На другі дзень, каля поўдня, хлопчыкі зноў прышлі да сухога дрэва па свае інструманты. Тому хацелася хутчэй трапіць у дом са зданямі, але Гек не надта спяшаўся.
— Слухай, Том,— пачаў ён,— ты ведаеш, які сёння дзень?
Том пералічыў дні тыдня і са здзіўленнем глянуў на таварыша.
— Ой-ой-ой! А я і забыўся!
— Я таксама не думаў аб гэтым і толькі цяпер успомніў, што сёння ў нас пятніца.
— Ах, каб цябе! Вось як трэба быць асцярожным... Мы маглі-б трапіць у страшэнную бяду, зрабіўшы такую справу ў пятніцу.
— Маглі-б? Скажы лепш: абавязкова трапілі-б! Можа і ёсць шчаслівыя дні, але ні ў якім разе не пятніца.
— Гэта кожны дурань ведае. Не ты першы вынайшоў гэта, Гек.
— Хіба я кажу, што я першы? Ды і не ў адной пятніцы тут справа. Мне сёння сніўся вельмі дрэнны сон; сніліся пацукі.
— Ну?! гэта вельмі дрэнны сон. Калі пацукі, дык абавязкова на бяду. Што-ж, яны біліся паміж сабой?
— Не.
Робін Гуд. |
— Ну, тады яшчэ нішто. Калі пацукі не б’юцца паміж сабой, гэта азначае толькі, што бяда недалёка. Трэба толькі быць пільным, каб не папасціся. Пакінем мы гэта на сёнешні дзень і давай лепш гуляць. Ты ведаеш, Гек, Робіна Гуда?
— Не. А хто такі Робін Гуд?
— Ён быў адным з самых выдатных людзей у Англіі і вельмі добры чалавек.
Робін Гуд быў разбойнік.
— Во як! Кабы ды мне так! Каго-ж ён рабаваў?
— Толькі багатых людзей. А бедных ніколі не крыўдзіў. Бедных ён любіў і заўсёды дзяліўся з імі.
— Відаць, і добры-ж ён быў.
— Ды ўжо-ж! Другога такога і на свеце не было. Цяпер такіх людзей зусім няма, ужо можаш мне даць веры. Ён мог адной рукой пабіць кожнага ў Англіі, нават калі другая яго рука была прывязаная за спіной. А з свайго лука ён мог за мілю трапіць у дзесяціцэнтавую манету. І калі ён трапляў толькі ў край манеты, то ўжо так сумаваў, што сядаў і плакаў. Дык вось, мы будзем гуляць у Робіна Гуда. Гэта вельмі добрая гульня. Я цябе навучу.
— Добра, згодзен.
Яны да вечара гулялі ў Робіна Гуда, час ад часу прагна пазіраючы на дом са зданямі і абменьваючыся заўвагамі наконт таго, што іх чакае заўтра. Калі сонца пачало спускацца на захад, яны пайшлі дадому, перасякаючы даўгія цені дрэў, і хутка зніклі ў лесе.
Том і Гек шукаюць скарб. |
У суботу пасля поўдня, хлопчыкі зноў былі каля сухога дрэва. Яны пакурылі і пагутарылі, лежачы ў цяньку, потым пакапаліся крыху ў выкапанай ужо яміне без асаблівай надзеі на поспех, таму толькі, што, як запэўняў Том, часта людзі трацілі надзею дакапацца да скарба ў той момант, калі да яго «заставалася не больш як шэсць цаляў, а потым прыходзіў хто-небудзь іншы і адным ударам рыдлёўкі знаходзіў скарб. Але і на гэты раз іхняя праца была дарэмная, і хлопчыкі з інструмантамі на плячах пайшлі далей. Яны суцяшалі сябе хоць тым, што не жартавалі з лёсам, а добрасумленна выконвалі ўсё, што належыць, каб знайсці скарб.
І вось, нарэшце, яны прышлі да «нячыстага» дома. Мёртвая ціша, якая панавала тут у гэты гарачы поўдзень, здалася ім злавеснай і жудаснай. Яны падкраліся да дзвярэй і, трасучыся ад страху, глянулі ў сярэдзіну. Яны ўбачылі пакой, дзе заместа падлогі расла трава, убачылі вокны без шкла, разбураную лесвіцу; усюды лахманамі вісела старое павуцінне.
Яны набраліся смеласці і ціханька ўвайшлі. Яны гаварылі паміж сабой толькі шэптам, сэрцы іх моцна стукалі, усе мускулы цела былі напружаны, вуха чутка лавіла кожны шолах,— пры першым гуку яны гатовы былі кінуцца назад. Але патрохі яны прызвычаіліся да ўсяго гэтага, і страх іх прайшоў.
Яны з цікавасцю аглядалі дом, дзівячыся сваёй-жа смеласці і ў той-жа час адчуваючы ад гэтага гордасць. Потым ім захацелася паглядзець і наверсе. Яны кінулі свае інструманты ў кут і падняліся па сходах наверх. І там было таксама запушчана. У адным кутку яны знайшлі камору, якая абяцала таямнічую знаходку, але надзеі не спраўдзіліся: камора была пустая. Цяпер яны зусім асмеліліся і трымалі сябе вольна. Яны ўжо хацелі спусціцца ўніз і пачаць работу, як раптам...
— Тсс!—прасіпеў Том.
— Што такое? — шапнуў збялеўшы ад страху Гек.
— Тсс! Ты чуеш?
— Але. Ой-ой-ой! Уцякайма!
— Куды там уцякаць? Сядзі ціха і не рыпайся. Яны падыходзяць да дзвярэй.
Хлопчыкі расцягнуліся на падлозе, стараючыся разглядзець што-небудзь праз шчыліны, і ляжалі так, заміраючы ад страху.
— Вось спыніліся... не... зноў ідуць... Прышлі. Ды не шапчы ты, Гек,— пачуюць! Ох, і навошта толькі я пайшоў сюды!
Увайшлі двое. Адзіны з іх быў глуханямы стары, іспанец, які за апошні час з’яўляўся ў гарадку, другога хлопчыкі не ведалі.
«Другі» быў бруднае, абадранае стварэнне з непрыемным тварам. Іспанец быў захутаны ў шырокі плашч; у яго былі касматыя, сівыя бакенбарды; з-пад яго шырокага брыля спускаліся доўгія, кучаравыя сівыя валасы; на вачах былі зялёныя акуляры. Калі яны ўвайшлі, другі нешта шэптам расказваў таварышу. Абодва селі на зямлю, тварам да дзвярэй, і працягвалі гутарку. Хутка пачуліся словы:
— Не, я ўсё абмеркаваў, і мне гэта не падабаецца. Гэта справа небяспечная.
— Небяспечная! — прабурчэў «глуханямы», незвычайна здзівіўшы хлопчыкаў. — Эх ты, размазня!
Пачуўшы гэты голас, хлопчыкі ледзь не самлелі ад жаху: то быў голас індзейца Джо. Абодва памаўчалі, потым Джо сказаў:
— Ужо-ж якое небяспечнае было тое, другое, але-ж сышло з рук.
— То іншая рэч. Тое далёка адсюль уверх па рацэ, і ніякага іншага жылля няма паблізу.
— А сюды прыйсці ўдзень як рызыкоўна, і варта толькі зірнуць на нас, каб з’явілася падазрэнне.
— Я ведаю. Але-ж пад рукой не было іншага месца, дзе можна было-б схавацца пасля гэтай дурной справы. Мне, наогул, няма ахвоты заставацца тут. Я яшчэ ўчора хацеў выбрацца, але нельга было і думаць выйсці незаўважаным, пакуль гэтыя праклятыя хлапчукі гулялі там на ўзгорку насупраць, ля самага дома.
У «праклятых хлапчукоў» аж дрыжыкі пайшлі па спіне ад гэтых слоў. Якое шчасце, што яны пабаяліся пачынаць справу ў пятніцу і парашылі дзянёк пачакаць! У глыбіні душы яны шкадавалі, што не адклалі сваёй выдумкі на цэлы год. Бандыты дасталі прадукты і пачалі закусваць. Пасля доўгага раздум’я індзеец Джо сказаў:
— Слухай, малы, ідзі ты назад да ракі — там табе самае месца — і чакай вестак ад мяне. А я выберу момант і яшчэ раз зайду ў гарадок паглядзець. Трэба спачатку добра выведаць і ўпэўніцца, што ўмовы склаліся спрыяльныя, і тады толькі пачынаць небяспечную справу. А потым у Тэхас!
«Другі» застаўся гэтым задаволены. Потым абодва пачалі пазяхаць, і метыс сказаў:
— Надта спаць хочацца! Цяпер твая чарга вартаваць.
Ён скруціўся на траве і хутка захроп. Таварыш штурхануў яго разы два, і ён сціх. А потым і вартаўнік пачаў дзюбаць носам; галава яго апускалася ўсё ніжэй і ніжэй. Цяпер ужо храплі абодва.
Хлопчыкі з палягчэннем уздыхнулі.
— Цяпер мы выратаваныя! — шапнуў Том. — Ідзем хутчэй!
— Не магу,—сказаў Гек,—я памру на месцы, калі яны прачнуцца.
Том прасіў, Гек не згаджаўся. Нарэшце Том ціханька падняўся і пайшоў адзін. Але пры першым-жа кроку старыя дошкі пад нагамі так зарыпалі, што ён абамлеў ад страху і прысеў на месцы, а другі раз прабаваць ўжо не адважыўся. Мінуты цягнуліся надзвычайна марудна; хлопчыкам здавалася, што час скончыўся і нават вечнасць паспела пасівець. Яны вельмі ўзрадваліся, калі ўбачылі, нарэшце, што сонца садзіцца.
Цяпер ужо храплі не двое, а толькі адзін. Індзеец Джо прыпадняўся, сеў, азірнуўся навакол, паглядзеў на свайго таварыша, у якога галава звесілася на калены, і пахмура ўсміхнуўся. Потым штурхануў яго нагой і сказаў:
— Уставай! Вось дык вартаўнік!
— Ну дык што-ж? Нічога-ж не здарылася. Ды няўжо-ж я заснуў?
— Быў грэх. Ну, брат, час нам і ў дарогу. А ў нас-жа ж яшчэ маленькі запас застаўся. Што мы з ім будзем рабіць?
— А ўжо-ж і не ведаю. Хіба тут пакінуць, як раней? Пакуль мы не рушымся на поўдзень, нам ён не спатрэбіцца. А цягнуць на сабе шэсцьсот пятьдзесят срэбрам чаго-небудзь ды варта.
— Яно так, ды заходзіць сюды неахвота.
— Ну, нічога, уначы прыдзем, як заўсёды хадзілі, гэта будзе лепш.
— Так, але вось што, браце: нам можа яшчэ не скора выйдзе магчымасць выканаць тую справу — ведаеш якую,— ці мала што можа здарыцца, грошы-ж у нас дрэнна схаваныя... Давай лепш закапаем іх ды глыбей.
— Добрая справа,— сказаў таварыш і, перайшоўшы на другі бок пакоя, апусціўся на калены; потым прыпадняў адну заднюю цэглу камінка і выцягнуў адтуль мяшок, у якім прыемна бразнула срэбра. Ён выняў адтуль дваццаць ці трыццаць далараў для сябе і столькі сама для метыса і перадаў яму мяшок; Джо стаяў на каленах у куце і капаў зямлю сваім вялікім нажом.
Хлопчыкі адразу забыліся на свой страх і нягоды. Яны прагнымі вачыма сачылі за кожным рухам бандытаў. Такога багацця яны і ўявіць сабе не маглі. Шэсцьсот далараў! Гэтага досыць, каб ўзбагаціць поўтузіны хлопчыкаў! Скарб сам даваўся ў рукі, цяпер ўжо не трэба будзе задумвацца над тым, дзе капаць. Яны кожную хвіліну штурхалі адзін аднаго локцем, і кожны разумеў, што гэтыя красамоўныя штуршкі азначалі пытанне: «Ага! цяпер ты здаволены, што мы забраліся сюды»?
Нож метыса стукнуўся аб нешта цвёрдае.
— Эге! — сказаў ён.
— Што там такое? — спытаўся таварыш.
— Гнілая дошка... Не, здаецца, скрынка. Ідзі сюды, памажы выцягнуць! Паглядзім, што там такое. Пачакай, не трэба,— я прабіў дзірку.
Ён сунуў руку ў скрынку і зараз-жа выцягнуў яе назад.
— Слухай, ды тамака грошы!
Абодвы нахіліліся над жменяй манет. Гэта было золата. Хлопчыкі наверсе былі не ў меншым захапленні, як самі бадзягі.
— Трэба хутчэй выкапаць скрынку,— сказаў таварыш метыса. — Я надоечы бачыў там у куце, у траве, за комінкам старую зайржавелую матыку. Я зараз прынясу.
Ён пабег і прынёс рыдлёўку і матыку, пакінутыя хлопчыкамі. Метыс узяў матыку, крытычна аглядзеў яе, паківаў галавой, нешта прамармытаў сам сабе і пачаў капаць зямлю.
Хутка ён выцягнуў скрынку. Скрынка была невялікая, акованая жалезам, відаць, калісьці была вельмі моцная, пакуль не папсаваў яе час.
Некалькі мінут бадзягі ў шчаслівым маўчанні глядзелі на знойдзенае багацце.
— Тут куча грошай,— заўважыў індзеец Джо,— некалькі тысяч далараў.
— Кажуць, у гэтых месцах некаторы час бадзялася банда Мэўрэля,— сказаў «другі».
— Я таксама гэта чуў. Мабыць яны гэта сюды і захавалі.
— Цяпер табе няварта і пачынаць тую справу.
Метыс нахмурыўся.
— Ты мяне не ведаеш, або, прынамсі, не ўсё ведаеш аб гэтай справе. Тут зусім не ў грабяжы справа, а ў помсце,— і вочы яго бліснулі злосцю. — А калі скончым з гэтым, тады і ў Тэхас! Ідзі сабе дахаты к сваёй Нэнсі і дзетвары і чакай вестак ад мяне.
— Добра, няхай будзе па-твойму. А з гэтым што мы зробім? Зноў закапаем?
— Так! — (Поўная радасць наверсе.) — Не, клянуся вялікім сахемам, не! — (Глыбокі сум наверсе.) — Я было і забыўся: на рыдлёўцы-ж была свежая зямля. — (У хлопчыкаў у ваччу пацямнела ад страху.) — Адкуль тут узяліся гэтыя матыка і рыдлёўка? Адкуль на іх свежая зямля? Хто прынёс іх сюды і куды дзеўся той, хто прынёс! Ты нікога не бачыў, не чуў? Як-жа ж зноў закапаць гэтыя грошы, каб хто-небудзь прышоў, убачыў, што зямля кранутая, і выкапаў іх? Ну не, ужо мы перанясем іх у маю бярлогу.
— Вядома, вядома! Я пра гэта не падумаў! У якую бярлогу? Нумар першы?
— Не, нумар другі, пад крыжам. Першая не падыходзіць,— надта кідаецца ў вочы.
— Добра. Цяпер ужо сцямнелася, можна ісці.
Індзеец Джо падняўся на ногі і хадзіў ад акна да акна, асцярожна прыглядаючыся навакол, потым сказаў:
— Хто мог прынесці сюды гэтыя інструманты? Ты не думаеш, што там наверсе, можа, хто-небудзь сядзіць?
У хлопчыкаў захапіла духі... Індзеец Джо палажыў руку на нож, хвіліну пастаяў у нерашучасці і потым накіраваўся да сходняў... Хлопчыкі ўспомнілі пра каморку, але не мелі сілы пасунуцца з месца. Ступенькі сходняў зарыпелі пад важкімі крокамі.
Надзвычайны жах абудзіў у хлапцоў рашучасць, і яны ўжо хацелі кінуцца ў каморку, як раптам пачуўся трэск зламаных дошак і індзеец Джо зваліўся на зямлю разам з рэшткамі зламанай лесвіцы. Крэкчучы і лаючыся, ён падняўся на ногі, а таварыш яго сказаў:
— Ну і чаго было туды лезці? Калі там хто-небудзь сядзіць, ну і няхай сабе сядзіць,— нам што да таго? Калі ён пажадае скакнуць уніз і забіцца на смерць, мы яму таксама не будзем перашкаджаць. Праз чвэрць гадзіны зусім сцямнее. Тады хай гоняцца за намі, калі хочуць,— я нічога не маю супроць. Я так думаю, што калі той, хто прынёс сюды рэчы, убачыў нас, то пэўна, палічыў нас за чарцей або за здані і цяпер, мусіць, уцякае з усіх ног.
Джо, бармочучы, згадзіўся з таварышом, што шукаць больш няма калі, а трэба скарыстаць рэшткі дзённага святла, каб сабрацца ў дарогу. Хутка пасля таго яны выслізнулі з дому пад аховай змроку і накіраваліся да ракі, уносячы з сабой каштоўную скрыню.
Том і Гек усталі, аслаблыя ад доўгага ляжання і страху, але з лёгкім сэрцам, і доўга глядзелі ім услед праз шчыліну між бярвенняў, якія складалі сцяну. Праследваць іх? Ну, не! Нашы героі рады былі, што шчасліва спусціліся на зямлю, не паламаўшы сабе шыі, і, перабраўшыся праз узгорак, пайшлі ў горад.
Яны гатовы былі ненавідзець сябе за сваю дурноту. І трэба-ж ім было прыцягнуць сюды матыку і рыдлёўку? Каб не было гэтых прыладаў, у індзейца Джо не з’явілася-б падазрэнне. Ён закапаў-бы зноў сваё срэбра і золата да таго часу пакуль яму трапіцца выпадак адпомсціць, а потым, вярнуўшыся, знайшоў-бы толькі пустое месца. Як крыўдна, што яны прыцягнулі сюды прылады!
Яны пастанавілі сачыць за іспанцам, калі той вернецца ў горад выведваць і вынюхваць зручны выпадак, каб выканаць задуманую помсту, і потым прасачыць яго да нумара другога, які-б ён там ні быў. Раптам у Тома мільганула страшная думка:
— А што, Гек, калі гэта ён нам хоча адпомсціць?
— Ох, не кажы! — сказаў Гек, ледзь трымаючыся на нагах ад жаху.
Яны ўсё абмеркавалі і, пакуль дайшлі да горада, згадзіліся, што метыс мог мець на ўвазе і каго-небудзь іншага або, прынамсі, аднаго Тома, бо толькі Том сведчыў супроць яго. Але-ж мала, вельмі мала ўцехі было Тому ад таго, што небяспека пагражае толькі яму! Ён лічыў, што ў кампаніі было-б зусім не так страшна.