝto.

La oferojn, kiuj kolektiĝis ĉe ni kaj kiuj estis difinitaj por fondi

konkursan premion, ni transdonos al la juĝanta komitato (vidu

n-ron 2/62), kiam tiu ĉi komitato decidos pri la uzo de tiu

ĉi mono.

Kun doloro en la koro mi devas por kelka tempo diri al

vi adiaŭ, miaj karaj amikoj kaj kunbatalantoj. Kiam la cirkonstancoj pliboniĝos, mi komunikiĝos kun vi denove. Dume mi

petas vin alporti vian konfidon kaj helpon al tiuj amikoj, kiuj

fondos aliajn gazetojn por nia afero. Por ne preni sur min

moralan respondecon, mi la fondadon de gazetoj al neniu rekte

proponas, sed mi lasas tion ĉi al ĉiuj, kiuj deziros kaj povos

tion ĉi fari. La redaktoro.

N-ro 98. paĝ. 69—70 2

Kun bedaŭro ni devas sciigi, ke la „Biblioteko de la lingvo

internacia Esperanto a , de kiu ni ne sen rajto tiom multe atendis,

nun devas ĉesi eliradi. Dank’ al la konata bato la „Biblioteko a

fariĝas ne atingebla por la pli granda parto de siaj abonantoj

kaj ne povas pli ekzistadi, almenaŭ nun. Ni esperas, ke la

cirkonstancoj pli aŭ malpli frue pliboniĝos, la nemerititaj malhelpoj kontraŭ nia afero foriĝos, — kaj tiam ni esperas denove

komenci la eldonadon de la „Biblioteko a . Dume ni petas niajn

amikojn eksterlandajn, kiuj, havante neniajn malhelpojn, povas

multe pli multe fari ol ni, — ke ili ne forgesu pri la grava

signifo, kiun havas por nia afero la kreskado de nia literaturo;

ili volu de tempo al tempo eldoni ian novan verkon en nia

lingvo.

1 „elsendi“ ofte uzata por „sendi“ aŭ „alsendi “. 2 Verkita de

Zamenhofĉar li estis la administranto de la „Biblioteko“-entrepreno .

210

„La Esperantisto a 1895. — N-roj 97—100

N-ro 99. paĝ. 81 1

A1 la abonantoj de la gazeto „Esperantisto“

Antaŭ kelke da tagoj estis dissendita al la abonantoj la 4-a

(Aprila) numero de nia gazeto. E1 niaj rusaj abonantoj neniu

ricevis tiun ĉi numeron. En la lastaj monatoj multaj niaj rusaj

abonantoj ne ricevis tiun aŭ alian numeron; ni klopodadis,

ni sendadis denove, ni havis malagrablaĵojn en granda amaso

kaj ni penadis bataladi kontraŭ ĉiuj malhelpoj. Sed nun la

cenzuro en Rusujo decidis tute ne enlasadi pli la „Esperantiston“ en Rusujon! Niaj amikoj scias, kun kiaj grandaj malfacilaĵoj ni jam sen tio devis batali, — kaj nun oni subite

fermis al ni la tutan Rusujon, t. e. deŝiris de ni per unu fojo

preskaŭ § de ĉiuj niaj abonantoj! La bato estis tiel subita

kaj neatendita, ke ni eĉ ne povis nin prepari al tio ĉi!

Ni kutimis jam sufiĉe al malfacilaĵoj kaj al batoj de la

sorto; ni ne perdas la esperon kaj ni tute ne ĉesos laboradi

kaj daŭrigadi nian aferon. Sed la neatendita bato devigas

nin vole-ne-vole interrompi por kelke da monatoj la eldonadon de nia gazeto, ĝis ni tute ordigos la aferon. Niaj

abonantoj volu pardoni al ni tiun ĉi interrompon, ne dependantan de nia volo. Post 3 — 4 monatoj nia gazeto denove

aperos — eble sub ŝanĝita formo, titolo aŭ loko de eldonado,

responde al la metotaj postuloj de la cenzuro, — kaj niaj abonantoj ricevos tiam per unu fojo ĉiujn numerojn por la interrompita

tempo.

Ankaŭ la eldonadon de la „Biblioteko“ ni devas interrompi, sed ankaŭ nur por mallonga tempo, ĝis ni ordigos

la aferon; post 3—4 monatoj la „Biblioteko“ denove daŭrigos

eliradi. Ciujn abonantojn de la „Biblioteko“, kiuj ankoraŭ ne

pagis, ni petas, ke ili volu alsendi al ni la pagon por la folioj,

kiujn ili ĝis nun ricevis.

Aprilo 1895. La redakcio de la „Esperantisto“.

N-ro 100. Aldono

Al la artikoloj el „La Esperantisto“ mi aldonas interesan artikolon,

kiu rilatas la planon de Zamenhof, jam baldaŭ post la apero de Esperanto

aperigi Esperanto-gazeton en Rusujo. La tradukon kaj la noton sub la teksto

afable prizorgis s-ro N.Nekrasov, Moskvo. (Komp. en ĉi tiu libro V. 62.)

1 Paĝo sen numero; la paperfolio estas supernombra, algluita al la

gazeto-numero. La artikolo estas skribita de la „redakcio“, do, de

Zamenhof.

14*

211

II. A. Aldono al la Gazetartikoloj el

Ekspono de la motivoj,

instigantaj min, peti permeson por eldono de ĉiusemajna folio

en la lingvo internacia. 1

Scio de la lingvoj alilandaj estas nuntempe ĉiutaga bezono por

ĉiu pli-malpli klera persono. Unuflanke, dum la viglaj rilatoj internaciaj

la homo ne posedanta lingvojn alilandajn trafas ofte en la staton de

mutulo; aliflanke eĉ tiuj personoj, kiuj havas neniujn rilatojn kun alilanduloj, estas devigataj nepre scii la plej ĉefajn lingvojn alilandajn,

se ili ne deziras, ke la konstante naskiĝantaj novaj akiraĵoj de la civiliz-ado restu por ili kiel libro sub sep sigeloj. La necesecon scii lingvojn alilandajn neniu nuntempe kontrauparoli povas; tial en nia patrolando, same kiel ankaŭ en ĉiuj aliaj ŝtatoj, instruado de la lingvoj

alilandaj estas enkondukita al deviga programo de ĉiuj lernejoj.

Ni rigardu tamen, kion ni atingas nuntempe per lernado de la

lingvoj alilandaj. Devigitaj lerni samtempe kelkajn lingvojn, ni ordinare neniun el ili povas ellerni fundamente, kaj eĉ tiuj malmultuloj,

kiuj havis eblecon speciale dediĉi al lernado de la lingvoj tutan vicon

da jaroj, finfine scias nur la lingvojn de du ĝis tri popoloj, sed la tuta

cetera mondo restas por ili fermita kiel antaŭe. Sed ja kiom da oferoj

oni bezonis fari por atingi tiujn ĉi mizerajn rezultojn. Oni bezonis

dum tuta vico da jaroj turmenti la junajn kapojn per diversaj malregulaj deklinacioj kaj konjugacioj, per esceptoj kaj per esceptoj el la

esceptoj, per sennombra multeco da fremdaj vortoj kaj esprimoj; oni

bezonis dum tuta vico da jaroj forŝiri ilin de la deca ellerno de la

gepatra lingvo.

Nenio tia ĉi estus, kompreneble, se en la vico kun la naciaj lingvoj

ekzistus iu komuna internacia lingvo por internaciaj rilatoj. La tuta

mondo estus tiam malfermita por ni, kaj la tempon, kiun ni preskaŭ

senfrukte forperdas por lernado de diversaj lingvoj, oni ppvus uzi

tiam pli produktive, dediĉante ĝin al fundamenta ellerno de la gepatra

lingvo kaj al ellerno de diversaj utilaj sciencoj. Ĉar tiam ni devus

krom la gepatra lingvo lerni nur unu fremdan lingvon.

Pro ĉio supredirita estas kompreneble, kial la enkonduko de la

lingvo internacia de post la plej antikvaj tempoj apartenas al la plej

1 Tiu ĉi artikolo estis skribita de d-ro L. L. Zamenhof ruslingve en

la jaro 1888 kiel oficiala peticio al la ĉefa Administrejo de la presaferoj

en S. Peterburgo. Gia originalo estas nun konservata en la Leningrada

Centra Historia Arĥivo inter aliaj dokumentoj , rilatantaj al la movado

esperantista dum la antaŭrevolucia epoko. La prezentata peticio de

d-ro L. Zamenhof estis tiutempe rifuzita , same kiel multaj aliaj peticioj

samenhavaj en la sekvinta tempo, ĉar la reakcia cara registaro tute ne

deziris , favori iujn ajn internaciajn ideojn. Nur post la revolucio 1905

povis aperi unua rusa gazeto esperantista.

212

La Esperantisto* 1895. — N-ro 100

amataj revoj de la homaro. Estis farataj diversaj provoj kun la celo

enkonduki tiun aŭ alian el la ekzistantaj lingvoj en ĝeneralan uzadon

ĉe ĉiuj civilizitaj popoloj. Sed ĉiuj ĉi tiuj provoj estis finiĝantaj per

nenio. La sperto montris, ke la estonta lingvo internacia devas esti

kreita artefare, ĉar unuflanke la memamo de la popoloj neniam permesus, ke lingvo de unu ia ajn popolo fariĝu dominanta, kaj aliflanke

ĉiu el la ekzistantaj lingvoj, kiel kombiniĝinta blinde kaj senkontrole,

estas tro malfacila por lernado. Sed la lingvo artefarita tuŝus nenies

nacian fierecon kaj ĝi povas esti samtempe perfektigita ĝis la plej

granda reguleco, simpleco kaj facileco por lernado. Jam Leibniz estis

veninta al tiu konvinko, ke la estonta lingvo internacia devas esti

kreita artefare; al la sama konvinko venis ankaŭ post Leibniz diversaj

pensuloj kaj scienculoj de la socio, — kaj en la nuna tempo tiun ĉi

konvinkon havas ĉiuj personoj okupiĝantaj kaj interesiĝantaj je la

problemo pri la lingvo internacia.

Tuj post kiam stabiliĝis la konvinko, ke la lingvo internacia devas

esti kreita artefare, komencis aperadi ankaŭ la provoj krei tian lingvon.

Sed la aŭtoroj de tiuj provoj limiĝis nur per Ia projektoj kaj plue

ne progresis; sole unu el ili (Schleyer) kreis efektive pretan lingvon

(„Volaptik“). Sed „Volaptik“ prezentante per si laŭvere lingvon,

enhavas tamen en si nenion internacian: ĝi estas lingvo arbitre elpensita, por neniu komprenebla kaj de neniu (krom certa nombro da

adeptoj) akceptita. Utileco de tiu ĉi lingvo estas do nur konvencia

kaj tial ekstreme dubinda: se la mondo akceptos tiun ĉi lingvon, ĝi

estos utila, sed se la mondo ĝin ne akceptos, tiam ĝi neniun signifon

havas kaj absolute neniun utilon al siaj adeptoj donos.

Mi unua, laŭŝajne, sukcesis ellabori la lingvon, kiu povas fariĝi

peranto inter la popoloj. Krom siaj, tieldire, internaj kvalitoj (kiaj

estas ekzemple la eksterordinara facileco, natureco, sonoreco, fleksebleco k. s.) — ĝi havas unu ekstreme gravan kvaliton, kiu en simila

afero ludas unuan rolon, nome: ĝia utileco ne estas problemeca, sed

reale palpebla kaj senkondiĉa. ĉi ne estas lingvo, kiu „povas fariĝi

internacia en la okazo, se la mondo ĝin akceptos,“ — ĝi estas lingvo,

per kiu oni povas jam nun facile interkompreniĝi kun ĉiu pli aŭ malpli

klera eŭropano. Tio okazas, ĉar la vortaro de la lingvo ne estas

kombinita arbitre, sed kompilita tiamaniere, ke ĉiu vorto estu pli aŭ

malpli konata al ĉiu pli aŭ malpli klera homo. Ĉion, kio estas skribita en la proponita de mi lingvo internacia, ĉiu mezklera homo povas

facile kompreni, eĉ se li havas neniun komprenon pri tiu ĉi lingvo, —

li povas kompreni tion ĉi komence kun ŝlosilo en la mano kaj post

kvinminuta sperto jam eĉ sen la ŝlosilo.

Pro la nediskutebla utilo, kiun mia lingvo jam nun alportas al

ĉiu lernanta ĝin (je absoluta malmulteco da elspezata laboro, — ĉar

por ellerni ĝin sufiĉas kelkaj tagoj kaj kompreni ĝin kun helpo de

213

II. A. Aldono. — N-ro 100

la ŝlosilo oni povas jam tuj, sen ĉia ajn antauprepariĝo), ĝi akiras

konstante ĉiam pli kaj pli grandan rondon da amikoj. La Amerika

Filozofia Societo (en Philadelphia), speciale okupinta sin en la fino

de la pasinta jaro je la problemo pri ebleco aŭ neebleco krei kaj

enkonduki universalan lingvon kaj pri formo, kiun tia lingvo devas

havi, menciis mian lingvon kun granda laŭdo.

Sed por ke la lingvo internacia plene alportu tiun utilecon, kiun

oni povas atendi de ĝi, estas necese, ke ĝi konstante pliperfektiĝadu,

ke ĉiuj evidentiĝantaj mankoj en ĝi estu publike pridiskutataj kaj ke

la nombro de personoj lernantaj ĝin energie plikreskadu; ĉar nur tiam,

kiam plimulto da alilanduloj ekkomprenos nin en tiu ĉi lingvo libere

kaj senŝlosile, — nur tiam oni povos diri, ke la lingvo plene atingis

sian celon. Por ke tiu ĉi celo povu esti kiel eble plej baldaŭ atingita,

estas necese, ke en la lingvo internacia aperadu iu perioda eldonaĵo,

kiu per sia ekzistado montru praktike, kiomgrade Ia lingvo taŭgas por

preciza esprimo de la homa penso, kiomgrade ĝi kapablas anstataŭi

la aliajn lingvojn (krom la gepatra, kompreneble), kio ankoraŭ mankas

en ĝi k.t.p.; tiu ĉi eldonaĵo zorgus pri plibonigo de la lingvo, kona-tigus inter si la amikojn de tiu ĉi lingvo kaj, kuncentrigante iliajn

disajn fortojn, farus ilian agadon efektive fruktodona kaj utila por la

socio. E1 diversaj urboj en Ruslando kaj alilande mi konstante ricevadas leterojn kun la peto komenci eldonadon de perioda folio en la

lingvo internacia. Pri permeso al mi, eldonadi similan folion, mi do

nun turnas min kun plej humila peto al la Ĉefa Administrejo pri la

presaferoj.

Konsiderante, ke simila eldono en ĉiu okazo povas alporti neniun

eĉ plej malgrandan malutilon, sed en favoraj kondiĉoj ĝi povas alporti

grandegan utilon, mi permesas al mi esperi, ke la Ĉefa Administrejo

ne rifuzos al mi pri mia peto. En la okazo, se la Ĉefa Administrejo

ekdezirus ekkoni pli proksime la aferon, pri kiu mi parolis en tiu ĉi

skribaĵo, mi aldonas ĉi-kune po unu ekzemplero de la eldonitaj de mi

verkoj pri la lingvo internacia.

214

II. B. Gazetartikoloj el aliaj gazetoj 1896. — N-ro 101

B. EL ALIAJ GAZETOJ (1896—1917)

Ĉiuj artikoloj en ĉi tiu parto aŭ aperis kun la subskribo

de Zamenhof, aŭ ĉe ili estas menciite de la redakcio, ke li

sendis ilin. Do, la subskribon de Zamenhof mi ne presigis.

* #

*

1896

N-ro 101. Memstareco

Wuster: Mem

„Lingvo Internacia u L 1896, n-roj 6 —7, paĝ . 101 — 103.

Kelkaj amikoj min demandas, kial mi nenion skribas en

nia nuna gazeto „Lingvo Internacia”, kelkaj eĉ konkludis el

tiu ĉi fakto, ke mi eble havas ian nekontentecon kontraŭ la

nova gazeto. Mi rapidas raporti al la demandantoj, ke tiu ĉi

konkludo estas tute erara.

Nia nuna gazeto ne aperas kiel io nova, partia, kiel kelkaj en la komenco pensis; ĝi estas — kvankam sub alia redakcio — pura daŭrigo de la gazeto antaŭa; ĝi prezentas nian

komunan, tre bone redaktatan centran organon, kaj mi varmege

rekomendas ĝin kiel unuan kaj plej necesan objekton por niaj

amikoj. Ĉion alian niaj amikoj povas fari aŭ ne fari; sed kiu

ne abonas nian standardon, la „Lingvon Internacian*, tiu ne

estas esperantisto.

De la tago de naskiĝo de nia afero ĝis decembro 1895 la

kondukado de nia afero trovis sin ĉiam en la manoj de ĝia

iniciatoro. Tio ĉi estis ne bona, ĉar vole-ne-vole tio ĉi donadis al la afero karakteron iom personan. Sed bedaŭrinde alie

ne povis esti, ĉar ekzistis ankoraŭ neniu, kiu volus kaj povus

preni sur sin la kondukadon de la afero. Sed la nuna gazeto,

kiu estas bonege redaktata, en kiu mi eĉ unu vorton ne trarigardas antaŭ la presado kaj de kiu aperas jam la sepa numero,

montras tre konvinke, ke nun nia afero estas jam tute memstara kaj ne bezonas pli ne sole mian kondukadon, sed eĉ

mian helpadon. Tio ĉi estas tre grava cirkonstanco, kaj, kiel

tute ĝuste rimarkis s-ro Ben-David en la n-ro 2, tio ĉi faras

epokon en nia afero. Ĝis nun oni povis ankoraŭ timi, ke

nia afero vivos nur tiel longe, kiel vivos ĝia iniciatoro; nun,

kiam la afero jam ses monatojn iras tre bone tute sen mia

enmiksiĝado, la supre esprimita timo tute malaperas kaj nia

afero metis jam sian piedon en la eternecon.

215

II. B. Gazetartikoloj el

Estas tre dezirinde, ke la senpersoneco kaj memstareco

de nia afero ĉiam pli kaj pli fortiĝu; tial mi nun penos de-tenadi min de ĉia gvidanta partoprenado en nia organo. Mi

okupas min nur je konstanta registrado kaj adreso-kolektado

de ĉiuj esperantistoj (kio devas fariĝadi ĉiam senŝanĝe en unu

Ioko) kaj je eldonado de la „Biblioteko“ de la lingvo Esperanto.

Venis jam la tempo ellabori detalajn teĥnikajn vortarojn

de nia lingvo por ĉiuj sciencoj, profesioj, sportoj k.t.p. Tiujn

ĉi vortarojn devas ellabori nepre specialistoj, ĉiu en sia

specialeco. Por ĉiuj, kiuj posedas ian specialon kaj konas

ankaŭ bone nian lingvon, tiu ĉi laboro estos tute ne malfacila; ili agas erare, se ili atendas tiajn vortarojn de mi.

Se mi, kuracisto, volus verki detalan teĥnikan vortaron ekzemple por inĝenieroj aŭ por brandfaristoj k.t.p., mi kreus nur

sensencaĵon, dum ili, ĉiu en sia specialeco, kreos tre bonajn

detalajn vortarojn, eĉ se ili nian lingvon posedas ne tute perfekte. Tiel same en ĉiu alia Iingvo la popolo kaj la aŭtoritataj verkistoj ellaboris nur la komunan lingvon; sed la

specialajn teĥnikajn vortojn ellaboras nur tiuj specialistoj,

kiuj ilin bezonas, kaj en tiu ĉi okazo ia eĉ la plej malklera

profesiisto kreas sian bezonatan vorton bone, dum la plej aŭtoritata beletristo aŭ filologo kreus ĝin sensence.

Ce la kreado de detalaj teĥnikaj vortaroj la specialistoj

devas sin gvidi je tiuj samaj reguloj, laŭ kiuj oni kreas ilin

en ĉiuj lingvoj, t. e.:

1) Antaŭ ĉio oni demandas sin, ĉu tia vorto ne ekzistas

jam en la komuna lingvo; ekzemple, se velocipedisto bezonas

la vorton „rado“, li kompreneble ne kreos novan vorton, sed

prenos la vorton ekzistantan jam en la komuna vortaro.

2) Se oni scias, ke la bezonata vorto ankoraŭ ne ekzistas,

t. e. simple ne estis ankoraŭ uzata, oni penas krei la vorton

el la aliaj radikaj vortoj, kiuj jam ekzistas en la lingvo. Ekzemple, se en ia juna lingvo la unuan fojon devas aperi matematika verko, la verkanto, bezonante esprimi ekzemple „mult-obligi*, „dividato“ aŭ „triangulo“, kreos tiujn vortojn facile

el la vortoj jam ekzistantaj en la vortaro.

3) Se, fine, la vorto ne ekzistas en la komuna vortaro kaj

krei ĝin el la ekzistantaj vortoj estas malfacile aŭ donas esprimon neklaran, tro longan kaj ne oportunan, la specialisto,

ne longe pensante kaj ne ĝenante sin, simple prenas la vorton

el ia alia lingvo, donante al ĝi nur la ortografion de sia 1

lingvo. La elekto ordinare ne estas malfacile, ĉar la plej

1 teksto: lia.

216

aliaj gazetoj 1896. — N-roj 101 —103

granda parto da vortoj de tiu ĉi 3-a kategorio estas egale

uzataj 1 (kiel vortoj „fremdaj“) en ĉiuj lingvoj kaj estas sekve

jam per si mem internaciaj. Se vi dubas, ĉu la bezonata

vorto estas uzata en ĉiuj lingvoj egale aŭ malegale, vi povas

simple preni la vorton el la vortaro franca (kiun ĉiu povas

ja facile havi), aŭ helpi al vi en ia alia maniero, tiel same,

kiel en ĉiu juna lingvo helpas al si la kreantoj de novaj specialaj vortoj ne turnante ja sin al ia beletristo aŭ filologo.

Kion ajn vi devos fari, prezentu al vi de nun ĉiam, ke la

iniciatoro de la lingvo jam ne ekzistas, ke ekzistas nur la

lingvo mem kaj ĝia popolo (la esperantistoj). La nuna vortaro

de nia lingvo estas multege pli riĉa ol la vortaro de ĉia juna,

ankoraŭ ne sufiĉe potenca popolo; sekve se en tiuj lingvoj

rapida riĉigado de la lingvo per fortoj komunaj iras tre facile

kaj rapide, des pli facile ĝi iros en nia lingvo.

1896

N-ro 102. Pri la „Biblioteko“

^Vŭster: Bibl LI

^Lingvo lnternacia “ /. 1896, n-roj 10 — 11, paĝ. 189.

Tre malfavoraj financaj cirkonstancoj devigas min bedaŭrinde ĉesi

la eldonadon de la „Biblioteko“. La kajero „E1 la vivo de esperantistoj“ estas la lasta, kiun mi eldonis. La abonantojn, kiuj ne pagis

ankoraŭ por ĉiuj kajeroj, mi kore petas, ke ili volu alsendi al mi la

pagon por la ricevitaj kajeroj.

Estante nun tre okupita por iom rebonigi mian personan situacion,

mi petas, ke niaj amikoj valu pardoni al mi, se mi nun en la daŭro

de kelka tempo devos esti neakurata en la korespondado, ĉar mankos

al mi la tempo por skribi multe da leteroj. Pro tiu ĉi sama kaŭzo

mi devas nun interrompi la eldonadon de la ĉiumonataj Provizoraj

Adresaroj, kaj mi eldonos ĉiujn kolektitajn adresojn de esperantistoj

en Februaro aŭ Marto de 1897.

Kun ĉiuj demandoj, proponoj, helpoj kaj oferoj oni volu sin turnadi al s-ro V. Gernet en Odeso.

N-ro 103. Kalkula raporto

Wŭster: Kalk

v Lingvo Internacia u I. 1896, n-roj 6—7, paĝ. 124 — 126.

Mi permesas al mi nun doni kalkulan raporton pri la mono, kiu

kolektiĝis ĉe mi en la daŭro de la lastaj l^jaroj, t. e. de la tempo de

mia lasta kalkula raporto en la „Esperantisto“ n-ro 2 de 1895*.

Laŭ la tiama raporto kolektiĝis ĉe mi ĝis februaro de 1895 jaro

80,94 rubloj, en februaro 1895 al tio aliĝis 19,06 r., ricevitaj de du

1 tiel en la teksto! 2 komp. II. 90.

217

II. B. Gazetartikoloj el

anonimaj amikoj (por rondigi la sumon), kaj mi sekve havis la sumon

de 100 rubloj. Tiu ĉi sumo estis difinita por konkursa premio; sed

ĉar pro konataj cirkonstancoj la konkurso ne povis efektiviĝi, tial,

lau voĉdonado farita inter la membroj de la konkursa komitato (vidu

„Lingvo Internacia* N-ro 2, paĝoj 20—21), mi uzis la monon por eldonado de propagandaj broŝuroj, pri kiuj mi malsupre donas kalkulon.

Krom la supre diritaj 100 rubloj, ĉe mi kolektiĝis poste ankorau

la sekvantaj sumoj:

A) De marto ĝis augusto 1895 mi ricevis (kaj publikigis en

„Esperantisto a ):

per d-ro I. G. oferojn de diversaj personoj, prezentantaj

kune la sumon de.52,00

de s-rino M. Sereda.1,05

de s-ro K. Hŭbert.2,00

de s-ro W. H. Trompeter por la signoj de poŝto, kiujn

li ricevis de diversaj personoj.12,00

de d-ro D. Marignoni.1,20

de s-ro Seleznet. 1,00

B) De aŭgusto 1895 ĝis nun mi ricevis (kaj publikigis en

„Lingvo Internacia a ):

de d-ro D. Marignoni.0,90

de s-ro J. Lojko… . 2,70

Kune r. 72,85

Ĉesigo de „Esperantisto a en 1895. Dank’ al konataj cirkonstancoj mi en la mezo de 1895 devis ĉesigi la eldonadon de la gazeto

„Esperantisto a . Ĉar la plej granda parto da abonantoj pagis jam por

la tuta jaro, tial, laŭ kalkulo donita en n-ro 5/6 de „Esperantisto a 1895

mi restis ŝulda al ĉiu rusa abonanto po 40 kop. kaj al ĉiu abonanto

ekster Rusujo po 58 kop. La plej granda parto da abonantoj sekvis

mian inviton en n-ro 5/6 de „Esperantisto a 1895 kaj venigis al si de

mi aŭ returne sian monon, aŭ diversajn librojn, aŭ kovris per tiu ĉi

sumo sian ŝuldon por la „Biblioteko a k.t.p. Sed 67 abonantoj ĝis nun

ne respondis mian demandon kaj ne sciigis min, kion mi devas fari

kun la mono, kiun mi restis ŝulda al ili. Tial mian ŝuldon al tiuj

67 personoj (kiu prezentas kune la sumon de 32 rubloj), mi rigardas

kiel oferojn por la celoj de nia afero kaj mi almetas ilin al alia mono,

kiu kolektiĝis ĉe mi por nia afero kaj pri kiu mi donas kalkulan

raporton.

Sekve ĉio kune, de mia lasta kalkula raporto ĝis nun, ĉe mi

kolektiĝis:

a) de la estinta konkursa premio.100,00

b) diversaj oferoj privataj.72,85

c) nereprenita mono| de la estintaj abonantoj de „Esperantisto a en 1895 . 32,00

Ĉio kune r. 204,85

218

aliaj gazetoj 1896. — N-roj 103—104

De la propaganda broŝureto en diversaj lingvoj mi presis ĝis nun

28 000 ekzemplerojn kaj pagis por la presado de ili ĉirkau 420 rubloj,

t. e. mezo-nombre po 1£ kopekoj por ekzemplero. Sekve la supre diritaj 204,85 r. donis al mi la eblon presi ĉirkau 13 660 ekzemplerojn,

kaj la restajn 14 340 mi presis je mia propra kalkulo kaj risko, esperante kovri la elspezojn iom post iom per vendado de la 14 340 ekzempleroj. La 13660 ekz., presitajn por la mono fremda (t. e. por

la oferoj, kiuj kolektiĝis ĉe mi) mi transdonis senpage, por senpaga

disdonado kaj dissendado en la celoj de nia afero, al la sekvantaj

personoj:

al s-ro Gernet en Odeso.10 160 ekz.

al s-ro de Beaufront en Epernay. 1 500 w

al la Klubo Esper. en Upsala. 1 500 „

al d-ro Costa e Almeida en Rezende. 500 „

Kune 13 660 ekz.

(Krom la montrita nombro da ekzempleroj, ricevitaj senpage por

senpaga dissendado, la nomitaj personoj, precipe s-roj de Beaufront

kaj Gernet, aĉetis ankorau kelkan nombron da ekzempleroj por sia

propra uzado aŭ por vendado.)

Por ke la diritaj 13 660 ekz. povu esti kiel eble plej baldaŭ dissenditaj laŭ diversaj adresoj, estas bezonata kelka sumo da mono por

poŝtaj elspezoj. Personoj, kiuj volas finance helpi al la dissendado,

volu sendi siajn oferojn al s-ro V. Gernet en Odeso.

N-ro 104. Pretaj manuskriptoj 1

Wiister: Man

„Lingvo Internacia “ I. 1896, n-roj 6—7, paĝ. 126.

Mi sciigas la amikojn de nia afero, ke ĉe mi troviĝas kelkaj

manuskriptoj, kiujn estus tre utile eldoni prese. La manuskriptoj

estas jam tute pretaj, trarigarditaj, kaj la plej granda parto jam eĉ

cenzuritaj 2 (por presado en Rusujo), ĉar mi havis la intencon eldoni

ilin je mia propra kalkulo. Sed mia nuna financa stato bedaŭrinde

tion ĉi ne permesas al mi. Tial mi turnas min al niaj amikoj, ĉu iu

el ili ne volus preni sur sin la eldonon de tiuj ĉi verkoj? La afero

prezentas nenian riskon, ĉar pli aŭ malpli frue la enspezoj de la vendado kovros la elspezojn de la presado. La tuta malfacileco konsistas

nur en tio, ke la eldonanto devos atendi kelke da jaroj, ĝis la vendado tute kovros liajn elspezojn de presado. La manuskriptoj estas:

1) la plena lernolibro por poloj, kun antaŭparolo kaj 2 vortaroj (ana-1 La artikolo troviĝas ankaŭ en „Jarlibro Esperantista”. Upsala

1897, paĝ.32. 2 tiel en la teksto!

219

II. B. Gazetartikoloj el

logia al la rusa verko n-ro 77); 2) plena lernolibro por portugaloj (analogia n-ro 77; tio ĉi devas anstataui la verkon n-ro 57, kiu enhavas

multajn erarojn); 3) lernolibro por angloj, kun 2 vortaroj (nova eldono

de n-ro 52, de kiu ĉiuj ekzempleroj perdiĝis); 4) plena lernolibro por

hispanoj (anstataŭ la verko n-ro 36, kiu tute ne povas esti uzata);

5) angla traduko de la „Ekzercaro“ (n-ro 72); 6) germana tradŭko de

la „Ekzercaro“. — Dezirantaj eldoni tiujn ĉi verkojn volu sin turni

al L. Zamenhof en Grodno, Rusujo. Kompreneble, la manuskriptoj

estos donitaj al la dezirantoj nur en tia okazo, se la aŭtoroj de la

manuskriptoj nenion havos kontraŭ tio ĉi.

1897

N-ro 105. Nekrologo pri Wasniewski

Wŭster: Wasn

v Lingvo Internacia“ II. 1897 , n-ro 3, paĝ. 34 — 35.

ĵus mi ricevis la malĝojan sciigon, ke vespere la 19-an de

Februaro post 10-a hora malfacila suferado mortis en Varsovio

(de malsano de koro) unu el la plej fidelaj amikoj de nia afero,

la pola ĵurnalisto kaj poeto Jozef Wasniewski. Niaj amikoj

konas bone tiun ĉi nomon el la diversaj artikoloj, kiujn la

mortinto skribis antaŭe en la „Esperantisto“ kaj poste en la

„Lingvo Internacia“. S-ro W. estis la ĉefa kaj plej laborema

reprezentanto de nia afero en Varsovio kaj entute en Polujo.

Li tradukis en lingvon polan la propagandan broŝureton kaj

penadis ĉiam vastigadi ĝin kiel eble plej multe; li tradukis en

lingvon polan ankaŭ la lernolibron n-ro 77, sed tiu ĉi traduko,

pro manko de mono, bedaŭrinde ĝis nun ne povis esti eldonita.

En la „Esperantisto“ li kondukadis siatempe la rubrikon „E1

la mondo“. Sed lia ĉefa merito por nia afero konsistis en tio,

ke li la unua komencis la tre gravajn vojaĝojn inter-esperantistajn, kiuj poste trovis imitantojn kaj brilante montris al la

mondo la grandan taŭgecon de nia lingvo por buŝaj komunikiĝoj

inter personoj de malsamaj landoj kaj nacioj. Tri fojojn li

vizitis Svedujon, kie li uzadis la lingvon Esperanto, kaj en la

lasta tempo li vizitis Danujon, kiel ni vidas el lia letero en

la Januara numero de nia gazeto. En somero de 1896 li

akceptis en Varsovio la esperantistojn svedajn kaj servis al

ili en tiu ĉi urbo kun la plej sincera amikeco. Li uzadis ĉian

okazon, kiun li nur povis, por paroligadi pri nia afero la polajn

gazetojn.

Saluton al via tombo, nia kara, tro frue mortinta amiko!

220

aliaj gazetoj 1897. — N-roj 104—107

N-ro 106.

Danko okaze de la Dekjara Ekzisto de Esperanto

Wtister: Jardeko

„Lingvo Internacia“ II. 1897, n-roj 6 — 7, paĝ. 83.

Kaŭze de la finiĝo de la unua dekjaro de publika ekzistado

de Esperanto mi la 10./22. de Junio ricevis de multaj amikoj

el diversaj urboj kaj landoj tre varmajn gratulajn telegramojn

kaj leterojn. A1 ĉiuj gratulintoj mi esprimas mian plej koran

dankon. La plej malfacila parto de la vojo estas jam pasita;

malgraŭ ĉiuj malhelpoj kaj materialaj malfacilaĵoj Esperanto

vivas kaj progresas regule kaj senhalte kaj prezentas jam literaturon de 108 verkoj; tio ĉi devas doni al ni kuraĝon por la

tempo estonta. Esperanto vivos kaj floros kaj pli aŭ malpli

frue atingos plene sian celon, kaj niaj laboroj kaj multaj suferitaj

kaj suferataj malagrablaĵoj estos rekompencitaj per la plej dolĉaj

fruktoj.

N-ro 107. Raporto pri la „Skriba Kongreso <£

Wtister: Skrib

„Lingvo Internacia“ II. 1897, n-roj 6 — 7, paĝ. 83.

La invitoj aperis kiel broŝuretoj, presitaj en rusa eldonejo en 4 lingvoj

(angla, franca, germana, rusa) sub la titolo „Elekto de Internacia Lingvo (i ,

1897.

Post antaŭa konsiliĝo kun multaj amikoj, ni en la komenco de Majo

dissendis al 6.000 plej gravaj gazetoj de la mondo kaj al la reprezentantoj

de diversaj partioj mondolingvaj inviton al „Skriba Kongreso por priparolado kaj decidado de la demando de lingvo internacia“. Nun ni bedaŭrinde devas sciigi la legantojn, ke tiu ĉi Kongreso ne povas efektiviĝi.

La plimulto de la gazetoj tute silentis pri la projekto, aliaj prezentis

ĝin al siaj legantoj en la plej kripligita sensenca formo. La nombro

da personoj, kiuj esprimis deziron partopreni en la Kongreso, estas

tre kaj tre malgranda, malgraŭ ke pasis jam 2 \ monatoj de la tago

de dissendo de la prospektoj. La reprezentantoj de aliaj partioj mondlingvaj, timante videble certegan malvenkon, rifuzis partopreni en la

Kongreso, malgraŭ ke ni montris al ili, ke la celo de la Kongreso

estas nur klarigi la aferon, ke nenio ilin ligas kaj ke, en okazo de

eĉ la plej malgranda supozo de ne-senpartieco de la Kongreso, ili

havas ja la rajton ne akcepti ĝian decidon; ni klarigis al ili, ke ĉe la

severe senpersona kaj senpartia aranĝo de la Kongreso kaj ĉe la severa

kalkula raporto, kiun ni donos pri ĉiuj elspezoj kaj enspezoj, ĉia partio

havas egalan ŝancon venki, se ĝi sentas sin prava; al kelkaj ni eĉ

proponis, ke ili mem prenu sur sin la tutan kondukadon de la Kongreso,

kion ni fordonos al ili kun plezuro, ĉar ni la homon ne timas, — sed

nenio helpis. Ĉe tiaj cirkonstancoj la efektivigo de la Kongreso fariĝis

221

II. B. Gazetartikoloj el

kompreneble ne ebla, kaj la ideon, de kiu ni multe esperis, ni devis

forĵeti. A1 la kelkaj (tre malmultaj!) personoj, kiuj alsendis la pagon

por la unua volumo, ni jam resendis ilian monon returne, kaj abonojn

por la Kongreso ni de nun jam ne akceptas.

La projekto de la Kongreso estis la lasta provo, kiun ni faris, por

unuigi ĉiujn personojn, kiuj nomas sin amikoj de la ideo de lingvo

internacia. ĉi montris al ni ankoraŭ unu (nun jam la lastan) fojon,

ke ĉiuj penoj kaj provoj kontentigi niajn kontraŭparolantojn, estas tute

vanaj kaj kondukas al nenio. Ni forlasu do por ĉiam ĉiujn provojn

de cedado kaj ni iradu de nun trankvile nian vojon, ĉiam rekte antaŭen,

memorante, ke la vero estas sur nia flanko kaj ke kiu volas kontentigi

ĉiujn, kontentigas neniun.

1901

N-ro 108. Nekrologo pri W. H. Trompeter

Wŭster: Tromp

„Lingvo Internacia“ VI, 1901, n-roj 10 — 11, paĝ, 140,

E1 Essen en Germanujo mi ricevis la tre malĝojan sciigon,

ke la 7-an de novembro, post longa, pacience elportata suferado,

tie mortis, en la aĝo de 63 jaroj, W. H. Trompeter …

W. H. Trompeter mortis! Neatendinte kaj tiom pli ŝarĝe

trafis min tiu ĉi funebra sciigo! Jam longan tempon mi havis

de li nenian leteron; mi pensis, ke li estas ankoraŭ en vojaĝoj,

ke li estas tre okupita … kaj dume li malfacile suferadis kaj

bataladis kun la morto.

Hieraŭ mi skribis al li leteron; sed antaŭ ol mi havis la

tempon por enĵeti la leteron en la poŝtan keston, mi ricevis

de la familio de Trompeter la funebran sciigon. Kaj mi devis

disŝiri mian leteron, kaj anstataŭ ĝi mi sendis al la familio

de la mortinto leteron kondolencan en mia nomo kaj en la

nomo de ĉiuj niaj amikoj esperantistaj.

Mi ne rakontos nun pri la signifo, kiun la mortinto havis

por nia afero; mi ne raportas pri ĉiuj liaj meritoj por nia

afero. Ĉiuj esperantistoj scias tion ĉi tre bone, kaj sendube

ili ĉiuj kune kun mi sentas la tutan perdon, kiu nin atingis.

A1 la novaj esperantistoj mi diros nur mallonge, ke sen W. H.

Trompeter nia afero nun eble jam de longe ne ekzistus. Antaŭ

10 jaroj la stato de nia tiam ankoraŭ tre juna afero estis tre

malbona; ekzistis neniaj rimedoj, por ion fari, kaj nia sola

tiama gazeto devis ĉesi eliradi. Tiam aperis Trompeter kaj,

kvankam mem homo ne tre riĉa, prenis sur sin la tutan

financan ŝarĝon de nia gazeto, ne sole prenis sur sin ĉiujn

elspezojn, sed difinis ankaŭ el sia poŝo salajron por la redaktoro, kaj sen bruado, sen sinlaŭdado, li per siaj propraj rimedoĵ

aliaj gazetoj 1901, 1903. — N-roj 107—109

en la daŭro de tri jaroj kondukis la gazeton ĝis tiu momento,

kiam ĝi ekpovis jam stari sur propraj piedoj. Li ne rifuzis

sian helpon ankaŭ poste, kiam s-ro Gernet komencis eldonadi

novan esperantan gazeton. Per lia mono ankaŭ aperis siatempe kelkaj tre gravaj libroj, al kiuj li, pro celo de propagando, difinis tiel malgrandan koston, ke la enspezoj ne povis

kovri eĉ duonon de la elspezoj. Ĉion li faradis sen bruo,

modeste kaj silente, tiel ke la plimulto da esperantistoj eĉ

nenion sciis pri liaj grandaj’ oferoj.

Se nia afero ne mortis, sed vivas kaj floras, tio ĉi estas

en tre granda parto merito de la mortinto. Ripozu en paco,

kara kaj multemerita amiko de nia afero! La esperantistoj

neniam forgesos vian nomon. En la historio de Esperanto

al vi apartenas ĉiam la plej grava, neniam elŝirebla, neniam

elstrekebla paĝo!

1903

N-ro 109. Pri la mistera „kontrakto“

Wŭster: Hach Mist

„Lingvo Internacia “ VIII. 1903 , n-ro 4 , paĝ. 77 — 80.

En la daŭro de la lastaj 1 \ jaroj, en la gazetaro esperanta,

de tempo al tempo aperas artikoloj aŭ rimarkoj pri la mistera

kontrakto, kiun mi faris kun la firmo Hachette kaj per kiu mi

kvazaŭ fordonis al tiu ĉi firmo la sorton de nia afero. Mi

estus pli kontenta, se mi povus ne tuŝi tiun ĉi demandon, kiu

laŭ sia esenco tute ne devus esti objekto de publika priparolado; sed ĉar multaj esperantistoj vidas en tiu ĉi nekonata al

ili kontrakto ian misterajon, tial mi decidis diri kelke da vortoj

pri tiu ĉi objekto.

Antaŭ dekkvin jaroj mi diris publike, ke ĉiujn miajn aŭtorajn

rajtojn pri Esperanto mi rifuzas kaj ke Esperanto estas libera

apartenaĵo de la tuta mondo. Tion ĉi mi diris publike, kaj

ĉiu povas tion ĉi legi kaj scii. Sed ĉu de tiu tempo mi eĉ

unu fojon ie diris publike, ke mi reprenas miajn vortojn?

Ĉu iu volis eldoni ian verkon en aŭ pri Esperanto kaj mi

malpermesis al li? Ĉu iu volis fondi ian gazeton, entrepreni

ian propagandon kaj mi malhelpis al li? Ĉu la esperantistaro

volis ion decidi pri Esperanto kaj mi diris: „Haltu, mi estas

la mastro de la afero?“ Ĉiuj esperantistoj scias tre bone,

ke mi neniam faris ion similan. Mi ne sole al neiyu ion

iam malpermesis, sed mi al ĉiu ĉiam helpis, ki^m nur

mia tre okupita tempo kaj malforta sano al mi permesis. Sekve

ĉiuj devus kompreni, ke la „kontrakto“, pri kiu mi en la

223

II. B. Gazetartikoloj el

daŭro de \ jaroj neniam skribis pubiike eĉ unu vorton

kaj pri kiu mi sekve neniam postulis, ke ĝi havu ian

ligantan signifon por la esperantistoj, estas mia afero

pure privata kaj persona.

Multaj pensas, ke la kontrakto donos al mi la eblon riĉiĝi.

Efektive, la intenco de la iniciatoroj de la kontrakto estis

interalie ankaŭ plibonigi iom mian financan situacion, kiu tute

ne apartenas al la plej brilantaj. Sed eĉ se efektive la tuta

privata kontrakto inter mi kaj Hachette (kontrakto kiu ligas

nur min kaj neniun alian) donus al mi la eblon iam riĉiĝi,

— ĉu mi tiam devus antaŭ iu pravigi min? Se mi memvole

forĵetis de mi ĉiujn rajtojn de kreinto kaj mastro, mi tamen

ne estas ia krimulo, kiu devas havi malpli da rajtoj, ol ĉiu

alia esperantisto kaj kiu ne havas la rajton disponi je sia

propra persono kaj siaj personaj laboroj. Sekve se la

kontrakto eĉ efektive donus al mi la eblon iam riĉiĝi, mi

antaŭ neniu bezonus min pravigi pri tio ĉi. Sed la malkontentuloj povas esti trankvilaj: malgraŭ la plej bonaj intencoj

de la iniciatoroj, la plibonigo de mia financa situacio per la

kontrakto estas tiel duba (almenaŭ laŭ mia opinio), ke mi tre

nevolonte akceptis la kontrakton, kaj post tre longa ŝanceliĝado mi decidis subskribi la kontrakton nur tial, ĉar mi

konvinkiĝis, ke ĝi alportos grandan utilon al nia afero.

Multaj aŭdis, ke Hachette pagas al mi, kaj ili pensas, ke

tio ĉi allogis min fari la kontrakton. Por trankviligi la personojn, kiuj timas, ke mi „baldaŭ fariĝos riĉegulo a , mi devas

klarigi la jenon: por la malsupre dirata privilegio mem la

firmo pagis al mi nenion; ĝi nur promesis pagadi al mi kelkan

procenton de ĉiu verko, kiun mi trarigardos kaj aprobos.

La procento, kiun mi persone havos de ĉiu aprobita verko

(se ĝi ne estos rekta represo de ia mia propra verko), estas 1 , 60 .

Sekve se ekzemple ia verko havos la prezon de unu franko

kaj estos presita en mil ekzempleroj, tiam mi por ĉiuj mil

ekzempleroj ricevos dek-ses frankojn, t. e. ses rublojn. Por

tiuj ĉi ses rubloj mi devos korekti, korespondi, preni sur min

la publikan respondecon, aperi antaŭ la mondo kiel riĉiĝanto,

k.t.p. Kaj eĉ tiujn ĉi ses rublojn ĉu mi ricevos ilin kiel

puran profiton? Ne, ili venos … el mia propra poŝo! Ĉar

ĉiu publike aprobita de mi verko estos ja konkuranto al miaj

propraj verkoj, kiuj dank’ al tio estos malpli vendataj. Tial

oni facile komprenos, kial mi tiel longe ŝanceliĝadis, antaŭ ol

mi fordonis mian personan liberecon kaj subskribis la kontrakton, kaj ke subskribi ĝin fine decidigis min ne la espero

de ia riĉiĝo, sed la konvinko, ke tio ĉi estas necesa por la

224

aliaj gazetoj 1903. — N-ro 109

potenca disvastiĝado de nia afero. A1 mi persone la kontrakto alportis ĝis nun ankoraŭ nenian bonon*; sed ke al

nia afero la kontrakto alportis jam multe da bono, tion ĉi

montras ja la grandegaj progresoj de nia afero en la daŭro

de la lastaj lf jaroj.

Jen estas la kaŭzo kaj la esenco de la kontrakto:

Jam longe ni sentis la bezonon havi ian grandan libreldonan firmon, kiu okuj>adus sin je la afero esperanta.

ĉis nun ĉiuj verkoj pri Esperanto estis eldonataj de personoj

privataj, kiuj ne sole ne havis sufiĉe da mono, por eldoni

ĉion necesan, por tuj presi novan eldonon, kiam la antaŭa

eldono elĉerpiĝis k.t.p., — sed, kio estas la plej grava, havis

nenian eblon venigi siajn verkojn en la manojn de la

publiko! Ni laboradis, ni propagandis, la gazetoj de la tuta

mondo multe skribadis pri nia afero; sed kiam iu volis aĉeti

libron pri Esperanto, ĝi estis nenie ricevebla!!! Neniu librovendejo en la tuta mondo havis niajn librojn nek povis ilin

liveri al la dezirantoj, ĉar neniu librovendejo volas kaj povas

havi aferojn kaj malgrandajn kalkuletojn kun privataj personoj;

en tia maniero nia tuta laborado en la daŭro de longa tempo

perdiĝadis preskaŭ tute vane kaj nia afero progresadis tro

inalrapide.

Tial niaj senlacaj, multege laborantaj kaj multege meritaj

francaj amikoj faris ĉion kion ilin povis, por akiri por ni tian

firmon. Ilia penado havis sukceson, kaj la firmo Hachette decidis preni la aferon en siajn manojn.

Sekve ĉiuj niaj amikoj devas danki la francajn esperantistojn

por tio ĉi, sed ne fari al ili nemeritajn riproĉojn.

* La francaj amikoj, kiuj ĝis nun ne sole pli ol ĉiuj laboris pro

Esperanto, sed ankaŭ pli ol ĉiuj zorgis ĉiam pri tio, ke iliaj sukcesoj

ne alportu perdojn al la aŭtoro de Esperanto, esperigas min, ke dank’

al la kontrakto poste pliboniĝos ankaŭ mia persona situacio. Ĉu iliaj

esperigoj plenumiĝos — montros la tempo. Sed ĝis nun la rezultatoj

estis sekvantaj: da laboroj mi havis en la jaro 1902 forte pli multe

ol en la antaŭaj jaroj (ĉar kun la kreskado de la nombro de la esperantistoj kreskas ankaŭ la nombro de miaj korespondantoj, el kiuj

multaj ŝarĝas min per tro multe da laboro, ĉar tiun ĉi „privilegion a

mi bedaŭrinde ne perdis); sed da enspezoj mi en tiu ĉi jaro, malgraŭ

la tre grandaj progresoj de nia afero, ne sole ne havis proporcie pli

multe, sed la sumo de miaj enspezoj en 1902 estis rekte pli malgranda, ol en la antaŭaj jaroj. Estas al mi tre malagrable, se mi

devas paroli pri tiu ĉi pure persona demando, kiu ne povas enhavi

intereson por la esperantistoj; sed la naskiĝintaj supozoj, ke mi oferis

Esperanton al niaj-francajinteresoj, devigis min tuŝi tiun ĉi demandon.

15 Dl 225

II. B. Gazetartikoloj el

Sed se apartaj personoj faras tion aŭ alian pro la ideo,

multepersona komerca firmo ne povas tiel agi kaj devas sin

nepre gvidadi en ĉio per siaj komercaj interesoj. Tial estas

tute nature, ke la firmo Hachette, entreprenante la laboradon

por nia afero, postulis, ke ni donu al ĝi garantion, ke la

financaj fruktoj de ĝia laborado apartenos al ĝi mem kaj ne

al aliaj personoj aŭ firmoj, kiuj senpage uzados la fruktojn

de ĝiaj laboroj. La firmo sciis tre bone, ke ĉiujn rajtojn

de mastro en la afero esperanta mi forĵetis de mi; tial ĝi

ankaŭ tute ne postulis, ke mi fordonu al ĝi „monopolon

super Esperanto”, kiel tre erare kaj tute senkaŭze pensas

multaj esperantistoj. La afero esperanta nun kiel antaŭe,

restas libera apartenaĵo de la tuta mondo: ankaŭ nun

ĉiu povas libere, petante nenies permeson kaj nenion

al iu pagante, eldoni en aŭ pri Esperanto ĉion, kion li

volas. La firmo postulis nur, ke mi fordonu al ĝi min persone, t. e. mian personan laboradon en Esperanto, — ĉar

la firino opinias, ke en la daŭro de ankoraŭ longa tempo miaj

personaj verkoj (aŭ verkoj korektitaj de mi persone) estos

rigardataj en la mondo esperantista kiel la seneraraj laŭ sia

lingvo. Pro la bono de nia afero mi la postulojn de la firmo

plenumis kaj per kontrakto mi promesis al ĝi: 1-e, ĉiujn miajn

personajn verkojn mi eldonados kaj reeldonados ĉiam nur

per tiu ĉi firmo; 2-e, se iu alia aŭtoro de esperanta libro

deziros, ke mi persone korektu lian libron, tiam mi permesos

al li publikigi sur la libro la fakton de mia persona korektado

nur en tia okazo, se li eldonos sian verkon per la dirita firmo

aŭ kun ĝia kunsento. Sed tio ĉi tute ne signifas, ke ĉiu libro

aŭ gazeto esperanta, kiu ne portas sur si mian publikan aprobon,

estas malaprobita aŭ malpermesita de mi!

La legantoj sekve vidas, ke la tuta kontrakto estas afero

tute privata kaj persona; ĝi ligas nur min, sed neniun

alian. Mi oferis nur mian personan liberecon, ĉar mi esperas,

ke tiu ĉi mia ofero estos tre utila por la disvastiĝado de

Esperanto. — Ĉu la firmo pravigos mian konfidon kaj esperon

aŭ ne — tio ĉi estas alia demando, kiun la tempo respondos;

sed en ĉiu okazo tio,ĉi estas afero tute privata, kaj mi kore

petas ĉiujn amikojn, ; principe la gazetaron esperantan, ke ili

ĉesu paroladi pri la ^ontrakto; ĉar niaj kontraŭuloj, kiuj ne

scias (aŭ ne volas scii) la veran karakteron de la interkonsento,

legante en niaj gazetoj pri „kontrakto“, povos diri, kvazaŭ nia

afero estus „vendita“.

226

aliaj gazetoj 1903, 1905. — N-roj 109—110

1905

N-ro 110. Esperanto kaj Volapŭk 1

„Germana Esperantisto “ II. 1905, n-ro 2, paĝ. 25—26.

Volapŭk ne estas la sola provo por krei lingvon tutmondan. Estis

multaj provoj antaŭ Volapŭk kaj post ĝi. Sed ili ĉiuj, donante nenion

pretan, pripensitan kaj elprovitan, prezentis nur neklarajn projektojn

kaj perdiĝis tuj post la naskiĝo, ne povinte ricevi eĉ unu adepton.

Aparte malbona estis la sorto de tiuj sistemoj, kiuj naskiĝis post

Volapŭk. Ĉar ĉiuj idealistoj, kiujn altiradis la ideo mem, jam estis

volapŭkigitaj kaj tial ne sole ne subtenis la novajn sistemojn, sed

kontraŭe, en la interesoj de unu lingvo por la tuta homaro ili penadis

dispremi ĉian novan sistemon; kaj ĉiuj tiel nomataj homoj „praktikaj“,

kiuj trovis malutile labori por Volapŭk, ne volis ankaŭ labori por la

novaj sistemoj, ĉar ankaŭ en tiuj ĉi sistemoj ili trovis nenian utilon.

„Volapŭk“, diras multaj, „ebenigis la vojon por novaj sistemoj kaj

faciligis al ili la batalon!” Sed vi vidas, sinjoroj, ke ĝi estas tute ne

tiel: Volapŭk ne faciligis, sed forte, forte malfaciligis tiun ĉi batalon;

ĉar la novaj provoj, veninte en la mondon, renkontis dank’ al Volapŭk

— jam neniun amikon, sed multajn pretajn malamikojn. Kie Volapŭk

en sia tempo renkontis malamikojn, tie ankaŭ la novaj sistemoj renkontis tiujn samajn malamikojn, ankoraŭ pli obstinajn, ĉar la „naskiĝado de ĉiam novaj lingvoj tutmondaj” aldonis ankoraŭ pli da nutro

al ilia ridado: kaj kie Volapŭk renkontis amikojn, tie la novaj sistemoj

jam rekte renkontis malamikojn, kaj ankoraŭ malamikojn ne pasivajn,

sed penantajn rekte ilin detrui.

Kie do ili povis trovi amikojn? Preskaŭ nenie! Jen estas la kaŭzo

kial ĉiuj novaj provoj, kiuj englutis kredeble ne malmulte da tempo,

laboro kaj oferoj materialaj, mortis preskaŭ tuj post la naskiĝo.

Tial estis la malfavoraj cirkonstancoj, inter kiuj devis sin prezenti

al la publiko la lingvo Esperanto. Montrante la suprediritajn kondiĉojn,

la amikoj de la aŭtoro per ĉiuj fortoj penis deteni lin de la publikado

de sia sistemo, kaj kiam li poste tamen donis ĝin en la presejon, ili

rigardis lin kiel homon perditan. Eldonistoj neniel volis preni sur

sin la eldonadon de mia verko: „jam ekzistas ja Volapŭk“ oni diris

al mi ĉie. Sed kiam la lingvo Esperanto sin montris publike, la afero

aliformiĝis. Malgraŭ ke Ia tuta kampo ŝajne estis jam okupita kaj ne

restis jam kie ricevi partianojn, la lingvo Esperanto baldaŭ ricevis

multegon da amikoj, de kiuj la nombro konstante kaj senhalte kreskas.

Tiuj ĉi amikoj venis de la ambaŭ flankoj, de kiuj oni ŝajne neniun

povis atendi: multaj el la indiferentuloj, kiuj pri la Volapŭk nenion

volis scii kaj ŝajne estis perditaj je eterne por la lingvo tutmonda,

— fariĝis varmegaj amikoj de la lingvo Esperanto, ĉar ili vidis, ke

15 *

komp. III. 1.

227

II. B. Gazetartikoloj el

ĝi estas lingvo efektive praktika, alportanta senkondiĉan utilon kaj

havanta estontecon; multaj volapŭkistoj, vidante la grandegan diferencon inter la lingvo Esperanto kaj la reklamata Volapŭk, baldaŭ transiris sur la flankon de Esperanto, malgraŭ ke ili estis jam forte kunligitaj kun Volapŭk, jam multe laboris por ĝi kaj tial en la komenco

estis pretaj per ĉiuj fortoj dispremi la novan lingvon; multaj aliaj

influaj volapŭkistoj, kiuj estis ankoraŭ tro kunligitaj kun Volapŭk kaj

ne havis ankoraŭ la kuraĝon transiri sur nian flankon publike, konfesis al mi, ke ili vidas en Esperanto la solan kaj la plej bonan vojon

por atingi nian celon.

N-ro 111 . Pri la kongreso

Wŭster: Bul

„Lingvo Internacia“ X. 1905, n-ro 12, paĝ . 275 — 278 .

La kongreso alproksimiĝas. Ĝi estos sendube unu el la

plej gravaj momentoj en la historio de nia afero, ĉar ĝi estos

nia unua oficiala prezentiĝo al la tuta inondo. Se la kongreso

estas bone aranĝita, ĝi altirus al ni la okulojn de la tuta

mondo, ĝi faros sur la mondon pli grandan kaj pli daŭran

impreson, ol ĉia nia teoria admonado. Seka admonado kaj

filozofado, se ĝi eĉ estas la plej logika kaj konvinka, lasas la

mondon malvarma: oni aŭskultas, oni dubas, oni eble eĉ diras

„bone“, sed tuj oni forgesas, kaj ĉio estas finita. Sed granda

soleno, kiu penetras en la korojn de la homoj per la sentoj,

per senkonscia potenca impreso, altiras forte kaj ne facile

elviŝiĝas el la meinoro. Ĉiu veraĵo, dum ĝi restas abstrakta

doktrino, havas nenian influon sur la mondon; sed kiam oni

ĝin vidas en formo konkreta, en formo de amaso da homoj,

kiu vivas kaj sin movas antaŭ niaj okuloj, kiu levis standardon,

entuziasme bruas kaj kantas, tiam ia mistera forto senkonscie

puŝas la rigardantojn al la entuziasmigita amaso, — kaj ideo,

kiu ĝis nun ŝvite gutadis, per unu fojo disverŝiĝas en la

mondon simile al maro.

Fari impreson — tia devas esti antaŭ ĉio la celo de nia

kongreso. La tuta mondo devas scii pri nia kongreso, ĝi

devas veni al ni amase, el simpla scivoleco, kiel al kurioza

festaĵo, kaj poste foriri entuziasmigita, multe rakontante, multe

babilante pri la spiritaj ĝuoj, kiujn ĝi havas ĉe ni, kaj senkonscie infektante la mondon per nia ideo.

Nia kongreso devas fari impreson, per la okuloj, per la

oreloj, per la koro. Por tiu ĉi celo ni devas bone prepari

nian kongreson. Tial mi miras, ke ĝis nun la mondo esperantista ne sufiĉe multe sin okupas je la estonta kongreso.

228

aliaj gazetoj 1905. — N-roj 110—111

La senlaca sinjoro Michaux, kune kun la Grupo Bulonja,

laboras tre energie kaj faras ĉion, kion li povas; sed unu

persono kaj unu grupo ne povas ĉion bone pretigi, se la tuta

mondo esperantista ne helpos per ĉiuj fortoj. Mi opinias, ke

niaj gazetoj devus pli multe paroli pri la kongreso, niaj grupoj

en la tuta mondo devus fari la kongreson ĉefa objekto de ĉiuj

niaj kunvenoj, priparoloj kaj zorgoj, pripensadi kaj pretigadi

rimedojn por pli granda solenigo de la kongreso, sendi monon ktp.

Ili devus disvastigadi en siaj urboj kaj landoj oftajn sciigojn

pri la estonta kongreso por ekinteresigi la mondon kaj allogi

la neesperantistojn veni en granda nombro al la kongreso (kiel

gastoj); sed kompreneble ili devas tion ĉi fari lerte kaj takte,

evitante ĉian nelertan altrudadon kaj tedadon. Eble estus ankaŭ

bone, se la esperantistoj, kiuj intencas veturi al la kongreso,

interkonsentus kun kelkaj sialokaj gazetoj, sendadi al ili el la

kongreso korespondojn kaj eĉ telegramojn.

Estus ankaŭ utile, se la grupoj aranĝus muzikan ekzerciĝadon, por ke ĉiuj esperantistoj, kiuj partoprenos en la kongreso, povu partopreni en la ĥora kantado almenaŭ de kelkaj

plej gravaj himnoj esperantistaj (ekzemple „Espero t( de Adelskold, „LaVojo a de Deshayes, aŭ kelkaj aliaj pli entuziasmigaj

himnoj, kiujn la organizanta komitato de Ia kongreso eble volos

elekti kaj dissendi al ĉiuj grupoj esperantistaj); estus ankaŭ

bone, se la esperantistoj scius bone parkere la esperantan

tradukon de la franca nacia himno, kiun Ia esperantistoj kiel

gastoj de Francujo, sendube kantos en la kongreso (la esperanta traduko de tiu ĉi himno, farita de s-ro Ben Elmy, estis

publikigita en la n-ro 10 de „The Esperantist” de 1904).

Sed la plej grava, kion ni ĉiuj devas kunporti kun ni al

la kongreso, estas paco kaj reciproka amo kaj toleremeco.

Se ni deziras, ke nia kongreso ne faru fiaskon, ni devas antaŭ

ĉio aperi al la kongreso ĉiuj kiel fratoj, entuziasme kaj sindone ligitaj per unu amata ideo, kiu devas esti por ni, almenaŭ

en la tagoj de la kongreso, pli sankta ol ĉiuj diversaj personaj

ambicioj, kalkuloj, kapricoj aŭ opinioj. Ĉiu el ni kredeble

havos la eblon esprimi en la kongreso sian opinion pri tiu

aŭ alia punkto, sed ĉiu devas tion ĉi fari trankvile kaj sen-pasie kaj ne batali kontraŭ la decidoj de la plimulto; neniu

devas peni altrudi sian opinion aŭ volon, neniu devas koleri,

se lia opinio ne estos akceptita. Se troviĝos inter ni persono,

kiu profanas nian feston per persona ambicio aŭ per semado

de malpaco, ni ĉiuj deturnos nin de li, se li eĉ estas homo

de plej grandaj meritoj.

229

II. B. Gazetartikoloj el

En la fino mi permesas al mi, diri ankoraŭ kelkajn vortojn

pri mia persona rilato al la kongreso. Mi scias, ke multaj

esperantistoj vidas en mi kvazaŭ la personiĝadon de nia afero

kaj ili volos eble fari al mi en la kongreso iajn apartajn

honorojn. Mi scias, ke la organizantoj de la kongreso volis

enmeti en la programon specialan feston por mia honoro, ke

unu esperantisto verkis „himnon al Zamenhof” k.t.p. Mi kore

petas ĉiujn, ke oni tion ĉi ne faru, ĉar alie mi sentus

min tre nebone. La kongreso devas honori nur la aferon,

sed ne ian personon, ĉar alie la kongreso perdus tre multe

de sia simpatieco, kaj tiu persono, al kiu oni per persona

honorado volus fari agrablaĵon, havus nur malagrablaĵon.

Se la esperantistoj opinias, ke ili devas esprimi al mi sian

dankon, mi tiun ĉi dankon ja ricevos en alia maniero: kiam

mi vidos grandan sukceson de tiu afero, al kiu mi dediĉis

mian vivon, kiam centoj da kunbatalantaj amikoj premos al mi

la manon kaj promesos al mi, ke ili neniam ĉesos laboradi

por nia afero, tio ĉi estos por mi rekompenco tute sufiĉa kaj

multe pli agrabla, ol ĉiuj specialaj honoroj, kiujn oni volus

fari al mi kaj kiuj nur venenus al mi la estadon en la kongreso.

N-ro 112.

Projekto de Regularo de Tutmonda Ligo Esperantista

Wtister: Ligo Bu

»Lingvo Internacia “ X . 1905, n-ro 13, paĝ. 295—301 .

1. — La Tutmonda Ligo Esperantista havas la celon, disvastigadi

en la mondo la uzadon de la lingvo internacia „Esperanto“ kaj solvadi

ĉiujn dubojn, kiuj povas aperi pri diversaj punktoj de la lingvo kaj

pri la manieroj de ĝia disvastigado. La Ligo estas la plej alta kaj

decidanta aŭtoritato en ĉiuj aferoj koncernantaj la lingvon Esperanto,

kaj ĉiuj decidoj de la Ligo estas devigaj por ĉiuj esperantistoj egale,

ne esceptante ankaŭ la aŭtoron de la lingvo Esperanto.

2. — Membro de la Ligo estas ĉiu persono, kiu abonas la „Centran

Organon de Esperanto“ eldonatan de la Ligo. La Centra Organo elirados sub la redakcio de la sekretario de la Ligo unu fojon en

monato en amplekso ne konstanta, depende de la kolektiĝanta kvanto

da oficiala materialo. Ĝia kosto estas 3 frankoj por jaro kaj la tuta

mona profito de tiu ĉi organo apartenas al la kaso de la Ligo. La

adresoj de ĉiuj membroj de la Ligo estas presataj en la Centra Organo.

Rimarko. — Atingado de membreco de la Ligo per simpla abonado

de la Centra Organo estas aranĝita kun tiu celo, ke la apartenado

al la Ligo ne estu malhelpata de la leĝoj de tju aŭ alia lando,

230

aliaj gazetoj 1905. — N-roj 111—112

3. — Ĉiu membro, kiu deziras partopreni aktive en la aferoj de

la Ligo devas aliĝi al ia Grupo Esperantista, ĉar rajton de voĉo en

1a aferoj de la Ligo havas ĉiu grupo esperantista, kiu enhavas en si

ne malpli ol 10 membrojn de la Ligo. Ĉiu grupo havas tiom da voĉoj,

kiom da dekoj da membroj de la Ligo ĝi posedas.

4. — La Ligo estas regata de „Centra Komitato*, kiu estas ĉiujare elektata en la Kongresoj Esperantistaj en la sekvanta maniero:

lando, en kiu ĉiuj grupoj esperantistaj estas ligitaj inter si en formo

de komuna landa societo, konsistanta el ne malpli ol 100 ligorajtaj

membroj elektas en sia antaukongresa komuna kunveno reprezentantojn po unu persono por ĉiu plena cento de siaj ligorajtaj membroj

kaj prezentas la nomojn de tiuj elektitoj al la Kongreso, kiu akceptas

ilin (se ne aperas gravaj protestoj) kiel membrojn de la Centra Organo.

Landoj, kiuj ne havas propran landan organizacion esperantistan, au

havas organizacion, kies nombro da ligorajtaj membroj estas malpli

ol 100, ligiĝas inter si en la Kongreso kaj per komuna interkonsentiĝo

de siaj delegitoj ili elektas po unu reprezentanto por ĉiu plena cento

da siaj kunekalkulitaj ligorajtaj membroj. La nombro de la membroj

de la Centra Komitato devas esti 25; tial se la nombro da elektitaj

reprezentantoj estas malpli ol 25, tiam la reprezentantoj mem per voĉdonado elektas inter si 25 personojn por la Komitato. Tuj post sia formiĝo la Centra Komitato elektas al si mem prezidanton en la persono de

unu el siaj membroj, kaj tiu ĉi persono fariĝas prezidanto de la Ligo.

5. — Unu fojon en ĉiu jaro estas farata Internacia Kongreso

Esperantista, kies loko kaj tempo estas decidata en la antauirinta

Kongreso. Ĉiu ligorajta grupo esperantista sendas al la Kongreso

siajn delegitojn, kiuj devas havi la aĝon de ne malpli ol 21 jaroj kaj

prezenti al la organizantoj de la Kongreso rajtigan leteron subskribitan

de ĉiuj personoj, kiuj ilin rajtigas. Ĉiu grupo esperantista havas la

rajton sendi al la Kongreso po unu delegito por ĉiu plena deko de

siaj membroj, kiuj pagis por tiu ĉi jaro sian kotizaĵon al la Ligo kaj

estas publikigitaj en la Centra Organo. Grupoj, kiuj ne povas sendi

al la Kongreso sian delegiton, povas transdoni siajn voĉojn al ia alia

esperantisto, kiu veturas al la Kongreso.

6. — La Centra Komitato estas la plena mastro kaj plej alta

juĝantaro en ĉiuj demandoj koncernantaj la taskon de la Tutmonda

Ligo Esperantista. Ĉiuj decidoj de la Centra Komitato estas farataj

en la sekvanta maniero: se iu membro de la Ligo deziras akiri por

io la decidon de la Centra Komitato, li turnas sin al sia grupo, kaj

se tiu ĉi lasta aprobas lian proponon, ĝi dissendas ĝin al ĉiuj membroj

de la Centra Komitato kune kun poŝta marko por respondo. Sur la

ricevita propono ĉiu membro de la Komitato skribas sian opinion

per „jes a aŭ „ne a kaj resendas la respondon al la esperantista grupo.

Se pli ol duono de la membroj de la Komitato respondis per „jes a

231

II. B. Gazetartikoloj el

tiam la grupo farinta la proponon, sendas ĝin kune kun la subskriboj

de la membroj de la Komitato al la sekretario de la Ligo, kaj tiu ĉi

publikigas la enhavon de la propono en la plej proksima numero de

la Centra Organo kiel „decidon de la Centra Komitato“.

7. — Ĉiuj decidoj de la Centra Komitato havas en la komenco

nur signifon provizoran. En la plej proksima Kongreso ĉiuj decidoj

de la Komitato faritaj en la dauro de la pasinta jaro, estas prezentataj

al la voĉdonado de ĉiuj delegitoj de la grupoj esperantistaj; kaj nur

tiam, kiam la delegitoj per plimulto da voĉoj akceptas la decidon, ĝi

ricevas jam definitivan sankcion, kiel „decido de la Ligo“. Por ke

ĉiuj delegitoj, partoprenantaj en la Kongreso, havu la eblon bone prijuĝi en siaj grupoj ĉiun proponon, decidotan en la Kongreso, oni voĉdonas en la Kongreso nur pri tiuj decidoj de la Centra Komitato, kiuj

estis publikigitaj en la Centra Organo ne malpli ol 8 monatojn antau

la komenco de la Kongreso.

8. — La Centra Komitato okupas sin nur je tiaj demandoj, kiuj

ne povas esti solvataj de la specialaj komitatoj, ekzemple: ŝanĝoj en

la Regularo de la Ligo, demandoj pri plibonigoj en la lingvo, plendoj

de apartaj grupoj kontrau ia ago de tiu au alia speciala komitato k.t.p.

Sed je la kurantaj konstantaj aferoj de la Ligo okupas sin komitatoj

specialaj, kiuj kondukas siajn aferojn tute memstare (se la Centra

Komitato ne donas al ili specialajn instrukciojn) kaj nur ĉiujare prezentas al la Kongreso siajn raportojn, petante ilian aprobon de la

Kongreso. La specialaj komitatoj estas: Komitato de Agado, Komitato

de la Lingvo, Komitato de Kongresoj, Komitato de Cenzuristoj, Komitato de Ekzamenistoj.

9. — La Komitato de Agado okupas sin je la praktika plenumado

de ĉiuj decidoj de la Ligo kaj je la kondukado de ĉiuj kurantaj praktikaj aferoj de la Ligo. La prezidanto kaj vicprezidanto de la Komitato

de Agado estas nomataj sekretario kaj vicsekretario de la Ligo. Ĉiuj

membroj de la Komitato de Agado devas loĝi en unu urbo. La Komitato de Agado eldonadas la Centran Organon de la Ligo kaj administras

la kason de la Ligo.

10. — La Komitato de Agado jam de si mem aranĝas kaj konstante kontrolas diversajn sekciojn por diversaj funkcioj, ekzemple:

a) Sekcion de Propagando (kie koncentriĝados el la tuta mondo

diversaj projektoj de propagandaj rimedoj kaj ilia pripensado, prijuĝado kaj plenumado kun interkonsento kaj helpo de ĉiuj grupoj

esperantistaj): b) Sekcion de Informoj (al kiu ĉiuj grupoj esperantistaj sin turnados kun sendado kaj petado de diversaj informoj);

c) Sekcion de Librovendado (kie estos la Centra vendejo por ĉiuj

verkoj esperantistaj kaj abonejo por ĉiuj gazetoj esperantistaj; tiu ĉi

sekcio numerados kaj katalogados ĉiujn aperantajn verkojn en aŭ pri

Esperanto k.t.p.

232

aliaj gazetoj 1905. — N-ro 112

Rimarko. — La sekcioj de la Komitato de Agado devas alportadi

al la diversaj landaj societoj esperantistaj nur helpon, sed severe

evitadi ĉian konkuradon kun ili.

11. — La membroj de ĉiuj aliaj specialaj Komitatoj povas loĝi

en malsamaj urboj. Ili estas elektataj en la sekvanta maniero: ĉiujn

membrojn por la unua jaro elektas la autoro de Esperanto; en ĉiu

sekvanta jaro ĉiu Komitato mem eligas -J-de siaj membroj (reelekteble)

kaj anstataŭigas ilin per aliaj, per voĉdonado, aranĝita 2 monatojn

antaŭ la Kongreso, de la Komitata prezidanto, kiu sendas al ĉiu membro

la nomaron de ĉiuj personoj kiuj esprimis al li la deziron eniri en la

Komitaton. La rezultato de la voĉdonado estas prezentata por aprobo

al la Kongreso.

12. — La Komitato de la Lingvo okupas sin je la solvado de ĉiuj

duboj, kiuj aperas pri la ĝusta senco de tiu aŭ alia vorto, pri la uzado

de tiu aŭ alia[ vorto nova (kiun la Komitato sen decido de la Ligo

povas tamen nur rekomendi sed ne oficialigi). La komitato havas

la rajton decidi nur pri punktoj „dubaj £< , sed ne fari ian „ŝanĝon a en

la lingvo (la rajton fari ŝanĝojn, se tiaj montriĝus efektive „necesaj a ,

havas nur la Kongreso, post antaŭa decido de la Centra Komitato

kaj post 3-monata publikiteco de tiu decido laŭ la paragrafo 7). La

Komitato de la Lingvo konsistas el 15 personoj, kiuj devas posedi

bone la lingvon Esperanto. Ĉiu esperantisto, kiu havas ian dubon

pri vorto aŭ regulo, prezentas demandon pri ĝi al sia grupo; se la

grupo ne povas doni respondon kaj se ĝi trovas la demandon sufiĉe

grava, ĝi sendas ĝin (kun pagita respondo) al ĉiuj 15 membroj de la

Komitato de la Lingvo kaj la ricevitajn respondojn ĝi transsendas al

la prezidanto de la Komitato kun la peto, ke li publikigu la decidon

de la plimulto en la Centra Organo de la Ligo. En okazo de tro granda

diferenco de opinioj, kiu faras la decidon ne ebla, la prezidanto de

la Komitato denove proponas la demandon (kune kun la ricevitaj

opinioj) al la voĉdonado de la membroj kaj se ankaŭ tiam la voĉoj

estas tro malsamaj, tiam decidas la voĉo de la prezidanto.

13. — La komitato de Kongreso zorgas pri la regula kaj sukcesa

aranĝado de la ĉiujaraj internaciaj Kongresoj Esperantistaj. ĉi konsistas el 2 partoj a) parto konstanta, elektota de nun; b) parto

okaza, kiu estas ĉiujare la grupo esperantista en tiu urbo, kie devas

en tiu jaro havi lokon la Kongreso. Por ke la aranĝado de la Kongresoj ne trovadu sin ĉiufoje en manoj novaj kaj tute ne spertaj, ĉiuj

rimarkoj, konsiloj kaj helpoj por la Kongresoj devas ĉiam esti direktataj

al la konstanta prezidanto de la Komitato, kaj tiu ĉi lasta jam

transsendas ĉion al la parto okaza, t. e. al la organizantoj de la Kongreso en tiu jaro.

14. — La Komitato de Cenzuristoj zorgas pri la pureco de la

lingvo en la eldonataj verkoj esperantaj, por doni al la lernantoj de

233

II. B. Gazetartikoloj el

Esperanto garantion kontrau la uzado de malbonaj libroj, kiuj instruas

tute eraran lingvon kaj enkondukas grandan kaj nerebonigeblan konfuzon en la aferon de Esperanto. La Komitato konsistas el 25 personoj, kiuj posedas bone la lingvon Esperanto. Ĉiu autoro, kiu deziras,

ke lia verko havu oficialan aprobon, devos peni, ke la manuskripto

de la verko estu legita kaj aprobita de ne malpli ol 2 membroj de la

Komitato de Cenzuristoj. Tiam li havas la rajton presigi sur sia

verko la aprobon de la Ligo, tamen kun la nepra publikigo de la

nomoj de tiuj cenzuristoj, kiuj aprobis la verkon.

Rimarko. — Ĉar la aprobado de la Ligo ĉesigos la ĝisnunan

aprobadon de L. Zamenhof kaj tio ĉi povus nejuste kauzi perdojn al

la firmo Hachette kaj K io kaj ĝiaj diverslandaj reprezentantoj, kiuj,

havante de L. Zamenhof promeson de rekomendado, elspezis jam

multe da mono por progresigado de la afero Esperanta, tial la Ligo

havas la rajton aranĝi cenzuradon kaj aprobadon nur en tiu okazo,

se ĝi antaŭe interkonsentas pri tio ĉi kun la firmo Hachette kaj K io

kaj ĝiaj reprezentantoj, kaj se la diritaj firmoj, ricevinte de la Ligo

ian privilegion, liberigos la aŭtoron de la lingvo de lia promeso korekt-adi kaj aprobadi la verkojn, kiujn ili eldonas.

15. — La Komitato de Ekzamenistoj okupas sin je ekzamenado

de personoj, kiuj deziras ricevi oficialan certigon, ke ili posedas bone

la lingvon Esperanto. La Komitato konsistas el 25 personoj, kiuj

posedas bone Ia lingvon Esperanto. Ĉiu, kiu deziras ricevi diplomon,

devas traduki en Esperanto ian verkon, enhavantan de 10.000 ĝis

15.000 vortoj, aldoni la certigon per vorto de honoro, ke li faris la

tradukon tute memstare, sen ies helpo aŭ korekto, kaj prezenti ĉion

al 2 membroj de la Komitato de Ekzamenistoj. Se la ekzamenistoj

subskribas sub la tradukita verko, ke ili trovis ĝin „senerara sed ne

perfekte bonstila”, tiam la kandidato sendas la tradukon kaj la certigon

al la prezidanto de la Komitato kaj ricevas de li „Diplomon Esperantan de la dua grado w . Se la ekzamenistoj subskribas, ke la traduko

estas „senerara kaj perfekte bonstila”, tiam la ekzamenito ricevas

„Diplomon Esperantan de la unua grado“. Sur ĉiu diplomo estas subskribitaj la prezidanto de la Komitato de Cenzuristoj kaj la 2 ekzamenistoj. Por la diplomo la kandidato pagas al la prezidanto de la Komitato 10 frankojn, kaj la prezidanto transdonas tiun ĉi sumon en la

kason de la Ligo. La nomoj de la diplomitoj estas presataj en la

Centra Organo.

16. — En la nuna Regularo, la Ligo havas la rajton faradi ĉiujn

necesajn ŝanĝojn, elĵetojn, aŭ aldonojn aŭ eĉ anstataŭigi la tutan

Regularon per ia alia per decidoj de la Centra Komitato, sankciitaj

de la Kongreso konforme al la paragrafo 7 de tiu ĉi Regularo,

234

aliaj gazetoj 1905. — N-ro 112

A1 d o n o

Por eviti ĉian malkompreniĝon, mi atentigas la legantojn, ke mian

projekton mi publikigas ne kiel ian nepran deziron de mia flanko

sed nur kiel supozon, por la okazo, se la Kongreso decidos akcepti

ian pretan organizacion kaj se neniu pli bona projekto estos prezentita.

Kiam mia projekto estis jam sendita por publikigo al s-ro Michaux,

mi komencis ricevadi diversajn leterojn, el kiuj mi konvinkiĝis, ke la

esperantistoj kredeble ne volonte akceptos ion pretan. Tial, por eviti

ĉian moralan premon, mi intencas prezenti al la voĉdonado de la

Kongreso antau ĉio la sekvantan demandon:

„Ĉu la Kongreso opinias, ke ia komuna organizacio por la Afero

Esperantista, estas dezirinda au ne dezirinda? a

Tiun ĉi demandon estas necese fari, ĉar kelkaj esperantistoj

esprimis la opinion, ke Esperanto devas esti ne „afero ft , sed nur

„lingvo ft , kaj simila al ĉiu alia lingvo ĝi ne devas posedi organizacion.

Se la Kongreso decidos, ke organizacio ne estas dezirinda, tiam

mi proponas al voĉdonado kelkajn proponojn pri tio, kiamaniere la

lingvo devas plue disvastiĝadi kaj kiamaniere devas esti solvataj

diversaj dubaj demandoj en nia lingvo.

Se la Kongreso decidos, ke organizacio estas dezirinda, tiam mi

proponas por voĉdonado la sekvantan demandon:

„Ĉu la Kongreso deziras akcepti pretan organizacion, au ĝi deziras nur elekti provizoran Centran Komitaton, kiu, esplorinte ĉiujn

prezentitajn kaj prezentotajn projektojn, mem ellaboros definitivan

projekton de organizacio, kiun ĝi prezentos por aprobo al la venonta

dua Kongreso? ft

Se la Kongreso deziros havi ion pretan, tiam mi kaj la aliaj autoroj

antaulegos niajn projektojn; kaj la Kongreso elektos per voĉdonado

tiun projekton, kiun ĝi trovos la plej oportuna. Se la Kongreso deziros havi por la unua tempo nur provizoran Centran Komitaton sen

difinita regularo, tiam mi intencas proponi, ke oni elektu por la provizora Centra Komitato la sekvantajn personojn:

a) la redaktorojn de ĉiuj gazetoj esperantistaj, kiuj estis eldonataj

ne malpli ol en la dauro de ses monatoj;

b) la prezidantojn de ĉiuj grupoj esperantistaj, kiuj havas ne

malpli ol 100 membrojn;

c) la prezidantojn de ĉiuj tutlandaj societoj esperantistaj.

Kompreneble la membroj de la Kongreso havos la rajton proponi

ankaii ian alian manieron de elektado de la Centra Komitato, kaj la

Kongreso elektos lau tiu maniero, kiun ĝi trovos la plej bona.

Tiuj el la elektitaj personoj, kiuj troviĝas en la Kongreso, faros

inter si apartan kunsidon, en kiu ili decidos pri la maniero de sia

estonta agado kaj elektos inter si Sekretarion (eble ankau Prezidanton),

kiu zorgadas pri la kondukado de la aferoj de la Komitato.

235

II. B. Gazetartikoloj el

N-ro 113.

Pri Projekto de Deklaracio pri la Esenco de la Esperantismo

Wŭster: Dekl Ant

Paul Boulet, „Kongresa Libro. 1-a Universala Kongreso en Boulogne-sur-Mer.“ 1905, paĝ. 81 — 82.

»Lingvo Internacia“ X. 1905, n-ro 14, paĝ.311.

Tre multajn personojn fortenas de nia afero nur la nesciado

de ĝia esenco. Oni pensas, ke ni volas mortigi la naciajn

lingvojn, ke ni havas iajn kaŝitajn celojn, ke Esperanto estas

unu el multaj ekzistantaj lingvoj internaciaj, kies reciproka

konkurado ne estas ankoraŭ finita, ke ni batalas ne por ideo

de lingvo internacia, sed nur nepre por nia partia lingvo, ke

Esperanto estas ia pure persona afero kaj ĉiuj ĝiaj partianoj

dependas ĉiam de la konstante ŝanĝiĝontaj kapricoj de ĝia

aŭtoro, ke nia afero estas ia entrepreno komerca ktp. Sef

ĉiuj esperantistoj estas sufiĉe elokventaj, por rebati ĉiujn diritajn atakojn, kaj se ili eĉ rebatas, oni ne kredas al ili, ĉar ili

ne povas prezenti sufiĉe kredindajn pruvojn. Tial mi pensas,

ke estus utile, se ni uzos la Kongreson en Boulogne-sur-Mer

por ellabori ian oficialan deklaracion pri la esenco de la

esperantismo, por ke tiu deklaracio subskribita de la reprezentantoj de la esperantismo el ĉiuj landoj de la mondo, povu

servi kiel plej bona rebatilo kaj fermu la buŝon al niaj kontraŭuloj kaj kalumniantoj. La Oficialan Deklaracion ni povus tuj

post la Kongreso dissendi al ĉiuj plej gravaj gazetoj de la

mondo.

La Deklaracio estas tre grava ankaŭ por la esperantistoj

mem, ĉar ĝi difinus klare la principojn, kiujn por la bono de nia

afero ĉiu esperantisto devas observi, por ke ni ĉiuj laboradu

ĉiam tute konsente kaj ne tiru la aferon ĉiu al sia flanko.

Mi atentigas la legantojn, ke mian proponon de Deklaracio

mi tute ne prezentas kiel ion pretan, mi prezentas ĝin nur

kiel ekzemplon. Se la principo de deklaracio plaĉos al la

Kongreso, tiam mi petos, ke diversaj personoj prezentu tiujn

tekstojn de Deklaracio, kiujn ĉiu el ili proponas akcepti. kaj

post voĉdonado ni elektos la plej bonan.

Uzante la okazon, mi sciigas, ke krom la „Projekto dej*ig6“,

kiun mi publikigis, kaj la „Projekto de Deklaracio“, kiun mi

nun publikigas, mi intencis proponi al la Kongreso ankoraŭ

du gravajn projektojn; sed por eviti tro multajn disputojn en

la Kongreso, mi decidis forlasi mian intencon kaj la du aliajn

projektojn mi prezentos iam poste ne al la kongreso, sed al

la Centra Komitato, kiun la Kongreso elektos.

236

aliaj gazetoj 1905. — N-roj 113—114

N-ro 114. Projektata Teksto de la „Deklaracio“

kaj definitiva „Teksto de la Deklaracio”

Wŭster: Dekl

F. Schneeberger, „Detala Raporto pri la oficialaj paroladoj .. . de

la Unua Universala Kongreso de Esperanto en Bulonjo sur Maro.“

Oficejo de Esperanto & Stenografio. Laufen (Svisujo) 1905. paĝ. 18-21.

„Lingvo Internacia“ X. 1905, paĝ.312—314 kaj 397 — 398.

„Oficiala Gazeto“ I. 1908/09, paĝ. 202 — 203.

„Esperantista Dokumentaro“, kajero unua (Aŭg. 1906), paĝ.31 — 32.

„Esperantista Dokumentaro“, kajero dudekdua (Aŭg.1913), paĝ.2—3.

„Germana Esperantisto“ II. 1905, paĝ. 111.

(Ĉi tie mi donas samtempe [ĉar tio estas ebla kaj rekomendindaj la

projekton de la Deklaracio kune kun la definitive dum la I-a Kongreso

akceptita Deklaracio. La partojn de la „Projekto“, kiujn oni forstrekis, mi donas en kursiva skribmaniero.)

Ĉar pri la esenco de la esperantismo multaj havas tre malveran ideon, tial ni subskribintoj, reprezentantoj de la esperantismo en diversaj landoj de la mondo, kunvenintaj al la internacia Kongreso esperantista en Boulogne-sur-Mer, trovis necesa

laŭ la propono de la aŭtoro de la Lingvo Esperanto doni la

sekvantan klarigon:

1. La esperantismo estas penado disvastigi en la tuta mondo

la uzadon de lingvo neŭtrale homa, kiu „ne entrudante sin en

la internan vivon de la popoloj kaj neniom celante elpuŝi la

ekzistantajn lingvojn naciajn u , donus al la homoj de malsamaj

nacioj la eblon kompreniĝadi inter si, kiu povus servi kiel

paciga lingvo de publikaj institucioj en tiuj landoj, kie diversaj

nacioj batalas inter si ^prfj/la lingvo, kaj en kiu povus esti

publikigataj tiuj verkoj, kiuj havas egalan intereson por ĉiuj

popoloj. Ĉiu alia ideo aŭ espero, kiun tiu aŭ alia esperantisto ligas kun la esperantismo estos lia afero pure privata,

por kiu^ la esperantismo ne respondas.

2. Ĉar en la nuna tempo neniu esploranto en la tuta mondo

jam dubas pri tio, ke lingvo interpacia povas esti nur lingvo

arta, kaj ĉar el ĉiuj multegaj pr^voj, faritaj en la daŭro de

la lastaj du centjaroj, ĉiuj prezentas nur teoriajn projektojn,

kaj lingvo efektive finita, ĉiuflanke elprovita, perfekte vivipova

kaj en ĉiuj rilatoj pleje taŭga montriĝis nur unu sola lingvo

Esperanto, tial la amikoj de la ideo de lingvp internacia, konsciante, ke teoria disputado kondukos al nee^io, kaj ke la celo

povas esti atingita nur per laborado praktika, jam de longe

ĉiuj grupiĝis ĉirkaŭ la sola lingvo Esperanto kaj laboras por

ĝia disvastigado kaj riĉigado de ĝia literaturo. (Sed se kon -

traŭ ĉiu atendo iam montriĝus , ke per ia alia vojo la ideo

237

II. B. Gazetartikoloj el

de lingvo internacia povas esti realigita pli bone, pli rapide,

ol per Esperanto, tiam la aŭtoro de Esperanto aliĝos al tiu

nova vojo kaj kune kun li espereble ankaŭ ĉiuj esperantistoj.)

3. Ĉar la aŭtoro de la lingvo Esperanto tuj en la komenco

rifuzis unu fojon por ĉiam ĉiujn personajn rajtojn kaj privi-legiojn rilate tiun lingvon, tial Esperanto estas „nenies propraĵo“, nek en rilato materiala, nek en rilato morala.

Materiala mastro de tiu ĉi lingvo estas la tuta mondo kaj

ĉiu deziranto povas eldonadi en aŭ pri tiu ĉi lingvo ĉiajn verkojn,

kiajn li deziras, kaj uzadi la lingvon por ĉiaj eblaj celoj; kiel

spiritaj mastroj de tiu ĉi lingvo estos ĉiam rigardataj tiuj personoj, kiuj de la mondo esperantista estos konfesataj kiel la

plej bonaj kaj plej talentaj verkistoj en tiu ĉi lingvo.

4. Esperanto havas neniun personan leĝdonanton kaj dependas de neniu aparta homo. Ĉiuj opinioj kaj verkoj de la

kreinto de Esperanto havas, simile al la opinioj kaj verkoj

de ĉiu alia esperantisto, karakteron absolute privatan kaj

por neniu devigan. La sola, unufojon por ĉiam deviga por

ĉiuj esperantistoj, fundamento de la lingvo Esperanto estas

la verketo „Fundamento de Esperanto” en kiu neniu havas

la rajton fari (eĉ la plej malgrandan) ŝanĝon. Se iu dekliniĝas de la reguloj kaj modeloj donitaj en la dirita verko, li

neniam povas pravigi sin per la vortoj „tiel deziras aŭ konsilas la aŭtoro de ^Esperanto”. Ĉiun ideon, kiu ne povas

esti oportune esprim\ta per tiu materialo, kiu troviĝas en la

„Fundamento de Esperanto”, ĉiu esperantisto havas la rajton

esprimi en tia maniero, kiun li trovas la plej ĝusta, tiel same

kiel estas farate en ĉiu alia lingvo. Sed pro plena unueco

de la lingvo al ĉiuj esperantistoj estas rekomendate, imitadi

kiel eble plej multe tiun stilon, kiu troviĝas en la verkoj de

la kreinto de Esperanto, kiu la plej multe laboris por kaj en

Esperanto kaj la plej bone konas ĝian spiriton.

(5. Pri ĉiuj duboj, kiuj aperas ĉe la uzado de la lingvo

Esperanto, decidas ĉiam la Centra Komitato Esperantista, elekt -

ata de la esperantistoj de la tuta mondo en la internaciaj

kongresoj esperantistaj . Ĉiuj decidoj de la Centra Komitato,

tuŝantaj la dubajn demandojn de la lingvo estas devigaj por

ĉiuj uzantoj de la lingvo Esperanto ; ĉiuj decidoj, tuŝantaj la

manieron de praktika agado, estas devigaj nur por tiuj per -

sonoj, kiuj deziras aparteni al la aktiva organizacio esperant -

ista.)

5. (6\) Esperantisto estas nomata ĉiu persono, kiu scias kaj

uzas la lingvon Esperanto, tute egale por kiaj celoj li ĝin uzas.

238

aliaj gazetoj 1905, 1906. —r N-roj 114—116

Apartenado al ia aktiva Societo esperantista por ĉiu esperantisto estas rekomendinda, sed ne deviga.

(7. Por faciligi al la komencantaj esperantistoj la elekton

de fideblaj libroj kaj gardi ilin kontraŭ uzado de libroj, kiuj

instruas tute eraran lingvon, estas eldonita serio da libroj ,

kiuj portas sur si la aprobon de la aŭtoro de la lingvo . Tiu

ĉi aprobo tamen havas nur la signifon de konsilo por la

komencantoj , sed ĝi havas en si nenion devigan. Ĉiu es -

perantisto povas libere uzi ĉiun libron aŭ gazeton, kiun li

deziras.)

N-ro 115. Publika Danko al Michaux (kaj aliaj)

Wŭster: Mich

„Lingvo Internacia u X. 1905, n-ro 18, paĝ. 421.

En la dauro de mia vojaĝo al la kongreso kaj revojaĝo de la kongreso kaj tiom pli en la tuta tempo de la kongreso mem mi ricevadis

de ĉiuj flankoj tre multe da signoj de sincera amikeco, kiuj min tre

tuŝis kaj restos ĉiam en mia memoro. Krom la partoprenantoj en la

kongreso ankau grandega multo da forestantaj esperantistoj el plej

diversaj landoj kaj urboj esprimis al mi letere plej korajn bondezirojn

kaj plej entuziasmajn gratulojn k.t.p. Ne havante la eblon danki ĉiun

aparte, mi permesas al mi, esprimi per la gazetoj esperantistaj mian

komunan koran dankon al ĉiuj miaj amikoj.

Apartan dankon mi esprimas al la eminentuloj kaj reprezentantoj

de la urboj Parizo, Boulogne, Folkestone, Dover kaj Calais por la kora

kaj honoranta akcepto, kiun ili sub mia adreso faris al la afero esperanta.

Sed la plej grandan dankon mi esprimas, en mia nomo kaj sendube ankaŭ en la nomo de ĉiuj esperantistoj, al s-ro A. Michaux kaj

liaj helpantoj, al kies energia kaj senlaca laborado ni ŝuldas la tutan

kongreson kaj la ĝojojn kaj sukcesojn, kiujn ĝi alportis al ni.

Uzante la okazon, mi sciigas ankaŭ la amikojn-esperantistojn, ke

post kelka tempo eliros oficiala raporto pri la kongreso kaj tie estos

montritaj la adresoj, sub kiuj oni devas sin turni kun ĉio, kio koncernas

la „Provizoran Lingvan Komitaton u kaj la „Provizoran Komitaton de

Organizado“. La raporto ne povas esti pretigita tiel rapide, kiel ni

dezirus, kaj la esperantistoj volu pardoni la prokraston.

1906

N-ro 116. Klarigo (pri la Centra Oficejo)

VVŭster: CO

„Oficiala Gazeto u I. 1908/09, paĝ. 234—235.

„EsperantistaDokumentaro u , kajero dekunua (Febr. 1909), paĝ.9 — 10.

„The British Esperantist u II. 1906, paĝ. 34.

239

II. B. Gazetartikoloj el

E1 leteroj kaj gazetoj mi vidas, ke kelkaj esperantistoj ne

ĝuste komprenas la esencon de la Centra Oficejo kaj ili pensas, ke mi propravole fondis ian novan leĝdonantan komitaton.

Tial mi devas iom klarigi la aferon.

La Centra Oficejo ne estas ia leĝdonanta komitato, ĝi estas

simple oficejo, ĝi estas simple loko, en kiu koncentriĝas la

laboroj de la du komitatoj, kreitaj de la Bulonja kongreso. La

Kongreso kreis provizoran Lingvan Komitaton kaj provizoran

Organizan Komitaton, sed ĝi donis neniajn monajn rimedojn,

por ebligi al la ambaŭ komitatoj sukcesan laboradon; tiam

troviĝis sindonaj kaj malavaraj esperantistoj, kiuj el sia propra

poŝo donis (almenaŭ por la unua tempo) la necesan monon,

luis apartan loĝejon, en kiu povus koncentriĝi la laboroj de

la ambaŭ komitatoj, ĉiuj dokumentoj, ĉiuj leteroj, irantaj al la

diritaj komitatoj; ili ankaŭ difinis kelkan salajron por aparta

sekretario, kiu — kun konsento de la prezidantoj de ambaŭ

komitatoj — devas plenumadi la necesan korespondadon, re-gistradon k.t.p. Sekve la Centra Oficejo estas ne ia memstara

leĝdonanta institucio, sed nur simple helpa oficejo por la ambaŭ

komitatoj, kreita de Ia Kongreso.

Mi devas diri ankaŭ kelkajn vortojn pri mia persona rilato

al la ambaŭ komitatoj. Pro la nunaj cirkonstancoj en mia

patrujo, kiuj iafoje por longa tempo detranĉas min de la tuta

mondo esperantista, kaj parte ankaŭ pro la stato de mia sano,

kiu nun jam ne permesas al mi tiel multe labori eksterprofesie,

kiel antaŭe, mi ne povas nun aktive partoprenadi en la laboroj

de la ambaŭ komitatoj elektitaj de la kongreso, kaj tial mi

petas, ke kun ĉio koncernanta la agadon de la komitatoj oni

sin turnu ne al mi, sed al la prezidantoj de la diritaj komitatoj, nome:

a. Por la Lingva Komitato al s-ro rektoro Boirac;

b. por la Organiza Komitato al s-ro generalo Sebert.

Por konservado de bona ordo en la laboroj, estas utile,

ke ĉiuj leteroj al ambaŭ prezidantoj, laŭ ilia propra deziro,

estu direktataj al ili per la „Centra Oficejo a .

17. Februaro 1906.

N-ro 117. Pri Propaganda Artikolo

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), Esperantista Centra Librejo,

Paris. 1925, paĝ. 81 — 82.

(Ekzistas kelkaj „Lingvaj Respondoj“, kiuj ne rilatas lingvajn demandojn en la propra senco de Vvorto kaj estas de ĝenerala intereso. Ilin

mi pro tio akceptis en ĉi tiun libron. — Ke ili ne apartenas al la „Lingvaj

240

aliaj gazetoĵ 1906, 1907. — N-roj 116—118

Respondoj“ en la kutima senco de l x vorto, tion ankaŭ montras la „Plena

Kolekto u , kie ili troviĝas en aparta rubriko „Pri diversaj demandoj“.

Ilin kaj la du aliajn lingvajn respondojn, kiuj pritraktas la „Esperanto-Stilon“ kaj la „Plenan Vortaregon“, aperigi ankaŭ en ĉi tiu libro ŝajnas

nepre necese.)

La zorge ellaborita granda artikolo „Esenco kaj estonteco

de la ideo de lingvo internacia a (presita en la „Fundamenta

Krestomatio* paĝo 268) 1 estas verkita ne de s-ro L. de Beaufront, sed de alia persono, kiu deziras resti anonima. S-ro

de Beaufront nur legis eltiron el tiu ĉi artikolo (tradukitan

de li en lingvon francan) en la kongreso de 1’ „Association

Frangaise pour V Avancement des Sciences” en 1900. Li diris

tion ĉi ankaŭ siatempe en la gazeto „L’Esperantiste a , kiam li

represis tie diversajn partojn de tiu artikolo. Sekve se vi diras,

ke al la esperantismo konvertis vin nur tiu artikolo, dum ĉiuj

aliaj ĝistiamaj propagandaj artikoloj vin ne povis konvinki, —

vi ŝuldas vian konverton al la dirita persono anonima. Atentan

legadon de tiu artikolo ni varmege rekomendas al ĉiu esperantisto, kiu havas iajn dubojn pri la certa estonteco de nia afero,

aŭ kiu timas iajn venontajn konkurantojn de Esperanto.

Respondo 5. La Revuo 1906, Decembro .

1907

N-ro 118. Pri la Esperanto-Stilo

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), paĝ . 77 — 79.

En mia traduko de „La Revizoro” troviĝas iafoje frazoj ne

tuj kompreneblaj; precipe ofte vi trovos tiajn frazojn en la

paroloj de Osip. Tamen ne ĝusta estas via supozo, ke tiuj

frazoj estas laŭvorta traduko de la rusa stilo. Osip parolas

ne per stilo tute logika kaj literatura, sed per stilo de malklera rusa servisto, kaj mi devas almenaŭ iom konservi tiun

stilon, por ne forpreni de liaj paroloj ilian tutan karakteron.

Li ofte simple kripligas la vortojn. Mi penis tion ĉi eviti,

ĉar, se por la leganto oni povus doni klarigojn en la mal-supro de la paĝo, al la aŭdanto en la teatro oni tion ĉi ne

povas fari. Nur en unu loko mi devis uzi „registreto u anstataŭ

„kolegia registratoro“ (malalta ofica rango en Rusujo), kaj anstataŭ doni enuigajn klarigojn, mi simple donis al la vorto signetojn de citado, por montri, ke la vorto estas ne normala. En

aliaj lokoj mi uzis esprimojn ne ĝustajn, tamen ne kripligitajn

1 komp . III. 2.

1C Dletterle, Zamenhof.

241

II. B. Gazetartikoloj el

(ekzemple mi intence uzis „kartetoj“ anstataŭ „kartoj“ (ludaj),

„publikajo“ anstataŭ „publikeco“ k.t.p.). Mi esperas, ke la

leganto aŭ aŭdanto facile komprenos, ke tio ĉi estas ne stilo

de bona Esperanto, sed stilo de malklera homo, aŭ speciala

stilo de tiu aŭ alia prezentata persono.

Kelkaj esperantistoj pensas, ke mi uzas en miaj vortoj

stilon slavan. Tia opinio estas tute erara. Estas vero, ke

slavoj ofte posedas en Esperanto pli bonan stilon, ol germanoj

aŭ romanoj; sed tio ĉi venas ne de tio, ke la stilo en Esperanto estas slava, sed nur de tio, ke la slavaj lingvoj havas

vortordon pli simplan kaj sekve ankaŭ pli proksiman al la

vortordo en Esperanto. La vera stilo esperanta estas nek

slava, nek germana, nek romana, ĝi estas — aŭ almenaŭ devas

esti — nur stilo simpla kaj logika.

Tamen ĉio devas esti en ĝusta mezuro. Ankaŭ en Esperanto troviĝas diversaj (nemultaj) idiotismoj, kaj tute malprave

kelkaj esperantistoj ilin kontraŭbatalas, ĉar lingvo absolute

logika kaj tute sen idiotismoj estus lingvo senviva kaj tro peza;

sed kvankam kelkaj el la esperantaj idiotismoj estas prenitaj

ankaŭ el la lingvoj slavaj (dum aliaj estas prenitaj el aliaj

lingvoj), ili tamen estas ne slavismoj, sed esperantismoj,

ĉar ili fariĝis parto de la lingvo.

La stilo esperanta ne imitas blinde la stilojn de aliaj lingvoj,

sed havas sian karakteron tute specialan kaj memstaran,

kiu ellaboriĝis en la daŭro de longa uzado de la lingvo kaj

pensado en tiu ĉi lingvo antaŭ ol la lingvo estis publikigita. Se

iu slavo ne havas ankoraŭ sufiĉe da sperto en la lingvo kaj

volos traduki en Esperanton laŭvorte el sia nacia lingvo, lia

stilo estos tiel same malbona kaj sensenca, kiel la esperanta

stilo de nesperta romano aŭ germano. Por ekzemplo mi citos

al vi pecon de unu el tiuj leteroj, kiujn mi ofte ricevas de

rusoj, kiam ili ellernis la gramatikon kaj vortojn de Esperanto,

sed ne konas ankoraŭ ĝian stilon kaj tradukas laŭvorte el sia

nacia lingvo. Komparu la stilon de tiu ĉi peco (gramatike kaj

vortare senerara!) kun la stilo esperanta, kaj tiam vi tuj vidos,

kiel erara estas la opinio de kelkaj personoj pri la „slaveco“

de la esperanta stilo:

„Favora Regnestro! Honoro havas alkuŝigi, kio laŭ kaŭzo

de antaŭskribita al mi kun kuracisto kuraco mi en efektiva

tempo ne en stato elpleni de donita kun mi al vi promeso;

apud kio postaperigas, ke mi turnos sin al domo tra du monato,

ne pli frue de fino de aŭgusto“.

Tiu ĉi sama peco en stilo esperanta sonus tiamaniere:

242

aliaj gazetoj 1907. — N-roj 118—121

„Estimata sinjoro! Mi havas la honoron raporti al vi, ke

kaŭze de kuracado, rekomendita al mi de la kuracisto, mi en

la nuna tempo ne povas plenumi la promeson, kiun mi donis

al vi; mi ankaŭ sciigas vin, ke mi revenos hejmen post du

monatoj, ne pli frue ol en la fino de Aŭgusto.”

Respondo 1. La Revno 1906, Decembro.

N-ro 119.

Pri la lingvaj demandoj en „La Revuo”

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), paĝ. 82.

La anonco de „La Revuo“, ke „D-ro L. L. Zamenhof sola

povas verki artikolojn pri la lingvo”, tute malĝuste naskis ĉe

kelkaj legantoj la opinion, ke mi aŭ la redakcio de „La Revuo“

volas malpermesi al iu la paroladon pri diversaj demandoj

tuŝantaj la lingvon! Nek mi, nek „La Revuo“ havis iam tian

intencon. Se la redakcio decidis akcepti lingvajn artikolojn,

venantajn nur de mi, tio ĉi estas privata afero de la redakcio,

kaj ĝi faris tiun ĉi decidon ne laŭ interkonsento kun mi, sed

simple laŭ sia propra deziro (kredeble por eviti polemikon

kaj disputojn, aŭ eble por eviti konfuzon kaj malĝustajn lingvajn regulojn, kiujn ofte alportas artikoloj, verkitaj de ne sufiĉe

spertaj aŭtoroj). Respondo 9. La Revuo 1907, Februaro.

N-ro 120. Pri miaj respondoj

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), paĝ. 82.

Multaj personoj turnas sin al mi kun diversaj demandoj.

Respondi al ĉiu aparte estas por mi fizike ne eble. Tial mi

petas, ke ĉiu, kiu opinias, ke respondo pri lia demando povus

havi kelkan intereson ankaŭ por aliaj personoj, volu sendi sian

demandon ne al rni, sed al la redakcio de „La Revuo rt .

La redakcio elektos tiujn demandojn, kiujn ĝi opinios pli interesaj, kaj sendos ilin al mi, kaj tiam mi en iu el la venontaj

numeroj respondos ilin en „La Revuo rt .

Respondo 10. La Revuo 1907, Februaro.

N-ro 121. Pri la stilo en miaj lastaj verkoj

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), paĝ. 79—81.

Parto de ĉi tiu respondo, „ Vi ja scias … ne tute klara“, aperis en

»Lingvo Internacia“ XII. 1907, n-ro 10, paĝ. 470 — 471.

Vi skribas, ke en miaj lastaj tradukitaj verkoj iufoje troviĝas frazoj malfacile kompreneblaj. Vi volis konvinki iun ne-esperantiston pri la bonega komprenebleco de Esperanto, vi

16 *

243

II. B. Gazetartikoloj el

komencis traduki antaŭ li unu lokon el „La Rabistoj” kaj kun

granda ĉagreno vi trovis frazon, kiun vi mem ne bone komprenis, aŭ tradukis malsame! Mi komprenas vian ĉagrenon,

kaj, se ĝi estis kaŭzita de mia malbona traduko, mi petas vian

pardonon; sed … permesu al mi diri, ke parte vi ankaŭ mem

estis kulpa. Por fari nepreparite eksperimenton antaŭ neesperantisto, vi devis elekti ne verkon klasikan kaj seriozan,

sed ian verkon pli simplan. Se tiu aŭ alia frazo en verko de

antaŭ longe mortinta klasikulo estas ne klare komprenebla, ĝi

estas plej ofte ne la kulpo de la traduka lingvo, sed la kulpo

de la aŭtoro mem. Vi ja scias, ke la grandaj verkistoj, kiuj

pli zorgas pri la enhavo de siaj verkoj, ol pri plena popu-lareco de ilia formo, ofte bezonas komentariojn, ĉar eĉ

membroj de ilia propra nacio ne ĉiam tute bone komprenas

tiun aŭ alian frazon el iliaj verkoj. Tial ne miru, ke en miaj

tradukoj de la klasikaj verkoj vi trovos iufoje lokon, kiu en

la unua momento ŝajnos al vi ne tute klara. Se mi volus

doni nur tradukojn kun tute populara stilo, tiam mi devus:

a) elekti por traduko nur verkojn popularajn; b) ĉiujn ne perfekte kompreneblajn aŭ ne facile tradukeblajn frazojn tute elĵeti, aŭ traduki ilin libere laŭ mia plaĉo. Tia maniero de agado

estus por mi tre oportuna kaj postulus de mi multe malpli da

tempo, ol mia nuna 1 maniero de traduko, kiu ofte devigas min

longe mediti pri tiu aŭ alia esprimo aŭ frazo. Sed kvankam

la ŝajna valoro de miaj tradukoj tiam multe pligrandiĝus, ilia

efektiva valoro multe malgrandiĝus, ĉar: 1) nia literaturo

konsistus tiam nur el verkoj malgravaj; 2) la tradukoj estus

ne fidindaj kaj donus malĝustan kopion de la tradukita verko;

3) nia lingvo ne riĉiĝus kaj ne disvolviĝus. Precipe pri tiu

ĉi tria punkto mi volus atentigi niajn verkistojn: estas tre

dezirinde, ke ni ne evitu malfacilajn tradukojn, sed kontraŭe,

ke ni ilin serĉu kaj venku, ĉar nur tiamaniere nia lingvo plene

ellaboriĝos. Naciajn idiotismojn, kiuj ne prezentas necesajon,

ni devas kompreneble eviti kaj ni devas peni traduki ilian

sencon en maniero plej logika kaj internacia; sed tiajn esprimojn, kiujn ĉiu lingvo nepre devas posedi, ni devas peni

en tiu aŭ alia maniero nepre traduki, sed ne simple eviti

ilin, pro timo, ke nia esprimo eble ne plaĉos al la legantoj

aŭ ne ĉiuj ĝin tuj bone komprenos. Unu el la plej ĉefaj taskoj

de niaj verkistoj devas esti la ellaborado de la lingvo; tial,

se ia esprimo, kiun ne ĉiuj tuj komprenas (ekzemple „elri-gardi u , „subaĉeti“ k.t.p.), ŝajnas al ili nebona, ili devas peni

1 en la „Plena Kolekto u malĝuste: „unua “.

aliaj gazetoj 1907. — N-roj 121—122

anstataŭigi ĝin per esprimo pli bona: sed se ili, por ne mal-beligi sian stilon, simple evitos tiajn frazojn, ili faros al nia

lingvo tre malbonan servon. Kompreneble, en ĉi tio, kiel en

ĉio alia, devas esti observata la deca mezuro. Ne tro krude,

ne tro multe per unu fojo! Novaj esprimoj devas esti en-kondukataj nur iom post iom, nerimarkeble. Krom tio ni

devas memori, ke nia lingvo devas servi ne sole por dokumentoj kaj kontraktoj, sed ankaŭ por la vivo; tial ofte (precipe en vivaj dramaj dialogoj) pli bona estas frazo ne tute

logika kaj ne perfekte preciza, sed mallonga kaj viva, ol frazo

perfekte preciza, sed enuige peza kaj tro kabineta.

Respondo 25. La Revuo 1907, Oktobro .

N-ro 122. Pri la germanaj vortaroj

Wŭster: EG Rim Kelkaj

nGermana Esperantisto i6 IV. 1907, n-ro 5, paĝ. 57.

En mia antaŭparolo al la germanaj vortaroj de la firmo

Esperanto-Verlag, Moller kaj Borel, en la lasta linio estas

erare presite „redaktataj“ anstataŭ „redaktitaj“. Bedaŭrinde

tiu ĉi eraro kaŭzis malkompreniĝon, kaj tial mi devas doni

kelkan klarigon.

La unua eldono de la diritaj vortaroj estis redaktita de mi,

kaj ĉiuj novaj vortoj, kiuj tie aperis, estis donitaj de mi (kiel

privata rekomendo). Sed kiam oni devis presi novan eldonon,

tiam la eldonantoj, dezirante, ke ilia vortaro ne estu malpli

plena ol diversaj aliaj esperantaj vortaroj, decidis enpreni en

siajn vortarojn diversajn vortojn, kiuj estas komune uzataj en

la esperanta literaturo, sed ne estis presitaj en la unua eldono de la germanaj vortaroj. Ĉar la diritaj vortoj prezentas

ne ian novan kreajon, sed simple nur vortojn komune konatajn kaj komune uzatajn, kaj tiujn vortojn la eldonantoj prezentis al mi manuskripte antaŭ la presado, tial, kiam la eldonantoj demandis mian opinion, mi respondis al ili, ke mi

nenion havas kontraŭ la enpreno de la novaj vortoj, nek kontraŭ la elĵeto de kelkaj vortoj, kiuj al la eldonantoj ŝajnis malpli necesaj, nek kontraŭ la korekto de kelkaj eraroj de la unua

eldono. Sed bedaŭrinde tiu ĉi fakto naskis la opinion, kvazaŭ

mi „kreis novan serion da vortoj kaj ŝanĝis aŭ malaprobe forĵetis aliajn vortojn” kaj kvazaŭ la nova eldono de la vortaroj

senvalorigis la antaŭan eldonon, Tiu ĉi opinio estas tute erara.

Ĉar la estontaj eldonoj de la germanaj vortaroj sendube

enhavados ĉiam pli kaj pli da novaj vortoj, ĉerpitaj el la verkoj

de bonaj esperantaj aŭtoroj, kaj ĉar mi, havante nenion kon-245

II. B. Gazetartikoloj el

trau la enprenado de tiuj vortoj, tamen ne deziras, ke ĉiu serio

da novaj vortoj estu rigardata kiel „publike sankciita a de mi,

tial mi petis la eldonantojn de la germanaj vortaroj, ke en la

estontaj eldonoj ĉiu nove enprenita vorto, kiu ne troviĝas en

la unua eldono, havu antaŭ si ian specialan signeton.

N-ro 123. D-ro Emilo Javal

(Nekrologa artikolo. 21.1. 1907)

Wiister: Jav

„La Revuo“ 1. 1906/07, paĝ. 289—291.

Foriris unu el la plej gravaj esperantistoj, falis unu el la

plej ĉefaj niaj kunbatalantoj,— mortis Doktoro Emilo Javal.

Tre doloran impreson ĝi faris sur min, kiam mi antaŭ dek

tagoj eksciis pri lia senespera stato; kaj kvankam mi en la

daŭro de dek tagoj havis sufiĉe da tempo, por alkutimiĝi al

la atendata neevitebla, fina katastrofo, tamen, kiam mi hieraŭ

ricevis la sciigon pri la morto de Javal, ĝi frapis min tre preme.

Multaj esperantistoj konis la nomon de Javal, sed ne multaj sciis precize, kian gravan rolon li ludis en nia afero, ĉar

li apartenis al tiuj tre maloftaj homoj, kiuj faras ĉion silente,

kaj kiuj serĉas sian tutan rekompencon ne en la laŭdado de

la homoj, sed en la konscio, ke ili faras bonan faron. Antaŭ

pli ol unu jaro, tuj post la Bulonja kongreso, li grandparte

partoprenis en la fondo de la „Centra Oficejo rt , kaj ankoraŭ

en la Ĝeneva kongreso, t. e. post tuta jaro, nur 4—5 personoj

sciis, ke li estis la ĉefa monhelpanto de tiu oficejo kaj ke, por

doni al ĝi la eblon bone aranĝiĝi, disvolviĝi kaj regule funkcii

en la daŭro de certa nombro da jaroj, li oferis por ĝi el sia

propra poŝo tre grandan sumon.

Sed kiel ajn malavara estis lia donaco al la afero esperanta, — liaj ĉefaj meritoj konsistis ne en tiu donaco, sed en

lia energia, sindona kaj konstanta laborado por nia afero.

Se lia donaco eble ne donos tiajn grandajn fruktojn, pri kiaj

li revis, kaj se liaj laboroj ne alkondukis ankoraŭ al tiu celo,

pri kies baldaŭa atingo li estis tute konvinkita, — liaj faroj

kaj lia sindona kaj senĉesa laborado havos grandan signifon

por la estonteco de Esperanto; kaj des pli meritaj estas liaj

penadoj, ke ili estis farataj de homo, por kiu ĉia laboro estas

multe pli malfacila, ol por aliaj, — de homo blinda; ne de

homo blinda de naskiĝo, sed de homo, kiu blindiĝis en la

62. jaro de sia vivo kaj tamen ne fariĝis apatia por ĉio en la

mondo, kiel la pliparto de liaj samsuferuloj, sed ne ĉesis servi

al siaj idealoj kaj al la homaro.

La plimulto de ni konis la mortinton kiel eminentan blindan

246

aliaj gazetoj 1907. — N-roj 122—123

esperantiston, nenio pli; ĉar li partoprenis en nenia publike

aganta komitato, li ne bruis per siaj faroj; tamen en la lasta

tempo li estis la centro, ĉirkaŭ kiu grupiĝis ĉiuj plej eminentaj

esperantistoj, ĉar antaŭ ol ni sciis, ke li havas la intencon

kaj la povon fari al Esperanto malavaran donacon materialan, ni

konis lian grandan valoron moraian, ni konis lin kiel homon tre

kleran, saĝan, bonegan lingviston, noblan, laboreman kaj influan.

La mortinto estis persono tre konata en la mondo kiel

fama okulkuracisto kaj ankaŭ kiel ĉiuflanke instruita verkisto;

krom tio li estis bone konata kaj influa en sia lando kaj urbo

ankaŭ kiel politikisto.

De la momento, kiam li, antaŭ kelke da jaroj, estante jam

blinda, ekkonis Esperanton, li fordonis sin al ĝi per sia tuta

koro. Kvankam blinda kaj maljuna, li en la daŭro de tre mallonga tempo perfekte ellernis Esperanton. Li legigis al si

preskaŭ ĉion, kio aperis en aŭ pri Esperanto, kaj li konis

bonege la tutan literaturon kaj historion de Esperanto. Li tre

multe korespondadis pri Esperanto, skribante preskaŭ ĉiujn

leterojn propramane, per helpo de aparta skriba aparato, elpensita de li mem. En la lastaj du jaroj li vivis preskaŭ

ekskluzive nur por Esperanto, kaj al lia energia laborado nia

afero dankas multajn el siaj sukcesoj en Francujo. En la lasta

tempo li fervore laboris, por igi la francan registaron, enkonduki Esperanton en ĉiujn lernejojn.

Estante jam ne tute sana, li veturis tamen al la kongreso

Ĝeneva. En Oktobro mi, laŭ lia deziro, vizitis lin en Parizo;

kaj, malgraŭ ke li tiam estis jam serioze malsana kaj antaŭdiris al mi, ke li ne vivos pli ol kelke da monatoj, li pasigis

kun mi kelkajn tutajn tagojn en laborado esperanta, li faris

kun mi vizitojn, preparajn studojn k.t.p. Kiam ni pri unu

punkto neniel povis interkonsenti kaj miaj profesiaj okupoj ne

permesis al mi, resti pli en Parizo, tio ĉi lin tiel turmentis,

ke li tute serioze estis preta veturi kun mi Varsovion, por

daŭrigi la diskutadon. Blindulo-maljunulo volis pro Esperanto

veturi en malproksiman kaj danĝerplenan landon! Post mia

forveturo li, malgraŭ sia malbona farto, veturis ankaŭ Bruselon,

por priparoli kelkajn demandojn de propagando kun la komand-anto Ch. Lemaire.

Javal estis esperantisto en la plej bela senco de tiu ĉi

vorto. Li estis esperantisto pure idea. Esperanto povas esti

fiera pro tio, ke ĝi havis Javalon; Esperanto estos feliĉa kaj

glora, se ĝi havos multe da Javaloj.

Mi ne povas jam saluti vin, kiel mi faris tiom multe da fojoj,

— mi salutas malĝoje vian cindron, kara, neforgesebla amiko!

247

II. B. Gazetartikoloj. el

N-ro 124. Pri reformoj en Esperanto

■Wŭster: Ref Revuo

„La Revuo“ I. 1906/07, paĝ. 385—387.

En la lasta tempo inter la esperantistoj kuris la famo, ke

mi intencas „reformi Esperanton a . Tiu ĉi famo, kiu povas

fariĝi tre danĝera, estas absolute malvera. Mi neniam intencis

arbitre reformi la lingvon, ĉar tio ĉi ne sole estus pereiga

por nia afero, sed mi havas por tio ĉi eĉ nenian moralan rajton. De la tempo, kiam mi, antaŭ 18 jaroj, publikigis la „A1-donon al la Dua Libro“, Esperanto ĉesis aparteni al mi, —

ĝi apartenas de tiam al la tuta mondo esperantista, kaj mi

neniam intencis malsaĝe repostuli por mi ian rajton de mastreco,

kiun mi nun jam repostuli ne povas, ĉar sur la fundamento,

kiun mi donis, multaj aliaj homoj jam tre multe konstruis kaj

laboris. Oni scias, ke de la momento, kiam mi en la jaro 1889

fordonis mian mastrecon, mi neniam permesis al mi fari propravole en la lingvo ian eĉ plej malgrandan ŝanĝon. Se mi

ne faris tion ĉi ĝis nun, tiom pli mi ja certe neniam ekdezirus

fari tion ĉi nun, post la Bulonja Deklaracio (kiun mi ja donis

propravole), post miaj longatempe pripensitaj klarigoj en la

Antaŭparolo al la „Fundamento de Esperanto“ kaj post la fondo

de la „Lingva Komitato”, al kiu mi propravole fordonis ĉiun

aŭtoritatecon en la aferoj de la lingvo. Sekve, konante mian

agadon kaj mian rilaton al Esperanto en la daŭro de 20 jaroj,

la esperantistoj povas esti tute trankvilaj: mi neniam surprizos ilin per ia arbitra ŝanĝo en la lingvo, por kiu mi, simile al ĉia alia esperantisto, jam delonge havas nenian rajton;

neniam mi altrudos al ili mian personan deziron; kaj se eĉ

mi volus iam freneze fari tian senrajtan kaj pereigan faron,

ĉiuj esperantistoj povas kontraŭmeti al mi la Bulonjan Deklaracion kaj diri: „ni ne permesas“.

Ne! Neniam mi havis kaj neniam mi havos la intencon

proprajuĝe reformi Esperanton. La kaŭzo de la malĝusta faro

pri la „reformoj“ estis jena:

Jam antaŭ longe mi trovis, ke oni povus enkonduki en Esperanton kelkajn plibonigojn per vojo natura, sen reformoj,

sen ia rompado de la lingvo. Tiu ĉi sendanĝera kaj natura

vojo estas la vojo de „neologismoj kaj arĥaismoj“, pri kiu mi

parolis en la Antaŭparolo al la „Fundamento de Esperanto“.

Mi ellaboris en la lastaj jaroj tabelon da neologismoj, kiun mi

intencis prezenti al la esploro de la Lingva Komitato.

Sed antaŭ ol prezenti mian projekton al la Lingva Komitato,

mi ĝin prezentis private al kelkaj esperantistoj, kaj tiam mi

248

aliaj gazetoj 1907. — N-ro 124

baldaŭ konvinkiĝis, ke la malsameco de la opinioj estas tiel

grandega kaj interkonsentigi inter si la diversajn opiniojn estas

tiel malfacilege, ke eĉ la plej senkulpa vojo de neologismoj

povus nin enmeti en tre grandan danĝeron. Tial post tre

longa korespondado kaj priparolado (por kiu mi eĉ speciale

veturis Parizon kaj Bruselon) mi fme decidis forĵeti mian

projekton. Sekve mia projekto de neologismoj, pri kiuj multaj esperantistoj aŭdis sub la tute malĝusta nomo de „reformoj“, nun ne estos prezentita al la Lingva Komitato. Mi

atendos kun ĝi, ĝis venos tempo pli oportuna kaj ĝis ni havos

plenan certecon, ke parolado pri neologismoj jam ne povas

kaŭzi inter la esperantistoj ian konfuzon aŭ malpacon.

Sed se pri neologismoj, kiuj, nenion ŝanĝante nek rompante, prezentas por la lingvo nenian danĝeron, mi pli aŭ

malpli frue eble ankoraŭ reparolos, — pri reformoj ni absolute neniam devas paroli (almenaŭ ĝis la tempo, kiam nia

lingvo havos plenan leĝdonan sankcion de la registaroj). Dudek

jaroj de nia praktika laborado montris, ke Esperanto tre bone

taŭgas por ĉio, kion ni bezonas, kaj ke la vojo, kiun ni iras,

estas bona; ni gardu do nin de ĉia tro frutempa deflankiĝo,

antaŭ ol Esperanto atingis tute plenan venkon! Ĉar per serĉado de plibono, pri kiu ni fantazias, ni povus facile perdi la

bonon, kiun ni posedas.

Nia ŝipo estas nun en la mezo de la maro! Gi iras bone

kaj ĝi naĝas bonorde al sia celo. Tial ni gardu nin fari kun

ĝi iajn eksperimentojn kaj elvoki malpacon inter la ŝipanoj

en la mezo de la maro! Ni atendu, ĝis la ŝipo venos al la

haveno!

Ne pro obstineco, ne pro malamo al progreso kaj ne pro

aŭtora amo al mia verko mi tion ĉi parolas. Mi esperas, ke

la amantoj de reformoj tion ĉi komprenos kaj ili oferos siajn

personajn gustojn kaj opiniojn por la bono de nia afero. Se

troviĝos tiaj malkontentuloj, kiuj ne volas tion ĉi fari aŭ kiuj

obstine restas ĉe sia opinio, ke mi eraras, ke mi estas tro

malkuraĝa kaj ke la bono de Esperanto nepre postulas reformojn, mi petas ilin, ke ili prezentu sian proponon ne al mi,

sed al la Lingva Komitato. De mia flanko mi promesas, ke,

kvankam mi ĉiam dirados al la Lingva Komitato mian opinion

kaj ĉiam penados per admonoj deteni ĝin de ĉiu danĝera aŭ

neĝustatempa paŝo, mi tamen ĉiun bonorde ekzamenatan kaj

leĝe voĉdonitan decidon de la Komitato ĉiam akceptos sen

protesto.

249

II. B. Gazetartikoloj el

1911

N-ro 125. Pri mia Rilato al la Firmo Hachette

Wuster: Hach Hil

„Oficiala Gazeto“ III. 1910/11, n-ro 8, paĝ.251—254.

„Dana Esperantisto (i IV. 1911, n-ro 2, paĝ. 9 — 10.

„The British Esperantist (( VII. 1911, paĝ. 69 — 70.

Antaŭ pli ol tri jaroj kelkaj personoj faris aferon, kiun mi

ne povis aprobi. De tiu tempo oni komencis senĉesan serion

da atakoj kontraŭ Esperanto kaj kontraŭ mi persone. Dum pli

ol tri jaroj mi pacience legis ĉiujn insultojn kaj malverajn

akuzojn, kaj mi silentis; verŝajne mi ankaŭ plue silentos, ĉar

mi estas tro fiera kaj havas ankaŭ tro malmulte da libera tempo,

por defendi min kontraŭ diversaj elpensoj de personoj, kiuj

scias tre bone, ke ili diras malveron aŭ prezentas faktojn en

malĝusta lumo, kaj kiuj post unu refutita malĝustaĵo baldaŭ

elŝovus dek aliajn.

Nur pri unu akuzo mi decidis nun doni malgrandan klarigon,

ĉar mi konvinkiĝis, ke tiu akuzo trovis kredon eĉ ĉe personoj

bonintencaj. Mi volas paroli pri mia rilato al la firmo Hachette.

Oni penis kredigi, ke Esperanto nepre bezonas reformojn,

ke la esperantistoj tion komprenas, sed nur mi pro iaj personaj

motivoj kontraŭstaras. Kvankam eĉ nun ankoraŭ oni tion ofte

ripetas, la akuzantoj tamen scias tre bone, ke tio estas absoluta

mensogo. Ĉiuj komprenas, ke plenan perfektecon de Esperanto

neniu dezirus tiel forte kaj sincere, kiel mi, ĝia aŭtoro; ke se

troviĝis bonaj homoj, kiuj grandanime prenis sur sin la plibon-igon, mi povus esti nur tre danka al ili, kiel patro estus tre

danka, se bonaj homoj volus senpage perfektigi kaj feliĉigi lian

profunde amatan infanon, la revon de lia tuta vivo. Ĉiuj scias

tre bone (ĉar tion distrumpetis miaj akuzantoj mem), ke kelkajn

fojojn, kiam mi opiniis, ke venis la ĝusta tempo, por fari

revizion de Esperanto, mi mem elpaŝis kiel iniciatanto (kompreneble en formo lojala); sed kiam mi konvinkiĝis, ke tio

alportos al nia afero nur malbonon, mi retiris min malgraŭ

ke min, neriĉan kuraciston, oni penis allogi per tre granda

sumo da mono, kiu permesus al mi tute forĵeti mian profesion,

vivi tute oportune kaj feliĉe, kiu liberigus min de ĉiuj zorgoj

pri la morgaŭa tago kaj pri la estonta sorto de mia familio

kaj kiu permesus al mi fordoni min plene kaj ekskluzive al

miaj amataj idealoj*.

* Estas al mi tre malagrable tuŝi tiun historion, pri kiu mi nun

la unuan fojon parolas publike. La legantoj pardonu min, ĉar la

cirkonstancoj devigas min tion fari. La propono de la mono ne

250

aliaj gazetoj 1911. — N-ro 125

Ĝar sekve ne al ĉiu oni povas facile kredigi, ke mi kontraŭbatalas reformojn pro persona oportuneco, tial oni uzas

alian rimedon: apogante sin sur iam aperinta famo pri ia

mistera kontrakto kun Hachette, oni skribas en libroj, gazetaj

artikoloj kaj privataj leteroj, ke mi rifuzis reformojn tial, ke

mi „estas ligita kun la firmo Hachette“. Kun plej senhonta

konscienco oni rakontas, ke mi vendis Esperanton al Hachette,

ke Esperanto estas monopolo de tiu firmo, k.t.p… . Sinjoroj!

Se iu el vi iam volis lerni Esperanton, aŭ instrui Esperanton,

aŭ eldoni ian verkon en aŭ pri Esperanto, kaj mi aŭ la firmo

Hachette malpermesis al li tion, — li elpaŝu kaj akuzu min

publike! Vi scias tre bone, ke la rakontoj pri la venditeco

de Esperanto al Hachette estas malnobla mensogo; vi scias

tre bone, ke pri la lingvo Esperanto ĉiu el vi havas tute kaj

plene tiujn samajn rajtojn, kiujn havas mi aŭ la firmo Hachette;

vi konas tre bone la „misteran kontrakton“, ĉar mi neniam

faris el ĝi ian sekreton. Pri tiu kontrakto mi povus rakonti

al vi kelkajn interesajn aferojn, se mi volus imiti la agadon

de niaj kontraŭuloj kaj nigrigi personojn, nur pro tio, ke ili

apartenas ne al nia partio. Nun mi nur ripetos al vi tion,

kion ĉiuj scias, t.e. la tuta terura, mistera kaj krima kontrakto

konsistas sole kaj ekskluzive nur en tio, ke miajn personajn

librojn (ne gazetajn artikolojn aŭ ion similan, sed ekskluzive

nur librojn)mi promesis publikigi ĉiam per la firmo Hachette!

Jen estas mia tuta krimo! Eĉ se tiu kontrakto prezentus

por mi ian oportunaĵon, — kiu havas la rajton akuzi min pri

tiu afero, kiu estas ja mia afero pure persona kaj nenion tuŝas

Esperanton nek la esperantistojn? Sed miaj akuzantoj scias

estis ia malnoblaĵo de la flanko de la proponintoj, ĉar ili havis la

plej bonan intencon; mia rifuzo ne estis ia heroaĵo de mia flanko, ĉar

agi alie mi ne povis. Tial mi al neniu parolis pri tiu afero, kaj la

unuan fojon mi rakontis pri ĝi private kaj nur unu jaron post la fakto,

kiam oni faris al mi riproĉon, ke mi estas konservativa „pro financaj

motivoj*.

* La rakontoj pri tio, ke mia kontrakto malpermesas al mi, publikigi artikolojn en aliaj gazetoj krom la „Revuo“, estas simple fanta-ziaĵo. Mi promesis al la direktoro de la „Revuo“ (libere, sen ia

kontrakto), ke mi en ĉiu numero de lia organo publikigos parton de

miaj tradukoj; sed mi neniam promesis al li (kaj tion li ankaŭ neniam

diras) publikigi artikolojn nur en lia organo. Kiu el vi povas kun

pura konscienco akuzi min pro tio, aŭ kiu el vi iom suferas de tio,

ke en la tre malmultaj horoj, kiujn mi devus uzi por ripozo aŭ por

mia familio, mi faras tradukojn por la „Revuo“, kiu pagas al mi por

tiuj tradukoj kaj per tio donas al mi la eblon, plibonigi la vivon de

mia familio kaj venadi ĉiujare al la kongresoj?

II. B. Gazetartikoloj el

tre bone, ke la kontrakto (kiu ligas nur min, sed neniom ligas

la firmon) tute ne estas ia oportunaĵo por mi, ke longe mi ne

volis ĝin subskribi, ke se mi fine ĝin subskribis, .mi faris tion

ne pro mia profito, sed nur por fari servon al Esperanto, kiu

tiam tre bezonis la apogon de ia solida firmo. Sekve se ekzistas

en la mondo iu, kiu havus la rajton plendi pri tiu kontrakto,

tio estas nur mi, mi sola. Sed mi ne plendas, ĉar mi scias

tre bone, kiajn grandajn servojn la firmo alportis al nia afero.

Oni diras, ke Hachette pagis al mi por mia kontrakto ian

grandan sumon da mono; oni diras, ke mi ricevas procenton

de ĉiuj eldonoj de Hachette, ke mi sekve havas intereson zorgi

pri la profitoj de la firmo k.t.p. Ĉio ĉi tio estas malnobla

mensogo. Kiel al ĉiu alia aŭtoro, tiel ankaŭ al mi Hachette

pagas nur por miaj personaj verkoj; sed neniam mi prenis

de Hachette ian apartan pagon, ian donacon aŭ salajron; de

la libroj eldonataj de Hachette, se ili ne estas verkitaj de mi mem

aŭ kun mia kunlaborado kaj ne portas malkaŝe mian propran

nomon, mi neniam ricevas eĉ unu centimon. Eĉ kiam por

miaj propraj verkoj (presataj en la „Revuo“) Hachette en la

komenco difinis al mi tro grandan pagon, kiun la enspezoj

de la „Revuo“ ne povis kovri, mi baldaŭ poste per mia

propra volo tion rifuzis (simple pro tio, ke mi ne volas esti

ies morala ŝuldanto) kaj mi postulis, ke Hachette prenu al si

la rajton, eldoni tiujn verkojn senpage en formo de libroj en

tia nombro da ekzempleroj, ke ĉiuj elspezoj kovriĝu.

Kion do suferas la esperanta afero de mia fama, pure

persona, kontrakto? Per kio ĝi povas influi la iradon de la

esperanta afero? Se mi volus akcepti reformojn, fari tian aŭ

alian agon, skribi tian aŭ alian artikolon, — per kio Hachette

povus min malhelpi aŭ influi? Se mi dezirus publikigi ian libron,

kiu ne estus oportuna por Hachette, la firmo havus nur la

rajton ne eldoni ĝin, nenion pli; sed ĉiuj scias, ke tiam mi

ja tre facile trovus alian firmon, kiu eldonus mian libron kun

granda plezuro.

Miaj kontraŭuloj scias tre bone, ke se mi volus aliĝi al la

reformistoj, ne sole neniu kaj nenio povus min malhelpi, sed

mia situacio tiam estus multe pli bona ol nun. Se ili, cion

sciante, tamen rakontas al la mondo, ke mia sintenado en la

reforma afero estas kaŭzita de mia „ligiteco kun la firmo

Hachette” — ilin juĝu ilia propra konscienco.

aliaj gazetoj 1911. — N-roj 125—126

N-ro 126.

Propono pri la Organizo de niaj Kongresoj

Wiister: Org

„Oficiala Gazeto u III. 1910/11, n-ro 8, paĝ.281—282.

„Lingvo Internacia u XVI. 1911, n-ro 3, paĝ. 126 — 128.

„Dana Esperantisto u IV. 1911, n-ro 4, paĝ.32—33.

„The British Esperantist u VII. paĝ. 69.

Internacia esperantista kongreso estas antaŭ ĉio festo de

la esperantismo kaj propaganda manifestado. Sed krom tio

ĝi havas (aŭ almenaŭ devus havi) ankoraŭ alian tre gravan

rolon: diskuti kaj decidi pri ĉiuj demandoj, kiuj koncernas nian

tutan aferon kaj ne povas esti solvataj de apartaj personoj,

societoj aŭ institucioj esperantistaj.

Ĉiu esperantisto estas homo libera, kaj neniu havas la

devon partopreni en ia komuna esperantista entrepreno; sed

la plimulto de la esperantistoj havas la deziron tion fari,

ĉar ili konscias tre bone, ke Esperanto prosperas nur tiam,

kiam ni laboros kune; tial apartaj personoj kuniĝas en grupojn

kaj societojn, kaj la grupoj kaj societoj devas interkomunikiĝi,

por pripargli kaj aranĝi entreprenojn komunajn. Tiel longe,

kiel ni tion ne havos, ni ĉiam estos tute senfortaj, ĉar ĉiufoje,

kiam aperos la neceso fari ian laboron komunan, troviĝos

neniaj plenumantoj; ĉiu aparta persono aŭ societo diros: „mi

estas tro malforta aŭ ne sufiĉe aŭtoritata”, aŭ: „mi ne volas

labori sola por la tuta esperantistaro, ĉar eble oni povus

rekompenci min nur per atakado aŭ nekompreno de miaj bonaj

intencoj“. Se ni ne volas esti tute senfortaj, la esperantistaj

grupoj kaj societoj devas en orda maniero, per rajtigitaj delegitoj,

periode priparoli kaj aranĝi ĉiujn necesajn komunajn entreprenojn. La plej bonan rimedon por tio prezentas niaj internaciaj kongresoj.

Ĉar ĉiu esperantisto estas homo libera, neniu havas ankaŭ

la devon alkonformigi sin al la volo kaj opinio de ĉiuj aliaj

esperantistoj (se li nur ne ŝanĝas la lingvon laŭ sia bontrovo

kaj ne perdas per tio la rajton sin nomi esperantisto); sed la

plimulto de la esperantistoj havas la deziron alkonformigi

sin al la volo kaj opinio de ĉiuj aliaj, ĉar ili konscias tre bone,

ke nia afero postulas antaŭ ĉio plenan unuecon, kaj Esperanto

progresos nur tiam, kiam siajn proprajn kapricojn, dezirojn aŭ

opiniojn ĉiu esperantisto submetos al la deziro kaj opinio de

la plimulto. Tial estas necese, ke pri ĉiu aperanta demando

ni havu la eblon scii la veran opinion de la plimulto. Tiel

longe, kiel ni tion ne havos, al ni ĉiam minacos anarĥio, ĉiam

253

II. B. Gazetartikoloj el

troviĝos personoj, kiuj diros, ke nur ilia opinio estas la opinio

de la plimulto, kaj ke ĉia alia opinio estas nur rnaljusta altrudo

aŭ provo de regado. Se ni deziras, ke la esperantistoj laboru

en plena unueco, ni devas, de tempo al tempo, en orda maniero,

ankaŭ per rajtigitaj delegitoj, esplori kaj publike klarigi pri

diversaj aperantaj demandoj la deziron kaj opinion de la

plimulto, kaj por tio ankaŭ la plej bonan rimedon prezentas

niaj internaciaj kongresoj.

Bedaŭrinde ĝis nun niaj kongresoj ne povis plenumi sian

agadan rolon, ĉar ili ne estis organizitaj kaj ne havis la eblon

aranĝi aŭtoritatan voĉdonadon. Ni povis decidi nur pri demandoj

plej malgravaj, kiujn oni povis solvi per aklamo; pri ĉio pli

grava, pri kio la opinioj ne estis egalaj, ni nenion povis decidi,

ĉar niaj decidoj, faritaj ne de orde elektitaj delegitoj, havus

nenian valoron en la okuloj de la esperantistoj.

Por meti finon al tiu stato kaj doni al niaj kongresoj la

eblon labori kun klaraj rezultatoj, mi proponas, ke oni enportu

la malsupre donitan aldonon en la regularon de niaj kongresoj.

Ĉar ni ne havas ankoraŭ ian aŭtoritatan institucion, kiu

povus pli rajte decidi pri mia propono, tial mi prezentas mian

proponon al la Konstanta Komitato de la Kongresoj. Se ĝi

aprobas mian proponon, tiam mi petas, ke ĝi publikigu sian

decidon kiel eble plej baldaŭ en la Oficiala Gazeto, por ke

al la Antverpena Kongreso ĉiuj esperantistoj povu jam prepariĝi laŭ la nova ordo.

Aldono al la Regularo de la Universalaj Kongresoj de Esperanto 1

1 .

Ĉiu decido de Internacia Esperantista Kongreso estas deviga

nur por la komunaj esperantistaj institucioj oficialaj, tio estas

por tiuj, kiuj estas kreitaj kaj subtenataj de la tuta esperantistaro. Por la esperantistoj privataj ĝi havas valoron nur

moralan, montrante al ili la deziron aŭ opinion de la plimulto.

2 .

Partopreni en la Kongreso kaj en ĝiaj diskutoj havas la

rajton ĉiu, kiu pagis la kotizon kaj submetiĝas al la Kongresa

Regularo; sed rajton de voĉdonado havas nur la regule elektitaj

delegitoj de esperantistaj grupoj aŭ societoj.

1 Ĉi tiun proponon d-ro Zamenhof poste mem citas kiel proponon

„Pri Rajtigitaj Delegitoj “.

254

aliaj gazetoj 1911. — N-roj 126—127

3.

Kiel delegito estas rigardata ĉiu persono, kiu prezentas al

la Kongresa Komitato rajtigan leteron, kiun, en la nomo de

la grupo aŭ societo, subskribis ĝia prezidanto kaj ne malpli

ol 25 membroj.

4.

Grandaj grupoj aŭ societoj povas elekti po unu delegito

por ĉiuj 25 membroj, malgrandaj grupoj aŭ izolitaj esperantistoj povas, por elekto de delegito, kuniĝi kun aliaj grupoj.

Sed neniu havas la rajton, doni sian subskribon pli ol por

unu elekto.

5.

Ĉiu grupo povas elekti siajn delegitojn aŭ inter siaj propraj

membroj, aŭ inter aliaj esperantistoj, kiuj partoprenos en la

Kongreso. Ĉiu delegito havas tiom da voĉoj, kiomfoje po

25 anoj havas la grupoj aŭ societoj, kiujn li reprezentas.

6 .

La tagordon de la Kongreso fiksas la Prezidanto de la

Konstanta Kongresa Komitato post interkonsiliĝo kun la aliaj

anoj de tiu Komitato, kaj li publikigas ĝin du monatojn antaŭ

la Kongreso en la Oficiala Gazeto, por ke ĉiuj societoj

kaj grupoj havu la eblon esprimi al siaj delegitoj sian opinion

pri la diskutotaj demandoj.

Se ia propono ne estas akceptita en la tagordon, ĝia aŭtoro

havas la rajton, disdoni ĝin dum la Kongreso al la delegitoj

de la Kongreso, kaj se ne malpli ol 20 delegitoj subskribas

ĝin kiel diskutindan, la Kongresa Komitato devas enporti ĝin

en la tagordon.

7.

Ĉiu tiu projekto estas nur provizora. En la Antverpena

Kongreso la rajtigitaj delegitoj diskutos kaj voĉdonos pri ĉiu

paragrafo aparte kaj faros en la projekto ĉiujn ŝanĝojn, kiuj

montriĝos utilaj.

N-ro 127. Pri Plena Vortarego

„Lingvaj Respondoj“ (Plena Kolekto), paĝ. 33—35.

Efektive, ni ekstreme bezonas plenan vortaregon, kiu enhavus

ne sole ĉiujn vortojn de la ordinara vivo, sed ankaŭ ĉiujn

vortojn teknikajn de ĉiuj sciencoj, artoj kaj metioj, ĉiujn nomojn

geografiajn, historiajn, personajn k.t.p.; nia Lingva Komitato

farus al ni tre grandan servon, se ĝi per komuna laboro de

255

II. B. Gazetartikoloj el

ĉiuj siaj membroj pretigus tian vortaregon. Sed eldoni tian

vortaregon kun karaktero oficiale fiksita, la Lingva Komitato nun ne povas kaj longe ankoraŭ ne povos, ĉar tia laboro

estas ne sole tre malfacila kaj la kompetenta esploro kaj fikso

de ĉiuj el la senlima multego da vortoj postulas multege da

tempo kaj fortoj, sed tia laboro estus eĉ rekte malutila. Se

tian grandampleksan fiksitan vortaregon, kiun povas krei nur

tre longa kaj ĉiuflanka uzado kaj elprovado, ni volus pretigi

teorie kaj „en rapideco w , ni tre danĝere enkatenigus nian

lingvon, ni malpermesus al ĝi libere kaj sane disvolviĝi;

ni perforte altrudus al la lingvo multajn formojn, kiuj al tiu

aŭ alia kunlaboranto de la vortaro pro nesufiĉa elprovo en la

unua momento ŝajnis bonaj, sed kiuj poste en praktika uzado

povus montriĝi tute malbonaj. Tia konsidero estis interalie

ankaŭ la kaŭzo, pro kiu mi, publikigonte mian unuan libron

pri Esperanto, decidis forjeti la tro grandan vortaron kaj tro

abundan afiksaron, kiujn mi estis pretiginta teorie, kaj mi

decidis publikigi vortareton nur tre malgrandan kaj nur plej

necesan por la ordinara vivo, lasante ĉion alian al libera,

iom-post-ioma ellaboriĝado. Sed se la Lingva Komitato ne

povas doni al ni jam nun plenan vortaregon oficiale fiksitan,

ĝi povas tamen fari ion alian (kaj parton de tio ĝi jam faris

kaj faras): dividinte la grandegan laboron inter ĉiuj komitatanoj

(el kiuj ĉiu nepre devas ion fari) kaj inter aliaj helpantoj, ĝi

povas krei en ne tro longa tempo plenan vortaregon provizoran. Kiam tiu vortarego estos preta, ĝi servos kiel neoficiala

kaj nedeviga konsilanto por ĉiuj, kiuj bezonas uzi tiun aŭ

alian vorton aŭ nomon, sed ne povas aŭ ne volas mem ĝin

elekti kaj ne havas la eblon serĉi en nia tuta literaturo, ĉu

kaj kiamaniere iu jam uzis tiun vorton. Tiu „rapidece“ pretigita

vortarego tute ne estus deviga: ĉiu, kiu trovus, ke tiu aŭ alia

vorto estas malbona, havus plenan rajton uzi alian vorton;

kaj poste la Lingva Komitato povus periode publikigadi listojn

da vortoj, pri kiuj ĝi estos konstatinta, ke la vivo kaj kom-petentula uzado fiksis por ili alian formon, ol kiun ili ĝis nun

havis en la provizora vortarego; sed ĉiuj vortoj, kiuj oficiale

ne estos anstataŭigitaj, restos uzeblaj. Tiamaniere la Provizora

Vortarego kun ĝiaj estontaj periodaj Aldonoj restos ĉiam plej

grava konsilanto por ĉiuj verkantoj, kaj el la vortarego provizora

iom post iom elkreskos la estonta vortarego oficiale fiksita. —

Mia ideo estas kompreneble nur teoria: ĉu ĝi estas efektiviginda

kaj efektivigebla, — pri tio povas juĝi nur la estraro de la

Lingva Komitato, kiu sola havas aŭtoritaton kaj sperton pri

tiu demando; tamen mian respondon pri la vortarego rni donas

256

aliaj gazetoj 1911, 1915, 1917. — N-roj 127—129

publike por tio, ke niaj samideanoj havu okazon pripensi la

aferon kaj eble esprimi ian utilan opinion, aŭ proponi sian

helpon al la Komitato, se tiu lasta ĝin bezonus.

Respondo 58. Oficiala Gazeto IV. 1911, paĝ. 223 .

1915

N-ro 128. (Anonco pri Vendo de Aŭtoraj Rajtoj)

VVuster: Aut

„The British Esperantist“ XI. 1915, paĝ. 165.

(La gazeto ripetis ĉi tiun anoncon, senditan de d-ro Zamenhof la

15-an de Julio, en la Novembra numero XI. 1915, paĝ.201.)

Pro kelkaj cirkonstancoj (kiuj havas karakteron pure personan kaj neniom koncernas la sorton de nia lingvo) mi deziras

vendi por ĉiam la aŭtorajn rajtojn pri ĉiuj miaj verkoj (kompreneble nur en tiu grado, en kiu ili estas mia propraĵo). Kiu

deziras aĉeti, volu sin turni al mi.

Julio 15. 1915. L. L. Zamenhof,

Varsovio, str. Krolewska, No 41

(Komunikaĵojn oni povas adresi al B.E.A., kiu transsendos

ilin tuj kiam eble.)

1917

N-ro 129. Mi serĉas Eldoniston!

„The British Esperantist“ XIII. 1917, paĝ.4.

Mi deziras komenci sisteman tradukadon de diversaj plej

famaj verkoj el la tutmonda literaturo. Sed bedaŭrinde mia

financa situacio ne permesas al mi entrepreni tian laboron

proprarimede: tial mi serĉas ian bonhavan eldoniston, kiu volus preni sur sin tiun entreprenon. Kiu havas la intencon,

preni sur sin tiun aferon, volu min sciigi, en kia formo kaj

sub kiaj kondiĉoj li deziras tion fari.

17 Dietterle, Zamenhof.

257

III. TRAKTAĴOJ

La surskribo „7raktaĵoj“ por la IH-a parto valoras precize

ja nur por la du unuaj verkoj de la parto. Laŭ sia enhavo

ili ne estas esperantaj gazetartikoloj en la senco de la Il-a

parto (kvankam la dua pri Volapŭk aperis en v La Esperantisto“). Zamenhof skribis la duan por ĝenerale defendi la mond-helplingvan ideon kaj la unuan,por speciale kritiki Volapŭkon.

La aliaj numeroj de la IH-a parto ankaŭ ne estas gazetartikoloj pri Esperanto. Ili kompreneble pro sia tuta tendenco

aludas Esperanton, sed laŭ sia ĉefa enhavo ili pritraktas la

politikan kaj religian v kredon“ de Zamenhof. Li mem ĉiam

deziris, ke oni laŭ ĝi ne taksu kaj propogandu Esperanton.

Se li mem povus eldoni hodiaŭ sian originalan verkaron, li

certe mem donus al ili apartigitan lokon. Ili estas kvazaŭ

flugfolioj kaj flugbroŝuretoj. Mi supozas, ke ne ekzistas aliaj

tiaj Zamenhofaĵoj.

Pro tia situacio mi envicigis ĉi tiujn Zamenhofaĵojn en la

parton III, kies preciza titolo devus esti v Traktaĵoj kaj

kelkaj aliaĵoj“.

*

1889—1890

N-ro 1. Esperanto kaj Volapŭk

Traktaĵo nefinita el v La Esperantisto“ 1889/90. (1889, paĝ. 2—6;

paĝ. 9 — 12. — 1890, paĝ. 24 — 27; paĝ. 37 — 38.) La artikolo estas

skribita en germana lingvo kaj en Esperanto.

1889, paĝ. 2—6. — En la profunda antikveco, rakontas la

biblia legendo, la homoj volis konstrui turon altan ĝis la ĉielo.

Ekkolerinte pro tiu ĉi fiera entrepreno de la homoj, Dio miksis

ilian lingvon, kaj la homoj ĉesis kompreni unu la alian. Tio

ĉi estis unu el la plej grandaj malfeliĉoj de la homaro. Multe

la homoj devis kaj devas suferi pro tiu ĉi mikso de la lingvoj,

kaj tre ofte en siaj sonĝoj ili transportadis sin al tiu legenda,

paradiza antaŭbabilona tempo, kiu perdiĝis por ili ŝajne je eterne.

Prezentante la pentrojn de ia feliĉa tre malproksima tempo

estonta, la profetoj kaj poetoj promesas al ni, ke estos iam

unu popolo sur la tuta tero kaj ĉiuj homoj parolados unu lingvon. Ĉu tiu dolĉa ora tempo estas frukto de fantazio neniam

efektivigebla? Longan tempon neniu en la mondo respondis

258

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro 1

tiun ĉi demandon alie ol: „Jes, lingvo tutmonda estas dolĉa

utopio, kiu neniam povas efektiviĝi!“ Kaj en nia tempo ankoraŭ

la plej granda parto de tiel nomataj „prudentaj“ homoj, kiuj

ne amas pripensi ian novan demandon kaj por kiuj ĉia nova

celado estas absurda, — kun jupitera graveco respondas al

vi: „Lingvo tutmonda estas sensencaĵo, kaj tiuj, kiuj sin okupas

je ĝi, estas idiotoj!“ Kaj se tiuj ĉi „prudentaj“ homoj havas

ankoraŭ ian influon sur la amasoj, tiam tiuj ĉi amasoj blinde

ripetadas iliajn vortojn kaj eĉ ne prenas sur sin la laboron

rigardi, kio estas „lingvo tutmonda“, ne donas al si eĉ por

unu minuto la demandon: kial oni nomas tiujn homojn utopiistoj? eble tiuj utopiistoj estas pravaj?

Sed la ideo de lingvo tutmonda estis tro altiranta, por ke

la homoj tute rifuziĝus je ĝi. Trovis sin homoj, kiuj laboris

super tiu ĉi afero, oferis al ĝi multajn jarojn, faris diversajn

provojn de praktika efektivigado de tiu ĉi ideo, aŭ prilaboradis

la demandon teorie. Danke la senlacan kaj sentiman laboron

de tiuj ĉi personoj, la demando pri la lingvo tutmonda iom

post iom komencis ricevadi tute alian vidon. Iom post iom

oni venis al la konvinko, ke lingvo tutmonda tute ne estas

absolute ne ebla. La homoj komencis kredi, ke la efektiviĝo ne

estas jam tre malproksima. (Ni parolas, kompreneble, nur pri

tiuj personoj, kiuj kun intereso observadis la disvolvon de la ideo;

ĉar por tiu grandega plimulto de la homoj, kiuj estas surdaj kaj

blindaj por ĉia nova movo — por ili nia demando staras nun

ankoraŭ sur tiu sama ŝtupo, sur kiu ĝi staris antaŭ mil jaroj.

Per malsaĝa kaj nepripensita ridegado ili penas malhelpi la

progresadon de la afero. Sed kiam la afero tute atingos la celon,

— tiam tiuj ĉi sinjoroj skribados pri ĝi instruitajn traktatojn.)

Ce tia staro de la demando al la publiko antaŭ 10 jaroj

estis proponita arta lingvo sub la nomo „Volapŭk“. La mondo

estis jam sufiĉe preparita por lingvo tutmonda kaj atendis senpacience, ke post ĉiuj teoriaj projektoj kaj provoj oni prezentu

al ĝi fine ion pretan; kaj kiam sinjoro Schleyer diris: „jen vi

havas pretan lingvon tutmondan, venu kaj laboru!“ — tiam

amasoj da idealistoj sin ĵetis al tiu ĉi voko blinde kaj tute ne

demandante sin, kion oni donis al ili sub la nomo de lingvo

tutmonda, ĉu ĝi estas efektive lingvo faciliganta la interkomunikiĝon 1 internacian kaj ĉu ĝi povas efektive iam fariĝi lingvo tutmonda, aŭ ĝi estas nur uzurpatoro, kiu tute sen rajto kaj fondo

alprenis nomon ne apartenantan al ĝi. Ripetiĝis tio, kio ofte

ripetiĝas en la historio kaj en la vivo: kiam ni longe kaj sen-1 teksto: interkomuniĝo; komp. la notojn 1 al paĝ . 144 kaj 161.

III. Traktaĵoj

pacience atendas iun nekonatan bonfaranton, tiam, se venos

al ni la unua sin trovinta persono kaj anstataŭ ĉia legitimado

li nur diros al ni, ke li estas tiu sama persono, kiun ni atendas, — ni blinde nin ĵetas al lia kolo!

Danke la tre favoran staton de la animoj, danke la tre

laŭdindan kaj mirindan energion de la aŭtoro de Volapŭk kaj

de kelkaj ĝiaj amikoj, kaj ankoraŭ pli danke la tre lerte uzatan

reklamon, Volapŭk trovis multajn amikojn, kiuj trovinte unu

fojon ian vojon, kiu promesas konduki ilin al nia celo, ekiris

sur tiu vojo, tute ne demandante sin en la minutoj de flameco,

ĉu ili efektive elektis la bonan vojon aŭ dekliniĝis flanken.

Volapŭk ne estas la sola provo por krei lingvon tutmondan. Estis multaj provoj antaŭ Volapŭk kaj post ĝi. Sed ili

ĉiuj, donante nenion pretan, pripensitan kaj elprovitan, prezentis

nur neklarajn projektojn kaj perdiĝis tuj post la naskiĝo, ne

povinte ricevi eĉ unu adepton. Aparte malbona estis la sorto

de tiuj sistemoj, kiuj naskiĝis post Volapŭk. Ĉar ĉiuj idealistoj,

kiujn altiradis la ideo mem, jam estis volapŭkigitaj kaj tial ne

sole ne subtenis la novajn sistemojn, sed kontraŭe, en la interesoj de unu lingvo por la tuta homaro ili penadis dispremi ĉian novan sistemon; kaj ĉiuj tiel nomataj homoj „praktikaj“, kiuj trovis malutile labori por Volapŭk, ne volis ankaŭ labori

por la novaj sistemoj, ĉar ankaŭ en tiuj ĉi sistemoj ili trovis

nenian utilon. „Volapŭk“, diras multaj, „ebenigis la vojon

por novaj sistemoj kaj faciligis al ili la batalon!” Sed vi vidas, sinjoroj, ke ĝi estas tute ne tiel: Volapŭk ne faciligis,

sed forte malfaciligis tiun ĉi batalon; ĉar la novaj provoj,

veninte en la mondon, renkontis danke la Volapŭkon — jam

neniun amikon, sed multajn pretajn malamikojn. Kie Volapŭk

en sia tempo renkontis malamikojn, tie ankaŭ la novaj sistemoj

renkontis tiujn samajn malamikojn, ankoraŭ pli obstinajn, ĉar

la „naskiĝado de ĉiam novaj lingvoj tutmondaj“ aldonis ankoraŭ

pli da nutro al ilia ridado; kaj kie Volapŭk renkontis amikojn,

tie la novaj sistemoj jam rekte renkontis malamikojn ne pasivajn,

sed penantajn rekte ilin detrui. Kie do ili povis trovi amikojn?

Preskaŭ nenie! Jen estas la kaŭzo kial ĉiuj novaj provoj, el

kiuj ĉiu englutis kredeble ne malmulte da tempo, laboro kaj

oferoj materialaj, mortis preskaŭ tuj post la naskiĝo.

Tiaj estis la malfavoraj cirkonstancoj, inter kiuj devis sin

prezenti al la publiko la lingvo Esperanto. Montrante la

suprediritajn kondiĉojn, la amikoj de la aŭtoro per ĉiuj fortoj

penis deteni lin de la publikado de sia sistemo, kaj kiam li

poste tamen donis ĝin en la presejojn, ili rigardis lin kiel

homon perditan. Eldonistoj neniel volis preni sur sin la eldon-260

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro 1

adon de mia verko: „jam ekzistas ja Volapuk” oni diris al mi

ĉie. Sed kiam la lingvo Esperanto sin montris publike, la

afero aliformiĝis. Malgraŭ ke la tuta kampo ŝajne estis jam

okupita kaj ne restis jam kie ricevi partizanojn, la lingvo Esperanto baldaŭ ricevis multegon da amikoj, de kiuj la nombro

konstante kaj senhalte kreskas. Tiuj ĉi amikoj venas de la

ambaŭ flankoj, de kiuj oni ŝajne neniun povis atendi: multaj

el la indiferentuloj, kiuj pri la Volapŭk nenion volis scii kaj

ŝajne estis perditaj je eterne por la lingvo tutmonda, — fariĝis varmegaj amikoj de la lingvo Esperanto, ĉar ili vidis, ke

ĝi estas lingvo efektive praktika, alportanta senkondiĉan utilon

kaj havanta estontecon; multaj volapukistoj, vidante la grandegan

diferencon inter la lingvo Esperanto kaj la reklamata Volapŭk,

jam multe laboris por ĝi kaj tial en la komenco estis pretaj,

per ĉiuj fortoj dispremi la novan lingvon (tiel, ekzemple, ankaŭ la redaktoro de tiu ĉi gazeto estas estinta prezidanto de

klubo volapŭka); multaj aliaj influaj volapŭkistoj, kiuj estas

ankoraŭ tro kunligitaj kun la Volapŭk kaj ne havas ankoraŭ

la kuraĝon transiri sur nian flankon publike, konfesis al mi,

ke ili vidas en Esperanto la solan kaj la plej bonan vojon por

atingi nian celon, kaj ili korespondas tre bone en tiu ĉi lingvo.

Sed granda parto de la volapŭkistoj ĝis nun ankoraŭ vidas

en la lingvo Esperanto malamikon, kontraŭ kiu oni devas batali

per ĉiuj fortoj. Preskaŭ ĉiuj ĉi sinjoroj ĝis nun havas ankoraŭ

nenian ideon pri la lingvo Esperanto kaj pri ĝiaj celoj, ĉar en

fanatika obstineco ili ĝis nun ne volis ankoraŭ eĉ tralegi mian

malgrandan libron. (Multaj volapŭkistoj, kiuj nun fariĝis varmegaj amikoj de la lingvo Esperanto, konfesis al mi, ke eĉ havante

mian libron, ili longan tempon ne volis ĝin eĉ legi, estante

konvinkitaj, ke ĉia nova sistemo estas absolute malutila! Tio

ĉi rememorigas la tempojn de la inkvizicio, kiam por ĉiu bona

kristano estis mortinda peko eĉ preni en la manon iun verkon,

kiu enhavis en si la plej malgrandan freŝan bloveton.) Se mi

volus tie ĉi paroli kun tiaj personoj, miaj vortoj, kompreneble,

estus perditaj, ĉar tiuj ĉi homoj kun sankta teruro fermus al

si la orelojn. Sed estas inter la volapŭkistoj ankaŭ tiaj personoj, kiuj ne fermis la okulojn por la nova movo; la lingvo

Esperanto estas al ili konata, sed tamen ili volas resti fidelaj

al la Volapŭk ĝis la fino. Ili estas konvinkitaj, ke la enkonduko de nova sistemo, kiel ajn bona ĝi estus, metus en danĝeron la tutan estontecon de nia ideo, kaj kun doloro en la

koro ili rigardas ĉiun paŝon antaŭen de la lingvo Esperanto.

Havante tute malveran ideon pri la kaŭzoj, karakteroj kaj celoj

de mia laborado, ili vidas en mi ian revoluciiston, ian Katilina’n,

261

III. Traktaĵoj

kiu pro persona gloramo aŭ oportuno volas fari renversojn kaj

meti en danĝeron la sanktan aferon. Sentante la tutan gravecon

de unuanimeco en tia afero kiel lingvo tutmonda, kaj vidante

en mi, per malvera komprenado de mia laborado, reformatoron

kaj rompanton de la unuanimeco, ili penas per ĉiuj fortoj de

sia honesta kaj al la afero aldonita animo deteni la volapŭkistojn

de transiro al Esperanto. „Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur” 1 ripetadas ili sur ĉiu paŝo. Ne

komprenante, kial sur nian flankon transiras nun multaj el tiuj

volapŭkistoj, kiuj antaŭ nelonge ankoraŭ mem fanatike staris

kiel muro kontraŭ ĉia nova sistemo, — ili kun teruro vidas

en tiu ĉi „nekonstanteco“ la finon de nia afero! Penante per

ĉiuj fortoj deteni siajn amikojn de „forkuro“, ili en la sama

tempo penis labori rekte super mi persone, petante min en la

interesoj de nia afero forĵeti mian laboron kaj aliĝi al Volapŭk. „Post vi“, ili diris, „iros via tuta partizanaro, tiam ekregos plena unuanimeco, kaj nia afero rapide venos al la celo.“

Kun plezuro kaj kun estimo, kiun oni sentas por ĉiu profunde

kredanta animo, mi konservas ankoraŭ la leteron de unu nobla

sinjorino, kiu, konfesante la superecon de Esperanto antaŭ

Volapŭk, penis per ĉiuj fortoj konvinki min rifuziĝi je la disiĝo

kaj pro la pli bona ne meti en danĝeron la bonan. Mi vidis

el tiu ĉi letero, ke tiu sinjorino estus feliĉa, se ŝiaj vortoj

min konvinkus kaj se per tia maniero estus enkondukita plena

unuanimeco en nian aferon. Jes … sed mi mem estus ankoraŭ multe pli feliĉa, se mi havus la plej malgrandan eblon

fari tion, kion petas de mi tiuj ĉi volapŭkistoj!

Sinjoroj! Vane vi vidas en mi gloraman reformatoron, kiu

volas detrui la bonan, ĉar li povas doni ion pli bonan. Por

neniu el vi la ideo de lingvo tutmonda estas kaj povas esti

tiel kara, kiel por mi. Mi kunkreskiĝis kun ĝi, mi kunligis

kun ĝi mian tutan vivon, mi oferis al ĝi ĉion kion mi povis,

mi multe pro ĝi suferis kaj suferas, kaj nenio min detenus de

novaj oferoj, se mi scius, ke mi povas per ili servi al nia

sankta afero. Elmontru al mi, ke la vojo, sur kiun vi vin ĵetis

en la unua flama minuto, povas alkonduki nin al la celo, —

kaj mi la unua ĵetos mian laboron kaj aliĝos al vi. Se mi

povus kredi, ke Volapŭk havas eĉ la plej malgrandan eblon

fariĝi iam lingvo de la mondo, mi neniam elpaŝus kun nova

sistemo nur tial, ke ĝi estas en miaj okuloj pli bona; per

mia tuta animo mi aliĝus al la Volapŭk, malgraŭ ĝia arbitra

1 Latina proverbo: per konkordo kreskas malgrandaj aferoj, (sed) per

malkonkordo pereas (eĉ) la plej grandaj .

262

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro 1

kaj malfacila vortaro, malgraŭ la sovaĝeco de ĝiaj sonoj. Ĉar

la eksperimentojn reformatorajn mi ĉiam tenis por danĝeraj

por nia afero, ĝis ĝi ne tute ankoraŭ fortiĝis, kaj unuanimeco

en nia afero estas laŭ mia opinio la unua kondiĉo, por ke la

afero povu progresadi. Jes, sinjoroj: concordia parvae res

crescunt, discordia maximae dilabuntur! Pli bone estas iri

laŭ vojo, kiu alkondukos nin al la celo pli rapide.

Unuanimeco estas afero tre laŭdinda, sed ĝi ne devas esti

blinda, ĉar tiam ĝi jam estas simple obstineco kaj donas

rezultatojn tute aliajn. La frazo pri „concordia u per si mem

estas tre bela kaj bona, sed la sola frazo ne kondukos al

bono; kaj se vi decidas iri unuanime sur ia vojo, rigardu antaŭ ĉio, ĉu tiu ĉi vojo ne dekondukas vin de via celo anstataŭ alkonduki al ĝi; ĉar ĉe unuanimeco sur tia vojo ne

„parvae res crescunt“, sed „maximae dilabuntur”.

Kiu iom interniĝis en la lingvon Esperanto, tiu povis

facile vidi, ke mia laboro ne estis elvokita de la „sukcesoj de

Volapŭk”, kiel pensas kelkaj volapŭkistoj. Kiam mi antaŭ

13 jaroj komencis mian laboron, tiam Volapŭk ankoraŭ ne estis

en la mondo. La laboro estis tre malfacila, kaj nur tiuj, kiuj

mem provis komenci similan laboron, komprenos, kiom da

pacienco kaj zorgoj ĝi postulis. Kiam la plej granda parto de

mia laboro estis jam finita, tiam sur la scenon venis Volapŭk.

Kaj en la unua minuto mi estis ĝoja, kiam mi ĝin aŭdis. „Vi

estas libera”, mi diris al mi mem: „via amata sonĝo efektiviĝis, vi povas nun komenci uzi la vivon!“ Sed kiam mi pli

proksime ekkonis la Volapŭk’on, mi baldaŭ vidis, ke ekster la

nomo sen ia fondo kaj ekster laŭdaj reklamoj ĝi nenion en

si enhavas, — kaj mi denove reiris al mia laboro. Kiam mia

laboro jam estis finita, pasis kelkaj jaroj, ĝis mi ricevis la eblon

eldoni mian verkon. En tiu tempo Volapŭk rapide faris progresojn,

kaj kiam mi eliris kun mia sistemo, mi tiel havis jam multajn

malamikojn en la multaj volapŭkistoj. Batalo antaŭstaris jam

tial tre malfacila, kaj mi kun la plej granda plezuro ĝin forĵetus,

se mi povus trovi en mia konscienco ian eĉ la plej malgrandan

pravigon por mia faro. Sed eĉ nun ankoraŭ, kiam la nombro

de la amikoj de mia afero komencis rapide kreski, dum la

Volapŭk komencas fali, — eĉ nun ankoraŭ, por la sankta

unuanimeco, mi kun granda plezuro forĵetus mian

laboron kaj aliĝus al la Volapŭk, se mi povus kredi,

ke Volapŭk, en ĝia nuna formo aŭ en formo plibonigita, havas eĉ la plej malgrandan eblon atingi la celon.

Sed ni rigardu, kio estas Volapŭk, kaj ĉu ĝi povas havi iajn

esperojn je la estonteco.

263

III. Traktajoj

(Daŭrigo.) 1889, paĝ. 9—12. — Kio estas Volapŭk? Ĝi

estas arta kaj arbitre elpensita lingvo, kiun neniu en la mondo

komprenas kaj per kiu vi kun neniu povas komunikiĝi. Ĝi

estas nomita lingvo tutmonda nur pro tio, ke se la tuta mondo

ĝin ellernos, tiam ĉiuj ĝin komprenos! Nenian alian

econ tutmondan tiu ĉi lingvo havas, kaj sinjoro Schleyer eĉ

ne trovis necese peni doni al sia lingvo iajn ecojn, per kiuj

ĝi povus faciligi la komunikiĝojn internaciajn! w La tuta mondo

ellernu Volaptik’on a , diris sinjoro Schleyer, „kaj tiamĝi alportos

al la mondo grandegan utilon!” Kaj multaj obeis tiun ĉi vokon,

ne vidante, kiom da ridinda estas en ĝi! Kaj antaŭvidante,

kian grandegan utilon la Volaptik alportos al la mondo, se la

tuta mondo ĝin akceptos, la amikoj de sinjoro Schleyer jam

kun entuziasmo nomas lin la plej granda genio deThomaro!

Sinjoroj, ĉu vi efektive ne vidas, kiel ridinda ĝi estas? Ja

ĉia lingvo, eĉ la lingvo de Hotentotoj, alportos al la mondo

grandegan utilon, se la tuta mondo^ ĝin akceptos! Kial

do oni bezonis elpensi Volaptik’on? Ĉu malmulte da lingvoj

estas en la mondo? Ĉu efektive, sinjoroj volaptikistoj, vi

estas tiel naivaj aŭ tiel blindigitaj de entuziasmo, ke vi ne

vidas, ke la tuta malfacileco de la demando, super kiu la homaro

laboras jam tiel longe, estas en la trovado de tia lingvo, kiu per

si mem ebligus la komunikiĝojn internaciajn, kaj ne de tia lingvo,

kiu povus fariĝi tutmonda, se la tuta mondo ĝin akceptos?

Kion la Volaptik per si mem enhavas tutmondan kaj per

kio ĝi faciligas la komunikiĝojn internaciajn?

Mi vane serĉis en la tuta libro de sinjoro Schleyer kaj

mi nenion, absolute nenion trovis! Sed eble mi estas blinda,

eble vi, sinjoroj, estis pli feliĉaj kaj trovis en la Volaptik ian

tutmondecon, — tiam estu tiel amindaj kaj montru ĝin al mi!

Kion la volaptikistoj povas respondi al mi? Absolute

nenion, — ĉar Volaptik enhavas absolute nenion tutmondan,

kaj per ĝi oni povas kompreniĝi kun multe pli malgranda

nombro da homoj ol per la lingvo de kiu ajn popolo de Afriko.

Se Volaptik estas lingvo tutmonda, en tiu okazo lingvoj netut-mondaj tute ne ekzistas en la mondo, kaj ĉiuj lingvoj povas

esti dividataj nur en lingvoj tre tutmondaj, pli tutmondaj kaj

plej tutmondaj. Se oni donas al vi vinon malbonan, vi povos

pli malpli diri, en kio konsistas ĝia malboneco; sed se sub

la nomo de vino oni donos al vi senceremonie simplan akvon,

kiu ne havas kaj eĉ ne pensas havi eĉ la plej malgrandan

aludon de vino, tiam vi restos tute sen vortoj. En tia situacio

mi min trovis, kiam mi ekkonis la Volaptik’on; mi estis

preparita, ke mi trovas la tutmondecon de Volaptik malforta,

264

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro 1

ne sufiĉa; sed kiam mi vidis, ke de tiu tutmondeco tute ne

ekzistas eĉ la plej malgranda signo kaj la tuta tutmondeco

konsistas nur en la nomo, kaj ke oni povas la unuan trovitan

ŝtonon nomi butero kaj proponi al la homoj ŝmiri ĝin sur

pano, — mi estis tiel frapita, ke se la ideo de lingvo tutmonda

ne estus por mi tiel kara, mi estus preta en la unua minuto

fariĝi volapŭkisto! La lingvo turka ne estas lingvo tutmonda,

ĉar, sciante la lingvon turkan, vi ne povas kompreniĝi kun

personoj kiuj tiun ĉi lingvon ne scias; nun mi fosis en la

tuta libro de sinjoro Schleyer por trovi, kiel mi povas per la

Volapŭk kompreniĝi kun personoj kiuj ne ellernis la Volaptik’on; mi nenion trovis, sed videble la Volapŭk tamen estas

lingvo tutmonda, ĉar jam la nomo mem ĝin ja montras!! Se

vi diros france „artiste“, multaj homoj en la mondo vin ne komprenos; sed diru nur „kanal a , tiam la tuta mondo tuj komprenos,

ke vi pensas pri artisto, — ne vere, sinjoroj volapŭkistoj?

ĉar vi ja esprimis vin en la „lingvo de la tuta mondo!“

Ĉiuj provoj pazilogiaj, proponitaj al la mondo en diversaj

tempoj, penis, kvankam ne feliĉe, doni al la mondo ion kion

donas neniu el la ekzistantaj lingvoj, — t. e. doni al ĉiu el

ni ian eblon kompreniĝi kun homoj, kiuj ne scias nian lingvon;

sed sinjoro Schleyer ne trovis necese doni eĉ kion ajn similan,

kaj anstataŭ ĉio ĉi li donis nur la sofismon: „jen vi havas

novan lingvon: se la tuta mondo ĝin akceptos, tiam ĝi alportos

al la mondo grandegan utilon“. Tiu sofismo en la komenco

estis ĉie akceptita kompreneble kun rido; sed kiam sinjoro

Schleyer ne perdis la energion kaj malgraŭ la rido 1 daŭrigadis

sian aferon, agitadis, eldonadis verkojn etc. kaj kiam la senlaca

reklamo trumpetis, ke amasegoj da homoj ellernis la Volapŭk’on,

ke ĝi faras grandegajn progresojn etc. etc. — tiam baldaŭ troviĝis

amaso da homoj, kiuj ricevis respekton por la „potenca Volapŭk“, kaj ili aliĝis al ĝi, magnetizitaj de la volo de Taŭtoro.

Se unu fojon homo ricevis kredon por ia afero, li komencas

serĉadi en tiu afero diversajn bonajn flankojn; kaj kiu serĉas,

tiu kompreneble trovas, tiom pli se li ne estas tre postulema

kaj anstataŭ kritike analizadi siajn trovojn li estas preta trompadi

sin mem, por nur pravigi sian kredon en siaj propraj okuloj.

Per tia maniero la partizanoj de la Volaptik komencis baldaŭ

trovadi en tiu ĉi lingvo multajn bonajn flankojn kaj ili ĉie

ilin eltrumpetas. Pri tiuj ĉi „bonaj flankoj“ de la Volapŭk mi

ne devus eĉ paroli, ĉar se la plej ĉefa eco de la afero ne

ekzistas, tiam la ecoj malpli gravaj havas por ni nenian signifon.

1 teksto: ridon.

265

III. Traktaĵoj

Tiel, ekzemple, se vi bezonas muzikiston, kaj sian servon

proponos al vi homo, kiu la muzikon tute ne komprenas sed

kiu por tiu ne drinkas, ne ŝtelas etc., vi kompreneble tuj lin

forpelos, ĉar de muzikisto vi postulas ke li sciu ludi,

kaj vi ne povas kontentiĝi je tio, ke li ne drinkas kaj ne

ŝtelas. Tiel de la Volapŭk, kiu sin nomas lingvo tutmonda,

ni atendas antaŭ ĉio, ke ĝi donu al ni ian eblon kompreniĝi

kun ĉiu bone edukita homo, kaj se tiun’ ĉi econ la Volapŭk

ne havas, tiam ĉiuj aliaj ĝiaj flankoj havas por ni nenian

signifon. Sed por ke la volapŭkistoj min ne kulpigu, ke mi

kaŝas la bonajn flankojn de ilia lingvo, mi analizos tie ĉi ĉiujn

bonajn ecojn de la Volapŭk, malgraŭ ke ili, kiel mi jam diris,

danke la mankon de la ĉefa eco, havas por ni nenian signifon.

Feliĉe tiuj bonaj flankoj en la Volapŭk estas tiel malmultaj,

ke mi ne bezonos multe turmenti per ili la leganton.

a) Ĉu la Volapŭk estas bonsona? Ne! Kiu legis nur

malgrandan pecon en Volapŭk, devas ekkrii: fi, kiaj sovaĝaj

sonoj! Se la lingvo Esperanto estus malbonsona, mi povus

pravigi min per tio, ke mi ne povis krei la vortojn tute laŭ

mia volo kaj arbitro, ke mi devis preni ilin laŭ certaj leĝoj,

ke ili estu rekoneblaj; ke mi devis ilin subigi al diversaj aliaj

gravaj reguloj kiuj faciligas la vortfaradon etc.; mi povus diri,

ke mi devis oferi la agrablan pro la utila. Sed sinjoro Schleyer,

kiun neniaj gravaj leĝoj ligis, kiu pri la komprenebleco de la

vortoj ne zorgis kaj kreis la vortojn kiel li volis, — li povis

almenaŭ tre facile krei lingvon tre agrablan kaj bonsonan!

Tamen komparu pecon skribitan en Volapŭk kun peco skribita

en Esperanto, kaj certe ne malfacile estos por vi diri, kio estas

pli bonsona.

b) Eble la Volapŭk estas facile elparolebla? Ĉar la sola

leĝo por sinjoro Schleyer estis lia propra volo kaj se ia litero

ne plaĉis al li, li ĝin kuraĝe eljetis (ekzemple la gravan literon r), — tial li povis tre facile elĵeti el sia lingvo ĉian literon

maloportunan. Tamen la tuta Volapŭk estas plena je la literoj

a, 6 , ii, kiujn la plej granda parto de Tmondo neniel povas

elparoli. Ankaŭ en la lingvo Esperanto ekzistas kelkaj sonoj,

kiuj por kelkaj popoloj estas maloportunaj; sed ili restis en

la lingvo ne pro la arbitro de la aŭtoro, sed por ebligi la

rekoneblecon de la vortoj kaj ne enkonduki malagrablan mono-tonecon; ankaŭ la sonoj estas tiaj, ke kutimiĝi je ili estas

facile por ĉiu popolo, kiu ilin ne havas en sia propra lingvo.

Tiel, ekzemple, multaj plendas la sonon ĵ; sed ne parolante

iam pri tio, ke ĉe grandega amaso da vortoj prenitaj el la

lingvo franca tiu ĉi sono estas necesa, ĝi efektive al neniu

266

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro 1

povas prezenti ian malfacilecon. Popolo, kiu elparolas la sonojn

t kaj d, p kaj b, s kaj z, tre facile povas elparoli la sonon

ĵ, se ĝi havas la sonon ŝ; ĉar la sono ĵ estas farita el ŝ laŭ

tiu sama leĝo, laŭ kiu b estas farita el p, z el s etc. Kaj

ĉar preskaŭ ĉiuj civilizitaj popoloj havas la sonojn s, z kaj

ŝ, tial al neniu el ili estos malfacile elparoli la sonon ĵ, se ĝi

eĉ en ilia propra lingvo ne ekzistas. Tiel ekzemple en la nuna

rusa lingvo vi povas tre ofte renkonti la sonon f, kiun sen ia

eĉ la plej malgranda malfacileco sur ĉiu paŝo elparolas ĉiu

ruso edukita aŭ tute ne edukita; tamen al la rusoj eĉ ne

venas en la kapon, ke la sono f en la vortoj pure rusaj neniam

ekzistis kaj tiu ĉi sono estas enportita el ekstere! Havante

la sonon v, la rusoj facile komencis elparoladi la sonon f,

eĉ ne scietante ke ĝi estas sono tute nova por ili! Tamen

devigu tiun saman ruson elparoli a, 6 , ŭ, por kiuj li havas

en sia lingvo nenian sonon analogian — li aŭ tute ne povos

ilin elparoli, aŭ konstante intermiksados la a, 6 kaj e, la ŭ,

i kaj ju. A1 tio ĉi kelkaj sonoj, kiuj eniris en la lingvon

Esperanto kaj povus esti maloportunaj al kelkaj popoloj, havas

en la lingvo Esperanto rolon ne gravan, kaj en okazo de

efektiva bezono estonta akademio povas ilin facile elĵeti, tute

ne rompante la lingvon. Tiel, ekzemple, la sonon ŭ (kiu

efektive ekzistas en la plej granda parto de lingvoj, sed timigas

multajn nur tial, ke en aliaj lingvoj ĝi ne havas por si apartan

literon en la alfabeto) ĉiu povas jam nun elparoladi kaj

skribadi kiel simplan u kaj la lingvo de tio ĉi tute ne ŝanĝiĝas;

la sono ĥ, kiu multajn konfuzas, ne sole en la tuta gramatiko,

sed ankaŭ en la tuta fundamenta vortaro ne estas renkontata eĉ unu fojon kaj estas konservita nur por okazoj de

bezono! Tamen provu elĵeti el Volapŭk la sonojn a, 6 , ŭ —

tiam vi jam devos tute transformi Volapŭk’on de la komenco

ĝis la fino!

c) Eble la Volapŭk distingiĝas per aparta natureco kaj vivo-kapableco? A priori oni povis esti preparita, ke lingvo, kreita

arte en la kabineto de instruitulo, distingiĝos per plena manko

de vivo. Sed por kio estas la genio de sinjoro Schleyer?

Kredeble tie ĉi jen ĝi sin montris? Sed ne, la genio de sinjoro

Schleyer ne trovis necesa fari kun sia elpensaĵo iajn provojn

praktikajn, kaj Volapŭk restis tute morta: en ĝi oni povas

skribi, sed preskaŭ neniu povas en ĝi paroli; ĉar en la elparolado diversaj vortoj (kiel ekzemple: bap, pab, pap, pap,

pep, pop, peb, pob, bob, bob, pop, pup, bub, pub, pŭb,

bib, pip, pŭp etc.) estas tiel similaj unu je la alia, kaj ni

renkontas tian sovaĝan kunmetadon de diversaj vortoj kaj vortaj

267

III. Traktaĵoj

partetoj (ekzemple eimatabometobos), ke la plej bona volapŭkisto ne povos sin orienti en tiu ĉi sovaĝa labirinto. Tiel

en Volapŭk ĝis hodiaŭ ankoraŭ nur tre malmultaj personoj

povas paroli, malgraŭ ke ĝi ekzistas jam 10 jarojn, dum en

la lingvo Esperanto, kiu ekzistas publike ne pli ol 2 jarojn,

ĝiaj amikoj jam nun ofte kaj kun plezuro parolas inter si.

Gi venas de tio, ke la lingvo Esperanto ne nomis sin preta,

antaŭ ol kiam kun ĝi estis faritaj praktike multaj provoj de

skribado kaj parolado.

Sed mi ne intencas analizi ĉiujn flankojn de Volapŭk, kaj

mi transiros rekte al ĝiaj ecoj „absolute bonaj“. Tiajn ecojn

la volapŭkistoj montras du: facileco kaj mallongeco.

(Daŭrigo.) 1890, paĝ. 25—27. — La facileco de la Volapŭk

estas la plej amata ĉevaleto, sur kiu ili elveturas al ĉiu okazo.

„Schleyer montris al la mondo“, ili diras, „ke la homa lingvo

povas esti simpligita kaj faciligita en tia grado, pri kiu la

homoj, kutimintaj je ĉiuj malfacilaĵoj de la lingvoj naturaj, ne

povis eĉ sonĝi. Schleyer venkis la plej ĉefan malfacilaĵon,

kaj tiuj, kiuj eliris kun provoj post Schleyer, havis antaŭ si

jam la plej gravan parton de la temo finitan, kaj al ili restis

nur fari plibonigojn kaj perfektigojn“. Tiel parolas la partizanoj

de sinjoro Schleyer. Kelkaj el ili, konantaj nek la historion

de la demando, nek ĝian naturon, efektive mem kredas, kion

ili parolas aŭ, pli ĝuste, kion ili ripetas laŭ vortoj de aliaj;

aliaj konscias, ke ili parolas sensencaĵon, tamen, pro la bono

de la Volapŭk, ili tion ĉi eterne ripetadas al la publiko, estante

certaj, ke la plej granda parto de la publiko prenas ĉion kun’

kredo, ne dezirante kaj ne povante kritike sin teni al la demando. Sed ni rigardu, en kio konsistas tiu ĉi eksterordinara

simpligo kaj faciligo de la lingvo, kiu, laŭ la vortoj de la

volapŭkistoj, estas tia grandega merito de s-ro Schleyer. Kion

respondos al ni la volapŭkistoj? „Aliaj lingvoj havas multajn

deklinaciojn, — Volapŭk havas nur unu; aliaj lingvoj havas

multajn konjugaciojn — Volapŭk havas nur unu; en aliaj lingvoj

unu vorto estas de vira sekso, alia de virina, alia de neŭtrala,

— en Volapŭk ĉiuj estas de unu sekso; aliaj lingvoj havas

grandan amason da diversaj neregulaĵoj, — Volapŭk ilin ne

havas! w Efektive, tiu ĉi apartaĵo de Volapŭk, en komparo kun

lingvoj naturaj, faras ĝian gramatikon senkompare pli facila

ol la gramatiko de ĉiu alia lingvo. Sed ĉu estas en tio ĉi ia

merito de s-ro Schleyer? Ĉu montris sin tie ĉi la frukto de

lia genio, kiu ebenigis kaj faciligis la vojon al liaj „postirantoj“

(kiel la volapŭkistoj nomas inter aliaj ankaŭ la aŭtoron de la

268

Esperanto kaj Volapŭk. 1889—1890. — N-ro i

lingvo Esperanto, ne komprenante ke la lingvo Esperanto estis