Мэйв Бінчы Вечаровы кляс

Даражэнькаму, шчодраму сэрцам Гордану,

grazie per tutto,

са ўсім маім каханьнем

ЭЙДАН

Суцэльная вечнасьць пралегла паміж сёньня і тымі дзівоснымі 70-мі. Тады яны захапляліся запаўненьнем анкет.

Эйдану падабалася ў выходныя адшукаць у газэце тэст Вы Клапатлівы Муж? альбо, скажам, Як Вы Ставіцеся Да Шоў-бізнэсу?. Яны зьбіралі неблагія балы ў анкетах Ці Падыходзіце Вы Адно аднаму? і Ці Ладзіце Вы Зь Сябрамі?.

Але ж гэта было так даўно...

Калі сёньня Нэл ці Эйдану Данн трапляўся на вочы якісь тэст, яны не сьпяшаліся адказаць і паглядзець на вынікі. Занадта пакутлівыя былі пытаньні Як Часта Вы Займаецеся Каханьнем? а) Часьцей чатырох разоў на тыдзень? б) У сярэднім двойчы на тыдзень? у) Кожную суботу? г) Радзей?. Хто імкнецца ведаць, наколькі радзей, і высьвятляць, як інтэрпрэтуюць гэты факт анкетныя мудрагельцы?

Сёньня яны перагарнуць старонку, ледзь згледзеўшы артыкул на тэму Ці Сумяшчальныя Вы?. Не паўстане ні спрэчак, ні разнамыснасьці. Эйдан ніколі не даваў здрады Нэл і лічыў, што яна таксама ня схібіла. Ці не была саманадзейнай такая ўпэўненасьць? Яна заставалася прывабнай жанчынай; мужчыны на яе бясспрэчна заглядаліся.

Эйдан выдатна ўсьведамляў, што шматлікія мужанькі, шчыра зьдзіўленыя доказамі няслушнасьці сваіх жонак, наўпрост самаздаволены і няўважлівы. Але ня ён. Бо ён ведаў, Нэл ня стане сустракацца з кімсьці іншым, займацца каханьнем з другім мужчынам. Ён разумеў яе так добра. Ён бы адразу сьцяміў. Ды і дзе бы яна магла каго сустрэць? А нават калі б і сустрэла кагосьці, кімсьці захапілася. Куды маглі бы яны пайсьці? Не, недарэчная думка.

Мабыць, усе адчуваюць тое самае. Гэта цалкам можа належыць да тых акалічнасьцяў, жаданьня асьвядоміць якія зь цягам часу ўсё менее. Такіх, як ламота і боль ў нагах пасьля доўгага шпацыру. Як зьнікненьне прагі слухаць папсу, і нават увогуле няздольнасьць зразумець, што ж вабіла ў ёй раней... Пэўна, ты паволі аддаляесься ад чалавека, ў якім бачыў падмурак сусьвету.


Верагодна, любы чалавек сарака васьмі год, перасягнуўшы на сорак дзевяты, выпрабоўвае тыя ж пачуцьці. Ва ўсім сьвеце годзе мужчын, якія жадалі бы бачыць у жонках больш палкасьці і жарсьці, нават ня толькі ў каханьні, гэта кранае самых розных рэчаў.

Шмат часу мінула з тае пары, калі Нэл цікавілася ягонай працай, яго надзеямі і мроямі аб школе. Некалі яна ведала па імёнах ўсіх настаўнікаў і шматлікіх вучняў, яе захапляла гутарка аб прасторных клясах і аб пастах дзяжурных, аб школьных экскурсіях і п'есах, аб праектах Эйдана адносна Трэцяга Ўзроўню навучэньня.

Зараз яна не ўнікала ў тое, што адбываецца. Калі прызначылі новага Міністра Адукацыі, Нэл толькі сьцепанула плячыма. — Упэўненая, горш за свайго папярэдніка ёй ня быць, — вось усё, што сказала ягоная жонка. Нэл нічога ня ведала аб Пераходным Клясе, але лічыла яго ідыёцкай раскошай. Яна ўяўляла сабе дзяцей, стала занятых думкамі, дыскусіямі … пошукамі сябе … замест сур'ёзнай падрыхтоўкі да іспытаў.

І Эйдан не вінаваціў яе.

Ён стаў сумным апавядальнікам. Ягоны голас рэхам аддаваўся ў яго ўласных вушах, нагадваючы гуд, і дачкі ўздымалі вочы гору, дзівячыся, зь якой нагоды у дваццаць адзін год і ў дзевятнаццаць гадоў яны змушаныя выслухваць усялякую лухту.

Ён імкнуўся не надакучваць ім. Эйдан ведаў ўласьцівасьць настаўнікаў: яны так звыклі заваёўваць аўдыторыю ў клясе, што ня здольны спыніцца і па-за ім, атакуючы любы тэмат з ўсіх бакоў, пакуль ня ўпэўняцца, што слухач уцяміў сэнс.

Штосілы імкнуўся ён быць у курсе іх спраў, іх жыцьця.

Але Нэл ніколі не абмяркоўвала і не распавядала нічога аб рэстарацыі, у якой працавала касірам: — Вох, дзеля бога, Эйдан, гэта праца. Я сяджу там, прымаю іх крэдытныя карткі, чэкі, гатоўку, потым аддаю рэшту і чэк. А у канцы дня прыходжу дахаты, а напрыканцы тыдня атрымліваю свой заробак. І такім чынам жыве дзевяноста адсоткаў людзей. У нас не бывае здарэньняў, драм, узрушэньняў; мы нармалёвыя, дый годзе.

Яна не спрабавала раніць альбо пакрыўдзіць яго, але тым горшай была гэтая поўха. Яму даводзілася аднаму дужацца з адчужэньнем, што ахапіла іх хату. Мінулі — даўно мінулі — тыя дні, калі Нэл трэ было хутчэй даведацца, што ў яго адбылося, калі яна “хварэла” за яго, ва ўсім прымала яго бок і абвяшчала ягоных ворагаў сваімі ворагамі. Эйдан сумаваў аб адзінстве і салідарнасьці былых часін.

Магчыма, калі ён стане Дырэктарам, усё вернецца.

Ці ён памыляецца? Можа, галава сям'і яшчэ трошкі цікавіць жонку і дачок? Яго хата паволі цікае. Але надоечы ён выпрабаваў дзіўнае пачуцьцё — яму падалося, быццам ён памёр, а яны і не заўважылі, у іх усё ішло сваёй чаргой. Нэл хадзіла ў рэстарацыю і вярталася адтуль. Раз на тыдзень яна выпраўлялася да маці. Не, Эйдану хадзіць ня трэба, адзначыла яна, гэта проста любасная сямейная балбатня. Яе маці жадае бачыць іх усіх рэгулярна, каб ведаць, што ў іх ўсё добра.

— А ў цябе ўсё добра? — заклапочана ўдакладніў Эйдан.

— Ты не на ўроку дамарослай філязофіі ў Пятым Клясе, — адрэзала Нэл, — У мяне ўсё звычайна, як ва ўсіх. Ты можаш пакінуць гэты тэмат?

Але пакінуць гэты тэмат Эйдан, зразумела, ня мог. Ён растлумачыў, што гэта не было дамарослай філязофіяй, гэта было Ўводзінамі ў Філязофію, і ня ў Пятым, а ў Пераходным Клясе. Яму ніколі не забыць погляд Нэл. Ёй карцела нешта вымавіць, але яна раздумалася. З такім жа адхіленым жалем магла бы ягоная жонка зірнуць на жабрака-тулягу ў падперазаным матузам палітко, які прам на вуліцы спусташае пляшку імбірнага віна.

Ня дасягнуў асаблівага посьпеху Эйдан і з дачкамі.

Гранія працавала ў банку, але мала што магла аб ім распавесьці. Ва ўсялякім разе свайму бацьку. Часам яму даводзілася прысутнічаць пры яе гутарках зь сяброўкамі, тады яна выглядала значна больш жвавай. Тое самае з Брыджэт. Турыстычнае агенцтва, тата — гэта цудоўна, але размаўляць тут няма аб чым. Ну вядома, усё выдатна, і бясплатная вандроўка двойчы на год, і абед даўжэй, бо праца па рухомаму раскладу.

Гранія не жадала абмяркоўваць банкаўскую сыстэму ў цэлым і сумленнасьць заахвочваньня людзей да крэдытаў, што ім цяжка будзе вяртаць. Не яна усталёўвае умовы, адказала яна яму, у яе на стале тэчка для дакумэнтаў, і яна працуе з тымі паперамі, што кладуць туды кожны дзень. Вось такім чынам. Надзвычай проста. Брыджэт ня надта хвалявала, ці ня ёсьць гандаль падарожжамі свайго кшталту продажам вандроўніку мроі, што яму ніколі не дасягнуць: — Тата, калі яны не жадаюць падарожнічаць, ніхто не віруе ім рукі, яны проста не прыходзяць і нічога не купляюць.

Эйдан хацеў бы быць больш пільным. Калі ж гэта пачалося … тая адасобленасьць, што іх паглынае? Быў жа час, калі дзяўчынкі сядзелі, такія чысьцюткія і зіхатлівыя пасьля ванны, у сваіх ружовых кашульках, а ён распавядаў ім розныя прыгоды, і Нэл з задавальненьнем пазірала на іх праз пакой. Але то было гады таму. Добрыя моманты здараліся і потым. Калі яны рыхтаваліся да іспытаў, напрыклад, Эйдан правяраў іх запісы, дапамагаў вывучыць усё найлепшым чынам. Тады іх падзяка сагравала яго. Ён памятаў, якое ў іх сям'і было сьвята, калі Гранія атрымала Выпускное Пасьведчаньне, і пасьля, калі яна аформілася на працу ў банк. Па такім выпадку яны зладзілі абед у вялікай рэстарацыі, афіцыянт сфатаграфаваў іх усіх разам. Гэтак жа было з Брыджэт. І абед, і фатаздымак. На тых здымках яны выглядалі цалкам шчасьлівай сям'ёй. Няўжо ўсё гэта было толькі ўяўнасьцю?

У пэўнай ступені, магчыма, так, бо зараз, усяго праз некалькі год, ён ня мог сесьці побач з жонкай і дачкамі, людзьмі, якіх любіў больш за ўсё ў сьвеце, і распавесьці ім аб сваіх жахах, аб тым, што пост Дырэктара можа сысьці ад яго.

Ён гэтулькі часу і душы ўклаў у тую школу, гэтулькі гадзін адрабіў звышвызначана, дбаў аб кожнай дробязі, і ўсё ж, дзесьці ў глыбіні, адчуваў — Дырэктарам яму ня стаць.

Іншы чалавек, чалавек амаль адных зь ім год, суцэль можа атрымаць бажаную пасаду. Тоні А’Брайн, які ані разу не затрымаўся, каб падбадзёрыць школьную каманду падчас матчу, не ўнікае у рэструктурызацыю навучальнага пляну, у збор сродкаў на праект новага будынка, бессаромна паліць у школьных калідорах, дзе паліць забаронена, абедае у пабе, ня утойваючы, што ягоны абед складаюць паўтары пінты піва і лусьцік з сырам … Халасьцяк, чалавек, які і не мяркуе аб стварэньні сям'і, якога часьцяком бачаць пад ручку зь дзеўчынамі ўдвая маладзей за яго. І аб ім ідзе гаворка як аб магчымым кандыдаце на пасаду кіраўніка школы!

Шмат што апошнім часам выклікала ў Эйдана сум, але ўсё ж ня так значна. Па любых стандартах кандыдатура Тоні А’Брайна наогул не павінна разглядацца. Ужо зразумела, сьвет не настолькі здурнеў, каб яны не прынялі гэта да ўвагі, выбіраючы дырэктара? Эйдан правёў далонямі па сваіх парадзелых валасах. У Тоні А’Брайна, вядома, шыкоўная шавялюра густых каштанавых валасоў, што падаюць яму ў вочы і спачываюць на ягоным каўнерыку.

Шмат воласу — добра, рэдкія валасы — дрэнна … Эйдан усьміхнуўся самому сабе. Калі ён здольны сьмяяцца над сваімі комплексамі, ён, магчыма, здолее захаваць самавалоданьне ў бязвыйсьцевым становішчы і будзе працягваць падсьмейвацца над сабою. Усё роўна іншых падстаў для сьмеху ў гэтыя дні няма.

Гэта была анкета ў адной зь нядзельных газэт. Ці Адольвае Вас Напруга? Эйдан шчыра адказаў на пытаньні. У яго атрымалася 75 баляў. Вядома, зашмат. Аднак ён ня быў гатовы да кароткага і безапэляцыйнага прысуду. Калі вы набралі больш за 70 баляў, вы быццам сьціснуты кулак. Лягчэй на завароце, хлопцы.

Насамрэч тэсты — толькі жарт, заўсёды паўтаралі яны. Так казалі Эйдан і Нэл, калі нечакана набіралі ў анкеце менш баляў, як разьлічвалі. Але ў гэты раз ён, зразумела, быў адзін. Ён заўважыў сабе, што газэты выдумляюць, якой лухтой запоўніць старонкі, інакш выданьне пачне выходзіць зь вялізнымі белымі плямамі.

І ўсё ж вынікі яго зьбянтэжылі. Адна справа нэрвавацца. Але сьціснуты кулак? Безумоўна, яны двойчы абмяркуюць, ці можа ён стаць Дырэктарам школы.

Ён занатоўваў свае адказы на асобным аркушы паперы. Божа барані, хтосьці з родных наткнецца на сьведчаньне яго непакою, турбот і бессані.

Нядзеля была днём, што Эйдан зараз выносіў з напругай. У мінулым, калі яны былі сапраўднай сям'ёй, шчасьлівай сям'ёй, яны выпраўляліся ўлетку на пікнікі, а ў прахалоднае надвор'е ладзілі здаровыя падбадзёрлівыя шпацыры. Эйдан выхваляўся, што ягоная сям'я ніколі ня будзе падобная да тых дублінскіх сем'яў, якія ня ведаюць нічога, акрамя свайго кутка, свайго наседжанага месца.

Неяк яны праехаліся на паўднёвым цягніку, узьлезьлі на Равучую Галаву, паглядзелі на суседняе графства Ўіклаў. У іншы раз выправіліся на поўнач, ва ўзьбярэжныя вёсачкі Руш, Луск і Скерыс — невялікія мястэчкі, кожнае з сваім норавам, пастаўшыя на шляху, што ўрэшце прывёў іх у Бордэр. Ён зладзіў для іх аднадзённую вандроўку ў Бэлфаст. Нельга, каб дзеці расьлі ў несьвядомасьці аб іншай частцы Ірляндыі.

Цудоўны час у яго жыцьці, спалучэньне ролі бацькі ды настаўніка, магчымасьці дастаўляць радасьць і тлумачыць. Тата ведаў усё: дзе сесьці на аўтобус да Кэррыкфергскага Замку, як дабрацца да Фальклорнага Музэя Ольстэру, у якое мястэчка са смачнейшай смажанай бульбай зазірнуць, перш як рушыць на цягнік, што дамчыць дахаты.

Эйдан памятаў, як аднойчы ў цягніку выпадковая спадарожніца тлумачыла Граніі і Брыджэт, якія яны шчасьлівыя маленькія дзяўчынкі, бо тата шмат чаму здольны іх навучыць. Яны ўрачыста ківалі, згаджаючыся зь ёй, а Нэл шапнула, што жанчына відавочна паклала на яго вока, але хай і ня марыць займець яго. І Эйдан адчуў сябе дванаццаці футаў ростам, адчуў сябе найбольш значным мужчынам у сьвеце.

Зараз па нядзелях ён усё часьцей падаваўся сябе чалавекам-нябачнікам ва ўласнай хаце.

Яны ніколі не прытрымліваліся традыцыйных нядзельных абедаў з ростбіфам, альбо ягнём, ці курыцай і вялізнай талеркай бульбачкі і гародніны, у адрозьненьне ад шматлікіх іншых сем'яў. Дзякуючы вылазкам і падарожжам, у іх хаце не было заведзенага ладу для нядзельных дзён. І зараз Эйдан шкадаваў аб тым. З раніцы ён хадзіў да Імшы. Калі-нікалі Нэл ішла зь ім, але звычайна трохі пазьней выпраўлялася кудысь, каб сустрэцца з адной са сваіх сясьцёр альбо зь сяброўкай па працы. Ну і вядома, зараз па нядзелях працуюць крамы, дык прыемных месцаў, куды можна пайсьці, хапае.

Дзяўчынкі да Імшы не хадзілі ніколі. Размаўляць аб тым ня мела ніякага сэнсу. Ён здаўся, калі старэйшай адбылося сямнаццаць. Раней абеду яны не ўставалі, потым рабілі сабе лусьцікі, глядзелі запісанае за тыдзень на відэа, сноўдаліся па хаце ў нэгліжэ, мылі галовы, пралі, балбаталі па тэлефоне з аднымі сяброўкамі, запрашалі на каву іншых.

Гранія і Брыджэт уносілі невялічкую суму за кватэру і ежу, прычым аддавалі гэтыя грошы з такой неахвотай, нібы іх абіралі да ніткі. Колькі ён ведаў, тым іх укладаньне ў сямейны бюджэт і абмяжоўвалася. Ні пачка бісквітаў, ні скрыні марозіва ці пакуначка сурвэтак, набытых у хату з сваёй кішэні. Калі ж гэтых рэчаў не ставала, яны вельмі абураліся.


Эйдан хацеў бы ведаць, як бавіць свае нядзелі Тоні А’Брайн.

Дакладна вядома, да Імшы Тоні ня ходзіць. Ён даў гэта зразумець вучням, калі тыя задалі яму пытаньне: — Сэр, сэр, ці ходзіце вы да Імшы па нядзелях?

— Часам, калі адчуваю запатрабаваньне паразмаўляць з Богам, — адказаў Тоні А’Брайн.

Эйдан быў у курсе. Аб тым з задавальненьнем паведамілі хлапчукі і дзяўчынкі, ваюючы з настаўнікамі, настойваючымі, пад страхам Сьмяротнага Граху, на неабходнасьці наведваньня Імшы па нядзелях.

Тоні вельмі разумны, занадта разумны. Ён не адмаўляе існаваньня Бога, замест таго дае зразумець, што яны з Богам — прыяцелі, і можна пад настрой зайсьці пагутарыць зь ім па-прыяцельскі. Тоні А’Брайн, мусібыць, на бегавой дарожцы, а Эйдан Данн недзе ў старонцы, ня сябра Усявышняга, так, часовая абслуга. Вось самае прыкрае і няшчырае ва ўсім гэтым.

У нядзелю Тоні А’Брайн, пэўна, устае позна … жыве ён у так званай гарадзкой кватэры. Вялікі пакой і кухня ўнізе і вялізная спальня з ваннай наверсе. Уваходныя дзьверы адчыняюцца на вуліцу. Шмат хто бачыў, як па раніцах ён пакідае кватэру ў суправаджэньні той ці іншай маладой жанчыны.

У ранейшыя поры такое магло зруйнаваць кар'еру настаўніка, зьнішчыць ягоны шанец на пасоўваньне — у 60-е выкладчыка папросту звальнялі за пазашлюбную інтрыжку. Не, вядома, усё як мае быць. Насамрэч, у той час яны ўсе актыўна змагаліся супраць такіх лішкаў. І ўсё ж, калі той, хто не зьвязаў свой лёс ні з воднай з ланцугу мінулых праз яго кватэру жанчын, разглядаецца як прэтэндэнт на пасаду Дырэктара школы, як узор перайманьня для навучэнцаў … наўрад ці гэта годна.

Чым займаецца Тоні А’Брайн зараз, а палове на трэцьцю, у дажджлівую нядзелю? Магчыма, зазірнуў на абед да кагосьці з калегаў. Эйдан ня мог запрасіць яго, бо ў іх не хаджала абедаў, і Нэл з поўнай падставай магла пацікавіцца, зь якой нагоды ён навязвае ім чалавека, аб якім не згадаў ні разу за пяць гадоў. А можа ён яшчэ забаўляе ўчорашнюю госьцейку. Тоні А’Брайн неяк абмовіўся, што страшна ўдзячны кітайцам, якія трымаюць выдатную ўстанову ўсяго ў двух кроках ад яго — у іх можна ўзяць на вынас кураня з цытрынай, тост Сэзам і крэвэткі пад соўсам чылі, цудоўныя з бутэлечкай Аўстралійскага Шарданэ і нядзельнымі газэтамі. Уявіце, чалавек ягонага веку, які мог бы ўжо быць дзедам, забаўляе дзеўчынаў і купляе кітайскія стравы па нядзелях.

Але зноў жа, чаму б і не?

Эйдан Данн быў чалавекам шчырым. Ён згаджаўся, што людзі маюць права выбару ў такіх пытаньнях. Тоні А’Брайн ня цягне тых жанчын да сабе сілай. Няма закону, што б абавязваў яго, па прыкладу Эйдана, ажаніцца і выхаваць двух дачок, якія ўрэшце ад яго аддаляцца. У вядомым сэнсе тое, што ён ня быў крывадушнікам і не спрабаваў хаваць сваю выяву жыцьця, рабіла яму гонар.

Вельмі ўжо ўсё зьмянілася. Хтосьці ссунуў паказальнікі на тое, што годна, а што не, не параіўшыся папярэдне з Эйданам.

А як Тоні правядзе рэшту дня?

Як ведаць, ці ня выправіцца ён пасьля абеду зноў у ложак? А можа, зладзіць шпацыр? Альбо маладзіца сайдзе дахаты, а Тоні стане слухаць музыку — ён часта кажа пра свае кампакт-дыскі. Выйграўшы 350 фунтаў у Лато Чатыры Пары, ён дамовіўся са школьным цесьлярам, тут жа адлічыў грошы і замовіў падстаўку на 500 кружэлак. Усе былі ўзрушаныя. Эйдану стала зайздросна. Дзе, цікава, можна адшукаць грошы на такую плойму дыскаў? Ён ведаў, звычайна Тоні А’Брайн купляе CD тройчы на тыдзень. Калі ён пасьпявае іх слухаць? Ну а потым Тоні прашпацыруе ў бар і сустрэнецца з парачкай сяброў, ці пойдзе на замежны фільм з субтытрамі, альбо ў джаз-клюб.

Можа, менавіта гэтае колавярчэньне робіць яго цікавей за астатніх і дае яму перавагу над калегамі? Ва ўсялякім разе над Эйданам. У нядзелях Эйдана няма нічога, што здолела б кагосьці зацікавіць.

Калі ён а першай вярнуўся ад позьняй Імшы і спытаў, ці не жадае хто яечню з бэконам, адказам быў гідлівы хор дачок: «Божухна, не, тата!» і «Тата, адчапіся калі ласка, і зачыні дзьверы на кухню, калі жадаеш смажыць гэтую брыдоту!» Будзь Нэл дома, яна бы, магчыма, узняла вочы ад чарговага рамана і перапытала: «Што?». Яе тон ніколі не падаваўся варожым, проста зьдзіўленым, быццам яна пачула самую неверагодную прапанову з усіх магчымых. Сам насам Нэл магла б гадзіне а трэцьцяй перахапіць лусьцікамі з салатай. Эйдан журботна ўспамінаў стол сваёй маці, за якім абмяркоўваліся ўсе здарэньні тыдня. Ніхто ня мог грэбаваць нядзельным абедам бяз важкага чыньніку. Вядома, разбурэньне тага звычаю было яго ўласных рук справай. Выхоўваючы дачок у вольным духу, ён разам зь імі ў іх адзіны выходны дасьледаваў уздоўж і папярок графства Дублін і нават суседнія графствы. Як мог ён прадбачыць, што ў выніку гэта прывядзе яго да адзіноты і непрытульнасьці, да блуканьня паміж кухняй, дзе кожны грэе сабе ў мікрахвалёўцы ўласную ежу, гасьцёўняй, дзе па тэлевізары глядзяць перадачу, ад якой яму моташна, і спальняй, дзе яны з жонкай гэтулькі часу не займаліся каханьнем, што зазіраць туды нават нестае моцы, пакуль ня трэба класьціся спаць.

Але заставалася яшчэ сталоўня. Пакой зь цяжкай, цёмнай мэбляй, якім яны практычна не карысталіся з таго моманту, як набылі хату. Нават для прыёму госьцяў яна не падыходзіла, паколькі была занадта маленькай і цеснай. У апошні час Нэл пару разоў прапаноўвала Эйдану перарабіць сталоўню ў кабінэт. Аднак яму тая думка была не да спадобы. Ён адчуваў, што стварыўшы зь яе падабенства свайго школьнага прыстанку, можа канчаткова спыніць адчуваць сябе галавой сям’і, бацюхнам і карміцелем. Мужчынам, які аднойчы даў веры, што гэта і ёсьць галоўнае ў жыцьці.

Яшчэ яго палохала, што калі ён пачне бавіць у кабінэце зашмат часу, дык у выніку і спаць пачне там жа. Да таго ж на першым паверсе свая прыбіральня. Таго і глядзі, другі паверх застанецца за трыма жанчынамі.

Ён не павінен папусьціць, трэба змагацца за сваё месца ў сям'і, трэба змагацца за меркаваньне Рады Апякуноў, мужчын і жанчын, якія вызначаць наступнага Дырэктара школы Выгляд-На-Гару.

Яго маці ніколі не магла зразумець, чаму іх школу не назвалі ў гонар якогась Сьвятога. Як называлі ўсе школы. Цяжка было растлумачыць ёй, наколькі ўсё зьмянілася. Ён даводзіў ёй, што сьвятар і манашкі па-ранейшаму ўваходзяць у Раду Апякуноў. Ім не належыць вырашальнае слова, але іх прысутнасьць нагадвае аб становішчы, якое рэлігія доўгія гады мела ў ірляндзкай адукацыі.

Маці Эйдана пырхала. Гэта што ж робіцца, калі сьвятары і манашкі павінны радавацца таму, што захоўваюць месцы ў Радзе, замест таго, каб кіраваць ёй, як тое патрэбна Госпаду? Дарэмна Эйдан спрабаваў растлумачыць ёй, што ў дзевяностыя гады нават у сярэдняй школе, нібы захоўваючай рэлігійныя парадкі, амаль няма настаўнікаў-вернікаў.

Аднойчы Нэл пачула яго спрэчку з маці і параіла яму ня зморвацца дурам: — Адкажы ёй, што яны па-ранейшаму запраўляюць усім, Эйдан. У вядомым сэнсе так яно і ёсьць. Людзі баяцца іх. — Яго прыводзілі ў шаленства такія разважаньні. Нэл ня мела падстаў палохацца ўлады Каталіцкай Царквы. Яна бывала на набажэнствах гэтулькі, колькі лічыла патрэбным, ігнаравала споведзь і забароны царквы на кантрацэпцыю. У чым жа цяжар, што ўскладае на яе царква? Але ён не спрабаваў пераканаць яе. Ён прымаў гэта стрымана, як шматлікія іншыя рэчы. Напрыклад тое, што ў яе ніколі не ставала часу для яго маці. Не варожасьць, не. Наўпрост аніякай цікавасьці.

Часам яго маці пытала, калі ж яны запросяць яе да абеду. Эйдан адказваў, што зараз яны зусім заматляліся, але калісь абавязкова знойдуць час…

Гэтае апраўданьне досыць збузавалася за тыя дваццаць гадоў, што ён ўжываў яго. Наўрад ці шчыра было вінаваціць у тым Нэл. Нельга казаць, што сваю маці яна часьцей клікала кудысьці. Вядома, яны запрашалі ягоную матулю на ўсе сямейныя сьвяты ў рэстарацыях. Але гэта ня тое. І падстаў для сьвятаў у іх так даўно не здаралася. За выключэньнем, вядома, надзеі атрымаць прызначэньне на пасаду Дырэктара.


— Добра правёў выходныя? — спытаў яго Тоні А’Брайн у настаўніцкай.

Эйдан са зьдзіўленьнем паглядзеў на яго. Даўно ўжо ніхто не задаваў яму гэтакага пытаньня. — Ня кепска, ці ведаеш, — адказаў ён.

— Выдатна, табе шанцуе. Я вось быў напярэдадні на вечарынцы, і зараз ледзь жывы. А да старой, добрай, ратуючай абедзеннай пінты яшчэ тры з паловай гадзіны, — праенчыў Тоні.

— Які ж ты трывалы, — Эйдан спадзяваўся, што гарката і неўхваленьне не пануюць ў яго голасе.

— Зусім не. Мне гэта ўжо не па зубах, але ў мяне няма такога суцяшэньня, як жонка і сям'я, у адрозьненьне ад вас усіх, — цяпло ўсьміхнуўся Тоні. Эйдан адзначыў, што, ня ведаючы яго і ягоных звычак, можна было б упэўніцца — яму шчыра шкада.

Яны ішлі побач па калідорах Школы Выгляд-На-Гару, якую яго маці жадала бы менаваць Школай Сьвятога Кевіна, альбо нават лепей Сьвятога Антонія. Антоніем клікалі сьвятога, які дбаў аб страчаных рэчах, і чым старэй станавілася маці, тым часьцей яна да яго зьвярталася. Ён адшукваў яе акуляры па дзесяці разоў на дзень. Самае малое, чым людзі маглі аддзячыць яго — назваць ягоным імем школу. Калі б яе сын стаў Дырэктарам … ўзмацняла яе надзея.

Паблізу крочылі дзеці. Некаторыя хорам віталі іх: — Дабранак, — іншыя моўчкі глядзелі ў бок. Эйдан Данн ведаў іх усіх, ведаў іх бацькоў. Памятаў старэйшых братоў і сясьцёр шмат каго зь іх. Тоні А’Брайн ня памятаў амаль нікога зь іх. Гэта было так няшчыра.

— Уначы я сустрэў адну тваю знаёмую, — нечакана паведаміў Тоні А’Брайн.

— На вечарынцы? Малаверагодна, — усьміхнуўся Эйдан.

— Не, сапраўды. Калі я распавёў, што выкладаю тут, яна спытала, ці ведаю я цябе.

— І хто ж яна? — пацікавіўся Эйдан, крыўдуючы на сябе.

— Ня ведаю яе імя. Прывабная дзеўчына.

— Можа, былая вучаніца?

— Не, тады б яна ведала мяне.

— На самой справе, дзіўна, — адказаў Эйдан, гледзячы як Тоні А’Брайн уваходзіць у Пяты Кляс.

Раптоўная цішыня была невытлумачальна. Чаму яны так паважаюць яго, баяцца, што ён зазначыць, як яны балбочуць ці свавольнічаюць? Далібог, Тоні А’Брайн нават ня ведае іх імёнаў. Ён ледзь праглядае іх працы, не аддаў ні гадзіны свайго сну на вынікі іх іспытаў. Увогуле не занадта пячэцца аб іх. А для іх так важна яго ўхвала. Эйдан ня мог зразумець гэта. У шаснаццацігадовых хлопчыках і дзяўчынках. Яму даводзілася чуць, жанчынам падабаюцца мужчыны, якія дрэнна да іх ставяцца. Ён выпрабоўваў штосьці накшталт палягчэньня таму, што шляхі Нэл і Тоні А’Брайна ніколі ня сходзіліся. Хаця, калі разабрацца … у нейкім сэнсе Нэл даўно пакінула яго.

Эйдан увайшоў у Чацьвёрты Кляс і хвіліны тры прастаяў ля дзьвярэй, чакаючы, пакуль змоўкне гоман.

Ззаду, у калідоры, яму прычуліся крокі спадара Уолша, старога Дырэктара. Але хутчэй за ўсё яму зьвярзлося. Любы настаўнік можа пацьвердзіць: калі твой кляс парушае дысцыпліну, заўсёды ўзьнікае пачуцьце блізкасьці Дырэктара. Эйдан ведаў, падстаў для турбот няма. Няхай нават Чацьвёрты Кляс пашуміць трохі больш звычайнага. Гэта не прыцягне ўвагі Дырэктара. Ўсім вядома, Эйдан Данн самы адказны настаўнік у Выгляд-На-Гару.


Бліжэй да сярэдзіны дня спадар Уолш запрасіў яго да сабе ў кабінэт. Пэнсія Дырэктара была не за гарамі. Сёньня ён упершыню вырашыў сур'ёзна гэта абмеркаваць.

— Мы з табой аднолькава ставімся да шматлікіх рэчаў, Эйдан.

— Спадзяюся што так, спадар Уолш.

— Так, у нас агульны погляд на жыцьцё. Але тага нядосыць.

— Я не зусім разумею, аб чым гаворка. — Эйдан казаў чыстую праўду. Маецца быць філязофская дыскусія? Заўвага? Вымова?

— Ты ж бачыш, гэта сыстэма. Так яны вырашаюць пытаньні. Дырэктар ня мае голасу. Вось і сядзіш тут, як апошні ідыёт.

— Голасу? — Эйдан зразумеў у чым справа, але вырашаў не падаваць выгляду.

Нятрапны ход. Ён толькі вывеў Дырэктара зь сябе: — Не валяй дурня, ты выдатна ведаеш, аб чым прамова. Праца, праца, мой хлопчык.

— Ну дык..., — Эйдан адчуў сябе ёлупам.

— Я чалец Рады Апякуноў бяз права голасу. Ад мяне нічога не залежыць. Будзь мая воля, ты атрымаў бы гэтую працу ў верасьні. Я б даў табе некалькі парад наконт вісусаў з Чацьвёртага Кляса, але ўвогуле я высока цябе шаную і лічу чалавекам, які разумее, што добра для школы.

— Дзякую, спадар Уолш, прыемна ведаць.

— Хлопец, выслухай, перш як казаць … тут мяне дзякаваць няма за што. Я ўвогуле нічога не магу для цябе зрабіць, вось што я спрабую табе ўтлумачыць, — стары глядзеў з такой роспаччу, быццам перад ім стаяў недарэка зь Першага Кляса.

Нешта было ў гэтым поглядзе агульнае з тым, як часам зіркала на яго Нэл, з тугой зразумеў Эйдан. Ён вучыў чужых дзяцей вось ужо дваццаць шэсьць гадоў, з таго часу, як яму споўнілася дваццаць два, але ж паняцьця ня меў, што адказаць чалавеку, які так імкнуўся дапамагчы яму. Ён толькі усё больш яго разьюшваў.

Дырэктар пільна зірнуў на яго. Ад старога не атулілася, што робіцца ў душы Эйдана. — Зараз ідзі, памкніся. Ня будзь такім пабітым. Можа я і ня маю рацыі. Гэта цалкам можа быць памылкай. Я стары конь, якога адпраўляюць папасьвіцца на траўцы, і наўпрост жадаю падстрахавацца на выпадак, калі справа абвінецца не на тваю карысьць.

Эйдан бачыў, Дырэктар кажа з глыбокім шкадаваньнем. — Не-не. Я вельмі шаную гэта, я маю на ўвазе, з вашага боку было надзвычай ласкава сказаць мне, як вы ставіцеся да ўсяго гэтага … у сэнсе … — у Эйдана сеў голас.

— Тое ж не канец сьвету … мяркую, ты не ўспрымаеш гэта так.

— Не-не, абсалютна.

— Бо ў цябе ёсьць сям'я, шмат іншых інтарэсаў. Значную частку твайго жыцьця займае дом. Для цябе сьвет не сышоўся клінам на гэтым месцы, як доўгія гады было ў мяне, — спадар Уолш ужо даўно ўдавеў, адзіны сын наведваў яго, але рэдка.

— Цалкам дакладна, усё як вы мовіце, — пацьвердзіў Эйдан.

— Але? — стары пазіраў на яго добрым, уважлівым поглядам.

Эйдан спакваля працягваў, — Вы маеце рацыю, аб канцы сьвету прамова не ідзе, але я меркаваў, я лічыў … спадзяваўся, гэта зможа зьмяніць усё маё жыцьцё. Я ня маю на ўвазе дадатковыя гадзіны. Я і так бавлю тут зашмат часу. Проста я, гэтак жа як вы, вы ведаеце, нейкім чынам павянчаны з Выгляд-На-Гару.

— Ведаю, — мякка адказаў спадар Уолш.

— Я ніколі ня гнёўся маёй працай. Я люблю мае клясы і асабліва Пераходны Кляс, калі можна трохі прыадчыніць іх ракавіны, пазнаць іх лепей, навучыць іх разважаць. Мне падабаюцца нават сустрэчы з бацькамі, што ўсе ненавідзяць, бо я памятаю ўсіх дзяцей і … мяркую, мне падабаецца ўсё, акрамя палітычнай часткі гэтай працы, неабходнасьці прабіваць і пхаць, — нечакана скончыў Эйдан. Ён спалохаўся, што голас зьменіць яму, усьвядоміў, што ягоны напор дарэмны.

Спадар Уолш маўчаў.

Знадворку данасіўся звычайны для паловы а пятай школьны гоман. Здалёк чуўся бразгат ровараў, лопат дзьвярэй, крыкі дзяцей, якія беглі да аўтобуса. Неўзабаве да іх даляцеў шум вёдзер і швабраў прыбіральшчыц, гудзеньне электрычных палацёраў. Такія знаёмыя, такія надзейныя гукі. І ў гэты момант Эйдан зразумеў прывіднасьць сваіх шанцаў.

— Упэўнены, гэта Тоні А’Брайн, — ледзьве вымавіў ён.

— Падаецца, ён той, хто ім патрэбен. Пакуль нічога ня вызначана, да наступнага тыдня, але, здаецца, яны мысьляць у гэтым накірунку.

— Але чаму? — Эйдан адчуў, як галава ідзе колам ад рэўнасьці і зьдзіўленьня.

— Пачым я ведаю, Эйдан. Гэты чалавек нават не Каталік. У яго мараль сакавіцкай коткі. Ён ня любіць школу, не клапаціцца аб ёй, як мы, і ўсё ж яны лічаць яго чалавекам, адпаведным цяперашняму часу. Цяжкія мэтады вырашэньня цяжкіх праблем.

— Напрыклад, зьбіць васямнаццацігадовае хлапчаня амаль да страты прытомнасьці, — скрозь зубы працадзіў Эйдан.

— Ну, яны ўсе лічаць, што хлопчык распаўсюджваў наркотыкі, і больш ён, пэўна, нават блізка да школы не падыдзе.

— Нельга кіраваць школай падобным чынам, — настойваў Эйдан.

— Ты ня здольны на такія ўчынкі, і я ня здольны, але нашы дні абмінулі.

— Выбачайце, спадар Уолш, але вам шэсьцьдзесят пяць, а мне толькі сорак восем, і я не лічу, што мае дні скончаныя.

— Вядома не, Эйдан. Аб тым я і тлумачу. Цябе любяць жонка і дачкі. У цябе жыцьцё па-за гэтымі сьценамі. Клапаціся аб тым. Не дазваляй Выгляд-На-Гару распараджацца табой.

— Вы да мяне вельмі добра ставіцеся. Шаную вашыя словы. Не, ня толькі словы. Я шаную, што вы загадзя папярэдзілі мяне, дазволілі мне выглядаць меней дурное. — І ён пакінуў пакой, трымаючыся занадта прама.


Ён засьпеў Нэл у чорнай сукенцы з жоўтым шалікам, уніформе, што яна апранала толькі на працу, у рэстарацыю.

— Але ж ты не працуеш у панядзелак увечары, — занепакоіўся ён.

— У іх бракуе рук, і мне падалося, чаму бы і не, усё роўна сёньня па тэлевізары нічога цікавага, — адказала жонка. Потым яна, мабыць, убачыла ягоны твар. — У лядоўні цудоўны біфштэкс і трохі суботняй бульбачкі … калі абсмажыць усё з цыбуляй, будзе шыкоўная вячэра. Добра?

— Добра. — Ня будзе ён ёй нічога казаць. Можа гэта і да лепшага, што Нэл сыходзіць. — Дзяўчынкі ў хаце? — спытаў ён.

— Гранія акупавала ванну. Брыджэт кажа, у яе сёньня важнае спатканьне.

— Хтосьці, каго мы ведаем? — Незразумела, хто цягнуў яго за язык. Наперад ясна, яна раззлуе.

— Як гэта можа быць хтосьці, каго мы ведаем?

— Памятаеш, калі яны былі маленькімі, мы ведалі ўсіх іх сяброў? — уздыхнуў Эйдан.

— Ну, ты яшчэ ўзгадай часіну, калі яны перашкаджалі нам спаць ночы суздром сваім кугаканьнем і ровам. Мне час ісьці.

— Добра, беражы сябе, — яго голас прагучаў холадна.

— У цябе ўсё добра, Эйдан?

— Якое мае значэньне, добра ў мяне ўсе, ці не?

— Выдатны адказ. Замала ў мяне шанцаў задаць табе чалавечае пытаньне, калі гэта ўсё, на што я магу разьлічваць.

— Так. І што?

— Нічога, калі ты зьбіраесься шкадаваць сябе да пасіненьня. Мы ўсе стамляемся, Эйдан, жыцьцё цяжкае для ўсіх. Чаму ты лічыш, што толькі ў цябе ёсьць нягоды?

— Ну і якія ж нягоды ў цябе? Ты ніколі ня кажаш мне аб іх.

— Можаш быць цалкам ўпэўнены, я не распачну гаворку за тры хвіліны да аўтобуса.

Яна сышла.

Ён зрабіў сабе кубак распушчальнай кавы і сеў за кухенны стол. Увайшла Брыджэт. Цёмнавалосая, у рабаціньні, роўна як ён, але, па шчасьці, не такая вуглаватая. Яе старэйшая сястра вырасла падобнай да Нэл прывабнай бляндынкай.

— Тата, гэта несумленна, яна ўжо амаль гадзіну ў ваннай. Прыйшла дахаты а палове на шостаю, зачынілася там а шостай, а зараз ужо амаль сем. Тата, загадай ёй, каб выйшла і пусьціла мяне.

— Не, — рахмана адмовіўся ён.

— Што значыць не? — уразілася Брыджэт.

Што ён звычайна рабіў у такіх выпадках? Якась мякка, імкнучыся захаваць лад, нагадваў ёй, што душ ёсьць у прыбіральні на першым паверсе. Але сёньня ў яго не было моцы улагоджваць іх. Няхай сабе ваююць, ён пальцам не варухне, каб спыніць іх.

— Вы сталыя жанчыны, падзеліце ванную самастойна, — вымавіў ён і сышоў з сваёй кавай у сталоўню, зачыніўшы дзьверы.

Нейкі час ён нерухома сядзеў, гледзячы вакол сябе. Гэты пакой, падавалася, выяўляў усе нягоды іх жыцьця. Тутака, вакол вялікага, маркотнага стала, ня ладзілі шчасьлівых сямейных трапэз. Сябры і сваякі ніколі ня ўсаджваліся на гэтыя цёмныя крэслы для жвавай гаворкі.

Калі Гранія і Брыджэт прыводзілі сяброў дахаты, яны ішлі ў іх спальні альбо хіхікалі з Нэл на кухні. Эйдан заставаўся сядзець у гасьцёўні, адхілена ўзорыўшыся ў тэлевізар, глядзець які ён увогуле не жадаў. Можа, было б лепей, будзь у яго ўласны кут, дзе б ён меў спакой?

У камісійным ён бачыў канторку, што яму спадабалася, адну з тых цудоўных канторак з адкідной дошкай, якую можна апусьціць і сесьці папрацаваць як належыць. І ён бы мог ставіць у сваім пакоі сьвежыя кветкі. Яму падабалася іх далікатнае хараство. Ён бы не забываў зьмяняць ім ваду кожны дзень, у адрозьненьне ад Нэл.

У гэтае акенца цэльны дзень падае цудоўнае сьвятло, мяккае сьвятло, якога яны ніколі ня бачаць. Магчыма, ён купіць кутнюю канапу альбо сафу і паставіць пад вакном, і набудзе даўгія драпіраваныя фіранкі. І зможа сядзець тут і чытаць, запрашаць сяброў. Ну, каго б то ні было. Яго сямейнае жыцьцё скончанае. Трэба ўсьвядоміць гэта і спыніць спадзявацца на зьмены да лепшага.

Ён зойме суцэльную сьценку кнігамі, і можна будзе прыстасаваць тут магнітафон, пакуль ён не набудзе CD-плэер. А можа лепей і не купляць CD-плэер, годзе змагацца з Тоні А’Брайнам. Добра было б павесіць на сьцяну малюнкі, фрэскі з Флярэнцыі, альбо тыя галоўкі, тыя грацыёзныя шыі і галоўкі Леанарда Ды’Вінчы. І ён здолее слухаць арыі і чытаць у часопісах артыкулы аб вялікіх опэрах. Спадар Уолш лічыць, ў яго ёсьць сваё жыцьцё. Надышоў час тым жыцьцём абзавесьціся. Мінулага жыцьця больш няма. З гэтага часу ягоны шлюб з Выгляд-На-Гару скасаваны. Ён сядзеў, грэючы рукі аб кубак з кавай. Пакой трэба лепш цяпліць, але гэтае можна будзе ўладкаваць. І яшчэ не пашкодзіла б дадаць некалькі каганцоў, пры рэзкім верхнім сьвятле няма ценяў, няма таямніцы.

У дзьверы пагрукалі. Увайшла яго сьвятлявая дачка Гранія, апранутая для спатканьня. — Ты ў парадку, тата? — спытала яна. — Брыджэт сказала, ты паводзіў сябе трохі дзіўна, я спалохалася, ці не захварэў ты.

— Не, са мной усё добра, — яго голас падаваўся адсутным. Калі ён падаваўся адсутным яму, для Граніі гэта павінна было гучаць яшчэ больш прыкметна; ён пастараўся ўсьміхнуцца. — Зьбіраесься ў нейкае прыемнае мястэчка?

Яна з палёгкай убачыла, што ён стаў больш падобны да сябе. — Ня ведаю... я пазнаёмілася з файным хлопцам, але паслухай, я распавяду табе аб ім іншым разам. — Яе твар поўніўся цеплынёй, даўно яна не выглядала так прыязна.

— Скажы зараз, — папрасіў ён.

Гранія замулялася. — Не, пакуль не, невядома як мы зладзім. Калі будзе аб чым распавесьці, ты пазнаеш першым.

Яго ахапіла нязносная туга. Той дзяўчынцы, чыю руку ён так доўга трымаў ў сваёй руцэ, якая сьмяялася яго жартам і лічыла яго найлепшым, не трывае сысьці. — Што ж, выдатна, — хітнуў ён.

— Не сядзі тут, татачка. Тут зімна і самотна.

Яму карцела адказаць, што зімна і самотна скрозь, але ён ня стаў: — Добрага табе вечара.

Эйдан вярнуўся ў гасьцёўню і сеў ля тэлевізара.

— Што будзеш глядзець сёньня? — запытаў ён Брыджэт.

— Што табе падабаецца, тат? — настойвала яна.

Пэўна, ён успрыняў гэты ўдар шмат горш, як яму падалося. Агульная гаркота і адчуваньне няшчырасьці, мабыць, напісаныя ў яго на твары, бо абедзьве яго дачкі…

Ён зірнуў на сваё малодшае дзіцё, яе вяснушчаты твар і вялікія карыя вочы, такія дарагія, любыя, знаёмыя з тых часоў, як яна зьявілася на сьвет. Звычайна такая порсткая зь ім, сёньня яна дбала аб бацьку, быццам аб незнаёмцы, распасьцёртым на бальнічным ложку, з той хваляй сымпатыі, што дораць цалкам староньняму чалавеку, трапіўшаму у бяду. Яны сядзелі побач да паловы на дванаццатую, гледзячы перадачы, не цікавыя абодвум, але радуючыся магчымасьці дагадзіць іншаму.

Калі а першай Нэл вярнулася дахаты, Эйдан ужо быў у пасьцелі. Сьвятло ён згасіў, але ня спаў. Ён чуў, як машына спынілася насупраць дзьверы; калі праца канчаецца позна, ім аплачваюць таксоўку да хаты.

Нэл ціха ўвайшла ў пакой. Ён адчуў пах зубной пасты і тальку. Зразумела, яна ня стала карыстацца рукамыйніцай у іх спальні, каб не турбаваць яго, а памылася ў ваннай. Сьвятло поруч яе ложка падала наўпрост на кнігу, што яна чытала, і не сьвяціла яму ў вочы. Ён часьцяком ляжаў тут, слухаючы, як яна перагортвае старонкі. Ні словы паміж імі, нават каб пацікавіцца, што чытае яна, яе сябры, сёстры. Ён і сёньня прамаўчыць.

Нават сёньня, калі яго сэрца нагадвае сьвінец і яму так бракуе магчымасьці абняць яе і заплакаць, прыціснуўшыся да яе мяккай чыстай скуры, і распавесьці ёй аб Тоні А’Брайне, якому нельга даручыць абедзеннае дзяжурства, але які зьбіраецца стаць дырэктарам, паколькі ён такі перадавы, што б гэта ні вызначала. Ён імкнуўся сказаць, як яго засмучвае, што ёй прыйшлося ісьці ў рэстарацыю, сядзець за касай і глядзець, як багатыя людзі п'юць, і ядуць, і плацяць чэкамі. Мабыць, гэта сапраўды лепей за ўсё, што здольны прапанаваць вечар панядзелка шлюбнай пары з двума сталымі дачкамі. Але ён працягваў ляжаць і слухаць, як удалечыні гарадзкі гадзіньнік адбівае гадзіну за гадзінай.

А другой Нэл зь лёгкім уздыхам адклала кнігу і заснула — так далёка ад яго на сваім баку ложка, быццам сышла ў суседні пакой. Калі гарадзкі гадзіньнік бомкнуў чатыры разы, Эйдан зразумеў, што Граніі да працы засталося спаць ўсяго тры гадзіны.

Але ён нічога ня мог зрабіць альбо сказаць. Цалкам відавочна, дзяўчынкі жывуць сваім уласным жыцьцём, не пытаючы рады. Яны прыходзяць дахаты, калі ім заманецца, а калі не прыходзяць, дык тэлефануюць а восьмай, падчас сьняданку, паведаміць, што зь імі ўсё добра, што яны начавалі ў сяброўкі. Аднаму богу вядома, што хаваецца за гэтай ветлівай выдумкай. Але Нэл кажа, часьцей за ўсё гэта сапраўды так, і ёй значна спакайней, калі дзяўчынкі пераначуюць у якой зь сябровак, а ня рушаць дахаты на машыне п'янага прыяцеля і ня стануць шукаць таксоўку ў бязьлюдныя перадранішнія гадзіны.

Ва ўсялякім разе, Эйдан адчуў палягчэньне, пачуўшы грук уваходных дзьвярэй і лёгкія крокі на лесьвіцы. У яе ўзросьце можна абысьціся і трыма гадзінамі сну. Прынамсі яна прасьпіць на тры гадзіны больш за яго.

У ягонай галаве раіліся недарэчныя пляны. Можна ў знак пратэсту сысьці са школы. Вядома, яго з радасьцю возьмуць у прыватную школу, у Шасьцігадовы Каледж, напрыклад, праца ў якім пастаўленая на добрым узроўні. Эйдан, як настаўнік латыні, будзе карысны там, студэнтам шматлікіх спэцыяльнасьцяў патрэбна латынь. Можна зьвярнуцца ў Раду Апякуноў, пералічыць, як шмат ён зрабіў для школы, колькі гадзін выдаткаваў, каб арганізаваць пазашкольную працу, як разьвіваў Трэці Ўзровень навучаньня. Калі ласка, можна прыйсьці і паслухаць, што кажуць дзеці, якія пляны разгортваюць на будучыню. А кабінэт прыродазнаўства, што ён ператварыў у сапраўдныя джунглі…

Ёсьць і іншы шлях, можна давесьці ім, што Тоні А’Брайн — дэструктыўны элемэнт. Узяць нават факт ужываньня гвалту супраць былога вучня іх школы — гэта дае грунтоўную падставу даслаць самы трывожны сыгнал тым, хто зьбіраецца прызначыць яго дырэктарам. А можна напісаць ананімны ліст рэлігійным чальцам Рады, прыемнаму сьвятару з адкрытым тварам і сур'ёзнай манашцы, якія, пэўна, паняцьця ня маюць аб тым, што за амаральны тып Тоні А’Брайн. Альбо зладзіць калектыўную акцыю бацькоў? У яго шмат, шмат магчымасьцяў.

Яшчэ можна пагадзіцца са спадарам Уолшам, плюнуць на школу, заняцца сталоўняй, ператварыць яе ў свой бастыён супраць усяго расчараваньню, паднесенага яму жыцьцём. Галаву за ноч што сьвінцом напампавалі, а сну ўсё роўна ні ў адным воку.

Ён дбайна пагаліўся; нельга зьявіцца ў школе з лапікамі плястыру на твары. Уважліва агледзеў сваю ванную, быццам бачыў яе ўпершыню. На кожнай вольнай цалі сьцяны віселі гравюры Вэнэцыі, вялікія яркія рэпрадукцыі Тэрнеру, што ён набыў у Галерэі Таці. У дзяцінстве дачушкі казалі ня ванны пакой, а Вэнэцыянскі Пакой; зараз яны, пэўна, не заўважаюць усе тыя малюнкі, быццам дакучлівыя шпалеры.

Ён дакрануўся да іх і задумаўся. Ці атрымаецца яму яшчэ калісь пабыць у Італіі? У маладосьці ён быў там двойчы, і свой мядовы месяц яны бавілі ў Італіі, ён паказваў Нэл сваю Вэнэцыю, свой Рым, сваю Флярэнцыю, сваю Сіену. Цудоўны быў час, шкада, што яго не вярнуць. Калі дзеці былі маленькімі, у іх бракавала грошай, часу, а потым … ну … хто б паехаў зь ім? Прыйшлося бы выпраўляцца аднаму. Можа, у будучыні ён і зьезьдзіць адзін, і вядома, душа яго не настолькі зьмярцьвела, каб не адгукнуцца на хараство Італіі?

З агульнай згоды яны ўжо даўно не размаўлялі за сьняданкам. Сёньня тое апынулася яму на руку. Кававарка была гатовая да васьмі, навіны па радыё ўключаныя. Ярка размаляваная італьянская талерка з грэйпфрутамі стаяла на стале. Кожны браў сабе штось па густу. Тутака ж месьціўся кошык з хлебам і тостэр, што стаяў на падносе з малюнкам фантана Трэві — падарунак Нэл да яго саракагодзьдзя. У дваццаць хвілін а дзевятай Эйдан і дзяўчынкі сыходзілі, пакінуўшы свае талеркі і кубкі ў пасудамыечнай машыне.

Ён забясьпечыў жонцы ніштаватае жыцьцё, падумалася яму. Выканаў свае абяцаньні.

Іх побыт ня быў вытанчаным, але яны мелі апал і ўсе гэтыя сучасныя прыстасаваньні; тройчы на год ён аплачваў мыцьцё вокнаў, дывановае пакрыцьцё чысьцілася раз у два гады, хату фарбавалі кожныя тры гады.


— Досыць, кінь гэтыя сьмяхотныя, дробязныя думкі, — спыніў сябе Эйдан і паспрабаваў усьміхнуцца.

— Добра прайшоў вечар, Гранія? — спытаў ён.

— Так, нармалёва, — ад учорашняй нясьмелай даверлівасьці і сьледу не засталося. Немагчыма зразумець, шчыры чалавек ці не.

— Выдатна, выдатна, — хітнуў ён і пацікавіўся ў Нэл, — Як справы ў рэстарацыі?

— Нядрэнна для панядзелку, ведаеш, але нічога асаблівага, — яна адказала вельмі дабразычліва, але так, быццам вяла гутарку з выпадковым спадарожнікам у аўтобусе.

Эйдан узяў свой партфэль і рушыў да школы. Ягоная любасьць, Школа Выгляд-На-Гару. Што за дзіўная думка. Яна зусім ня вабіла яго сёньня раніцай. Ён ненадоўга спыніўся ў браме школьнага двара, у месцы, дзе адбылася ганебная, лютая бойка паміж Тоні А’Брайнам і тым хлопчыкам, чые рэбры былі зламаныя і якому прыйшлося накладваць швы на брыво і ніжнюю губу. Лёгкі ранішні ветрык ганяў сьмецьце па брудным двары. Падстрэшак для ровараў патрабуе афарбоўцы, самі ровары зваленыя як патрапіла. Аўтобусны прыпынак за брамай адчынены ўсім вятрам. Калі аўтобусная кампанія не забясьпечвае адпаведны стан пляцоўцы, дзе дзеці пасьля школы чакаюць аўтобус, тое павінен зрабіць прафсаюз па адукацыі, а калі і яны адмаўляюцца, бацькоўскі камітэт павінен павялічыць фонды. Гэта належала да рэчаў, якімі Эйдан Данн зьбіраўся заняцца, стаўшы дырэктарам. Да рэчаў, што зараз ніколі ня будуць зробленыя.

Ён трохі рэзка хітнуў вітаўшым яго дзеткам, замест таго, каб зьвярнуцца да кожнага зь іх па імі, як ён звычайна рабіў, і ўвайшоў у настаўніцкую, у якой не было ні душы, акрамя Тоні А’Брайна, рашчыняўшага ў шклянцы пігулку ад галаўнога болю.

— Я раблюся занадта стары для такіх начэй, — даверліва зьвярнуўся да яго Тоні.

Эйдана так і штурхала спытаць, чаму тады проста не спыніць іх, але гэта было б нерацыянальна. Ён не павінен нарабіць дурасьцяў, пакуль у яго ня выпрацаваны плян дзеяньняў. Трэба працягваць паводзіць сябе мякка і прыязна.

— Упэўнены, ты працаваў, а не забаўляўся… — пачаў ён.

Але Тоні А’Брайн ня меў настрою выслухваць марныя заўвагі: — Мусібыць, сорак пяць — свайго кшталту водападзел. Палова ад дзевяноста, гэта аб чымсьці кажа. Але ня ўсе мы гатовыя тое пачуць. — Ён асушыў шклянку і абмакнуў вусны.

— Яна таго каштавала? У сэнсе — мінулая ноч?

— Хто ведае, Эйдан. Я сустрэў цудоўнай дзеўчыну, але што ў тым добрага, калі табе трэба паўстаць твар да твару з Чацьвёртым Клясам, — ён патрос галавой, быццам сабака, які выходзіць з мора і спрабуе пазбавіцца вады. І гэты чалавек зьбіраецца кіраваць Школай Выгляд-На-Гару бліжэйшыя дванаццаць гадоў, тым часам як стары небарака Данн сядзіць склаўшы рукі і дазваляе таму адбыцца. Тоні А’Брайн зь сілай пляснуў яго па плячу: — І усё ж ave atque vale, як вы, лаціняне, кажаце. Я выдужаю, усяго праз чатыры гадзіны і тры хвіліны ў маёй руцэ апынецца жыватворная пінта.

Эйдан паняцьця ня меў, што Тоні А’Брайну вядомы на латыні хоць бы такія словы як прывітаньне ці да пабачэньня. Сам ён ніколі не ўжываў у настаўніцкай лацінскіх выразаў, бо шматлікія калегі іх не разумеюць, і ня варта ставіць іх у няспраўнае становішча. Гэта лішні раз адлюстроўвала, наколькі небясьпечна недаацэньваць ворага.

Дзень мінуў як міналі ўсе дні, незалежна ад таго, пакутавалі вы ад пахмельля, як Тоні А’Брайн, ці ў вас было цяжка на сэрцы, як у Эйдана Данна. І наступны мінуў, і яшчэ адзін. Эйдан так і не спыніўся на якімсь адным пляне дзеяньняў. Ён ніяк ня мог вылучыць прыдатны момант, каб распавесьці хатнім, што ягоныя мары на пост Дырэктара парахнелі. Фактычна, ён вырашыў, што прасьцей нічога не казаць, пакуль не абвесьцяць рашэньне. Хай гэта будзе неспадзеўка для ўсіх.

І ён не адмовіўся ад намеру зрабіць уласны пакой. Прадаў абедзенны стол і крэслы, набыў маленькі пісьмовы стол. Калі жонка працавала ў рэстарацыі Квеньцін, а дачкі ўцякалі на спатканьні, ён садзіўся і абмяркоўваў, як ён усё ўладкуе. Патроху ён зьбіраў мазаіку сваёй мроі: ня першай маладосьці рамкі для малюнкаў, невялічкі стол пад вакно, шырокая танная сафа, што прыйшлася рыхт у рыхт па памеры. Надыдзе дзень, калі ён купіць пакрыцьцё на падлогу, нешта ў залатых або жоўтых, сонечных тонах і прыдбае квадратны дыван з пырскамі іншых колераў: памяранцавага, пурпурнага, чагосьці жвавага і энэргічнага.

Яны ня вельмі цікавіліся хатай, таму ён ня стаў прысьвячаць іх у свае пляны. Ён адчуваў, жонка і дачкі паставяцца да іх, як да яшчэ аднаго яго бясшкоднага, малаважнага захапленьня, накшталт праектаў Пераходнага Кляса і доўгай барацьбы за ператварэньне ў джунглі кабінэта прыродазнаўства.

— Некалькі слоў аб вашай грандыёзнай кіруючай працы ў школе? — неяк увечары зруйнаваў цішыню зварот Нэл. Яны ўсе ўчатырох сядзелі вакол кухеннага стала.

Ён адчуў, як у яго зайшлося сэрца, і схлусіў, — Нічога не чуваць. Але галасаваньне на наступным тыдні, гэта ўжо дакладна, — імкнучыся падавацца спакойным і стрыманым.

— Зразумела, яны прызначаць цябе. Стары Уолш у табе душы ня чуе, — зазначыла Нэл.

— На жаль, права голасу ён ня мае, таму мне ад яго карысьці няшмат, — Эйдан выдаў лёгкі нэрвовы сьмяшок.

— Але ж цябе прызначаць, тата? — настойвала Брыджэт.

— Загадзя ніколі невядома. Людзі прад'яўляюць розныя патрабаваньні да якасьцяў, якімі павінен валодаць Дырэктар. Я даволі спакойны і дасьведчаны, але магчыма, у нашы дні важна іншае, — ён разьвёў рукамі, паказваючы, што ўсё гэта ад яго не залежыць і ня мае для яго асаблівага значэньня.

— Каго яны могуць прызначыць, калі не цябе? — імкнулася ўдасканаліць Гранія.

— Калі б я ведаў, дык мусіў бы складаць гараскопы. Можа, хто з боку, альбо хтосьці з нашых, каго мы не прымалі ў разьлік… — гэта прагучала дабразычліва і непрадузята, — Праца дастанецца лепшаму. Усё надзвычай проста.

— Але ж ты ня лічыш, што яны пракінуць цябе? — ускінула бровы Нэл.

Было ў яе тоне нешта ненавіснае. Гэта было сумненьне ў тым, што ён можа падаць падзеям ісьці сваёй чаргой. Гэта было слоўца «пракінуць», такое недапушчальнае, такое крыўднае. Але ёй і ў галаву не магло прыйсьці, што тое ўжо здарылася.

Эйдану карцела, каб яго ўсьмешка выглядала ўпэўненай. — Пракінуць? Мяне? Ніколі! — выгукнуў ён.

— Я з табой згодна, тат, — зацьвердзіла Гранія, перш як падняцца на другі паверх, каб правесьці наступныя пару гадзін у ваннай, дзе яна, здаецца, больш не заўважала прыгожых выглядаў Вэнэцыі на сьцяне, толькі свой твар у люстэрку і свае турботы наконт таго, ці досыць добра яна выглядае для ўсялякіх плянаў на сёньняшні вечар.


Гэта было іх шостае спатканьне. Зараз Гранія дакладна ведала — ён не жанаты. Яна задала досыць пытаньняў, каб прымусіць яго абмовіцца. Кожную ноч дагэтуль ён запрашаў яе зазірнуць да яго на каву. Кожную ноч дагэтуль яна адмаўлялася. Але сёньня, магчыма, будзе інакш. Ён ёй сапраўды да спадобы. Шмат ведае аб усім і значна цікавей за мужчын яе веку. І ён не такі балбатун сярэдніх гадоў, які спрабуе падацца дваццацігадовым.

Існавала адзіная праблема. Тоні працаваў у татавай школе. Яна з самага пачатку спытала яго, ці ведае ён Эйдана Данна, але не распавяла, што гэта яе бацька. У яе не было жаданьня падкрэсьліваць іх розьніцу ва ўзросьце. Увогуле, знаёмства Тоні з Даннам не азначае, што яны маюць зносіны. Значыцца няма аб чым казаць таце, прынамсі, пакуль гэта не апынулася чымсьці сур'ёзным, калі яно апынецца. Гранія зрабіла сабе ў люстэрку дурную рожу, — Магчыма, Тоні пачне ставіцца да яе яшчэ лепш, калі яна будзе дачкой Дырэктара.

Тоні сядзеў у бары і глыбока зацягваўся цыгарэтай. Гэта была адна з тых звычак, ад якіх ён зьбіраўся пазбавіцца, стаўшы Дырэктарам. З паленьнем сапраўды прыйдзецца скончыць. А магчыма, яшчэ і з абедзеннымі пінтамі. Ніхто ў вочы не казаў яму аб тым, але сякія-такія намёкі былі. Бог ты мой. Ну ды добра. Не занадта вялікі кошт за добрую працу. Да таго ж яны не кранаюць яго асабістае жыцьцё. Урэшце, хоць гэта і Сьвятая Каталіцкая Ірляндыя, але на двары ўжо 1990-е.

Надоечы ён як раз спаткаў дзяўчыну, якая сапраўды завалодала яго думкамі, прычым сур'ёзна. Яркая, жвавая дзеўчына па імі Гранія. Працуе ў банку. Вострая на язычок, але зусім ня рэзкая і не хмулатая. Зь цёплым, пяшчотным позіркам. Такую ня часта выпадае сустрэць. Ёй дваццаць адзін і гэта, вядома, праблема. Яна больш як удвая маладзей за яго, але ёй не заўсёды будзе гэтулькі. Калі яму стукне шэсьцьдзесят, ёй будзе трыццаць пяць, а гэта, калі ўдумацца, ужо палова ад сямідзесяці. Розьніца ўвесь час будзе скарачацца.

Яна не згадзілася пайсьці да яго, але была зь ім шчырая. Яе не палохае сэкс, яна наўпрост пакуль не гатовая да такіх стасункаў зь ім, вось і ўсе, і калі яны зьбіраюцца быць побач, яны павінны паважаць адно аднаго і ні адзін зь іх не павінен прысьпешваць іншага. Ён пагадзіўся зь ёй, яна разважала цалкам слушна. І аднойчы ўсё адбудзецца. Звычайна ён расцэньваў такі адказ як выклік, але ня з Граніей. Ён гатовы чакаць. А яна запэўніла яго, што не зьбіраецца гуляць зь ім у гульні.

Ён убачыў, як яна ўваходзіць у бар і адчуў сябе такім лёгкім і шчасьлівым, якім даўно ўжо ня быў. Ён таксама не зьбіраўся гуляць у ніякія гульні. — Цудоўна выглядаеш, — павітаўся ён, — Дзякуй, што так дбайна апранулася для мяне. Шаную.

— Ты таго каштуеш, — адказала яна проста.


Яны выпілі разам, як людзі, даўно і добра знаёмыя, перабіваючы, сьмеючыся, сьпяшаючыся выслухаць адно аднаго.

— Ёсьць безьліч рэчаў, якімі мы можам заняцца сёньня, — адзначыў Тоні А’Брайн. — Сёньня вечар Новага Арлеану, ну ты ведаеш, ежа па-крэольскі і джаз у адной кавярні, яшчэ той фільм, што мы абмяркоўвалі ўчора ўвечары… альбо я магу прыгатаваць для цябе нешта. Пакажу табе, які я файны кухар.

Гранія засьмяялася, — Прыгатуеш мне Качку Па-Пэкінскі? Бачыш, я памятаю, у табе па суседзтве кітайская ўстанова.

— Не, калі ты прыйдзеш да мяне, я буду кухарыць для цябе сам. Каб давесьці цябе, як шмат гэта для мяне значыць, — даўно Тоні А’Брайн не размаўляў так шчыра.

— Я з задавальненьнем пайду да табе, Тоні, — Гранія адказала вельмі адкрыта, без усялякай штучнасьці.


Эйдан спаў прыхваткамі, але досьвіткам адчуў сябе бадзёрым і сьвежым. Усё з чаго ён зыходзіў — марныя словы старога Дырэктара. А людзям уласьціва памыляцца. Галасаваньня яшчэ не было, дык няма аб чым хвалявацца, шукаць апраўданьні, нешта рабіць, ставіць крыж на кар'еры. Ён зразумеў гэта і сёньняшні дзень будзе значна, значна лепей.

Ён паразмаўляе са спадарам Уолшам, Дырэктарам, і спытае яго цьвёрда ды нацянькі, ці мелі пад сабою зробленыя ім некалькі дзён таму заўвагі нейкія падставы і доказы, альбо гэта марныя меркаваньні. Урэшце, як чалец Рады, які не галасуе, ён таксама можа апынуцца і ня слухаючым чальцом іх нарад. Ён будзе сьціслы, сказаў сабе Эйдан. Яго загана — прага да зацягваньня. Але ён будзе гранічна ясны. Як казаў Гарацый? У Гарацыя меліся выразы на ўсялякі выпадак. Brevis esse laboro/obscurus fio. Так і ёсьць, чым больш я сьціслы, тым лягчэй мяне зразумець. У кухні Брыджэт і Нэл пераглянуліся і сьцепанулі плячыма, пачуўшы ягоны сьвіст. Ён ня вельмі добра сьвістаў, ды ніхто ўжо і ня памятаў, калі ў апошні раз спрабаваў ён тое рабіць.

Крыху пасьля васьмі зазваніў тэлефон.

— З трох спроб, — Брыджэт пацягнулася за наступным скрылікам сыру і лустам хлебу для тосту.

— Яна вельмі адказная, вы абедзьве такія, — Нэл зьняла слухаўку.

Эйдану стала цікава, наколькі адказна з боку адной зь яго дачок было правесьці ноч з чалавекам, якога іншая назвала важным спатканьнем. У чыёй надзейнасьці ўсяго тыдзень таму яна не была ўпэўненая… Услых аб тых сумненьнях Эйдан нічога казаць ня стаў.

— Вядома, выдатна. Добра. Ты нармалёва апранутая для банка ці табе трэба заскочыць дахаты? А, ты захапіла жакет, як удала. Добра, люблю цябе, убачымся ўвечары.

— І як яна табе здалася? — спытаў Эйдан.

— Паслухай, Эйдан, не пачынай. Бо мы дамовіліся. Граніі значна лепей заставацца ў Фіёны, як дабірацца ўначы дахаты.

Ён хітнуў. Ні ў каго зь іх і думкі не было, што Гранія начавала ў Фіёны.


— Ніякіх праблем? — спытаў Тоні.

— Не, я ж табе казала… яны лічаць мяне сталай.

— Я таксама, але на свой капыл, — ён дацягнуўся да яе, хоць яна і сядзела на крайку ложка.

— Не, Тоні, няма часу. Пара на працу. Мне трэба ў банк, табе ў Выгляд-На-Гару.

Прыемна — яна памятае назву месца, дзе ён працуе. — Не, ім абыякава. Занадта нядбайныя, дазваляюць настаўнікам вялікую частку часу бавіць, як заманецца.

Яна засьмяялася. — Вось ашуканец, трэба ж такое надумаць. Выпраўляйся ў душ, я зраблю трохі кавы. Дзе ў цябе машына?

— Баюся, кава ў мяне толькі распушчальная.

— Баюся, мне гэта не падыходзіць, спадар А’Брайн, — яна пакруціла галавой у няшчырым абурэньні. — Усё гэта павінна быць тут, калі я зноў наведаю вас.

— Спадзяюся, вы наведаеце мяне сёньня ўвечары, — адказаў ён.

Іх вочы сустрэліся. У іх не было падвоху.

— Так, калі тут будзе сапраўдная кава.

— Лічы, ужо зроблена.

Гранія зьела тост, Тоні высмаліў дзьве цыгарэты.

— Табе сапраўды пара з тым канчаць, — адзначыла яна. — Ты ўсю ноч пыхкаў, як паравоз.

— Гэта ад запалу.

— Не, ад цыгарэт, — яна была непахісная.

Магчыма, магчыма, для гэтай жвавай, яркай, маладой жанчыны ён зможа, ён сапраўды зможа пазбавіцца ад дурной звычкі. Дрэнна, што ён гэтулькі старэй за яе, ня годна, што ён так цяжка дыхае. — Ведаеш, я здолею зьмяніцца, — вымавіў ён сур'ёзна. — Я павінен шмат што зьмяніць у маім жыцьці ў сувязі з працай, але галоўнае, зараз, калі я сустрэў цябе, я адчуваю ў сабе моц пазбавіцца ад плоймы ўсялякага глупства.

— Павер, я дапамагу табе, — Гранія працягнула яму руку праз стол, — а ты павінен дапамагчы мне. Ня дай маім мазгам саржавець. Я нават забыла, як выглядаюць кнігі, калі скончыла школу. Трэба зноў пачаць чытаць.

— Бадай, мы абодва павінны ўзяць тайм-аўт, каб замацаваць абяцаньня, — толькі напалову пажартаваў ён.

— Гэй, нават ня думай адкласьці гэта на наступны сэмэстар, — яна засьмяялася.

— Прычым тут наступны сэмэстар? — Адкуль ёй вядома аб яго падвышэньні? Ніхто нічога ня ведае за выключэньнем Рады, якая прапанавала яму гэтую працу. Да абвяшчэньня ўсё павінна захоўвацца ў найстражэйшай таямніцы.

Яна не зьбіралася распавядаць яму пра свайго бацьку, але пасьля ўсяго, што адбылося, падавалася бессэнсоўным маўчаць далей. Так ці інакш, неўзабаве ўсё стане вядома, а яна так ганарылася новай пасадай таты. — Ну, ты ж захочаш ладзіць з маім бацькам, а ён хутка стане Дырэктарам Выгляд-На-Гару.

— Кім стане твой бацька?

— Да наступнага тыдня гэта сакрэт, але думаю, усе і так зьмікіцілі.

— Як клічуць твайго бацьку?

— Данн, як мяне. Ён настаўнік латыні, Эйдан Данн. Памятаеш, калі мы пазнаёміліся, я запытала аб ім?

— Ты не казала, што гэта твой бацька.

— Не, народу было шмат і мне не карцела, каб мае словы гучалі занадта па-дзіцячаму. А потым выпадку не было.

— А Божа ж мой, — выгукнуў Тоні А’Брайн. Ён зусім не выглядаў задаволеным.

Гранія прыкусіла губу і пашкадавала, што наогул завяла аб гэтым прамову, — Калі ласка, не кажы яму, што ты ведаеш.

— Ён сказаў табе аб тым? Што ён будзе Дырэктарам? — па твары Тоні А’Брайна цяжка было не зразумець, што ён у шоку. — Калі? Калі ён табе гэта сказаў? Даўно?

— Размова ідзе ўжо шмат гадоў, але ўчора за вячэрай ён пацьвердзіў.

— Учора ўвечары? Не, ты, пэўна, памылілася, ты нешта кепска зразумела.

— Я усё зразумела дакладна, мы размаўлялі аб гэтым як раз перад тым, як я сышла на спатканьне з табой.

— І ты сказала яму, што са мной сустракаесься? — ён выглядаў амаль звар'яцелым.

— Не. Тоні, у чым справа?

Ён сьціснуў абедзьве яе рукі ў сваіх і вымавіў вельмі марудна, дбайна падбіраючы словы. — Важней за гэта я нічога не казаў за ўсё маё жыцьцё. За ўсё маё доўгае жыцьцё, Гранія. Ты не павінна, ніколі не павінна казаць свайму бацьку аб тым, што ты сказала мне зараз. Ніколі.

Яна нэрвова засьмяялася і паспрабавала вызваліць рукі. — Ох, спыніся, ты паводзіш сябе, быццам герой мэлядрамы.

— Нейкім чынам, шчыра кажучы, так я сябе і адчуваю.

— Я не павінна казаць бацьку, што сустрэла цябе, пазнаёмілася з табой, што ты мне падабаесься… Што ж гэта за адносіны? — яе вочы бліснулі на яго праз стол.

— Не, вядома, мы распавядзём яму. Але пазьней, трошкі пазьней, спачатку я павінен яму сёе-тое сказаць.

— Скажы мне, — папрасіла яна.

— Не магу. Дзеля ўсяго сьвятога, даверся мне зараз і павер, што я жадаю зрабіць усё як мага лепш.

— Аб якім даверы ты кажаш, калі не жадаеш растлумачыць, што азначаюць усе гэтыя загадкі?

— Яны азначаюць давер.

— Яны азначаюць, што ад мяне нешта хаваюць, вось што яны азначаюць, і гэта брыдка.

— Што ты губляеш, даўшы мне веры, Гранія? Паслухай, два тыдні таму мы яшчэ нават не былі знаёмыя, зараз мы лічым, што кахаем адно аднаго. Чаму ты ня можаш даць мне адзіны дзень, каб усё ўладкаваць? — ён падняўся і апрануў пільчак. Для чалавека, які ўпэўніваў, што ў Школе Выгляд-На-Гару ўсе робяць што жадаюць і могуць зьяўляцца на працу, калі заманецца, Тоні А’Брайн залішне сьпяшаўся.


Эйдан Данн расхаджваў па настаўніцкай. Ён выглядаў зьлёгку ўсхваляваным, нават узбуджаным. Ягоныя вочы ненатуральна бліскацелі. Ці апаноўваюць яго нейкія ілюзіі? Або ён падазрае, што любую дачушку спакусіў ягоны аднагодак? Чалавек у дзесяць разоў меней надзейны за яго?

— Эйдан, мне трэба паразмаўляць з табой вельмі, вельмі сур'ёзна, — паволі шапнуў Тоні А’Брайн.

— Магчыма, пасьля заняткаў, Тоні…

— Неадкладна. Хадзем у бібліятэку.

— Тоні, праз пяць хвілін званок.

— Трасца на той званок, — Тоні напалову выштурхаў, напалову выцягнуў яго з настаўніцкай.

У бібліятэцы дзьве дзяўчынкі з Шостага Кляса зьдзіўлена паглядзелі на іх.

— Прэч, — безапэляцыйна вымавіў Тоні А’Брайн.

Адна зь іх паспрабавала абурыцца. — Але мы займаемся тут, нам трэба праглядзець…

— Вы мяне чулі?

Гэтым разам да яе дайшло і яны зьніклі.

— Напрамілы Бог, нельга так ставіцца да дзяцей, мы павінны заахвочваць іх да працы ў бібліятэцы, а не вышпурляць іх адсюль, як нейкія качкі у тых начных клюбах, дзе ты бавіш час. Які прыклад ты ім падаеш?

— Мы тут не дзеля таго, каб падаваць ім прыклад, мы тут каб вучыць іх. Укласьці трохі ведаў у іх галовы. Толькі і ўсяго.

Эйдан ашаломлена зірнуў на яго і загаварыў. — Я быў бы табе вельмі ўдзячны, калі б ты спыніў выкладаць мне перавагі сваёй недаробленай філязофіі шыбеніка. Як у дадзены момант, так і ў любы іншы час. А зараз дазволь мне вярнуцца ў кляс.

— Эйдан, — Голас Тоні А’Брайна зьмяніўся. — Эйдан, паслухай мяне. Я буду Дырэктарам. Яны зьбіраюцца агучыць адозву на наступным тыдні, але, мабыць, будзе лепш, калі я параю ім зрабіць гэта сёньня.

— Што, што… Чаму ты так робіш? — Эйдан пачуваўся так, быццам яго штурханулі ў жывот. Ўсё адбылося занадта хутка, ён ня быў гатовы. Але ж няма ніякіх доказаў. Пакуль нічога ня скончана.

— Каб ты мог выкінуць з галавы тую лухту, каб наогул ня цыкліў на тым, што атрымаеш гэтую працу… даймаючы сябе, даймаючы іншых… вось чаму.

Эйдан паглядзеў на Тоні А’Брайна. — Чаму ты так абыходзісься са мной, Тоні, чаму? Ты вырашыў, што яны аддадуць пасаду табе, і перш за ўсё цягнеш мяне сюды, тыцкаеш у гэта носам, у той факт што ты… ты, які пальцам не варухнуў дзеля Выгляд-На-Гару, зьбіраесься атрымаць гэтую працу? У цябе сумленьне ёсьць? Няўжо ты нават ня здольны пачакаць, пакуль Рада прапануе табе гэтае месца, а ўжо потым злараднічаць? Няўжо ты такі саманадзейны, такі нецярплівы…?

— Эйдан, ты ня можаш заставацца ўпэўнены, што прызначаць цябе. Няўжо гэты стары асёл Уолш не сказаў табе? Яны прасілі яго расчыніць табе карты, ён ўпэўніў, што сапраўды паразмаўляў з табой.

— Ён казаў, што ёсьць шанец на тваё прызначэньне, і яшчэ, што ён будзе шчыра шкадаваць, калі гэта здарыцца.

Дзіця прасунула галаву ў дзьверы бібліятэкі і са зьдзіўленьнем утаропілася на дзьвюх пабарвавеўшых настаўнікаў, якія стаялі твар да твару поруч стала.

Тоні А’Брайн выдаў рык, што амаль узняў хлапчука ў паветра. — Выбірайся адсюль да д’ябла, шчанюк, вяртайся ў кляс.

Спалатнеўшы, той зірнуў на Эйдана Данна за пацьверджаньнем.

— Дэклан, хлопчык мой, няхай кляс разгорне Вяргілія, я хутка буду. — Дзьверы зачынілася.

— Ты ведаеш іх усіх па імёнах, — зьдзіўлена зазначыў Тоні А’Брайн.

— Ты ледзь ведаеш хоць кагосьці зь іх, — холадна адказаў Эйдан.

— Ведаеш, быць Дырэктарам ня значыць дзейнічаць, як пэрсанаж Дэйла Карнэгі, Спадар Выдатны Хлопец.

— Вядомая рэч, не, — пагадзіўся Эйдан. Зараз яны дыхалі значна спакайней, гнеў і лютасьць пацішэлі.

— Мне спатрэбіцца твая дапамога, Эйдан, калі мы прагнем трымаць гэтую ўстанову на плаву.

Але Эйдан быў непахісны, зацяты ў сваім расчараваньні і зьневажаньні. — Не, ты просіш ад мяне зашмат. Можа, я і згодлівы чалавек, але зрабіць тое ня здольны. Не магу застацца тут. Не.

— Але што ты будзеш рабіць, дзеля ўсяго сьвятога?

— Я яшчэ сёе-тое каштую, ёсьць месцы, дзе мне будуць радыя, нават калі тут лічаць інакш.

— Ты дурань, яны ж разьлічваюць на цябе тут. Ты краевугольны камень Выгляд-На-Гару, ты ж ведаеш.

— Нядосыць краевугольны, каб мне стаць Дырэктарам.

— Можа, я здолею растлумачыць табе гэта? Праца Дырэктара зьмянілася. Ім не патрэбен мудры прапаведнік у гэтым фатэлі… ім патрэбен хтосьці з гучным голасам, той, хто не баіцца спрачацца зь Віце-Канцлерам па Адукацыі, з Дэпартамэнтам Адукацыі, хто можа ўсьцерагчы школу ад вандалізму і наркотыкаў, мець справы з бацькамі, калі яны пачынаюць чаўпці…

— Я ня здольны працаваць пад тваім кіраўніцтвам, Тоні, я не паважаю цябе як настаўніка.

— Табе ніхто і не прапануе паважаць мяне як настаўніка.

— Я не магу пагадзіцца з тым, што ты робіш, альбо з тым, што ты ігнаруеш.

— Дай мне прыклад, адзіны прыклад, зараз жа. Аб чым ты разважаеш,калі ідзеш паўз школьную браму… што ты зробіш, стаўшы Дырэктарам?

— Я зьбіраюся пафарбаваць школу, яна брудная, абадраная…

— Добра, файна. Я таксама зьбіраюся зрабіць гэта.

— Пустыя словы.

— Не, Эйдан, тое не пустыя словы. Больш таго, я ведаю, як гэта арганізаваць. Вось ты ня ведаеш, зь якога боку падступіцца. Я зьбіраюся запрасіць сюды з фотаапаратам знаёмага маладога рэпарцёра зь вячэрняй газэты і зрабіць артыкул пад назвай Прыгожы Выгляд-На-Гару, што зьверне ўвагу на аблезлыя фарбы, іржавыя парэнчы, сьляды ад літар, што даўно абваліліся.

— Як ты можаш так зьневажаць школу?

— Гэта не зьневажаньне. На наступны дзень пасьля зьяўленьня артыкула я атрымаю згоду Рады на буйнамаштабныя аздобныя працы. У нас зьявіцца магчымасьць абвясьціць аб дэталях праекту, прыцягнуць спонсараў… прапанаваць сьпіс неабходных прац і матэрыялаў… сам ведаеш, пакінуць яго ў гандлёвых цэнтрах, у крамах, дзе прадаюць фарбу, зварачнае жалеза… для падпіскі… У мяне падрыхтаваны сьпіс даўжынёй з маю руку.

Эйдан апусьціў погляд на ягоныя рукі. Так, сам ён ніколі ня здолеў бы прыдумаць штосьці падобнае, плян, асуджаны на зьдзяйсьненьне. Да налецьця Выгляд-На-Гару будзе зіхацець, яму такога ніколі не дасягнуць. Ён адчуў сябе яшчэ больш гаротным. — Я не магу застацца, Тоні. Мяне зьняважылі, абышлі.

— Але ж ніхто і ня думаў, што прызначаць цябе.

— Я думаў, — адказаў ён шчыра.

— Ну добра, тады зьневажаньне, аб якім ты кажаш, існуе толькі ў тваім уяўленьні.

— І мая сям'я, вядома… яны ўпэўненыя, што пасада ў мяне ў кішэні… яны зьбіраюцца сьвяткаваць маё прызначэньне.

Гэта захраснула ў Тоні ўпоперак гарляка. Ён ведаў, усё так і ёсьць. Палкая дачка гэтага чалавека ганарылася новай пасадай свайго бацькі. Але часу на сантымэнты не засталося, трэ было дзейнічаць.

— Тады дай ім падставу для сьвяткаваньня.

— Якую, напрыклад?

— Уяві, што не было аніякіх гонак за Дырэктарскім фатэлем. Уяві, што ты здольны заняць нейкае становішча ў школе, прапанаваць нешта новае… зладзіць штосьці… Што бы табе карцела зрабіць?

— Паслухай, я ведаю, ты прагнеш лепшага, Тоні, я ўдзячны табе, але ў дадзены момант я не зьбіраюся нічога ўяўляць, прытварацца.

— Я Дырэктар, як ты ня ўцяміш. Я магу рабіць усё, што лічу патрэбным. Тут няма ніякай прытворнасьці. Мне неабходна, каб ты быў на маім баку. Неабходна, каб ты быў энтузіястам, а не Фантанам Сьлёз. Адкажы мне, дзеля Бога, што бы ты рабіў, калі б атрымаў карт-блянш.

— Ну, табе тое не спадабаецца, бо не дасі школе адмысловай карысьці, але на маю думку, нам патрэбны вечаровыя клясы.

— Што?

— Ну вось, я ж казаў, табе не спадабаецца.

— Я не кажу, што мне не падабаецца. Якія менавіта вечаровыя клясы?

Мужчыны размаўлялі ў бібліятэцы і, як ні дзіўна, у іх клясах было неверагодна ціха. Звычайна шум у клясе, пакінутым без настаўніка, дасягае найвышэйшых дэцыбелаў. Але дзьве старанныя дзяўчынкі, выправаджаныя спадарам А’Брайнам зь бібліятэкі, кінуліся ў кляс з навіной аб сваім выгнаньні і аб тым, які быў твар у спадара А’Брайна. Было вырашана, што настаўнік геаграфіі распачаў вайсковыя дзеяньні, і што да яго прыходу лепш сядзець як мага цішэй. Ім ужо даводзілася бачыць яго ў некаторым раздражненьні, таму нікому не карцела выпрабаваць ягоны благі гумор на ўласнай скуры.

Дэклан, якому загадалі, каб кляс падрыхтаваў Вяргілія, паведаміў, панізіўшы голас: — На маю думку, у іх адбылася бойка. Твары ў іх чырвоныя, у абодвух, і спадар Данн вымаўляў так, быццам у яго ў сьпіне нож.

У іх акругліліся вочы. За Дэкланам не заўважалі багатага ўяўленьня, таму гэта павінна было быць праўдай. Усе паслухмяна выцягнулі з партфэляў Вяргілія. Яны не чыталі, не перакладалі, гэта не ўваходзіла ў інструкцыі, але ў кожнага дзіцяці на стале ляжаў напагатове разгорнуты асобнік чацьвёртай кнігі Энэід, і яны з жахам пазіралі на дзьверы, чакаючы, што спадар Данн зьявіцца там хістаючыся, заліты крывёй.

Днём была зроблена абвестка. Яна складалася з двух частак.

Па пілётнай схеме Навучальныя Клясы Для Сталых пачнуцца ў верасьні пад кіраўніцтвам спадара Эйдана Данна. Цяперашні Дырэктар, спадар Джон Уолш, дасягнуў пэнсійнага веку і сыходзіць у адстаўку, спадкаемцам прызначаны спадар Энтані А’Брайн.


У настаўніцкай віншаваньняў Эйдану гучала ня менш за Тоні. Адкаркавалі дзьве бутэлькі шампанскага і выпілі за герояў дня.

Абмяркоўвалі вечаровыя клясы. Такая ідэя ўжо прапаноўвалася дагэтуль, але штораз яе адпрэчвалі. Няўдалае месцазнаходжаньне школы, значная канкурэнцыя з боку іншых Навучальных Цэнтраў Для Сталых, цяжкасьці з апалам, дадатковая нагрузка на вартаўніка, агульныя патрабаваньні да самазабесьпячэньня Вечаровых Клясаў. Як усё гэта атрымалася абмінуць?

— Мусібыць, Эйдан упэўніў іх, — шырока ўсьміхнуўся Тоні А’Брайн, падліваючы шампанскае ў школьныя кубкі.

Надышоў час рушыць па хатах.

— Ня ведаю, што і сказаць, — зьвярнуўся Эйдан да свайго новага Дырэктара.

— Справа зроблена. Ты атрымаў жаданае, выпраўляйся дахаты — да жонкі, да сям'і — і распавядзі ім. Менавіта гэтае табе патрэбна. Ты ж ня прагнеш з ранку да ночы біцца зь людзьмі, што і азначае быць Дырэктарам. Памятай аб тым, калі будзеш размаўляць з хатнімі.

— Магу я спытаць цябе, Тоні? Якая табе справа, якой выявай я распавяду аб тым сям'і?

— Ты мне патрэбен, я ўжо казаў табе. Але ты мне патрэбен як шчасьлівы, удачлівы чалавек. Калі ты прадставіш ім сябе ў ролі я-стары-варты-жалю-нікчэмны— зьняважаны-няўдачнік, дык зноў пачнеш у гэтае верыць.

— Гучыць разумна.

— І яны будуць радыя, калі зразумеюць, што ты атрымаў тое, аб чым даўно марыў.

Ля школьнай брамы Эйдан на імгненьне затрымаўся, пакратаў абадраную фарбу і кінуў позірк на іржавыя завалы. Тоні мае рацыю, ён сапраўды не ўяўляе, зь якога боку падступіцца да такіх спраў. Потым ён паглядзеў на прыбудову, дзе, як яны з Тоні вырашылі, разьмесьцяцца вечаровыя клясы. Тут ёсьць асобны ўваход, ня прыйдзецца крочыць праз усю школу. Ёсьць гардэроб і два вялізных кляса. Падыходзіць ідэальна.

Тоні дзіўны хлопец, тут дзьвюх меркаваньняў ня мае быць. Ён нават запрасіў яго да сабе, прапанаваў пазнаёміцца зь сям'ёй, але Тоні сказаў, што пакуль ня варта. Лепей пачакаць да верасьня, да пачатку новага сэмэстру.

— Хто ведае, што можа адбыцца да верасьня?

Яго ўласныя словы. Вельмі дзіўна, але, зрэшты, магчыма, гэта лепшае, што магло адбыцца з Выгляд-На-Гару.


У школе Тоні А’Брайн глыбока зацягнуўся. З гэтага часу яму прыйдзецца паліць толькі ў сваім кабінэце. Ён бачыў, як Эйдан Данн затрымаўся ў браме і нават пагладзіў яе зь пяшчотай. Эйдан добры настаўнік і добры чалавек. Ён варты такой ахвяры, як вечаровыя клясы. Усёй той чортавай працы, што маецца быць, барацьбы з камісіяй і Радай, ілжывых абяцаньняў аб самаакупнасьці клясаў, хоць усім выдатна вядома, што ніякіх шанцаў на тое няма.

Ён цяжка ўздыхнуў і паспадзяваўся, што Эйдан распавядзе ўсё хатнім ў адпаведным сьвятле. У адваротным выпадку яго ўласная будучыня з Граніей Данн, першай жанчынай, зь якой ён гатовы злучыць свой лёс, апынецца пад вялікім пытаньнем.


— У мяне выдатныя навіны, — паведаміў Эйдан за вячэрай. Ён распавёў ім аб вечаровых клясах, пілётнай схеме, прыбудове, фондах, вылучаных яму, аб тым, што там будзе выкладацца Італьянская Мова і Культура.

Ягоны запал захапіў іх. Яны засыпалі яго пытаньнямі. Ці будзе там месца, каб павесіць малюнкі, постэры, мапы? Ці змогуць яны вісець там стала? Каго з адмыслоўцаў ён запросіць для лекцый? Ці будзе ў іх італьянская кухня? А арыі з опэр?

— Як ты пацягнеш такую вялізную працу, калі будзеш Дырэктарам? — спытала Нэл.

— Не-не, я буду займацца гэтым замест таго, каб быць Дырэктарам, — нецярпліва растлумачыў ён і зірнуў ў іх твары. Ні ў каго не мільганула і сьледу расчараваньня, яны палічылі тое добрай альтэрнатывай. Сьмешна, але ён і сам усё больш схіляўся да такога меркаваньня. Магчыма, гэты дзівак Тоні А’Брайн разумнейшы за тых, хто аказаў яму давер. Яны размаўлялі, як сапраўдная сям'я. Колькі чалавек неабходна набраць? Патрэбен штодзённы італьянскі, карысны на адпачынку? Альбо больш сур'ёзны ўзровень? На ежу забыліся.

Пазьней, значна пазьней, Брыджэт спытала: — Хто зараз стане Дырэктарам замест цябе?

— А, чалавек па імі Тоні А’Брайн, настаўнік геаграфіі, выдатны хлопец. Выгляд-На-Гару будзе ў надзейных руках.

— Вядома, яны не прызначылі жанчыну, — чмыхнула Нэл.

— Колькі я ведаю, яны разглядалі дзьве жаночыя кандыдатуры, але зрабілі добры выбар, — адказаў Эйдан. Ён наліў усім яшчэ па келіху віна з пляшкі, што адмыслова набыў, каб адзначыць свае добрыя навіны. Хутка ён пойдзе ў свой пакой; сёньня трэба зьняць меркі для паліц. Адзін з настаўнікаў у школе сталярнічае ў вольны час, ён абяцаў зрабіць кніжныя паліцы і невялічкія падстаўкі пад італьянскія талеркі.

Яны не зазначылі, як Гранія паціху паднялася і выйшла з кухні.


Ён сядзеў у гасьцёўні і чакаў. Яна абавязкова прыйдзе, хаця б дзеля таго, каб выказаць яму сваю нянавісьць. Калі ўжо ні для чаго іншага. Бразнуў дзьвярны званок, і вось яна тут, вочы чырвоныя ад сьлёз.

— Я набыў кававую машыну і трошкі выдатнай молатай калюмбійскай кавы. Здатна?

Яна ўвайшла ў пакой. Юная, але не даверлівая, ужо не. — Ты вылюдак, проста жудасны, хлусьлівы вылюдак.

— Не. — Яго голас гучаў вельмі спакойна. — Я сумленны чалавек. Ты павінна давяраць мне.

— Як я магу давяраць табе? Ты кпіў нада мной увесь гэты час, кпіў над маім бацькам, нават калі казаў аб кававарцы. Добра, сьмейся, колькі твая душа жадае. Я прыйшла сказаць табе, што ты найбольш мізэрнае зь нікчэмнасьцяў. Спадзяюся, горш за цябе я ўжо нікога ня стрэну. Спадзяюся, у мяне наперадзе доўгае жыцьцё і на маім шляху сустрэнуцца сотні і сотні людзей, але гэта будзе самым дрэнным з усяго, што яшчэ здарыцца са мной: паверыць таму, хто паняцьця ня мае аб чалавечых пачуцьцях. Калі ёсьць Бог на сьвеце, прашу, прашу цябе, Божа, зрабі так, каб гэты чалавек быў самым мізэрным з усіх, каго я калісь пабачу. — Яе боль быў такі вялізны, што ён нават не адважыўся дакрануцца да яе.

— Яшчэ раніцай я ня ведаў, што ты — дачка Эйдана Данна. Яшчэ раніцай я паняцьця ня меў, што Эйдан разьлічвае стаць Дырэктарам, — пачаў ён.

— Ты павінен быў мне сказаць, ты павінен быў мне сказаць. — Яна заплакала.

Нечакана ён адчуў, што вельмі стаміўся. Гэта быў доўгі дзень. Ён ціха загаварыў: — Не, я ня мог табе сказаць. Я ня мог заявіць: «Твой бацька памыляецца, насамрэч гэтую працу атрымае твой пакорлівы слуга». Гэта было бы здрадай да яго, я абавязаны быў зрабіць так, каб ён не выглядаў дурнем ва ўласных вачах, не адчуваў расчараваньня, і атрымаў тое, што яму сапраўды патрэбна — новае становішча, што надасьць яму сілы і аўтарытэт.

— Як жа, вядома, — вымавіла яна пагардліва. — Кінуць яму падачку, вечаровыя клясы.

Голас Тоні А’Брайна зьледзянеў. — Ну што ж, калі ён глядзіць на гэта такім чынам, бессэнсоўна спрабаваць зьмяніць тваё меркаваньне. Калі ты не жадаеш убачыць усё, як яно ёсьць насамрэч, як прарыў, выклік, магчымасьць распачаць нешта, што зьменіць жыцьцё людзей, у першую чаргу жыцьцё твайго бацькі, дык я шкадую. Шкадую і зьдзіўляюся. Я чакаў ад цябе большага разуменьня.

— Я ня ваша вучаніца, спадар А’Брайн, сэр. І не куплюся на ваша неўхваляльнае круценьне галавой. Ты выставіў дурнямі майго бацьку і мяне.

— Якім чынам?

— Ён ня ведаў, што ты пераспаў зь яго дачкой, пазнаў аб яго надзеях, скарыстаўся гэтым і адабраў у яго працу. Вось якім.

— І ты распавяла аб усім, каб даставіць яму задавальненьне.

— Ты ведаеш, што я гэтага не зрабіла. А пераспаць зь яго дачкой — так, дробязь. Лёгкая прыгода, каб дадаць карціне заключнаю рысачку.

— Спадзяюся, ты зьменіш сваю думку, Гранія. Я вельмі, вельмі кахаю цябе, я не магу безь цябе.

— Як жа.

— Не, ня “як жа”. Гэта сапраўды так. Мяне прыцягваюць ня твой век і твая зьнешнасьць, як ты магла б падумаць. У мяне было шмат маладзенькіх міленькіх дзяўчат, і калі мне спатрэбіцца кампанія, я знайду яшчэ не адну. Але ты не такая, як усе. Калі ты сыдзеш ад мяне, я страчу нешта вельмі істотнае. Ты можаш верыць, альбо не, але гэта тое, што я сапраўды адчуваю.

Гранія маўчала. Яны паглядзелі адно на аднаго. Потым ён загаварыў. — Твой бацька запрасіў мяне ў госьці, пазнаёміцца зь сям'ёй, але я прапанаваў пачакаць да верасьня. Маўляў, верасень яшчэ ня хутка, і хто ведае, што можа адбыцца за той час. — Яна сьцепанула плячыма. — Я думаў не аб сабе, а аб табе. Калі ты ўсё яшчэ будзеш пагарджаць мною, злавацца на мяне, ты зможаш кудысь сысьці, калі мяне запросяць. Але магчыма, мы будзем кахаць адно аднаго глыбока і шчыра і разумець, што ўсё, што здарылася сёньня, было прыкрым непаразуменьнем.

Яна нічога не адказала.

— Тады да верасьня, — сумна мовіў ён.

— Добра, — яна зьвярнулася, каб сысьці.

— Я буду чакаць цябе, Гранія. Я буду тут, я ўсім сэрцам спадзяюся зноў пабачыць цябе. Мы ня будзем палюбоўнікамі, калі ты не захочаш тага. Будзь гэта лёгкай прыгодай, я быў бы шчасьлівы пазбавіцца ад цябе. Будзь мае пачуцьці іншымі, я бы лічыў, што, магчыма, усё занадта складана, і лепш пакончыць з тым зараз. Але я буду тут, у надзеі, што ты вернесься.

Яе твар заставаўся няшчасным і змучаным. — Патэлефанаваўшы спачатку, зразумела, каб упэўніцца, што ў цябе няма, як ты кажаш, кампаніі,— зьедліва ўсьміхнулася яна.

— У мяне ня будзе кампаніі, пакуль ты ня вернесься.

— Думаю, я ніколі не вярнуся. — Яна працягнула руку да дзьвярэй.

— Давай умовімся ніколі не казаць ніколі. — Яго твар поўніўся пяшчотай. Стоячы ў дзьвярах ён сачыў, як яна ідзе ўздоўж вуліцы, рукі ў кішэнях жакета, галава ўнурыла. Такая самотная і страчаная. Больш за ўсё яму карцела кінуцца ўсьлед за ёй, вярнуць яе, але было занадта рана.

Адылі ж ён зрабіў тое, што павінен быў зрабіць. Іх будучыня ня мела ніякіх шанцаў, дзейнічай ён у Эйдана за сьпіной і скажы яго дачцэ тое, аб чым яе бацька яшчэ ня ведаў. Цікава, колькі б паставілі аматары рабіць заклад на яе вяртаньне да яго? Ён вырашыў, што пяцьдзесят на пяцьдзесят.

Прынамсі, значна больш за тое, што хтосьці бы вырашыўся паставіць на посьпех вечаровых клясаў. На такі заклад ня пойдзе ні адзін нармалёвы чалавек. Яны асуджаныя, яшчэ не пачаўшыся.

Загрузка...