Wynalazca wiecznosci

Władimir Szczerbakow „Bawiliśmy się pod twoim oknem…”

W nocy spadł deszcz. Droga wymyta przezeń do połysku już wyschła. Wietrzyk strząsał jeszcze z drzew duże, chłodne krople, a na poboczach połyskiwały błękitne kałuże — świadectwo pierwszej wiosennej ulewy.

Sergiusz szedł szybko mrużąc oczy przed słońcem i przeciwnym wiatrem, liście i kwiaty mlecza zlewały się w tęczowe plamy, a obłoki wisiały nad domami, jak kłęby białego dymu. Przystanął raz, i to na chwilę, by wypić butelkę oranżady, która kołatała się w walizeczce. Potem zostały tam tylko przybory do golenia zawinięte w ręcznik. W ciągu godziny powinien dojść do swojego domu, ale zdawało mu się, że to nieprawda, sen, że już wielokrotnie widział tę nie kończącą się wstęgę drogi, kroczył do domu szosą, trawiastymi dróżkami. Zaczął szczegółowo roztrząsać powroty, ale blakły w pamięci, głosy i twarze ginęły jakby we mgle.

Co najmniej pół godziny przychodził do siebie w sali dla przybywających i jedyną twarzą, jaka utkwiła mu w pamięci, była twarz dziewczyny siedzącej przy stoliku naprzeciw. Oczywiście kogoś witała.

Teraz przyszło mu na myśl, że jej twarz była jakby znajoma, spróbował nawet przypomnieć sobie, gdzie mógł ją widzieć i nagle roześmiał się. Gdy odlatywał, pewnie nie było jej jeszcze na świecie. „Pospolita — pomyślał — sympatyczna twarz, można pogratulować temu, kogo oczekuje”. Najciekawsze, że i dziewczyna patrzyła na niego ze zdziwieniem i pytająco, jakby coś wspominając. Ale nie miał złudzeń co do swojego wyglądu — nawet jeśli znał go ktoś wcześniej, to chyba teraz go nie pozna. Z dawnego Sergiusza zostało w nim bardzo mało. Niedługo skończy sześćdziesiąt lat. Za trzy miesiące. Teraz mają pełne prawo nie dopuścić go do lotów. Powołają się na jakiś punkt regulaminu… Będzie prosił, może stawać na głowie, w odpowiedzi tylko rozłożą ręce: „Chcielibyśmy, lecz nam nie wolno, proszę, niech pan sam przeczyta”.

Miał wrażenie, że wystarczy, by odpoczął, wyspał się, bez pośpiechu ogolił, a stanie się dawnym, czterdziestoletnim, młodym, ale dostatecznie doświadczonym pilotem. Ach, to tylko wrażenie! Ale czy zechce znowu lecieć? Dobrze wie, co takiego: dni i noce, lata całe, a potem wcale nie żadne cuda, nie rajskie schronienie, nie ziemia obiecana… Tylko zobaczysz, jak rośnie daleka gwiazda, staje się podobna do Słońca, usłyszysz, jak zaterkoczą migawki kamer filmowych, włączą się przyrządy, czujniki, zabłysną światełka na tarczach dalmierzy. Oficjalnie nazywa się to badaniem przestrzeni okołogwiezdnej. Uważaj, nie gap się, cala wstecz! Było tak dwukrotnie. Tym razem tak go przyciągnęło do gwiazdy, że z trudem się wydostał.

Sergiusz o mało nie wpadł w wodę: skoczył, lecz ledwie dotarł do brzegu kałuży, była dosyć szeroka, miała dno pocięte śladami rowerów. Pachniało świeżą trawą, koniczyną, asfalt jeszcze się naprawdę nie rozgrzał. Z żółtych mleczy wyleciały trzmiele i buczały nad ścieżką. Domy lustrami-oknami chwytały i asfalt, i trawę, i kwiaty, i obłoki, i dlatego okna stawały się to niebieskie, to białe, to błękitne, to zielone, długim szeregiem kolorowych pól szachowych szły wraz z Sergiuszem. A wokół domów skakały, biegały, krzyczały dzieci.

Musiał uspokoić pięcioletniego chłopaka pędzącego za dziewczynką, która zabrała mu chrabąszcza. Sergiusz zatrzymał go, ale była to kropla, która przelała miarę: malec zalał się Izami. „Mój żuk… mój żuk” — powtarzał pochlipując. To on znalazł chrabąszcza na ziemi. Dziewczynka była od niego starsza. Sergiusz dał mu dużą białą muszlę. Chłopiec nie przestawał pochlipywać. Sergiusz poczekał nieco i powiedział mu, że to muszla z Marsa.

Odszedł już ze sto metrów, gdy dogonił go chłopiec z psem. W rękach wierzbowa witka; pies zatrzymawszy się nie opodal machał ogonem. Malec powiedział coś, ale cicho, i opuścił głowę dłubiąc witką w ziemi. On też chciałby muszlę z Marsa.

— Bardzo mi przykro — rzekł Sergiusz — miałem tylko jedną… Co? Następnym razem? Nie, ja już nie polecę. Nigdy. „Jaskółka” to moja ostatnia rakieta.

Pies podbiegł bliżej i żwawiej zamachał ogonem, chłopiec wodził witką po ziemi.

— Widzisz — rzekł Sergiusz. — Przedtem zawsze przywoziłem dzieciom z naszego domu dużo kamieni i muszli, a tym razem tak jakoś wyszło… Dawno nie byłem w domu, dzieci dorosły. No, bracie… Na mnie już czas.

Właściwie ta muszla miała być dla syna. Długo przeleżała w walizeczce, w każdym razie wracał już z nią poprzednio. Znalazł ją koło bazy na Marsie. Syn miał wtedy siedem lat. Ale w domu czekał go krótki list. Żona zabrała chłopca i odeszła. Meble i podłoga w pokojach były tak czyste, jakby je myto i przecierano dopiero wczoraj — ani pyłku. Od tego czasu żona nie dawała o sobie znać, przepadła, jak kamień w wodę. A on po jakimś czasie odleciał. Miało to trwać około ośmiu lat, a przeciągnęło się do dwunastu. Kochał żonę i dlatego nakazał sobie o niej zapomnieć. Zapomnieć syna nie zdołał.

Został wtedy sam, miał jednak nadzieję ich odzyskać, zobaczyć syna, ale nie szukał. Rozmyślił się. Czekając na odlot (miał całe dni wolne) zaprzyjaźnił się z dziećmi sąsiadów. Majstrował dla nich zabawki — skaczące zające i żaby, rakiety latające ponad domem, zaprzęgał motyle do malutkich pojazdów z papieru i nitek.

Wieczorami na dworze rozlegał się gwar, gdy się dzieci zbierały razem. Kto by chciał to znosić? Nie pozwalano im głośno krzyczeć, łamać gałęzi drzew, ciskać kamieniami w koty, biegać po trawnikach, wyskakiwać, trzymając się za ręce, na postój samochodowy. Mało tego. W ogóle zabroniono im bawić się pod oknami. Wszyscy prócz Sergiusza. On nie łajał, nie skarżył się ich groźnym mamom. Był zadowolony, gdy pod jego oknami urządzały głośne zabawy. Przynajmniej nie było nudno. Ale rodzice zapragnęli zepsuć nawet tę ich małą przyjemność. Zażądali, by dzieci za każdym razem grzecznie pytały Sergiusza, czy pozwala na biegi i harce pod swoimi oknami.

I kiedy wracał do domu, dzieciaki, przerywając na chwilę zabawę, jak na komendę krzyczały: „Sergiusz przyszedł!” (Znalazły sobie kolegę!) I długonoga Elka najstarsza z nich, podbiegała do niego i pytała:

— Bawiliśmy się pod twoim oknem. Można?

Zaszeleściły opony, samochód osobowy, zrównując się z Sergiuszem, zwolnił. Za kierownicą siedział mężczyzna, obok ta sama kobieta, którą widział w porcie.

— Podwieźć pana? — mężczyzna za kierownicą uśmiechnął się.

— Nie, dziękuję, mam niedaleko — odpowiedział Sergiusz.

— Możemy pana podwieźć pod sam dom — powiedziała kobieta.

— Proponowali mi już samochód w porcie, odmówiłem. Sprzykrzyły mi się maszyny, a śpieszyć się nie mam dokąd. Pan z daleka?

— Mars, Jupiter-dwa — odrzekł mężczyzna i znów się uśmiechnął.

Kobieta uważnie patrzyła na Sergiusza. Zaczynało go to denerwować.

— Ja byłem dalej — powiedział.

— Wiemy — powiedziała kobieta. — Zatęsknił pan za domem?

— Ani trochę. Zapomniałem, gdzie stoi.

— A ty? — spytała towarzysza. — Nie zapomniałeś?

— Nie — odrzekł tamten — ale nie musiałem sobie tego przypominać, obiecałaś przyjechać po mnie.

Odjechali. Starał się przypomnieć sobie, gdzie ją wcześniej widział. Czy widział?

…Szedł swoją ulicą, z daleka poznał przedostatni dom przy skrzyżowaniu. Odnalazł swoje okna, wszedł na podwórko. Dom pozostał taki sam, chociaż nie całkiem, też jakby się zestarzał. Drzewa, które sadzono jeszcze w jego obecności, porządnie urosły, toteż budynek wydawał się nieco niższy.

Tam, na podwórku na ławce, jakby na niego czekając, siedziała kobieta, z którą rozmawiał po drodze. Zauważyła go, ukłoniła się, coś powiedziała… i wtedy zobaczył dzieci biegnące ku niemu. Sergiusz przystanął. Poznał. Wreszcie dwie twarze zlały mu się w pamięci. Elka ze skakanką pod jego oknem… Elka z króciutkimi warkoczykami i długimi nogami? Czyżby go pamiętała? W niepewności przenosił wzrok z niej na jej męża, na dzieci podbiegające do niego. Należało coś powiedzieć, chociażby zwykłe pozdrowienie. Wiedział, że im dobrze, wesoło.

— Dzień dobry, Sergiusz! — krzyknęły dzieci. — Bawiliśmy się pod twoim oknem!

Obudził go dzwonek. Z początku nie rozumiał, czego od niego chcą. Drzewa, krzewy, ludzie, samochody na dalekiej szosie — wszystko, co zdążył zobaczyć przez okno ledwie uchyliwszy powieki, wydawało się dalszym ciągiem snu, którego początek zacierał się w odległym dzieciństwie, i wtedy jak dzisiaj byli ludzie, twarze, niebo zasnute chmurami. Łagodne światło w pokoju. Kroki za drzwiami, w kuchni. Głos ni to babki, ni to matki. Rano. Dzwonek. Pora do szkoły. Przynaglają go. Prędzej, prędzej, spóźnisz się!.. Ach, jak nie chce się wstawać, jeszcze minutkę! Ale troskliwa babcia bezlitośnie zrywa kołdrę.

Póki się nie ubrał, ktoś niecierpliwie przyciskał guzik dzwonka. Z ulicy dochodziły głosy, cichy warkot silników, dalekie syreny.

Sergiusz otworzył drzwi, zaprosił do środka. Gość zwlekał, jakby z niepewności, potem spiesznie wszedł do pokoju i po krótkich wyjaśnieniach przystąpił do rzeczy.

— Widzi pan — zaczął — niejasne są pewne szczegóły dotyczące pańskiego przylotu. Być może to dziwne, ale muszę się czegoś od pana dowiedzieć. Nazywam się Wolin, pracuję na kosmodromie.

— Niech pan pyta — rzekł Sergiusz.

— Czy pamięta pan dokładny czas lądowania?

— Dziesiąta dwadzieścia.

— Lądował pan w rakiecie „Jaskółka”?

— Tak, w „Jaskółce”.

— Numer lądowiska?

— Stanowisko numer dziewięć. Coś się stało?

Wolin milczał, widocznie zbierając myśli. Sergiusza denerwował jego ton, chociaż rozumiał, że Wolin przybył tu z ważnych powodów. Dlaczego przyszedł nie umawiając się zawczasu przez telefon? Domyślał się, że gość chciał się pojawić nieoczekiwanie, bez uprzedzenia.

— O co chodzi? — spytał znowu Sergiusz.

— O to — powoli zaczął Wolin — że stanowisko numer dziewięć jest puste.

— Gdzie rakieta?

— Nigdzie. Nie ma jej. Znikła.

— Żartuje pan… Niech jej pan poszuka w mojej walizce!!!

— To zbyteczne. Rakiety w ogóle nie było.

— Jak to nie było?

— „Jaskółka” nie wylądowała.

— Wobec tego — wróciłem na piechotą?!

— Pan powinien lepiej wiedzieć.

Dziwne uczucie ogarnęło Sergiusza. W głowie kołatały się strzępy wspomnień, wrażeń, myśli. Uważnie patrzył na Wolina, jego twarz stała się odległa, głos też dochodził jakby z daleka. Jeszcze po wczorajszym kołowało mu w głowie, gdyby go nie zbudzono, zapewne spałby jeszcze długo, Wysiłkiem woli Sergiusz pokonał resztki snu. Twarz Wolina zbliżyła się. Skupiony i uroczysty, rozmyślnie niecierpliwie gestykulując, Wolin zdawał się badać Sergiusza. Jego uważne oczy były półprzymknięte. Właśnie takie, na razie przyczajone, gotowe błyskawicznie zmienić bieg wydarzeń, momentalnie spożytkować całą siłę i wiedzę.

— Proszę tylko pomyśleć — powoli mówił Wolin. — Przylatuje kosmonauta. Przynajmniej rano przez przypadek wiadomo, że dotarł do domu. Rakieta znika. Poszukiwania śladów lądowania — bez rezultatów. Fizyczna i chemiczna analiza powierzchni lądowiska wskazuje na to, że nie było w ogóle żadnej rakiety. Nikt nie zarejestrował lądowania. Nikt nie spostrzegł statku. Żaden człowiek, żaden radiolokator. Jakieś domysły, wyjaśnienia? Żadnych. — Wolin przerwał odwracając się tyłem do rozmówcy.

Sergiusz wsłuchiwał się jak gdyby w jego wieloznaczne milczenie. Zupełnie nieoczekiwanie zatrząsł nim śmiech. Zgubić rakietę? Co oni, zwariowali, czy co? Powstrzymując uśmiech zwrócił się do Wolina.

— To znaczy, że „Jaskółka” nie lądowała? Jedziemy do portu.

…Sergiusz wszedł na lądowisko. Wolin zatrzymał się przy niskiej balustradce. Był zwykły dzień powszedni. Nie opodal, w odległości około stu metrów, pracownicy w kombinezonach sposobili do startu czyjąś rakietę. Dochodziło stamtąd elektryczne brzęczenie i przenikliwe metaliczne dźwięki.

Spomiędzy płyt kosmodromu przebijała się zakurzona trawa. Z rur generatora dmuchało rozgrzane powietrze. Drżąca wstęga odległego szarego lasu ginęła za horyzontem. Lądowisko numer dziewięć było puste. Wiaterek turlał po betonie kłęby słomy.

Sergiusz zrozumiał, że okoliczności wciągnęły go w sam środek niewyjaśnionych wydarzeń. Ale gdzie ich początek? Uważano go za zaginionego. Nieoczekiwane zejście z ustalonej trajektorii — i statek rzuciło ku gwieździe. Czerwone fontanny protuberancji widział całkiem blisko, niemal jak ten las na horyzoncie. Rozżarzony gwiezdny wiatr gnał za rufą świecące obłoki, gorące, wijące się wiry jakby w dyszącym żarem piecu osmalały złocistego węża. Czy można samo to wrażenie uznać za pierwsze ogniwo tego łańcucha zdarzeń? Oczywiście nie. Wszak świetnie pamiętał, ile go to kosztowało. Przeżył, ponieważ wytrzymał przeciążenie.

Lecz co dalej? — ten zaginiony statek… Sergiusz przypomniał sobie, jak Wolin odnalazł chłopca, który prosił o muszlę. Właściwie nie było trudno go znaleźć. Sergiusz mniej więcej pamiętał dom, miłego białego pieska znała cała okolica. Chłopiec od razu poznał Sergiusza. Gdy Sergiusz próbował półżartem opowiedzieć mu rozmowę z Wolinem o statku (nie opuścił go jeszcze wesoły nastrój, po drodze kpił sobie z Wolina), malec wytrzeszczył oczy. „Zupełnie naturalna reakcja” — rzekł jakby do siebie Sergiusz. Wolin nabrał wody w usta.

Mimo wszystko wersję o nieporozumieniu należało odrzucić. Rakiety nie było na żadnym lądowisku. Sergiusz szedł właśnie powoli ku miejscu, gdzie wczoraj zstąpił z trapu na ziemię. Wolin coś krzyknął i zamachał rękami.

— Co, co? — pytał nie zrozumiawszy Sergiusz.

— Niech pan wraca — usłyszał. — Nie wolno chodzić po lądowisku!

Stół z ciemnego drewna, dwa czy trzy krzesła, półka z książkami na całą ścianę, okno otwarte na oścież — to cały gabinet profesora. Sergiusz zatrzymał się przy drzwiach, profesor Kopnin podsunął krzesło, przepraszał za nieporządek, ukradkiem strząsnął na arkusz papieru niedopałki nie mieszczące się w popielniczce, zapalił światło („Jak szybko ściemniało, nie zauważyłem”), rzucił spod okularów roztargnione spojrzenie na Sergiusza i odezwał się cichym, spokojnym głosem:

— Wie pan, przeliczyliśmy trajektorię według pańskich danych. Pozostawało zaledwie dwadzieścia tysięcy kilometrów do fotosfery, „Jaskółka” musiała nieuchronnie zderzyć się z gwiazdą, rozumie pan? Spłonąć, zniknąć. Jak pan tego uniknął, niechże pan opowie!

Sergiusz coś odpowiedział. Cóż mógłby mu opowiedzieć? Czy można opowiedzieć o latach nadziei i niepokojów, o miłości, o śmierci, o życiu? O minutach oczekiwania? O wywalczonych sekundach i metrach, które darowały mu życie? i jak dygoczą nerwy niby napięte struny, jak zaciskają się dłonie, aż bieleją kostki palców? Przecież słowa nie przekażą wspomnień w pełni.

Dla objaśnienia tych wydarzeń Kopnin skonstruował całkiem skomplikowaną hipotezę. Powoływał się przy tym na niedawne badania astrofizyczne widm spektralnych gwiazd.

— Niech pan sobie wyobrazi kroplę i ocean — wyjaśniał Sergiuszowi. — Kroplę poznaliśmy, zważyliśmy i zdumiewa nas wszechmogąca przyroda, tworząca takie arcydzieło. O oceanie zaś wiemy beznadziejnie mało i dlatego wydaje się nam tylko dużym bajorem, w najlepszym razie mechanicznym zlepkiem mnóstwa kropli. Kropla — to Ziemia. Ocean — gwiazda. Niektórzy myślą, że gwiazda — to niemal wieczne skupisko strzępków atomów, coś w rodzaju gigantycznego ogniska czy kotła, w którym nie sposób znaleźć całej molekuły. Częściowo to prawda, ale tylko częściowo.

W rachubach nie wolno ignorować ewolucji. Czemuż to w jednej jedynej kropli są góry i równiny, ludzie, rakiety, miłość, tamy, rewolucje, sztuczna synteza jądrowa, matematyka? W oceanie — nic. Czy jest to tak oczywiste?

Sergiusz słuchał z roztargnieniem. Zapragnął podejść do otwartego okna i pomilczeć. Teraz, gdy nad stołem płonęło łagodne światło, a na ulicy cichł miejski gwar i krzewy, trawy, drzewa pachniały młodymi liśćmi, Sergiusz naprawdę się rozkoszował. To jego drugi wieczór na Ziemi. Szosą płynęły ogniki. Czerwone, żółte, zielone. Nad rozgrzaną ziemią drgały gwiazdy.

Nie docierały do niego słowa profesora. Bardzo chętnie porozmawiałby z nim o kwiatach i jabłoniach, o starym domu, w którym mieszkał w dzieciństwie, o kinie, książkach, wędkarstwie, lecz za każdym razem Kopnin kierował rozmowę na interesujący go temat. Według jego słów nukleony i elektrony, te cegiełki, z których zbudowana jest rzeczywistość, mogą się tak ułożyć, że ich kombinacja będzie trwała, zdolna stawiać opór ognistemu huraganowi gwiazdy, i raz powstawszy nie znika, nie roztapia się w ogniu, bo sama podobna jest do wiru, do gorącego cyklonu, Taki wir pojawia się zupełnie przypadkowo, prawdopodobieństwo jego powstania jest znikome. Ale przecież gwiazdy istnieją miliardy lat, ich masa… czy warto przypominać to Sergiuszowi? Liczby świadczą o tym, że takie stałe wiry nie są fikcją. Energię, nowe siły czerpią ze strumienia radiacji.

Profesor Kopnin rozwijał dziwną hipotezę. Powołując się na fakt materialnej genezy myśli formułował śmiałe postulaty. Ruchliwe jony, potencjały elektryczne, bioprądy — oto na czym polega myślenie. Także rój cząstek elementarnych o ogromnej energii, ze strukturą precyzyjnie uformowaną przez gigantyczne siły, z arcyprędkimi neutrinami, według Kopnina był nie mniej odpowiednią substancją odżywczą dla myśli.

Kopnin wręczył Sergiuszowi kopertę. Ten spojrzał zdziwiony.

— Tam są zdjęcia, niech pan obejrzy.

Sergiusz wydobył dwie fotografie — dużą i mniejszą. Na dużej zobaczył gwiezdne niebo, w prawym górnym rogu słabo świecącą plamkę. Na małej — tę samą plamkę powiększoną.

— To przypadkowe zdjęcia — rzekł Kopnin — zrobione dokładnie pięć godzin przed pańskim przylotem.

— Aa… To wir, o którym pan mówił? Już pan nie myśli, że obeszło się bez rakiety?

— Dla mnie to niemal oczywiste.

— A tlen, a cała reszta?

— E, drobiazg! Z jednego litra nukleonów i elektronów można zrobić tyle tlenu, że starczyłoby dla całej ludzkości.

— Zgoda, ale trzeba umieć je odpowiednio ścisnąć.

— Jak widać, im się to udaje.

— Żywe wiry? Na gwiazdach? Przenoszące kosmonautę na Ziemię? Sądzę, że do tego potrzebna jest im co najmniej umiejętność czytania myśli, a to nie takie proste — analiza bioprądów mózgu. Czyżby pan w to wierzył?

— Wierzę w fakty — sucho odrzekł Kopnin.

— Dobrze. Gdyby się nawet coś podobnego zdarzyło, dlaczego nic a nic nie pamiętam?

— To już sprawa techniki. Sugestia, hipnoza — cokolwiek. Tędy droga, rozumie pan?… Po co?… Na przykład po to, by nie naruszyć psychiki. Pańska rakieta to tylko iluzja. Nie było jej. Sprawdzano dokładnie… Co? I pana, i rakietę? Przeniesienie statku jest znacznie trudniejsze — chociażby z powodów ekonomicznych.

Sergiusz gorączkowo szukał kontrargumentów. Wszystko, co usłyszał budziło w nim sprzeciw. Oznaczałoby, że zawdzięcza komuś życie? Ale komu?

— Dobrze — powiedział — niech sobie będą tacy przenikliwi. Założywszy to łatwo dojdziemy do sprzeczności. Ja nie chciałem samego powrotu. Chciałem zobaczyć syna. Na czym im zależało? Jeśli mimo wszystko ma pan rację, byłaby to dla nich drobnostka, a ja… jak mam go teraz znaleźć? Widziałem go, gdy skończył dwa lata, rozumie pan? Żona z pewnością nie opowiadała mu o ojcu… W jaki sposób dowiedzieliście się tak szybko o moim powrocie? Rakieta nie wylądowała. Uważano, że zginąłem, nieprawdaż? Wyłącznie Elka mnie tutaj pamięta. Była dziewczynką, gdy odlatywałem, a poznała.

— Dowiedzieliśmy się od jej męża. Słyszał o panu od niej i chciał pomóc — wybawił pana od żmudnych formalności. Wrócił tegoż dnia rano, przyjechał do portu, załatwić swoje sprawy, a zarazem i pańskie, aby zbytecznie pana nie niepokoić… No tak. Syn. Nie wiedziałem, że ma pan syna. A ten, jak on… Dobrow, Włodzimierz Dobrow, jej mąż, wrócił przed czasem — zawiódł główny reaktor. Bez żadnych widomych przyczyn. Dwa niespodziewane lądowania jednocześnie — przypadek w naszej praktyce nader rzadki… Pan chce o coś spytać?

— Tak. Ten Dobrow — od dawna lata?

— Nie. Wrócił z pierwszego lotu. Matkę pochował dziesieć lat temu, ojca nie pamięta. Jest ciekawym młodym człowiekiem…

Sergiusz odwrócił się tyłem do zdziwionego profesora i rozpiął kołnierzyk koszuli, jakby się dusił.

— Jak pan mówi? Włodzimierz Dobrow?

Znowu, któryś raz z rzędu, wypływały w jego pamięci: kobieta z dzieckiem na ręku, śmiech, płacz, uśmiechy, łzy dawnych dni. Oto ona, Elena Dobrowa, jego żona — starczy tylko poddać się wspomnieniom i znowu widzi ją jak żywą. Oto jej ręce, całkiem blisko, teraz podnosi oczy…

Za późno wrócił.

Myślał, że zapomni, i, żeby lepiej zapomnieć, poleciał. Niekiedy wstrząsał nim ledwo dostrzegalny szloch. Przez wszystkie te lata wkradała mu się do snów. i wtedy znowu jakby brnął po pas w trawie. Gdzieś obok był znajomy głos. Żółte brzegi chmur o zachodzie słońca. Cienie krzaków na wilgotnej ziemi.

Ukrywszy twarz w dłoniach Sergiusz znowu wspominał wszystko szczegółowo, bojąc się uwierzyć, bojąc się zbłądzić. Powrót. Chłopcy na ulicy. Elka, Wolin. Rozmowa z profesorem. Włodzimierz Dobrow. To nazwisko matki. Nadzwyczajny zbieg okoliczności, zrządzenie losu? Nie, wykluczone. Przecież wrócili jednocześnie. Kopnin ma rację.

Chwyciwszy głowę rękoma Sergiusz starał się stawić czoła napierającej fali skojarzeń. Nie zdołał. Myślał o synu. Do głowy by mu nie przyszło… Chociaż podobny do matki.

Ich dzieci — jego wnuki, czy to możliwe? Zapragnął ich zobaczyć, ale na dworze była już noc. Zaczął przypominać sobie twarze. Rysy były znajome, bliskie, a jednak mu się wymykały, zacierały, topniały. Wzrok napotykał w ciemności za oknem tylko błyski reflektorów, od których rozchodziły się mgliste łuny.