Sinjoro Tadeo

Litvo! Patrujo mia! simila al sano;

Vian grandan valoron ekkonas litvano[1]

Vin perdinte. Belecon vian mi admiras,

Vidas ĝin kaj priskribas, ĉar mi hejmsopiras.

Sankta Virgin’! Vi gardas Ĉenstoĥovon helan,

En Ostra Brama lumas! Vi, kiu kastelan

Novogrodek defendas kaj pian urbanon![2]

Kiel Vi al infano redonis la sanon —

(Kiam mi, de l’ patrino al Vi oferite,

La malvivan palpebron eklevis subite ¬10

Kaj povis tuj al Via sanktejo ekiri,

Por redonita vivo Dion dankodiri)

Tiel Vi nin mirakle portos hejman limon!…[3]

Dume transportu mian sopiran animon

Al montetoj arbaraj, herbejoj verdantaj,

Larĝe apud lazura Njemen tirigantaj,

Al la kampoj per greno diversa pentritaj,

De sekalo arĝentaj, de tritik’ oritaj,

Kiujn la neĝeblanka poligon’ ornamas, ¬20

Kie per virga ruĝo trifolio flamas

Kaj ĉion zonas kvazaŭ per verda rubando,

Kun maldensaj pirarboj la kampa limrando.

Inter ĉi kampoj antaŭ jaroj, sur monteto

Staris apud rivero, en betulareto,

Nobela domo ligna, sube masonita;

De malproksime brilis murar’ blankigita,

Pli blanka eĉ, kontraste al verdo maljuna

De poploj gin ŝirmantaj kontraŭ vent’ aŭtuna.

La ĉiuflanke pura, negranda loĝejo

Havis tri garbaregojn ĉe granda garbejo, ¬30

Kiu ne povis ilin ampleksi tegmente

Ĉirkaŭaĵo abundas per gren’ evidente;

Kaj montras fojnaretoj densaj sur herbaro.

Brilanta kiel steloj, — montras plugilaro,

Tranĉanta nigroterajn kampojn, kiuj trenas

Sin vastege kaj certe al dom’ apartenas,

Tre kultivataj, kiom bedaro ĝardena,

Ke en domo bonhavo loĝas ordoplena.

Malfermita pordego anoncas ĉiame,

Ke ĝi invitas ĉiujn pasantojn gastame. ¬40

Ĵus veturile tien venis juna homo,

Ĉirkaŭveturis korton, haltis antaŭ domo

Kaj desaltis. — Ĉevaloj ne tenataj bride,

Al pordeg’ pinĉi herbon iris malrapide.

Neniu estas dome: frontpordo — fermita

Per paliseto, en la riglujon ŝtopita.

La veninto servistojn demandi ne iris,

Sed malfermis; li hejmon saluti deziris.

Li ne vidis ĝin longe, ĉar en urbo, fore

Li studis, ĝis li finon atingis ĝojkore. ¬50

Enkurinte, li vidas malnovan muraron

Kortuŝe, kiel sian bonan konataron.

Samaj mebloj, drapiroj aperas renkonte

Kun kiuj de naskiĝo li ludis volonte.

Nur pli grandaj, pli belaj ili ŝajne estis;

Kaj la samaj portretoj sur la muroj restis:

Koscjuŝko[4] en laĉita vesto krakovane,

Okullevante, tenas glavon ambaŭmane;

Per ĉi glavo li ĵuris, sur stupo altara

Tri potenculojn peli el Polujo kara, ¬60

Aŭ mem sur glavon fali — Plu, en vesto pola

Post perdo de libero, Rejtan[5] senkonsola,

Turnas al sia brusto tranĉilon por bato;

Apud li kuŝas Fedon[6] kaj vivo de Kato[7] —

Plu Jasinski, junulo malserena, bela,

Apude Korsak, lia kunulo fidela,

Defendante remparojn kontraŭ la moskvuloj,

Sabras la malamikojn; jen Praga en bruloj[8]

Li rekonis eĉ lignan ŝrankon kun malnova

Ludhorloĝo, staranta ĉe l’ enir’ alkova ¬70

Kaj kun infana ĝojo li ektiris ŝnuron

Por aŭdi la malnovan Dombrovski-mazuron[9].

Li, trakurante domon, ĉambron serĉis vane,

Kie antaŭ dek jaroj li loĝis infane.

Li enkuras, reniras, vidas mirigita:

La ĉambro por virino estas aranĝita!

Kiu loĝas? La onklo ne havis edzinon,

Petersburg’ antaŭ jaroj gastigis onklinon.

Nek estas mastrinejo. Jen la klavikordo!

Sur ĝi notoj kaj libroj, sed ĉio sen ordo, ¬80

Senzorge disĵetita: agrabla senplano!

Tiel ĉion disĵetis ne maljuna mano.

Jen, el hoko prenita robet’ blanke brila!

Por vestiĝo etendas ĝin seĝ’ apogila.

Sur fenestroj en potoj aromas floretoj:

Geranio, levkojo, astroj, violetoj.

El fenestro li novan miraĵon ekvidis:

Ĉe l’ fruktarbaro, kie urtikoj insidis,

Nun estas vojetara ĝardenet’ malgranda

Kun florbukedoj, mento, herbo anglolanda. ¬90

De l’ eta ciferforme ligita barilo

Brilis da helkoloraj lekantetoj milo;

Ĉe l’ freŝe surverŝita bedaro ĝardena

Staris ankoraŭ lada vazo, akvoplena;

Ĝardenistino tamen nenie vidiĝas;

Ŝi eliris, ankoraŭ pordet’ balanciĝas,

Ĵus puŝite: sur sablo jen de piedeto

Postsigno: ŝi sen ŝuo estis, sen ŝtrumpeto.

Sur sablo delikata, seka, blanka pure,

Postsigneto preciza, vi divenos: kure ¬100

Ĝin ĉi tie malgrandaj piedetoj lasis

De iu, kiu teron tuŝetante pasis.

Li longe en fenestro staris, meditante,

Per aromaj blovetoj de floroj spirante.

La vizaĝon li klinis ĝis la violetoj

Per okuloj scieme vagis sur vojetoj;

Kaj li ree al etaj postsignoj revenis,

Pripensante, al kiu ili apartenis.

Li levis la okulojn: sur tabul’ barila

Staris juna knabino; vesto blanke brila ¬110

Ĝis la brusto nur kovras figuron gracian,

Ne kaŝante la ŝultrojn, cignan kolon ŝian.

Tiel vestite, sole por matena iro,

Litvanino neniam vidiĝas al viro.

Do eĉ sen atestanto, per manoj-surmeto

Sur bruston ŝi aldonis ŝirmon al robeto.

La haroj ne en bukloj, sed node-tordite

Kaj en blankaj paperosilikvoj kaŝite,

Mirornamis la kapon, ĉar de sun’ radia

Ili lumis per nimbo ĉielana ia. ¬120

Vizaĝo — nevidebla. Al kampo turnite,

Ŝi iun serĉis fore, malsupre. Subite

Ŝi ekvidis, ekridis kaj manojn plaŭdinte,

Kiel bird’, de barilo sur herbon fluginte,

Tra ĝardeno, tra floroj, ŝi pasis en kuro.

Sur tabul’ apogita ĉe la ĉambra muro,

Antaŭ ol li rimarkis, ŝi flugis facile

Tra l’ fenestro, subite, mallaŭte, lumbrile

Trilante, ŝi robeton kaptis kaj spegulon

Enrigardi kuretis. Vidinte junulon ¬130

Ŝi faligis robeton — pala de hororo

Kaj miro. Li ekflamis per roza koloro,

Kiel nubo, renkonte kun maten’-aŭroro.

Li modeste okulojn kovris, ekbalbutis,

Volis sin senkulpigi, sed nur klinsalutis

Kaj reniris. Virgino ekkriis dolore,

Malklare, kiel ido, sonĝe timigita.

Li time rerigardis: ŝi jam estis fore;

Lia kor’ laŭte batis kaj li, konfuzita,

Eliris, ne sciante mem, ĉu la renkonto ¬140

Estas inda de rido, de ĝojo, aŭ honto.

Dume oni rimarkis bone en bieno,

Ke antaŭ dom’ okazis nova gastalveno.

Jam al stalo ĉevalojn forkondukis oni

Kaj ne avaris fojnon kaj avenon doni.

Juĝist’ ne volis novan modon rekomendi:

Gastĉevalojn al juda gastejo forsendi.

Servistar’ ne eliris saluti respekte,

Ne tial, ĉar ĝi servis en domo neglekte,

Sed nur, ĉar ĝi atendis de Vojski [10] alvenon: ¬150

Li ekster dom’ aranĝis vesperan festenon.

Li anstataŭas mastron; se mastro ’as fore,

Gastojn li mem akceptas kaj amuzas kore;

(Domamiko de l’ mastro, forparenco ia).

Vidinte gaston, kuris li al ĉambro sia;

(Li ne povis renkonte iri en tolvesto),

Do li prenis rapide vestaĵon, por festo

Preparitan, ĉar sciis li ekde mateno,

Ke li kun multaj gastoj sidos ĉe l’ festeno.

Vojski al gasto brakojn etendis de fore ¬160

Kaj krie ĉirkaŭprenis lin kaj kisis kore.

Rapide kaj konfuze ili ekparolis:

Kelkjaran historion vortresumi volis

Plej mallonge; demandojn sekvis rakontado,

Ekkrioj, eksopiroj, nova salutado.

Kiam Vojski demandis kaj esploris ĉion,

En fino li rakontis tagohistorion.

«Bone, mia Tadeuŝ’» (ĉar la juna homo

Estis bapte nomita per Koscjuska nomo,

Pro sia milittempa naskiĝo memore), ¬170

«Bone, mia Tadeuŝ’, vi venis ĝusthore,

Ĉar ni havas en domo fraŭlinar’-ĉeeston.

Onlklo por vi pripensas jam edziĝofeston.

Do elektu; ariĝas societo granda

Ĉe ni, de kelkaj tagoj, pro juĝo limranda[11],

Por fini kun la Grafo malnovan proceson.

La Grafo, morgaŭ veni mem, donis promeson.

Ĉambelan’ [12] kun edzino, filinoj, jam venis.

Junular’ ĉaspafilojn en arbaron prenis: ¬180

Maljunuloj, virinoj rikoltatan grenon

Rigardante, atendas junular’-revenon.

Se vi volas, renkontos ni apud arbaro

Onklon, Geĉambelanojn kun sinjorinaro».

Vojski kun Tadeuŝo al arbaro iras,

Ĉar ĉiam satparoli ankoraŭ deziras.

Suno al ĉiellimoj aliradis laste,

Malpli forte ol tage, sed lumis pli vaste,

Tutruĝa, kiel sana vizaĝ’ de kampulo,

Kiu finis laboron sur grenkampo sia

Kaj revenas ripozi. Jam rondo radia ¬190

Falas arbaran supron; krepuska nebulo

Jam la pintojn kaj branĉojn de arboj plenigas,

Kaj tutarbaron kvazaŭ kunverŝas kaj ligas;

Arbaro nigras, kvazaŭ domo grandegulo,

La suno ruĝas, kiel sur tegmento brulo;

Ĝi falis suben, ĵetis tra branĉegoj brilon,

Kiel kandel’ tralumas fenestrokovrilon,

Kaj estingiĝis. Tiam en greno falciloj

Sonantaj kaj en herbo ŝovataj rastiloj

Silentis, haltis: tiel ordonas Juĝisto, ¬200

Ĉe li kun tago finas laboron kampisto.

«kiel longe labori, Mondoestro diras;

Kiam la suno, Lia laborist’, foriras,

Ankaŭ kampolaboron devas fini homo».

La sinjoro Juĝisto paroladis jene.

Lian volon respektas sankte ekonomo,

Ĉar eĉ veturigiloj, ne ŝarĝitaj plene,

Kun duona garbaro al garbej’ veturas:

Bovoj, pro nekutima malpezo, ĝojkuras.

Ĵus el arbaro iris tuta societo, ¬210

Gaje, orde. antaŭe, infanoj-areto

Kun guvernist’; Juĝisto kun Ĉambelanino;

Ĉambelan’, ĉirkaŭita familiakrone;

Post ili la fraŭlinoj; junular’ en fino,

Flanke, postla fraŭlinoj, eble paŝduone.

(Tion ordonas deco). Neniu parolis

Pri ordo, kaj neniu vicordon kontrolis,

Kaj ĉiu, malgraŭvole, la ordon observis,

Ĉar Juĝist’ malnovmorojn en domo konservis

Por aĝo, nask’, prudento, ofico respekton ¬220

Flegante, ne toleris li ĝian neglekton.

«Orde, li diris, staras domo kaj nacio,

Senorde ili falas, kaj pereas ĉio».

Do al ordo kutimis anoj de la domo,

Servistoj, gast’, parenco kaj eĉ fremda homo;

Ĉar, se iu vizite al Juĝisto venis,

Li baldaŭ la kutimon de l’ domo alprenis.

La Juĝisto salutis kore nevon sian,

Donis por kiso manon, kisis frunton lian,

Sed parolis malmulte, pro gastoj laŭ vide;

Tamen la larmoj, kiujn li viŝis rapide

Per tranĉita maniko de sia kontuŝo[13],

Vidiĝis lian amon al Pan Tadeuŝo.

Post la mastro al korto iris sekvantaro:

El rikolto, herbejo, paŝtejo, arbaro

Tie interpremiĝas la ŝafoj blekante,

Kaj densan polvan nubon sur vojo levante;

Kaj poste, malrapide paŝas kun latuna

Tintilar’, la tirola bovinaro juna;

Jen el herbejo kuras ĉevaloj henante.

Ĉio al put’, al ĝia ligna brako, kuras, ¬240

Kiu knare en trogojn trinkaĵon mezuras.

Juĝisto, kvankam laca, kaj inter gastaro,

Gravan devon de mastro ne lasis pretere;

Li iris mem al puto. Plej bone vespere

La mastro vidas staton de sia brutaro.

Li neniam inspekton fidas de servulo,

«Ĉar la brutaron nutras de mastro okulo».

Kun Vokisto[14] Protazo, Vojski, ĉe kandelo,

En vestiblo disputis, iom en kverelo;

Ĉar dum forest’ de Vojski, Vokisto sekrete ¬250

El dom’ forigis tablojn, jam kovritaj prete,

Kaj rapide starigi en kastel’ ordonis,

Kies ruinojn rando de l’ arbaro zonis.

Vojski pro la transportoj malkontenta, iris

Pravigi al Juĝisto. Juĝisto ekmiris,

Jam ne povante ŝangi, preferis en fino,

Sin ekskuzi kaj gvidi gastojn al ruino.

Vokist’, dumvoje, ĉiam al Juĝist’ klarigis,

Pro kio li disponon mastran aliigis:

En domo ne ekzistas ĉambro tiel vasta, ¬260

Por tiel estiminda, granda aro gasta;

En kastel’ ’as vestiblo, bone konservita,

Arkaĵo sendifekta, unu mur’ fendita,

Fenestroj sen vitraĵoj, ne ĝenas somere,

Proksimeco de keloj oportuna vere.

Sed li dume Juĝiston per okul’ sciigis,

Ke li pli gravajn siajn kaŭzojn sekretigis.

Du mil paŝojn post domo estis situita

Kastelo, grandioze, vaste konstruita,

De Horeŝko antikva hered’ familia. ¬270

Li mem pereis en la temp’ insurekcia;

La bienojn detruis sekvestraj ediktoj,

Senordo de l’ zorgado kaj juĝaj verdiktoj

Parencoj de l’ patrina flank’ heredis parte,

Kreditoroj la reston dividis aparte.

Neniu volis preni dum kalkul’ kastelon,

Kies subten’ per kostoj tro ŝarĝus nobelon.

Sed la Grafo, najbaro, post plenkresko sia,

Riĉa sinjor’, Horeŝka fora parenc’ ia,

El vojaGoj veninte, ekŝatis la murojn, ¬280

Klarigante gotikan la arĥitekturon;

Kvankam Juĝist’ asertis, laŭ antikva plano,

Ke arĥitekt’ ne Goto estis, sed Vilnano.

Nu, Graf’ volis kastelon. Ĝuste samadate

Juĝist’ ekvolis samon; kial? nesciate.

Do proces’: en distrikto, en ĉefa juĝejo,

Senat’, ree distrikto, provincoficejo.[15]

Fine, post mult-verdiktoj, multaj kostoj grandaj,

La afero revenis al juĝoj limrandaj.

Vokisto diris prave, ke vestiblo vasta ¬290

Ampleksos la palestron[16] kun la aro gasta:

Halo, kiel manĝejo, volbo sur kolonoj,

Konveksa; planko estis sternita per ŝtonoj.

Sur muroj senornamaj, puraj sin etendis

Kapreolaj kaj cervaj kornoj, kiuj pendis

Kun surskrib’: kie, kiam estis akiritaj,

Sub ĉasistaj blazonoj, nomoj gravuritaj.

Sur la arkaĵo brilis ensupre, kun krono,

Duonkapro, antikva Horeŝkoj-blazono.

Gastoj eniris orde kaj ronde ekstaris ¬300

Ĉe tabl’; unuan lokon Ĉambelano prenis,

Laŭ aĝ’, ofic’, la digno al li apartenis;

Li irante, al ĉiuj klinsalutojn faris.

Ĉe li, antaŭ Juĝisto, Pastro Bernardina[17]

Diris mallongan preĝon en lingvo latina.

Viroj ricevis brandon; tiam, sidiĝante,

Ĉiuj manĝis malvarman supon,[18] silentante.

Tadeuŝ, gastorajte, kvankam li junulo,

Sidis apud fraŭlinoj, ĉe Pastro-moŝtulo;

Inter li kaj la onklo unu loko restis ¬310

Libera, kvazaŭ iun atendanta estis.

Onklo ofte ĉi lokon kaj pordon okulis,

Kvazaŭ certa pri ies veno, ĝin postulis.

Tade’ rigardon onklan al pordo sekvante,

Revenadis, malplenan lokon rigardante.

Strange! ĉirkaŭe estis de fraŭlinoj sido,

Kiujn plezure povus rigardi reĝido:

Ĉiuj noble naskitaj, bela, juna ĉiu;

Tade’ rigardas, kie sidas ja neniu.

Enigma lok’, junuloj ŝatas enigmaĵon. ¬320

Li, distrite, la belan sian najbarinon

Apenaŭ alparolis, Ĉambelanidinon.

Li ne ŝanĝas telerojn ŝiajn, nek trinkaĵon

Enverŝas, nek ĝentile, parole amuzas,

Nek li sian ĉefurban edukon ekuzas.

Nur ĉi loko malplena, lin logis kaj ligis…

Jam ne malplena, li ĝin per pensoj plenigis;

Sur ĉi loko jam kuris mil da supozetoj,

Kiel post pluv’, sur sola herbejo, ranetoj.

Unu figuro regas, kiel envetere, ¬330

Lilio frunton levas, sur lago, fiere.

Ĉe la tria manĝaĵo, guton da ruĝvino

Ĉambelano enverŝis al Rozo, filino

Al pli juna li ŝovis kukumoj-teleron,

Diris: «Vin, filinoj, servos, ĉi vesperon,

Mi maljuna, mallerta». Tuj saltis detable

Kelk-junuloj, por servi fraŭlinojn afable.

Juĝist’ flankerigardis al Pan Tadeuŝo,

Ĝustemetis manikojn de sia kontuŝo,

Enverŝis hungarvinon kaj diris: «Junuloj ¬340

Por instruo senditaj, laŭ nunaj postuloj,

En ĉefurbon. Ke niaj filoj nun ricevas

Pli da libra instruo, ni konfesi devas;

Sed por junuloj mankas lernejoj, domaĝe,

Kiuj, kun homoj vivi, instruus junaĝe.

Al kortegoj veturis nobelid’ antaŭe;

Mi mem dek jarojn estis tia kortegano[19]

De l’ Vojevodo, via patro, Ĉambelano!

Danke, viajn genuojn mi prenas ĉirkaŭe!

Vojevod’ min al servoj publikaj preparis, ¬350

El zorgado ne lasis, ĝis min homo faris.

Do ĉiam lin memoros kare domo mia;

Por li korpreĝojn sendas mi al trono Dia.

Se mi ne tiel grandan elportis utilon

Kiel aliaj, hejme postiras plugilon,

Dum aliaj, pli indaj de liaj favoroj,

Aliris al plej altaj en lando honoroj,

Almenaŭ mi profitis, ke en mia domo,

Neniu min riproĉos, ke al iu homo

Mankas de mi ĝentilo, afablo. — Ĝentila ¬360

Eco ne estas eta instruo, facila;

Ĝentileco ankoraŭ ne finiĝas tuta

Per lerta piedŝovo, ekrido saluta

Al ĉiu: jen ĝentilo komercist’-popola,

Laŭ mi, sed nek nobela, nek antikve pola.

Ĝentilecon al ĉiu! ne al ĉiuj samo:

Ne estas senĝentila de l’ infano amo,

Respekt’ inter geedzoj, de l’ mastro al sia

Servist’; sed ĉie estas diverseco ia.

Oni lernu tre longe ĝin, por ne erari, ¬370

Kaj al ĉiu la ĝustan afablaĵon fari.

Eĉ maljunuloj lernis: ĉe sinjoro granda

Interparolo estis — historio landa,

Ĉe nobeloj — distrikta, hejma historio;

Do la frato nobelo sciiĝis per tio,

Ke la homoj lin konis, ne malŝat’-rigardis;

Tial nobelo zorge siajn morojn gardis.

Nun ne demandu: Kiu? de kia deveno?

Kion li faris? — Ĉiu eniru sen ĝeno,

Escepte mizerulon, registar’-spionon. ¬380

Kiel Vespaziano[20] ne flaris la monon,

Ne demandis: el kiaj manoj, landolimoj?

Tial oni ne scias pri deven’, kutimoj;

Sufiĉas valideco kaj stampo; konkludo:

Oni ŝatas amikojn, kiel monon judo».

Juĝist’ ĉirkaŭrigardis la gastojn atente,

Ĉar, kvankam li parolis flue kaj prudente,

Li sciis, ke enuas la nunaj junuloj

Ĉe parolad’, dirata eĉ plej elokvente;

Sed ĉiuj lin aŭskultis profunde-silente. ¬390

Ĉambelanon demandis Juĝist’ per okuloj;

Sed, por ne interrompi, Ĉambelan ’ ne laŭdis,

Nur silente, per ofta kapklino, aplaŭdis.

Juĝist’ haltis; responde al jesa kapklino,

Li por ambaŭ plenverŝis kalikojn per vino,

Kaj diris: «Ne malgrava estas ĝentileco;

Ĉar, kiam homo pesas konvene, laŭ speco,

La aĝon, naskon, virtojn, morojn de aliaj,

Li samtempe sciiĝas pri valoroj siaj:

Por ekkoni pri nia pezo, ĝustan veron, ¬400

Ni devas iun meti sur kontraŭteleron.

Tre atentinda estas ĝentilec’ modela,

Kiun ŝuldas junuloj al la sekso bela,

Des pli, se dom’ honesta, donoj de l’ fortuno,

Denaskajn ĉarmojn, ecojn, briligas en suno.

Jen vojo al korsentoj, vojo al splendoro

De familiaj ligoj — laŭ malnova moro.

Do…» Ĉi tie Juĝisto, la kapon turnante,

Sur Tadeo severan rigardon ektenis,

Videble al konkludoj de l’ parolo venis. ¬410

Tiam diris per ora tabakuj’ sonante

Ĉambelan’: «Ho, Juĝisto! estis ja antaŭe

Pli malbone! Ĉu modo nin ŝanĝis ankaŭe,

Ĉu junuloj boniĝis; sed laŭ mi, konstante

Skandaloj malpliiĝas. — Kiam al Patrujo,

Ho, mi memoras, modoj venis el Francujo,

Tiam junaj sinjoroj, el la fremdaj landoj,

Horde al ni invadis, kiel Nogaj’-bandoj[21]

Persekutante Dion, de prapatroj kredon,

Leĝojn, morojn, de vestoj naciaj posedon. ¬420

Kompaton junulaĉoj vekis, flaviĝintaj,

Parolantaj tra nazoj, ofte sennazpintaj,

Kun proviz’ da broŝuroj, diversaj gazetoj,

Anoncoj de novkredoj, leĝoj, tualetoj.

Grand-forton super mensoj havis tiuj bandoj

Ĉar, kiam la popolon punas Dia mano,

La prudenton forprenas ĝi de l’ civitano.

Pli saĝaj ne kuraĝis rezisti al dandoj;

Tuta popolo timis ilin, kiel peston,

Ĉar ĝi, interne, sentis jam malsanoneston. ¬430

Oni mokis modanojn, modelojn prenante,

Kredon kaj lingvon, leĝojn kaj vestojn ŝanĝante:

Post tiu maskobalo, karnaval’ petola[22]

Venis la granda fasto — malliber’ popola.

«Mi memoras, ankoraŭ estis mi infano,

Kiam al mia patro, en distrikt’ Oŝmjano[23]

Alveturis, sur franca veturil’, subite

Pokalestrid’, [24] unua laŭ france vestite.

Post li, kiel post falko birdoj, ĉiuj saltis[25]

Kaj enviis la domon, antaŭ kiu haltis ¬440

La dando kun durada sia fiakreto,

Kiu franclingve nomis sin karioleto:

Anstat’ lakeoj, poste, sidis du hundetoj;

Gvidside: ŝvab’, tabule malgrasa, ostvangoj,

Kruroj maldikaj, longaj, kiom lupolstangoj,

En ŝtrumpoj, kaj en ŝuoj kun arĝentkrampetoj;

Peruko, en harsako ligita. Ĉe l’ vido

De l’ ekip’, maljunuloj eksplodis per rido,

Kampuloj krucosignis sin time kaj diris:

Ke diablo en franca kaleŝo vojiris. ¬450

Skizi Pokalestridon — longa historio;

Al ni li ŝajnis kiel papago, simio.

Perukon sian nomis li ora lanaro;

Laŭ ni, kun pliko estis pli ĝusta komparo.

Se iu polajn vestojn eĉ pli belaj sentis,

Ol imito de fremda modo, li silentis;

Ĉar junularo krius laŭte, ke li faras

Malhelpojn al kulturo, la progresojn baras,

Perfidas! Tia estis antaŭjuĝ’-potenco!

«Pokalestrid’ anoncis pri sia intenco ¬460

Reformi, civilizi nin laŭkonstitue,

Klarigis, ke ĉe francoj aperis unue

Pri homoj-egaleco la granda invento;

Kvankam tion jam skribis Dia testamento,

Kaj ĉiu pastro tion diras en prediko.

Scienc’ malnova estas, mankas nur apliko!

Sed tiam tiom granda blindeco ekregis,

Ke oni malnovaĵon ne kredis, ne flegis,

Se en franca gazeto oni ĝin ne legis.

Pokalestrido, malgraŭ egalec’, markizo ¬470

Titoliĝis; titoloj venas el Parizo,

Kaj tiam estis moda titolo markizo;

Do, kiam aliiĝis poste moda stato,

Ĉi markizo titolon prenis — demokrato;

Fine, kun modoŝanĝo, sub Napoleono,

Demokrat’ el Parizo revenis barono.

Se li vivus pli longe, eble nova dato

El barono lin farus ree demokrato.

Famo de modoŝanĝoj al Parizo flatas,

Kaj kion franc’ elpensas, tion polo ŝatas. ¬480

«Dank’ al Dio, ke nia nuna junularo

Veturas eksterlanden jam ne pro vestaro,

Ne por serĉi leĝdonon en presaj vendejoj,

Lerni elokventecon en Parizkafejoj.

Sub Napoleon, homo saĝa, rapidaga,

Ne temp’ al modoserĉo, babilo papaga.

Tondras glavoj, do niaj koroj releviĝas;

Ke la famo pri poloj en mondo laŭtiĝas;

Estos la Respubliko, ĉar jam estas gloro:

El laŭroj ĉiam kreskas liberecofloro. ¬490

Nur malĝoje, ke jaroj treniĝas senlime

En senagec’! kaj ili ĉiam malproksime!

Atendado! novaĵoj malofte aliras!

Pastro! (li al moŝtulo pli mallaŭte diras)

Mi aŭdis: el post Njemen vi havas skribaĵon;

Ĉu pri nia armeo ĝi portas novaĵon?»

«Ne, nenion», respondis Verm’[26] indiferente,

Kiu interparolon aŭdis malkontente,

«Politik’ enuigas min, venis letero

El Varŝavo, pri nia monaĥa afero; ¬500

Ĉu dum la vespermanĝo pri tio babili?

Ĉeestas ja mondanoj, afer’ ne por ili».

Tion dirante, strabis li al festenano,

Gasto rusa, sinjoro Rikov’, kapitano,

En vilaĝo loĝanta soldato maljuna,

Ĝentile invitita al manĝo komuna,

De l’ Juĝist’. Li bonguste manĝis parolante

Malmulte; sed li levis la kapon, aŭdante

Pri Varŝavo kaj diris: «Ho! Pan Ĉambelano!

Sciiemas pri Varŝavo! Bonaparte-ano! ¬510

Nu! Patrujo! Mi pole scias, ne spionas:

Patrujo! tion sentas mi ĉion kaj konas!

Vi, poloj, kun mi ruso, ne militas nune;

Batalhalto! do manĝas ni kaj trinkas kune.

Rus’ kun franc’, avangarde, ofte ĉe babiloj

Trinkas brandon, ĝis krio: hura! — pafegiloj!

Ni diras: mi lin batas, ĉar mi amas kore;

Do karesu amike, aŭ batu fervore.

Ni havos la militon! Al majoro Plut-o,

Stabadjutant’ hieraŭ venis kun saluto: ¬520

„Pretiĝu al marŝado!“ Kontraŭ turk’ ordono,

Aŭ franco? Ho, ruzulo ĉi Napoleono!

Sen Suvorov[27] li povas nin frapi per batoj.

Kontraŭ francoj marŝante, rakontis soldatoj,

Ke Suvorov’ sorĉadis, same Bonaparto;

Do estis tiam sorĉoj kontraŭ sorĉa arto:

Bonapart’ malaperis foje dum batalo,

Kien? Li iĝis vulpo, do Suvorov’ — hundo;

Bonapart’, kiel kato, en sama sekundo,

Unge gratas; Suvorov’ tuj iĝas ĉevalo. ¬530

Rigardu, kion faris lia sorĉrivalo…»

Li haltis; ĉar manĝaĵon, la kvaran laŭ ordo,

Portis servist’. Subite malfermiĝis pordo.

Venis nova persono, juna kaj gracia.

Ŝia aper’ subita, bela kresko ŝia,

La vest’ okulojn turnis; ĉiuj ŝin konante,

Ekster Tadeuŝ’, klinis kapojn, salutante.

Ŝi havis ĉarman bruston, la talion belan,

Robon el silka ŝtofo, rozkoloran, helan:

Kun dekolt’, maniketoj mallongaj, kolumo ¬540

El puntoj. Ŝi, ludante, turnis ventumilon,

(Ĉar ne estis varmege); ventumil’-orumo.

Svingate, ĉirkaŭjetis da fajreroj milon.

Kapo belforma: haroj, en bukloj volvite,

Kaj per rozaj rubandoj, inter si plektite,

Ŝajnkaŝis brilianton, kiu lumis brile,

Al stelo, en kometa harligo simile.

Kelkaj flustris, ke troe eleganta vesto

Por vilaĝo kaj tago labora, ne festo.

Piedetojn okulo ekvidi ne povis, ¬550

Ĉar ŝi kuris rapide, pli ĝuste, sin ŝovis,

Kiel figuroj, kiujn dum Trireĝoj-festo,

Knaboj kaŝe transŝovas en sia mirkesto.

Ŝi kuris, kapokline ĉiujn salutante,

Sur lok’ por si lasita, sidiĝi volante;

Malfacile; ĉar seĝoj mankis por gastaro,

Sur kvar benkoj, da gastoj sidis vicoj-kvaro.

Transsalti benkon devis ŝi, aŭ vicon movi;

Ŝi lerte, inter benkoj, sciis sin traŝovi,

Poste inter gastvico kaj tablo apuda, ¬560

Ŝi rondruliĝis, kiel globo bilardluda.

Kure, nian junulon trafis ŝia tuŝo;

Per falbalo al ies genuoj kroĉite,

Ŝi glitfaletis iom, kaj tiel distrite,

Sin apogis sur brako de Pan Tadeuŝo.

Ŝi ekskuzis sin, prenis lokon, klinsalute,

Inter li kaj la onklo, sed ne manĝis tute.

Ŝi nur ventumis sin, aŭ turnis prenileton

De ventumil’; jen ŝia mano kolumeton

El la brabantaj puntoj iom ĝuste metis, ¬570

Jen harbuklojn kaj helajn rubandojn tuŝetis.

Interparoloj paŭzis ĉirkaŭ kvar minutoj.

Dume, ĉe tabla fino, mallaŭtaj disputoj

De viroj plilaŭtiĝis: interparolado

Juĝis pri hodiaŭa leporoj-ĉasado.

De l’ Asesor’, Rejento[28] disput’ nefinita

Daŭriĝis pri Stumpulo, hund’ kun vostetranĉita.

Pri Stumpul’, fiere Rejento sinjoro

Asertis, ke ĝi estis kaptint’ de leporo;

Dume, al li refutis, spite, Asesoro, ¬580

Ke al vertrago Falko apartenas gloro.

Do ĉirkaŭe demandis oni opinion:

Ĉiu prenis de Falko aŭ Stumpul’ partion,

Kiel konul’ aŭ kiel atestant’. — En fino

Dua, de tabl’, Juĝisto al novnajbarino

Diris: «Pardonu, ke ni sidiĝis pli frue,

Ne povante prokrasti vespermanĝon plue;

Gastoj malsataj, fore en kamparon iris;

Mi pensis, ke vi veni al tabl’ ne deziris».

Poste Juĝist’ mallaŭte, ĉe plena kaliko, ¬590

Kun Ĉambelan’ parolis pri la politiko.

Ĉe tablo, ambaŭflanke tiel okupata,

Tade’ rigardis al la person’ nekonata.

Pri lok’ li rememoris, ke ĉe la ekvido,

Li divenis, por kiu estis tiu sido.

Lia kor’ nekutime batis, li ruĝiĝis,

Vidante, ke misteraj konjektoj solviĝis:

Sekve, ĉe lia flanko sidis laŭ destino,

Vidita en krepusko, lia belulino!

Vere, ke pli belkreska ŝi estas ĉi tie, ¬600

Ĉar la kreskon vestaĵo prezentas alie.

Tie estis hararo mallonga, hel-ora,

Jen: longa, plekt-volvita kaj korvokolora?

Ŝajne, kolor’ devenis de suna radio,

Per kiu ĉe l’ subiro, ruĝetiĝas ĉio.

Vizaĝon li ne vidis tiam, ĉar tro frue

Ŝi foriĝis; ĝin penso divenas unue:

Li pensis, ke ŝi havis nigrajn okuletojn,

Blankan vizaĝon, ruĝajn lipojn-ĉerizetojn.

Ŝi similas, laŭ buŝo, okuloj, vizaĝo; ¬610

Plej grandan diferencon prezentus la aĝo;

Ĝardenistino ŝajnis malgranda knabino,

Kaj ĉi tiu, jam aĝe matura virino;

Sed junul’ ne demandas belecon pri aĝo;

Al junul’ ŝajnas juna, ĉiu belvizaĝo,

Samaĝulin’, al knabo, ĉiu belulino,

Kaj al ĉastulo, ĉiu amatin’, virgino.

Tadeuŝ’, kvankam preskaŭ dudekjar’-junulo,

Kaj loĝis en ĉefurbo[29] ekde infaneco,

Li havis pastron, kiu laŭ malnovregulo, ¬620

Inspektis kaj edukis lin en severeco.

Do kun Tadeuŝ’ venis, al lia hejmlimo,

Kor’ senkulpa, pens’ vigla, kaj pura animo;

Sed kune petolemo eta, de junaĝo.

Antaŭe jam projektis li, ke en vilaĝo,

Li ĝuos je veninta libereco nuna;

Li sciis, ke li estis vigla, bela, juna,

Kun gepatroj-heredo, fortiko kaj sano.

Li nomiĝas Soplico: ĉiu Soplicano

Estas, sciate, brava, forta, korpulenta, ¬630

Bona soldat’, science malpli diligenta.

Tade’ ne degeneris el prapatroj-speco:

Li piediris brave, rajdis kun firmeco;

Ne malkapabla, grandajn progresojn ne faris,

Kvankam onklo nenion por eduk’ avaris.

Li preferis pafadi, sabr-ekzerzojn fari,

Ĉar oni lin intencis al arme’ prepari;

Ĉi volon testamente la patro eldiris;

Do li, jam en lernejo, al tambur’ sopiris.

Subite onklo ŝanĝis unuan destinon: ¬640

Ordonis hejmveturi kaj preni edzinon,

Kaj promesis donaci vilaĝet’-mastraĵon,

Kaj poste doni tutan sian posedaĵon.

Ĉi virtoj de Tadeo, kaj ecoj-kombino,

Altiris la rigardon de la najbarino.

Ŝi mezuris belforman kaj altan figuron,

Larĝan bruston, fortikajn ŝultrojn, la staturon,

Rigardis la vizaĝon, kiu ruĝetiĝis,

Kiam junul’ kun ŝia okul’ renkontiĝis.

Libere de unua timem’, li rigardis ¬650

Kuraĝe per okuloj, kiuj fajre ardis.

Egale ŝi rigardis: kaj pupiloj-kvaro

Kontraŭ si flamis, kiel frumes’-kandelaro.

Ŝi unue Tadeon france alparolis.

Li revenis el Vilno, do ŝi aŭdi volis

Pri aŭtoroj kaj novaj libroj opinion,

Kaj, laŭ respond’, sekvigis demandoj-serion.

Ŝi poste ekparolis pri arta pentrado,

Pri muziko, pri dancoj kaj eĉ pri skulptado!

Pruvis konon de notoj, pres’ en ĉia speco: ¬660

Ĝis Tade’ konsterniĝis je l’ instruiteco,

Timis, por ne fariĝi celo de mokanto,

Balbutis, kiel antaŭ instruist’, lernanto.

Feliĉe, instruisto bela, nesevera,

Divenis, kia estis terur’-kaŭzo vera.

Do ŝi al pli facilaj transiris objektoj:

Vilaĝa viv’, enuo, penoj kaj projektoj,

Kiel oni distriĝu, la tempon partigu,

Kaj en vilaĝo vivon al si agrabligu,

Tadeo respondante, parolis sentime: ¬670

Post duonhoro ili estis jam intime,

Kaj komencis malgrandajn ŝercojn, disputetojn;

Fine ŝi metis antaŭ li tri panglobetojn

Por elekt’: plej proksiman li tuŝis per mano.

Fruntsulkiĝis filinoj de la Ĉambelano;

Najbarino ekridis, tamen ŝi silentis,

Kiun tiu feliĉa globeto prezentis.

Ĉe dua tablofino, oni sin alie

Amuzis: Falko-anoj, fortiĝinte tie,

Senkompate atakis de Stumpul’ partion. ¬680

Disputo bruis, oni manĝis plu nenion;

Ambaŭ flankoj kverelis stare, trinkis nure;

Rejento iritita estis plej terure:

Li ne ĉesis aferon sian prezentadi

Kaj ankoraŭ tre klare per gestoj pentradi.

(Antaŭe advokato, Rejento Bolesta,

Predikisto nomata, pro la emo gesta),

Manojn al flank’, kubutojn posten elfleksinte,

El sub brakoj longungajn fingrojn elŝovinte,

Per ĉi bildo du hundojn li prezentis nune; ¬690

Ĵus li finis paroli: «Pel![30] ellasas kune,

Mi kun Asesor’; kvazaŭ du ĉanojn al subo,

Faligus unu fingro ĉe pafil’-dutubo;

Pel! Kiel kord’ leporo en kampon flankiris,

Hundoj tuj tuŝ! (sur tablo li manojn longtiris,

Per fingroj imitante de hundoj movecon),

Hundoj tuj tuŝ! forpelis de l’ arbar’ jam pecon.

Falk’ antaŭen! rapida hund’, sed fervolulo,

Eligis tiom, fingron, antaŭ la Stumpulo:

Mi sciis, ke maltrafos li. Lepor’, ruzulo, ¬700

Kuris, ŝajne, en kampon, post ĝi hundoj; nune

Lepor’, ruzulo! kiam hundojn sentis kune,

Salt! dekstren, kapriolon! hundar’ malprudente

Samflanken; li maldekstren sving! salt! salt! momente

Hundoj tuj sving! arbaren li kaj la Stumpulo:

Kapt!!» Rejento, sur tablon klinite, kun tia

Kri’, per fingroj alkuris ĝis al flank’ alia,

Kaj «kapt!» en la orelon kriis al junulo.

Per ĉi voĉoeksplodo, Tadeo kaj lia

Najbarin’, timigitaj, mezinterparole, ¬710

Ambaŭ de si forŝovis kapojn, malgraŭvole,

Kiel suproj de arboj ligitaj kupole,

Kiujn disŝiras vento; kaj manoj, metite

Proksime sub la tablo, diskuris subite,

Kaj du vizaĝojn kovris unu ruĝetiĝo.

Tade’ por ne konfesi pri sia distriĝo,

Diris: «Vere Rejento, sendube kaj certe,

Stumpul’ ’as bela hundo; se li kaptas lerte…»

— «Lerte? kriis Rejento — do kaptus mallerte

Mia hund’-favorato?…» Do Tadeo nia ¬720

Ĝojis, ke bela hundo estis sen mank’ ia;

Domaĝe, li nur vidis ĝin apud arbaro;

Mankis tempo, koniĝi kun bona ecaro.

Nun Asesor’ kalikon tremfaligis plenan,

Kaj turnis al Tadeo rigardon venenan.

Li ol Rejento. malpli moviĝema, kria,

Malpli dika li estis kaj malpli statura,

Sed en balo, distrikta kunveno, terura.

Laŭ dir’, pikilon havis li en lango sia;

Li sciis tiom spritajn ŝercetojn komponi, ¬730

Ke ilin kalendaroj povus prese doni:

Ĉiuj malicaj, akraj. Iam en bonstato,

Li disipis post patro heredon, de l’ frato

Bienon, figurante en la granda mondo;

Nun, oficist’, graviĝis en distrikta rondo.

Li amis tre ĉasadon, parte por amuzo,

Parte, ĉar kornoj-sono, de pelistoj uzo,

Al li rememorigis, kiam, en juneco,

Li havis pafistaron kun fama hundspeco:

Nun al li, el hundaro, du vertragoj restis, ¬740

Kaj kontraŭ glor’ de unu, oni nun protestis!

Do li alproksimiĝis, glatis malrapide

Vangoharojn kaj diris malice-ekride:

«Hundo sen vost’ — nobelo sen ofica ago;

Vost’ ankaŭ multe helpas, dum kur’ al vertrago.

Laŭ vi, stumpeco pruvas pri boneco ia?

Ni povas lasi juĝon al onklinjo via,

Telimen’. En ĉefurbo ŝi loĝis antaŭe,

Ne delonge distriĝas ĉi tie ĉirkaŭe,

Sed ĉason, pli ol junaj ĉasistoj komprenas: ¬750

Jen tiel, kun la jaroj, sperteco mem venas».

Tadeuŝ’, kiun trafis tondrobat’ subite,

Momenton senparole staris konfuzite,

Sed rigardis rivalon terure severe…

Ĉambelan’ tiam ternis, ĝustatempe vere:

«Vivu!» ekkriis ĉiuj; li dankis kapkline,

Kaj, per fingroj, sonigis tabakujon fine;

La tabakuj’ el oro, briliant’-kadreto,

Kaj, en mezo, de reĝo Stanislav’[31] portreto.

Reĝo, al lia patro, ĝin donis favore, ¬760

Ĉambelano, post patro, ĝin vartis honore;

Per ĝi donante signon, li paroli volis:

Do ĉiuj eksilentis, neniu parolis.

Li diris; «Moŝtaj fratoj, moŝta nobelaro!

Ĉasist’-juĝejo estas herbej’ kaj arbaro;

Mi, pri l’ afer’, en domo ne donas decidon,

Tial ĝis morgaŭ solvas mi nian kunsidon,

Kaj partiaj refutoj ne trovos toleron.

Vokisto! vi en kampon revoku aferon;

Morgaŭ ĉi tien venos Graf’ kun ĉasistaro, ¬770

Vi ankaŭ tien iros, Juĝisto, najbaro!

Kun estrinoj, fraŭlinoj ĉiuj, bel-eskorte;

Ni apartan grand-ĉason faros, unuvorte;

Ankaŭ Vojski honoros nin per akompano».

Tabakujon transdonis al li Ĉambelano.

Vojski, inter ĉasistoj, ĉe tabla angulo,

Aŭskultis, senparole, kun fermit-okulo.

Ofte oni demandis lian opinion,

Ĉar neniu pli bonan havis ĉaso-scion.

El tabakuj’ pinĉprenon li pesis silente ¬780

En fingroj, kaj ĝin fine enflaris atente;

Li ternis, ke resonis ĉambrego eĥante,

Kaj diris, kun maldolĉa rido, kap-skuante:

«Ho, kiel min ĉagrenas, mirigas ĉi tio!

Kion dirus maljunaj ĉasistoj pri ĉio,

Ke, en nombra nobeloj-, sinjoroj-ĉeesto,

Oni juĝos disputojn pri hunda vost-resto?

Kion reviviĝinte, Rejtan al ni dirus?

En sian Laĥovican tombon li reirus!

Kaj kion Njesjolovski[32] vojevodo landa, ¬790

Posedant’ de plej fama ĉashundejo granda?

Ducent pafistojn tenas tiu grand-nobelo,

Cent retveturigilojn havas ĉe kastelo;

Monaĥe, jarojn sidas li en domo sia,

Ne akceptas invitojn al ĉasado ia;

Al Bjalopjotroviĉa[33] li rifuzis peto!

Kion li povus kapti dum via ĉaseto?

Bela estus la famo, se tia moŝtulo,

Laŭ nuna modo kurus post lepor’-grizulo!

En mia temp’, nomataj estis, ĉasparole, ¬800

Nobelaj bestoj: apro, urs’, alk’, lupo, sole.

Sen kojndentoj, ungegoj, sen kornoj bestaro

Restis por la servistoj kaj la dungataro.

En manon preni volus neniu sinjoro

Pafilon, kiun ŝroto igis sen honoro!

Oni tenis vertragojn, ĉar post ĉaso, vere

Okazas, ke elkuras, sub ĉeval’ senpere,

Lepor’. Amuze, oni solvis hundoj-ŝnuron,

Sinjoridetoj faris ĉevale postkuron,

Ĉe okul’ de gepatroj, kiuj vidi pelojn ¬810

Bonvolis, sed ne farus pro ili kverelojn!

Do, Ĉambelana moŝto, revoku ordonon,

Kaj al mi ne rifuzu favoran pardonon,

Ke mi ne partoprenos en ĉasado tia;

Neniam paŝon faros tien pied’ mia!

Mi nomiĝas Hreĉeĥa: ekde reĝo Leĥo[34]

Post la leporoj kuris neniu Hreĉeĥo».

Junularo ekridis tiam superbrue;

De tabl’ oni leviĝis, Ĉambelan’ unue:

Laŭ aĝ’, ofico, lia estis digno tiu; ¬820

Irante, klinsaluton faris li al ĉiu;

Pastro post li, Juĝisto apud Bernardino.

Ĉe pord’ Juĝist’ brakdonis al Ĉambelanino,

Tade’ al Telimeno, al Tranĉist’-filino[35]

Asesor’ kaj Rejento al Hreĉeĥidino.

Tadeuŝ kelkajn gastojn al garbej’ gvidante,

Sin konfuza, kolera, malgaja sentante,

Iris, kaj okazaĵojn pripensis sen fino:

Renkonton, vespermanĝon apud najbarino;

Ĉirkaŭ lia orelo precipe vorteto ¬830

«Onklinjo» zumis, kiel trudiĝa muŝeto.

Li dezirus Vokiston demandi esplore

Pri Telimen’, lin kapti ne povis ĉi hore;

Vojski ankaŭ forestis, ĉar post vespermanĝo,

Ĉiuj iris post gastoj, zorgi pri aranĝo

En domo, kiel ĉambrojn por ripoz’ reformi.

Virinoj, maljunuloj, en dom’ povis dormi;

Junularon Tadeuŝ’ gvidis en garbejon,

Mastron anstataŭante, sur fojnokuŝejon.

En domo mallaŭtiĝis post duona horo, ¬840

Kiel en monaĥejo, post preĝa sonoro;

Silenton interrompis nur voĉ’ de gardisto.

Ĉiuj dormas. Ne fermis okulojn Juĝisto:

Li, kiel mastr’, ekskurson en kampojn preparis

Kaj en domo aranĝojn por amuzo faris;

Kaj li, al ekonomoj, voktoj, garbejestroj,

Skribistoj, domestrino, pafistoj, stalestroj,

Donis ordonojn, tagokalkulojn kontrolis,

Nun, kun help’ de Vokisto, senvestiĝi volis.

Vokist’ malligis Sluckan[36] zonon, orteksitan, ¬850

Per densaj kvastoj, kiel faskoj lumigitan:

Unuflanke orŝtofo kun purpur’-floraro,

Inverse silko nigra, arĝentkarearo;

Ambaŭflanke metebla estas zono tia,

Ora — solene, nigra — ĉe funebro ia.

Nur Vokist’ sciis zonon malligi, kunmeti;

Li ĉe l’ okupo, finis tiel babileti:

«Ĉu malbone, ke tabloj en kastelo staris?

Neniu perdis; eble, ke vi gajnon faris.

La kastelon koncernas ja procesaj aktoj. ¬860

Por kastel’, de hodiaŭ, nin rajtigas faktoj;

Kaj malgraŭ obstineco, la kontraŭpartia,

Mi pruvos, ke okazis posedpreno nia.

Se iu en kastelon gastojn peti pravas,

Li pruvas, ke posedon li prenas aŭ havas;

Mi eĉ kontraŭpartion ateste proponas;

Similajn okazaĵojn miaj tempoj konas».

Juĝist’ dormis. Vokisto en vestiblon iris

Kaj, ĉe kandel’, el poŝo libreton eltiris,

Kiu kvazaŭ preĝaro al li servas ĉiam; ¬870

Li forĵetas ĝin hejme, vojaĝe, neniam.

Ĝi estis tribunala vokando:[37] laŭ vico

Tie sekvis procesoj, kiujn ĉe l’ ofico,

Vokisto propravoĉe, antaŭ jaroj vokis,

Aŭ kiujn li ekkonis kaj en libron lokis.

Al simpluloj vokando ŝajnas nur nomaro,

Al Vokist’, grandioza de bildoj skizaro.

Li legis kaj meditis: Oginski — Vizgrid-o,

Dominikanoj — Rimŝa, Rimŝa — Visogrid-o,

Radzivil — Vereŝĉaka, Gedrojc — Rodultovski, ¬880

Obuĥoviĉ — Kaĥalo,[38] Juraha — Pjotrovski,

Maleski kun Mickjeviĉ, fine Graf’ sinjoro

Kun Soplico; legante en sia memoro

Li vidis la procesojn, okazaĵ’-seriojn,

Juĝejon, atestantojn kaj kontraŭpartiojn;

Kaj li sin mem rigardis en blanka ĵupano[39]

Kontuŝ’ blunigra, antaŭ tribunal’, kun mano

Unu sur sabro, dua al partioj donas

Alvok’-signon, kaj lia: «Silentu!» eksonas.

Revante, fine de la vesperpreĝo sia ¬890

Ekdormis lasta litva Juĝ-Vokisto nia.

Tiaj estis amuzoj, disputoj en rondo

De kvieta vilaĝo litva, dum la mondo

Resta dronis en sango; kaj vir’, di’ milita[40]

En regimentoj-nuboj, milkanon’-armita,

Aglojn orajn, arĝentajn, al batala ĉaro

Junginte, de Libia dezert’ ĝis Alparo,

Flugis kaj tondreĵetis li fulmon post fulmo,

Ĉe Piramidoj, Tabor, Marengo, ĉe Ulmo,

Aŭsterlic. Post kaj antaŭ li, Konkiroj ¬900

Kaj venko. Glor’ de faroj, kaj de kavaliroj

Heroaj nomoj, bruis de Nilo al Nordo,

Sed kiel rokoj ilin, ĉe Njemena bordo,

Rebatis vic’, gardanta Litvon, feromura,

Kontraŭ famo, por Moskvo[41], kiel pest’, terura.

Tamen, kiel ĉiela ŝton’, iam novaĵo

Falis sur Litvon: Venas, peti pri manĝaĵo,

Senkrura, aŭ senbraka iu almozulo;

Nutrite, li rigardas per atentokulo;

Se li en domo vidas nek judan ĉapeton, ¬910

Nek soldaton, nek rusan ruĝan kolumeton,

Tiam, legionisto, li konfesas veron,

Ke li portis maljunajn ostojn sur hejmteron,

Ne povante defendi ĝin plu… — Tiam tuta

Famili’, servistaro, kun alprem’ saluta

Lin akceptis plorege! Kaj ĉe tabl’, al rondo,

Li, kvazaŭ mirfabelojn, rakontis el mondo:

Ke general’ Dombrovski[42], ĉefo de komando,

Al Poluj’ penas marŝi el itala lando;

Ĉe li sur kamp’ lombarda, ariĝas la poloj; ¬920

Ke Knjazjeviĉ ordonas el la Kapitolo,

Ke li ĵetis, venkinte Cezar’-posteulojn,

Cent sangantajn standardojn al franc’ en okulojn:

Ke Jablonovski kuris, kun legi’, ĝis tero,

Kie kreskas la pipro, la kan’ de sukero,

Kaj arboj, en eterna printempo elspiras

Aromojn; li, venkante negrojn, hejmsopiras.

Ĉi rakont’ en vilaĝo ĉirkaŭis kaŝite;

Junulo ĝin aŭdinte, el domo subite

Malaperis; tra marĉoj, arbar’, ŝteliĝante, ¬930

Antaŭ rusa postkuro en Njemen saltante,

Naĝis, sub akvo, ĝis la bordo de Varŝava

Dukland’[43], por aŭdi voĉon: «Ho, kolego brava!»

Sed li saltis sur rokon, antaŭ ol foriris,

Kaj al rusoj trans Njemen: «Ĝis revido!» diris.

Tiel iris Gorecki, Pac kaj Obuĥoviĉ,

Pjotrovski, Obolevski, Ruĵicki, Janoviĉ,

Mjeĵejevski-j, Broĥocki, Kupść kaj Gedimin-o,

Bernatoviĉ-oj, multaj aliaj sen fino:

Ili lasis gepatrojn en hejmlando kara, ¬940

Kaj bienojn forprenis trezorejo cara.

Okazis, ke al Litvo venis de translime,

Almozist’; ekkoninte domon pli proksime,

Li malkudris gazeton el skapulario;

Tie estis soldatoj-nombro, kaj krom tio,

De ĉiu legiestro la nomo kaj sorto,

Kun priskribo de ĉies venko aŭ de morto.

Post jaroj tiel venis al la familio,

Pri vivo, glor’, pri morto de filo ekscio:

Pro timo silentante, dom’ funebron prenis, ¬950

Sed kiun ĝi funebris oni nur divenis

Ĉirkaŭe; kaj de mastroj mallaŭta ĉagreno,

Aŭ ĝoj’ mallaŭta estis gazet’ de bieno.

Vermo estis, laŭdire, tia almozisto

Li aparte parolis ofte kun Juĝisto;

Post ĉi interparoloj disvastiĝis kure

Ia famo ĉirkaŭe Monaĥ’, laŭ figure,

Perfidis, ke ne ĉiam en kapuĉo sia

Li iris, nek en servo maljuniĝis dia.

Super dekstra orelo, en tempi’-alteco, ¬960

Li havis haŭtcikatron de manolarĝeco,

Kaj en barbo, postsignon de paf’, ponardego;

Ĉi vundojn ne ricevis li ĉe mesolego …

Ne nur en vid’ minaca, en cikatroj-speco,

Sed en voĉ’, movo, estis ia soldateco.

Ĉe meso, kun levitaj manoj, turniĝante

Al popol’, kaj «Sinjoro kun vi!» eldirante,

Li ofte, post lertega turniĝo, ekstaris,

Kvazaŭ li «dekstren-posten» laŭ komando faris:

Kaj liturgiovortojn li diris per tono ¬970

De oficir’, staranta antaŭ eskadrono:

Servoknaboj rimarkis ĝin, ĉe meso lia.

Pri politiko estis Vermo pli konscia,

Ol pri Sanktuloj-vivo; pro kolekto sia

Veturante, ofte havis mult-aferojn

En urb’ distrikta: jen li ricevis leterojn,

Kiujn li ne malfermis ĉe fremdulo ia;

Li sendis kurierojn, sed kien, ne diris.

Tre ofte li sekrete, dum nokto eliris

Al biendomoj, kun la nobelar’ murmuris, ¬980

Ĉirkaŭe kampovojojn piede-mezuris,

En drinkej’ kun kampuloj diskutis intime,

Kaj ĉiam tion, kio okazis translime.

Nun Juĝiston, jam ekde unu hor’ en dormo,

Li vekas; ŝajne venis li kun novinformo.