Tiajon ankoraŭ ne vidis la mondo! Oni raportas el Saharo: Popolmigrado de malesperiĝintaj batalantoj en Saharo!
Oni raportas el la militistaj rondoj de Maroko: Estas ekzamenata la kaŭzo de la multenombraj dizertoj, krome oni forkomandis fortigitajn plotonojn sude, el la malproksimaj garnizonoj de la lago Ĉado, el la kompanioj manovrantaj norde kaj oriente por ĉirkaŭfermi la dizetintojn.
Alo! Alo! Atenton! Ni komunikas laŭ la pasintjara raporto, ke la trupoj forkomanditaj de apud la lago Ĉado kaj el la regiono de Atlaso renkontiĝis, bedaŭrinde sen tio, ke ili estus kaptintaj la dizertintan bandon, konsistantan proksimume el sepdek aŭ cent homoj, al kiuj aliĝis ski-patrolo (!) pro nekonata kaŭzo.
Oni raportas el Saharo: Ĝi estas fizika absurdaĵo! La dizertinto devintus esti inter Atlaso kaj Ain Sefra en la dezerto. Estas nekompreneble, dum neniu vidis ilin, ili tamen okupis la oazon Raghib. Ili penetris en la oazon per manbatalo, kontribuciis la loĝantojn kaj foriris norden. La trupo de la dizertintoj devintus renkonti la ĉirkaŭfermantaj trupoj kvin mejlojn trans Mars el Kebiren.
Alo! Alo!
Ŝajnas, ke la dezertintoj ne konis la ĉirkaŭigajn manovrojn. Ili ne renkontis la trupojn!
Ni avertas ĉiun, kiu vidas dizertintojn, tiu evitu ilin, sed raporotu ĝin en la plej proksima fortikaĵo. Elsendo de patroloj estas superflue, ĉar tiujn la dizertintoj aligas.
Oni raportas el Saharo: La dizertintoj aperis nordoriente! El la oazo Nurrah ili volis kunporti la tribestron, kiel hostaĝon, se li ne donos nutraĵ-provizon kaj akvon.
Oni raportas el Saharo: Ŝajnas, ke la trupo de la dizertinto kreskis plu. Ĝi konsistas precipe el legianoj, estas iu, kiu asertas, ke ankaŭ arabaj ĝendarmoj troviĝas inter ili, sed ilia plej okulfrapa karakterizaĵo estas du fajroestingistoj kaj ski-patrolo, krome du homoj bandaĝitaj per gaso ĉe la fino de la marŝkolono.
Lastfoje oni vidis ilin proksime al la oazo Bensuf, samtempe alvenis raporto pri la malapero de pluraj ŝafoj.
Alo! Alo! Atenton! Du sakoj da nutraĵo de la Ruĝa Kruco malaperis!
Oni raportas el Saharo:
Kion? Jam ĉiu garnizono raportis, ke la senditaj patroloj malaperas.
La malpli grandaj trupunuoj, kiuj estas efikaj kontraŭ tiaj dizertintoj, tiuj aperas tie kaj ĉi tie. Ili renkontas la spurojn de la dizertintoj tie kaj ĉi tie. Sed tie kaj ĉi tie ili povas kapti nur ties spurojn.
Nur el Saharo raportas konstante, fortikaĵoj, sapeistoj kaj radioformacioj.
Tamen kiel povas malaperis senspure tiel miksa societo? Kiam la kompanio ekripozis post unutaga laciga marŝado trans la oazo, Gorĉev forgalopis nordokcidenten. Tie troviĝas la unua granda oazo kun okdek loĝantoj, apud la vojo, kondukanta al Atalaso. Li venigis la ĉefon.
– Kiel vi nomiĝas, ŝejko? – li demandis.
– Abu ben Ikbar…
– Aŭskultu min, Abu ben Ikbar. Suprenirinte sur la monteton, vi povas vidi, ke mi estas ĉi tie kun cent soldatoj. Ni devas patroladi ĝis Atlaso. Ĝi estas bonorda regiono, kial ni irus de oazo al oazo tendumi? Ni ripozos bele. Vi ricevos donace tiun monon, kiun la patrolo elspezus survoje por aĉeti furaĝon. Tiel ni ne devos marŝi en tiu varmego, dum oni pagos al vi kaj al la aliaj ĉefoj de la oazoj la prezon de la furaĝo kontraŭ niaj kvitancoj, kvazaŭ ni vere estus aĉetintaj ĝin. Jen estas la kvitanco, mi subskribos proksimume dek el tiuj. Sidu sur ĉevalon kaj galopu tra ĉiuj oazoj ĝis Atlaso, ĉie transdonu unu el tiuj. Sed donu ĝin al ĉiu ŝejko, ĉar oni ne donos monon nur por tiuj kvitancoj, kiujn oni rivevos de tiuj ŝejko, kies nomon kaj oazon mi skribis sur ĝin. Se vi ne transdonos unu kvitancon, vin ĉiujn trafos malbono. Sur la unua kvitanco estas estas via nomo, kaj kvardek frankoj. Ĉu vi komprenis? Kiel oni nomas la duan oazon norde?
– Muherzin… poste sekvas Jof el Safra…
Kaj li denombris la oazojn, Gorĉev plenigis la kvitancojn unu post la alia. Laste la ŝejko diktis la nomon de la tribo Bistra. Tia mesaĝo ne estas malofta en la dezerto. Kelkfoje la serĝento kaj la ŝejko aranĝas la avalo-, furaĝo- kaj ceterajn negocojn poduone. Fine ja oni sendas multe da patroloj, kiuj plenumas sian taskon nur iele-iome. Tiam la soldatoj ripozas du tagojn ie, ili apenaŭ bezonas furaĝon, kaj la serĝento aranĝas la aferon kun la ŝejko kaj per kvitanco. Du homoj ricevas monon, kaj neniu malgajnas.
– Sed mi diras tion, ŝejko. Ĉevalmortige galopu tra tiuj oazoj, kaj ne eksciu la alvenontaj soldatoj, ke ni estis ĉi tie, ĉar tiam oni sendos min, vin, kaj la aliajn ĉefojn haki ŝtonojn dum longaj jaroj!
Kiam la soldato foriris, la ŝejko galopis norden. Li lasis po unu kvitancon en ĉiu oazo, kaj ĉiu ŝejko instruis sian popolon sub ĵuro, ke kompanio da eŭropanoj tapasis ĉi tie.
La spahioj kaj la ĉasistoj, kiuj persekutis la kompaninon, en ĉiu oazo de spuro al spuro sekvis la kvitancon, kiu kuris antaŭ ili sen ununura soldato. Ĉiu arabo ĵuris ĵure en ĉiu oazo, ke la kompanii trapasis ĉi tie.
Nek la oficiroj de la batalionkomandejo, la ĉefstabo, eĉ la ministerio pri militaj aferoj ne komprenis la miraklon.
Sed kio okazis ĉe la oazo Malbur, kien ne iris la ŝejko, portanta la kivtancon, kaj kiel troviĝis poste la armea kvitanco en la oazo Insallah, tion nek la dizertintoj komprenis. Kvankam ĝi estis klara. En la oazo Malbur la tribestro estis la bopatro de Abu ben Ikmar. Kaj la ŝejko opiniis tiel, ke tiu homo ricevu neniom da mono. Li ĝoju, ke Abu ben Ikmar ne vizitos lin kun kelkaj fortaj glavobatoj. Ne nur eĉ profiton signifu al li la parenceco!
Li lerte evitis la oazon nokte, grimpante kaj rapidis plu sur la pado al Insallah, kie lia juna frato, brava knabo estis la tribestro. Kaj li klarigis ankaŭ al li dekomence, kio estas tio, kion li devas aserti, ĵurante la nomon de la profeto, se li ne volas haki ŝtonon longe, kio unuparte estas superflue, aliparte laciga. Tiel do la brava tribestro donis detalan priskribon pri la “preterirantoj”. Ili diru, ke flava aŭto veturis avane, en ĝi sidis altranga, eŭropa sinjoro, sur kies ĉapo estis vedeblaj arbofolsimilaj ornamaĵoj, kaj ili scias bone, ke la eŭropaj, hundaj sinjoroj siognas tiel, se soldato fariĝas maljuna, nervoza, kriema kaj tusema. Tial tiu malsana soldato ĉiam rajdas sur ĉevalo, aŭ veturas per aŭtomobilo, kaj oni donas multe da ordenoj, por ke li ne estu ĉiam kolera, sed tio, ŝajnas, estas tute vana.
Ili diru, ke sidis apud li malalta, dika, uniformulo, kies ŝultron ornamis du pintaj arboj, verŝajne tial, se la aŭtomobilo renversiĝos, tiuj boriĝu en la sablon, kaj la tuto restu staranta. Krome estis tie belvizaĝa spahi-oficiro kaj alia, alta, larĝŝultra, ostoza homo, kiu havas tiel basan voĉon, kiel la malproksima tondro, kaj iu el la tribanoj volis helpi nombri la pakaĵojn, kiun tiu basvoĉulo vangofrapis, kaj li estis malsana dum longa tempo. La malbonfarto, okazinta ĉirkaŭ la pakaĵoj, estis la karakterizaĵo de tiu basvoĉulo.
Tiel do estas simple la solvo de la enigmo, ke la trupo formalaperinta ĉe Malbur, kiel ĝi reaperis denove, kvazaŭ ĝi estus trairinta Atlason, al Maroko sur la transa montokresto.
Aparta kara epizodo estis, ke Lugir, la ĉefo de la oazo Insalallah, kiu situas multe pli sude, partoprenis la nuptofeston de sia filo, kiel gasto, ĉe la malproksimaj montaraj rabistoj en Barakez, kaj rehejmeniĝinte, li trovis la armean kvitancon, per kio lia mallerta anstataŭiganto, sen lia demando ne kuraĝis trompi la eŭropajn, hundajn sinjorojn. Sed ne estas pli kara, bela, gaja kaj utila taga okupo, ol tio. La tribestro tre skoldis sian anstataŭiganton pro ties nefidindeco kaj maldiligenteco, li tuj prenis la aferon en sian manon, aŭ la slipon, kaj li subtrahis la du semajnojn de sia foresto el la tempo, kaj li raportis la trapason de la soldatoj kun la nuna dato, petante la monon por la armea kvitanco, ĉar bedaŭrinde ili, kiel montanoj, estas malriĉaj, simplaj homoj, kiuj vivtenas sin per la ŝvito de sia vizago kaj per la laboro de siaj manoj, kaj kiel ajn ili admiras, ŝatas kaj estimas la eŭropajn, sinjorojn soldatojn, estas amara afero, sed ili havas nenion el kio krediti.
Tiel evidentiĝis, ke la trupoj, kiuj batalis apud la lago Ĉado, alvenis pli rapide ĉi tien de sur Atlaso, trairinte la tutan Saharon laŭ ties plej longa diametro malpli ol tri kaj duono da horoj. Preskaŭ unu kaj duonhoron pli rapide, ol la plej novtipa ĉasaviadilo, atingonta mondrekordon. Sendube ĝi estas la plej pompa, militista marŝplenumaĵo ekde la ekzisto de la mondo. Precipe kun maŝinmpafiloj, mitralofusiloj, per tankoj, skioj, kaj tiel dirite, konstante tute ebrie. Ke en la kroniko de la franca, kolonia armeo ankoraŭ ne estas skribite per ordaj literoj, kiel ekzemple la gloraj tagoj en Meksikio, ĉeflanke de la imperiestro Maksimiliano, ties kaŭzo estas evidenta antaŭ multaj homoj.
Onidire, pensiiĝinta komandanto de la armea provizada servo, generalkolonelo, kiu en la militista ripozejo prepariĝis al eterna emeritiĝo pro plena kadukiĝo, li petis la kuraciston helpi lin ĝisvivi nur tion, kiam oni kaptos tiujn ĉiuriskajn ĉarlatanojn.
La kuracito poste inter kvar okuloj, malgaje diris al siaj kolegoj, kvankam li povus prokrasti la lastan stadion de la plena kadukiĝo per la dezirataj, kelkaj jaroj, tiam li ne laborus ĉi tie por mil kvincen frankoj, ĉar li povus vivi komforte el la monsumo de la Nobel-premio en la vitejo de sia onklino, apud Parizo, en la rondo de siaj familiaraj parencoj, okupante sin per eksperimentado de bestoj.
La konciza kroniko de la historio de La Unua Plej Danĝera Brigado, bazita sur aŭtentikaj indikoj, kaj inter la triboj, vivantaj en la montaro Atlaso, eĉ nun ekzistas tiu superstiĉo, kiam la stanga vento, blovanta el la direkto de la neĝkovritaj pintoj kaŭzas kapdoloron kaj inertecon, kaj oni scias bone, ke tiam malica Ghut flugas inter la rokoj, korĉiĝante de arbo al arbo kun susuro inter la maldensaj arbokronoj, bruo de marŝantaj piedoj, apenaŭ aŭdebla sono de trumpeto, grincado de radoj miksiĝas kun la siblo de la vento, kaj kiu estas sufiĉe kuraĝa, rilate Alahon, por elrigardi tra la fenestro, tiu kelkfoje vidas scintili la kirason tra la stioj de la pluveroj, ekbrilantaj pro la perpendikle falantaj fulmoj, antaŭantaj la tondron. La ŝtalo de la multaj stiletoj aperas por trembrilo da tempo, kaj videbliĝas, kiel duonmretron super la tero, en la mano kun kolbo ili marŝas kun sia peza kirasrompa ruzeco kaj kun siaj kvitancĵetilaj formacioj. Antaŭe veturas ĉaro per flugiloj, kaj estas aŭeble, kiel malproksimiĝas la ruliĝbruo, kaj La Unua Plej Miksa Brigado (kiu estas la taĉmento de la reaperintaj, mortintaj eŭropaj soldatoj), laŭ enigma aperta ordono, ili marŝas fortosteĉe al sia celo por urĝe atingi la Nenion kaj tuj returniĝi…
La loĝantoj en la valo scias ĉiuspecajn fantastajn fabelojn pri la dizertintoj, pri kvitancoj, friponoj kaj pri la komplicoj de arabaj tribestro, sed ĉiam ekzistis superstiĉaj homoj kun senpripensa kapo. Fine ja oni kredas tion, kion li vidas! Kiam la malsana vento komencis blovzumi el la direkto de la neĝkovritaj montoj, la montara vilaĝo malaperas en la malleviĝanta nuboj, io fulmas en la nokto, kaj tiam ankaŭ blindulo vidas tion bone dum ĉiu ekfulmo. Eĉ! La blondulo vidas tion multe pli bone!
Sendube, ili marŝas tie, kriante mallongajn, akresonajn, kategoriajn mensogojn unu al la alia. Tion ĉiu komprenas bona, ĝi estas evidenta kaj klarigebla. La ceteraĵojn nek la malsanaj soldatoj povas kalrigi, havantaj konstantan tusadon pro la densajn kverkofoliojn. Tamen ili parolas ĉiuspecajn aferon, ankaŭ tion, kaj ĉi tion.
Sed superstiĉaj homoj estis kaj estos ĉiam, ĉar Alaho volias tiel, ke iuj homoj ne vidu tion, kion li viads kaj ne aŭdu tion, kion li aŭdas, sed li serĉu apartan veron por si mem, kaj trovinte ĝin, li povas kredi, ke li estas pli saĝa, ol la aliaj homoj. Alaho estas granda kaj Mahometo estas lia profeto, certe ili kalrigos al la interesiĝantoj, kial ĝi devas okazi tiel.
Mondenigmo!
Oni konstatis sendube, ke la pezaj kirasrompaj militvagantoj de la tre miksa, tien-reen marŝanta brigado malaperis en la varmego, kies nombro dumtempe altiĝis je ducent kapoj. Ili forvaporiĝis, kiel la humido de la grundo tra la kapilaroj. Kaj forvaporiĝis la humido tra la haroj de la altranguloj, kaj ili blankhariĝis iomete, krome ili ŝanceliĝadis kaj vertiĝis, ĉar estis sendube, ke la dizertintoj plenekipite, en ordinara marŝritmo, kun du kirasaŭtoj, tra sekreta supertera elirejo iris al iu antaŭenŝovita malgranda planedo de la spaco.
Kvankam la persekutantoj postsekvis ilin kun unutaga diferenco. Oni persekutis ilin, sekvante la spurojn de la kvitancoj kaj demandadis iujn tribojn
La araboj, kiuj provizis la dizertintojn rekompence por la kvitancoj, pecize priskribis la veturilojn, la kirasaŭtojn, krome la gvidanton, kiu vestis sin kiel spahi-oficiro, la subkolonelon, veturanta per la butekolora aŭto, apud kiu sidis adjutanto kun plena skiekipaĵo.
Gorĉev divenis unurangan aferon.
Neniu scias precize en la kolonio, kie, de kie kaj kien marŝas ĵus kompanio. Kie troviĝas ĝendarmo, kiu haltigus kaj kontrolus bone ekipitan marŝkolonon (provizitan ankaŭ per skioj, kalkulante je ĉiuj ebloj)? Kiu renkonte venanta trupo scius precize, ke el la kontraŭa direkto ĝuste nun kaj ĝuste tiuj ne povas veni? En Afriko estas granda tien-reen irado.
La radioj malpacience dissendas ĉien laŭte, ke tiom kaj tiom da legianoj dizertis. Eĉ ilian spuron oni ne vidis. Enigmo!
Poste longe rondiris la superstiĉo, ke ie ekzistas subtera urbo en la meza mezo de la dezerto, pri kiu oni jam verkis filmon en Hollywood, kaj tie tre riĉa kaj tre bela virino donas rifuĝejon al la dizertintaj legianoj, ŝi kolektas tiujn, ili ricevas bonan salajron, aŭskultas gramofondikojn, fumas bonegajn cigarojn, sed kiu ektuŝos la virinon, tiu estos la filo de la morto. Neniu sciis ties kaŭzon, kial kolektas tre riĉa vivino, eĉ belega, tiujn dizertintojn en la mezo de Saharo sub la tero? Nek tion oni sciis, kial fariĝos tiu la filo de la morto, kiu ektuŝos ŝin?
Neniu komprenis, ĝuste tial cirkulis longe tiu famo, ke ĝi estas vera. La afero fariĝis tiel granda sensacio, ke ankaŭ la militestraro decidis okupiĝi pri tio. Ĝi ja certas, ke tre multaj legianoj dizertis, kaj oni trovis neniun el ili.
Tiam ili fine estis kaptotaj. Aŭ falontaj en kaptilon, kion oni devis nur kuntiri. La solvo estas nekredeble simpla.
Tiu tute kanajla, malesperige demoraliĝinta kaj terure insolenta, elektita bandita societo ŝtelis ne nur kriasaŭton, kio jam en si mem estas sufiĉe garava krimo, kaj ne senkulpigas tion distreco aŭ kleptomanio, kiel mi jam menciis, evidentiĝis, ke tiuj ĉiuriskaj ĉarlatanoj havas ankaŭ armeajn kvitancojn dank’ al ŝtelita kamizolo. Subite la tribestroj alvenis unu post la alia el la regiono de Atlaso por ricevi monon kontraŭ la kvitancoj, ĉar ili donis avelon, brandon, tranoktejon, nutraĵon, kiel tio estas legebla malsupre sur la kupono en la rubriko de la nomo de la formacio, ĉiujn ĉi servojn uzis “La Unua Plej Danĝera Brigado”. La celo kaj direkto de la vojo, laŭ la difino estas patrolado, sed certe la eŭropa soldato misskribis tion hastante, kaj tiel “nepagado” estis el la vorto. Oni certigis la ŝejkon en la urba komendejo tre kolere, ke ĝi estas la sola vorto, konvena al la vero, el la teksto sur la kvitanco.
Oni konstatis ankaŭ tion, ke la subskribo, videbla sur la kupono, estas la signaturo de la legiano, havanta la moknomon Pajaco, kiu dizertis el la fortikaĵo La Grenelle. Oni pagis kolere, nu, sed estas trovita la senmolraliĝinta bando.Tuj ekiru de okcidento kaj oriento leĝeraj motociklaj kaj kamelaj taĉmentoj, krome kompanio da ĝendarmoj fortostreĉe kun ĉirkaŭiga manovro, sekvante la kvitancojn, rekte al la dekstra kaj maldekstra neeviteblaj vojoj de Atlaso, kaj ili estos kaptitaj post horoj!
Oni devas estigi kontakton kun la esplora ĉasaviadila svarmo, kiu tuj ricevos ordonon. Se la pilotoj ekvidos la dizertintojn, kaj tiuj ne kapitulacos, ili ekpafu per maŝinpafiloj kaj falĉmortigu ĉiun!
Post kelkaj horoj ili estos trovitaj.
Oni sekvis iliajn spurojn tra la mallarĝa montpasejo de Atlaso. Ne estos saviĝo! Kaj la berbera loĝantaro jam ne vidis ilin en la vilaĝo Malbur, kelkajn cent metrojn antaŭ la montopinto.
Stultaĵo! La komandanto de la soldatoj pridemandis la loĝantojn unu post la alia, li minacis ilin, vane… Ili ĵuras, ke du monatojn ne estis soldatoj ĉi tie. La trupo malaperis inter Debun kaj Malbur! Dekstre kaj maldekstre estas plataj, neireblaj vulkanaj rokoj. Homo ne komprenas tion! Oni devis konfesi la neeblaĵon: senspure malaperis pli ol cent homoj. La persekutantoj nun jam laŭiris la montpasejon, supren ĝis la pinto, kaj sur la alia montflanko ili iris plu al Maroko. Sed en la sekva vilaĝo ili ne sciis ĉu ili iru antaŭen aŭ malantaŭen, ĉu ili ridu, ploru aŭ preĝu. Ĉar la blinda ĉefo de la vilaĝo petis ilin, se eblas, ŝanĝu la kuponojn de kompanio, kiu trapasis hieraŭ ĉi tie. Kaj evidentiĝis, ke la skribo estas la sama. La Unua Plej Danĝera Brigado senpagumis ankaŭ ĉi-loke!
Oni priskribis precize la kirasitan aŭton, la subkolonelon, la adjutanton kun skioj, kaj specialan formacion, kiu kunportis ankaŭ blovŝveligeblan gumboaton ĉi tien, sur la monton, kalkulante je ĉiu eventualeco. Eble suprenvenos rivero! La soldatoj laŭordone havis konstantan kontakton kun la plilotoj, la pilotoj kun ili, kiuj regule informis unu la alian pere de radio – nun haltas la radoj de la menso! La pilotoj ne vidis eĉ unu vivantan animon.
La kaoso atingis sian kulminon, kiam dizertinto anonciĝis en la alia limo de Saharo ĉe ĝendarmo – iam li estis serĝento kaj soldatservis laŭ la nomo Borodin, – li volas reiri haki ŝtonon, ĉar li ne sciis, kion li faris, kiam li forlasis tiun komfortan, sinjoran vivon. La du metrojn alta serĝento nekompreneble estis precize kvardek du kilogarma kaj tridek du dekagrama, li apenaŭ havis pezon de vivulo. Eĉ postesigno de torturado, skrapvundeto aŭ bato ne estis videbla sur li. Oni apenaŭ povas elaŭdis el liaj vortoj, kio okazis, ĉar prio io li balbutis, tremis lia kapo, palpebrumadis kaj iom freneziĝis. Sed li montris multe da neplenigitajn, armeajn kvitancojn el la ŝtelitaj, kaj li rekonis ĉe la kompanio, kiu venis renkonte al li, la du ĉefkanajlojn, kun la moknomoj Pajaco kaj Reĝino, kiuj servis en la fortikaĵo La Grenelle kaj estas la gvidantoj de la “formalaperinta” brigado.
Nun ek! Oni devas eksciis, kio estas ĉi tie! Ekveturu la ĉasaviadila svarmo, sur la motorojn, la kamelojn, ĉevalojn kaj aŭtojn, ĉie en la ĉirkaŭaĵo, kiuj vivas kaj moviĝas en la kolonia armeo. Dudek mil soldlatoj persekutis tiujn hontulojn de la mondo je vivo aŭ morto, kaj divizia generalo ripozanta pro plena kadukiĝo denove menciis al sia kuracisto, ke li ŝatus ĝisvivi, kiam oni arestos tiujn.
La kuracisto jam ne devintus eniri al li kun la injekto, ĉar posttagmeze oni diskonigis la novaĵon: ke la kanajloj estas trovitaj! Kun du kirasitaj aŭtoj kaj kun ĉio, oni arestis kaj kunportas ilin!
Nu, atendu! Nun jam ne estas tia miraklo, ke ili saviĝu. Ĉu ne estas? Sed la esenco de la miraklo estas tio, ke ties perceptebla realaĵo estas la nenio!
La divizia generalo vespere ankoraŭ trinkis buljonon kaj diris al sia filino, ke li ne aprobas ŝian edziniĝon. Ĉirkaŭ noktomeze li endormiĝis silente, havante okdek du jarojn, post kvardek kvin jara soldataservo, pasigita ĉe la armea provizada servo, pro plena kadukiĝo, kaj nun evidentiĝis, ke la kara maljunulo transloĝiĝis frue.
La radistacioj sekvan tagon ŝrikis, ploris, blasfemis tiel, kiel multaj sendefandaj, insultitaj virinoj en la mallumo. Evidentiĝis pri la kaptitaj du kompanioj da soldatoj, kiujn oni eskortis triumfe al urbo Ain-Sefra, ke tiuj estas regulaj, ordinaraj rotoj. Ili ne estas dizertintoj! Sed kiuj estas tiuj du kirasitaj aŭtoj? Nu do! Ili laŭordone marŝis al la lago Ĉado, gvidate de sia leŭtenanto, ĉar ili aŭdis, ke ribeluloj atakis la industriejon, kaj ili devas savi eŭropanojn, ĝisekstreme premegatajn. Survoje venis renkonte al ili la serĉata kompanio, gvidate de subkolonelo, veturanta per aŭto, al kiu ili raportis – laŭregule – sian etaton, destinon kaj marŝdirekton. La blankhara oficiro orodonis pro timzorgo rilate siajn endanĝerigitajn sampatrujanojn, ke ili transprenu la du kirasitajn aŭtojn, kaj atinginte pli bonan terenon survoje al Bar el Gazar, du taĉmentoj rapidu antaŭen!
Ili transprenis la kirasitajn aŭtojn, sed ili marŝis ne pli ol duontagon, kiam la kolonia armeo alvenis el ĉiu direkto de la ventorozo. Oni ĉirkaŭis ilin per maŝinpafiloj, fusiloj, flamĵetiloj, dirante, ke ili ne rajtas paroli eĉ unu vorton, demetu la armilojn kaj sekvu la trupojn! Ili ne komprenis la aferon, eĉ nun ili ne komprenas, sed obeis.
La vizaĝo de la severaj militaj prokuroroj kaj detektivoj fariĝis flava, helverda, hepatkolora kaj tute purpura. Do ne eblas… Tiujn ne eblas nur simple mortpafigi, se ili estos kaptitaj! Ĝi ne estos puno pro la okazintaĵoj. Iu oficiro frapis sur sian frunton
– Sankta Dio! Kio estas al la petrolesploristoj apud la lago Ĉado?!
Oni kuregis.
Oni vokis kurtonde la radiostacion de la industriejo, dissendinta danĝersignalojn la antaŭan tagon. La insudtriejo anonciĝis. Ili do vivas! Jes ili fartas bone! Ili dankas la helpon. La soldatoj aperis tie en la lasta momento kun subkolonelo kaj sapahia ĉefleŭtenanto. La malgranda trupo alvenis rezolute, pretaj, se necese, persekuti la ribelulojn ĝis la montopinto Ruvenzor, certe tial ili kunportis la ski-patrolon. Post mallonga pafbatalo kaj sturmo per bajoneto, ili mortigis la plimulton de la rabistoj. La aliaj forkuris. Vi estas admirindaj soldatoj!
La oficiro ŝatintus respondi al tio, se ne estas bezonate, li ne ĝeneraligu nun, li ne verŝu ĉion en la saman barelon. Sed poste li tamen ne diris tion.
La radiostacio apud la lago Ĉado mencias, kompreneble ili estis je la dispono de la savarmeo en ĉiuspeca rekompletigo. Tiuj aĉetis precipe multe da cigaroj kaj tute bongustajn likvorojn. Nun li petas la interesiĝantan oficiron, ke li konsilu, kion fari kun la kuponoj? Ĉi-regione en granda distanco ne estas ganiozono. La oficiro respondis tion, ke li fartas bone, kaj li vere ne povas diri, kion fari kun tiujn armeaj kvitancoj.
Tiam anonciĝis jam foje traserĉita – de sur la montdeklivp, situanta proksime al Maroko – la tribestro de la vilaĝo Insallah, ke antaŭ kvin tagoj spahia oficiro, subkolonelo per buterkolora aŭto, apud kiu sidis ski-adjutanto, kantonmentis kapitanon ĉe ili, donante tiun ĉi armean kvitancon. La loĝantoj de la vilaĝo priskribis detale la soldatojn, kaj ili ĵuris, ke tiuj dormis kaj ripozis unu tagon ĉi tie.
Num jam nur langvore sidis la interkonsiliĝantoj. Ili flustradis sen konvinkiĝo pri metodoj kaj farendaĵoj, lace kaj malgrasiĝinte, maljunaj soldatoj, travivintaj multe da periperioj, kuraĝe persistantaj en multe da inferaj bataloj, genraloj kaj general-koloneloj, eĉ inter ili estis marŝalo, kiu antaŭ unu jaro en griza mantelo, nokte li mem kontrolis la postenantojn antaŭ decida batalo kontraŭ ribelantoj, kaj dum li ekbrulis cigaredon, kuglo debatis lian ĉapon, sed li mem ankoraŭ longe fumis, dirante, ke la tabko estas malseka. Tiu marŝalo dum interkonsiliĝo trempis sian poŝtukon en glaso da akvo, li metis ĝin sur sian frunton kaj prenis ian sedativan pulvoron el blanka fiolo.
Kvazaŭ implicite ili interkonsentis pri tio, ke ili ne okupiĝas pri la afero. Sed kion fari, se la afero okupiĝas pri ili.
Post unu semajno la reĝo de la libera, neŭtrala, bantua tero Luango, estanta sub internacia garantio pere de sia sendito mesaĝis al la ĉefkomandejo, ke li ne faris reziston per amiloj, sed li opinias la aperon de la francaj militfortoj senrajta, li protektas kontrŭ tio. Ili ne povas apelacii provokadon, rilate lian pacan popolon, kondutanta amikeme al la francoj. Li donis la petitan monon por la nurtado de la okupanta trupo, eĉ laŭ ilia deziro li zorgis pri ilia nutrado, li konsciiĝis, ke ili konfiskis ĝuste la ricevotan monon por la mahagonoj, gumo kaj kopro, liverotan al la franca armeo. Li protestis, sed li povis fari nenion kontraŭ tio, ke lian unuan konsiliston kaj ministro – ĉar tiu ne volis prezenti nacian dancon – ili senoficigis lin, eĉ elbatis liajn du dentojn, kaj ili deklaris, ke enigma homo, nomata Abu ben Pulovero estas la franca gubernatoro de sia lando, kiu dum malluma, tempesta nokto rostas malaperintajn kortbirdojn en la arbaro. Li unuavice pagis (kaj pri tio li havas armean kvitancon) la tutan imposton de la okupantaj trupoj, ke ĝi ne servu kiel preteksto al provokado. La tuta loĝantaro laboras al ili, ĉar ili teruras lian fidelan kaj honestan popolon per vakcinado kontraŭ varilo, deviga poplinsturado, vermoekstermado kaj per aliaj vivdanĝeraj minacoj. Tiu procedo estas terure indigniga! Prcipe la vankcinado kontraŭ variolo estas malinda, morala premo. Ili sendis sian proteston en Rangezi-on, al sinjoro Morton, kiu estas ia komerca konsulo, itala aŭ usona aŭ turka, li ne scias tion certe, sed lastfoje vizitante lin, li diris, ke en la multe diskutataj, internaciaj demandoj lia decido estas kompetenta plej ofte, kaj tial li jam tiutempe donis ses belegajn elefant-kojnegojn al tiu sinjoro. Prezentinte sian starpunkton kaj proteston al la franca registaro, li trankvile atendas la decidon de sinjoro Morton, kio laŭ lia opinio, nur al la estimata respubliko estos ĝena, malagrabla kaj multrilate domaĝa, se ni konsideras, ke la unuiĝintaj usonaj, italaj kaj portugalaj militfortoj venos por helpi Luango-n, kion cetere sinjoro Morton firme promesis en okazo de bezono.
Kiam la unuaj ĉasaviadiloj aperis super Luango-lando, ili jam formalaperis. Poste evidentiĝis, ke ili vivis du semajnojn en la fortikaĵo apud Argenton Kongo laŭ ia malklara historio, ke la minaca sinteno de Luango venigis la militistan komandejon al tiu decido, ke ili fortigos la ĉi tiean garnizonon kun ili. Ĉar la milita provizada servo ne havis eĉ konjekton pri la duobla etato, kaj tiel ne okazis zorgo pri konvena rekompletigo, la sepciala help-trupo manĝis kaj trinkis ĉion en la fortikĵo, poste kantante formarŝis, kaj al la fortikaĵo, dissendanta danĝersignalojn, ĉar ilin minacis malsatmorto, de sur trimotoraj bombaviadiloj, plonĝbombantoj en kvar sinsekvaj ondoj, ekflugintaj de sur ĉiu bazo, faligis panon kaj sekigitan viandon.
Tiam jam la tria militafera ĉefkomandanto de la kolonia armeo emeritiĝis pro la okazintaĵoj. La kvara apelaciante lumbalgion, li petis emeritigi sin senpere antaŭ sia nomumo.
Poste ili informis la francan respublikestron telegrame, ke ili gratulas lin, ĉar vivuante lin, ili fondis ĉi tie la aŭtonoman, sendependan, sed franc-amikan fortikaĵon de la francaj legianoj, dum la milita provizada servo regalas ilin per sufiĉe da nutraĵo, cigaro, brando kaj ĵurnaloj, ili certigas Francion pri ilia protekto.