Праз Люстэрка і што там убачыла Аліса

Раздзел III Насякомыя З-за Люстэрка

Зразумела, перш чым пачаць вандроўку, Аліса вырашыла зрабіць ўсебаковы агляд краіны.

- Першапачаткова,- падумала яна, устаўшы на пальчыкі, каб бачыць, як мага далей,- трэба разабрацца з Геаграфіяй Краіны: Галоўныя рэкі - адсутнічаюць. Галоўныя горы – адзіная, і я на ёй стаю, але не думаю, што яна мае якуюсь назву. Галоўныя гарады -... о, што там за істоты ляцяць роем? Ніколі не бачыла пчол такога вялікага памеру.

Колькі часу дзяўчынка стаяла моўчкі, назіраючы за дзівоснымі насякомымі, што мітусіліся па-над кветкамі, збіраючы з іх мёд. Гэта былі не пчолы, а... сланы. Ад падобнай вынаходкі ў Алісы на якісьці час перахапіла дыханне.

- Пэўна і кветкі павінны быць велізарнымі,- прыйшло ёй ў галаву,- сапраўдныя дамы на сцяблінках, уяўляю колькі ў іх можа быць мёду! Мабыць падыйсці бліжэй і... не, лепш не трэба,- стрымалася Аліса, ужо гатовая збегчы з узгорка і паспрабавала знайсці апраўданне сваёй раптоўнай баязлівасці.- Каб ад іх адмахвацца, трэба знайсці галінку памерам з дрэва... Як будзе смешна, калі ў мяне будуць пытацца аб маёй вандроўцы. Скажу: “Ну, з большага было дастаткова добра,- (Аліса, крыху хіснула галавою ў бок, гэта быў яе улюбёны жэст),- толькі вельмі пыльна і спякотна, а яшчэ гэтыя сланы лятаючыя па-над самым вухам!”

- Як-небудзь ў наступны раз,- крыху пачакаўшы сказала дзяўчынка,- сланы ад мяне нікуды не збягуць. Тым больш, мне трэба рабіць першы ход!

Супакоіўшы гэдак сваю дапытлівасць, Аліса спусцілася з узгорку і пераскочыла першы з пяці невялічкіх ручаёў.

- Рыхтуйце вашыя квіткі,- аб’явіў Кантралёр, сунуўшы галаву ў акенца. Праз імгненне, усі, як адзін, прадэманстравалі свае квіткі, памерам з добрага чалавека, і здавалася, запоўніўшы імі ўвесь вагон.

- Так! А дзе твой квіток, дзіця?- спытаў Кантралёр, гледзячы на спалоханую Алісу, а пасажыры вагону разам (“Як той хор!”- вырашыла Аліса) прамовілі:

- Не прымушай яго чакаць, дзіця! Ці ты ведаеш, што яго час каштуе - тысяча фунтаў за кожную хвіліну?!

-Я шчыра прашу прабачэння, але ў мяне няма квітка,- баязліва прамовіла Аліса,- Там, дзе я села, не было касы.

- Дзеля касы не было месца,- адказаў Хор Пасажыраў.- Ці ты ведаеш, што зямля там каштуе - тысяча фунтаў за кожную пядзю?!

- Гэта не дае табе апраўдання,- адказаў Кантралёр,- Ты павінна была набыць квіток у машыніста.

- У чалавека які кіруе цягніком,- заявіў Хор Пасажыраў.- Ці ты ведаеш, што дым цягніка каштуе - тысяча фунтаў за кожнае кольца?!

- У гэтай размове ані кроплі карысці,- вырашыла Аліса

На гэты раз пасажыры маўчалі і, да вялікага здзіўлення дзяўчынцы, Хорам вырашылі (Спадзяюся ты ўяўляеш сабе, як можна вырашаць штосьці Хорам... шляхетна кажучы, Я -не):

- Лепш нічога не казаць. Ці ты ведаеш, што размова каштуе - тысяча фунтаў за слова?!

- Сёння, я сніць буду гэтую тысячу фунтаў,- падумала яна.- Дакладна буду!

Увесь гэты час, Кантралёр працягваў глядзець на Алісу: спачатку праз тэлескоп, потым праз мікраскоп, потым праз тэатральны бінокль.

- Ты едзеш не ў тым напрамку, ані,- урэшце прамовіў ён і, зачыніўшы сваё акенца, адыйшоў.

- Такая дарослая асоба,- сказаў Джэнтльмен, які сядзеў насупраць Алісы (ён быў апрануты ў белую паперу),- павінна ведаць, куды едзе, нават, калі не памятае ўласнага імя!

Казёл, што сядзеў ля Джэнтльмена ў белым, закрыўшы вочы гучна заявіў:

- Такая дарослая асоба, павінна знайсці шлях да касы, нават, калі не ведае абэцэды!

Жук, які сядзеў за Казлом (ўсе пасажыры ў вагоне ўяўлялі сабой, даволі дзівосныя стварэнні і здавалася размаўлялі выключна па чарзе), вымавіў:

- Адаслаць яе назад у багажы!

Таго, хто сядзеў за Жуком, і якога Аліса ўжо не бачыла, высокім дрыжачым голасам прапанаваў:

- Хай едзе іншым цягніком!

- Голас, як у каня,- вырашыла Аліса.

- З гэтага мог бы атрымацца неблагі жарт,- паведаміў дзяўчынцы нейкі маленечкі голас на самае вуха,- “Голас дрыжачы, нібыта канячы.”

Нехта вельмі ціхім голасам прапанаваў:

- На яе трэба наляпіць этыкетку: “Асцярожна! Хрупкая дзяўчынка”

Пасля, перапыняючы адзін аднаго (“Колькі ж тут едзе народу?”- падумала Аліса), раздаліся наступныя прапановы:

“Адаслаць яе па пошце...”; “Не, лепш тэлеграфам...”; “Няхай цягне вагоны ўвесь астатні шлях...” і г.д.

А Джэнтльмен, апрануты ў белую паперу нахіліўся ды прашапатаў ёй на вуха:

- Не звяртай ўвагі на тое, што яны кажуць, мае дзіця. Бяры квіток у абодва напрамку на кожным прыпынку.

- Навошта?- зацікаўлена спытала Аліса.- Мне ўвогуле не патрэбны гэты цягнік...Я толькі што была ў цудоўным ляску... І як шкада, што я не магу туды вярнуцца!

- З гэтага мог бы атрымацца неблагі жарт,- зноў сказаў дзяўчынцы на вуха танюсенькі галасок,- “Калі б змагла – у лес збягла.”

- Не трэба дражніцца,- прамовіла Аліса, азіраючыся ў пошуках Уладальніка танюткага голасу.- Вы перакладаеце на жарты чужыя словы. Чаму б вам не выдумляць іх самастойна?!

Танюткі голас глыбока ўздыхнуў - здавалася яго Уладальнік быў вельмі няшчасны, дзяўчынцы адразу ж захацелася яго падбадзёрыць і супакоіць.

- Як дзіўна ён уздыхае,- падумала яна,-ня так як ішыя людзі.- Яна аніколі ня чула нічога падобнага, голас гучаў па-над самым вухам, быццам хтосьці яе там казытаў, гэта перашкаджала ёй думаць аб няшчасцях маленькай істоты.

- Я ведаю, ты мне сябра,- урэшце працягваў размову Голас,- самы дарагі і самы даўні! І не пашкодзіш мне, ня гледзячы на тое, што я насякомае!

- А якое вы насякомае?- крыху спалохаўшыся спытала Аліса. Яе моцна непакоіла, а ці не можа новы сябра даць джала, але палічыла не надта шляхетным спытаць аб гэтым.

- А раптам ты ўвогуле...- пачаў танюткі голас, але быў перарваны моцным гудком паравозу, ад якога ўсе, у тым ліку і сама Аліса, ажно падскочылі.

- Не трэба хвалявацца,- высунуўшы галаву ў вакно прамовіў Конь,- Гэта толькі ручай, і мы збіраемся праз яго скочыць.

Яго словы, яўна супакоілі пасажыраў, хвалявалася толькі Аліса. Раней яна ніколі не скакала разам з цягніком.

- Галоўнае, мы ўрэшце дабярэмся да Чацьвёртай Клеткі.- супакоіла яна сябе. У наступны момант яна адчула, як цягнік падняўся ў паветра і, напалохаўшыся, схапіла першае, што падвярнулася пад руку - бараду Казла.

Але, як толькі Аліса дакранулася да казлінай барады, тая растала, а дзяўчынка ціхенька сабе сядзела пад дрэвам... а перад ёй на галінцы сядзеў, яе суразмоўца - вялізны Камар.

- Як тваё кураня,- вырашыла Аліса, але ўжо кінула нервавацца, тым больш яны размаўлялі столькі часу.

-... не любіш насякомых?- скончыў сваю фразу Камар, быццам бы нічога не здарылася.

- Толькі, калі яны могуць размаўляць,- знайшлося дзяўчо.- Але там, дзе Я жыву, яны не размаўляюць!

- А якім насякомым у тваёй краіне радуюцца?

- Я ўвогуле ім не радуюся,- патлумачыла Аліса,- я хучшэй іх баюся... асабліва вялікіх. Але ведаю як клічуць сіх-тых.

- Яны, зразумела, прыходзяць, калі іх клічаш.

- Я не ведаю, навошта іх заклікаць,- прызналася дзяўчынка.

- А навошта табе тады іх імёны,- не зразумеў Камар,- калі не збіраешся імі карыстацца?

- Як навошта?- спытала яна,- Людзі далі ім імёны, каб адрозніваць адно ад другога, кшталту таго. Усё ў гэтым свеце павінна неяк звацца.

- Ну, не ведаю,- адказаў Камар.- Там далей, ёсць лес, дзе ніхто не мае імёнаў... Прабач, ты збіралася паведаміць, аб насякомых сваёй краіны...

- Напрыклад, у нас ёсць сляпень,- сказала Аліса і загнула адзін палец.

- Выдатна,- прамовіў Камар,- бачыш, вось той куст. А між ім і намі, калі ўважліва паглядзіш, убачыш, сядзіць Якпень. Сам ён драўляны, а крылы ў яго з маладога лісця, але маленечкія, таму ён вымушаны рухацца скокамі.

- А што ён ясі?- спытала моцна здіўленая дзяўчынка.

- Бярозавы сок і пілаванне. Працягвай...

Аліса, колькі часу здзіўлена глядзела на якпня, каб потым дасканала распавесці аб тым, як той выглядае. Якпень быў бляскучым і ліпкім. Урэшце, яна працягнула:

- Ну, яшчэ ў нас ёсць конік...

- Паглядзі на галінку, па-над тваёй галавой,- сказаў Камар,- Там сядзіць Драконік. Сам зялёны, доўгія заднія ногі, крылы, як ў кажана, а галава як палаючая разынка.

- А ён чым сілкуецца?

- Куццёй і пірагом, а нараджаецца толькі на Новы год.

- А яшчэ ў нас ёсць чмялі,- працягвала Аліса, пасля таго, як добра разглядзела насякомае з палаючай галавою, разважаючы,- Цяпер я ведаю, чаму шмат хто з насякомых ляціць на палаючую свечку... яны папросту жадаюць ператварыцца на Драконікаў.

- Паглядзі сабе пад ногі,- перарваў яе развагі Камар. Дзяўчынка з трывогаю паглядзела ўніз,- ты маеш магчымасць паназіраць за хмялямі. У іх крылы з парасткаў ячменю, цела - маленечкая бочка, а галава з хмялёвага бутону.

- А гэтыя, што ядуць?

- П’юць маладое піва з кавалкамі смажанага ячменю.

У галаве дзяўчынкі ўзнікла новае пытанне:

- А калі яны не знайдуць менавіта маладое, што будзе?- пацікавілася яна.

- Памруць, канечне!- спакойна паведаміў Камар

- А ці часта гэта здараецца,- занепакоілася Аліса.

- Амаль заўжды.

Хвіліну-другую, Аліса задумліва стаяла моўчкі, а Камар, забаўляў сябе тым, што лятаў вакол яе галавы і ціхінька звінеў. Потым зноў прысеў на сваю галінку і пацікавіўся:

- Хочаш згубіць свае імя?

- Ой, не!- напалохана адказала дзяўчынка.

- Няўжо?!- бесклапотна сказаў Камар,- Толькі ўяві, як будзе добра, калі ты вернешся да дому без яго! Напрыклад, настаўніца пачне клікаць цябе на заняткі, а прамовіць толькі: “Хадземце...”- а далей ніяк, паколькі не будзе ведаць, якім чынам да цябе звярнуцца. І ты будзеш мець поўнае права заставацца на месцы і займацца сваімі справамі!

- Глупства,- адказала Аліса,- Настаўніца, нават і не падумала б з-за гэтага звольніць мяне ад заняткаў. Дзеля таго, каб мяне паклікаць ёй нават не патрэбна мае імя, яна скажа: “Міс, хадземце на заняткі.”

- Ну дык яна ж скажа “Міс” і нічога болей,- працягваў Алісін суразмоўца,- а хібы ў тваім доме замала ўсялякіх міс... Жартую. Але ўсё ж жадаю цябе гэтага!

- А я не жадаю!- пакрыўдзілася Аліса.- Мне падабаецца маё імя!

Камар зноў глыбока ўздыхнуў, а з яго вачэй выкаціліся дзве буйныя слязы.

- Навошта ты жартуеш,- спытала дзяўчынка і павярнулася да Камара спіной,- калі замест радасці, жарты нясуць табе гора?

Зноў адчуўся глыбокі ўздых, на гэты раз, здавалася даволі далёкі. Аліса азірнулася, на галінцы нікога не было. Ад доўгага сядзення на зямлі дзяўчынка пачала мерзнуць, таму паднялася на ногі і пайшла далей.

Хутка яна дайшла да ўзлесся, наперадзе жудасна чарнелі магутныя дрэвы. Лес крыху палохаў Алісу. Але пачакаўшы хвіліну-другую, яна вырашыла ісці далей:

- Не вяртацца ж назад,- разважала яна,-, тым больш, толькі так я змагу трапіць да чарговай Клеткі.

- Гэта напэўна лес,- казала сабе дзяўчынка,- дзе губляюцца імёны. Цікава, а што здарыцца з маім імем, калі я ўвайду? Не хацелася б згубіць яго назаўжды... бо, тады ў мяне з’явіцца іншае, і хучшэй за ўсё, якоесь брыдотнае. Я ведаю, трэба будзе адшукаць дзяўчынку, якае атрымае маё старое імя! Дам рэкламную аб’яву, такую як пішуць, калі губляецца сабака: “Згубілася імя “---” з медным нашэйнікам...”, а яшчэ буду пытацца ў кожнага сустрэчнага, ці не Аліса ён, пакуль хто не адгукнецца!.. Толькі калі яны маюць розум, яны не адгукнуцца.

Так, кажучы падобную лухцень, яна дасягнула лесу, ён выглядаў цяністым і прахалодным.

- Тут так хораша,- прамовіла яна, ходзячы сярод дрэў,- звонку спякота, а тут у... а дзе тут?”- Аліса разгубілася, як яна магла забыць такое лёгкае слова! - Ну я ж заўжды гэта ведала... гэта месца... ну тут яшчэ шмат, гэтых высокіх і цяністых..!- дзяўчынка паказвала рукою на дрэвы, але не магла прыпомніць іх назву.- Не, ну што гэта такое?! Гэдак я нават брыдкага імя не атрымаю... трэба ў кагось спытаць!

Хвіліну яна глупа маўчала, разважаючы, а потым пачала зноў:

- Што ўрэшце рэшт здарылася?! І хто я цяпер? Трэба успомніць, можа і атрымаецца! Я павінна гэта зрабіць!- але як яна не старалася, ўсё што яна успомніла, пасля доўгага роздуму,- “Л” - там была літара “Л”!

Раптам яна заўважыла Казулю, якая набліжалася да яе. Казуля глядзела на дзяўчынку вялізнымі пяшчотнымі вачыма і, нават, не выглядала напалоханай.

- Сюды! Хадзі сюды!- паклікала Аліса і працягнула руку, каб прылашчыць. Казуля адскочыла ўбок, а потым, зноў азірнуўшыся, паглядзела на дзяўчынку.

- Як цябе клічуць? - урэшце спытала Казуля. У яе быў прыемны мяккі голас!

- Нажаль, я не ведаю,- падумала Аліса, а ўголас самотна сказала,- Ужо ніяк!

- Падумай лепш,- адказала жывёла,- гэта не адказ!

Аліса думала, думала, але нічога не прыходзіла ёй ў галаву.

- А ты сама, ці можаш адказаць, хто ты ёсць?- сарамліва спытала дзяўчынка.- Раптам і мне гэта дапаможа!

- Адкажу крыху далей,- прамовіла Казуля,- Тут я не памятаю!

Далей праз лес яны ішлі разам. Аліса ласкава абдымала Казулю за мягкую шыю. Так яны і дабраліся да нейкай палянцы. Тут Казуля нечакана падскочыла ў паветра і ўсхамянулася, звольніўшыся ад рук дзяўчынкі.

- Я Казуля!- у захапленні ўскрыкнула яна,- Ёйку! А ты чалавечае дзіця!- яе вялізныя прыгожыя вочы напоўніліся небяспекай, і праз імгненне яна збегла.

Аліса стаяла, гледзячы ёй услед, і была гатовая заплакаць з прыкрасці, таму што нечакана згубіла сваю маленькую спадарожніцу.

- Я ўспомніла свае імя!- прамовіла яна раптам,- як добра! Аліса... Аліса... Цяпер ужо ніколі больш не забудуся... Так! Цікава, куды мне рухацца далей?

На гэтае пытанне адказаць было не вельмі цяжка, бо праз лес ішла толькі адна сцежка, але на ёй стаяў слуп з двума указальнікамі.

- Напэўна,- вырашыла Аліса,- хутка сцежка падзеліцца на дзве, і тады ўсё будзе верна.

Але гэтага не здарылася. Дзяўчынка крочыла наперад усё далей і далей, але паўсюль сустракала аднолькавыя слупы з двума указальнікамі ў адзін і той жа бок: на першым было напісана “ДА ДОМУ ЦІЛІДОНА”, а на другім - “ДА ДОМУ ЦІЛІДЗІНА”

- Хучшэй за ўсё,- вырашыла Аліса,- Яны жывуць разам! Чаму я не падумала аб гэтым раней... Але не буду заставацца ў іх надта доўга. Я толькі павітаюся і спытаюся, як выйсці з лесу. Хоць бы дабрацца да Апошняй Клеткі пакуль не звечарэла!

Дзяўчынка ішла далей, размаўляючы сама з сабою, пакуль сцежка рэзка не павярнулася. Яна ледзве не наляцела на двух маленькіх і тоўстых чалавечкаў. Спачатку яна згубілася, пытаючыся зразумець, хто яны, пакуль не здагадалася, што на яе пытанне адказ адзін.

Гэта...