Праз Люстэрка і што там убачыла Аліса

Раздзел VI Ханьці-Данці

Тым часам яйка, усё болей павялічвала свой памер і ўсё болей пачынала быць падобным да чалавека. Калі Аліса наблізілася да яго на адлегласць у колькі метраў, яна разгледзіла ў яго нос, рот і вочы. А калі дзяўчынка падыйшла зусім блізка, яна зразумела што перад ёй сам ХАНЬЦІ-ДАНЦІ.

- Наўрацці гэта хтось іншы,- сказала яна сабе.- Я ўпэўненая ў гэтым, быццам імя напісана на яго твары.

А імя мажліва было напісаць, з меншага разоў гэтак сто. Ханьці-Данці сядзеў на высокай сценцы ў палову цаглінкі, склаўшы ногі па-турэцку... Аліса з цяжкасцю магла ўявіць, як ён трымаецца ў раўнавазе... Тым не менш, яго вочы былі спакойнымі і глядзелі строга наперад, і колькі часу дзяўчынка была ўпэўненая, што ён нежывы.

- А як жа ж ён падобны да яйка,- сказала яна ўголас, на ўсялякі выпадак раскінуўшы рукі, каб злавіць яго, калі ён зваліцца.

- Людцы! Як мне гэта абрыдла,- прамовіў Ханьці-Данці пасля доўгай паўзы, гледзячы па-над Алісінай галавой,- рашуча ўсе клічуць мяне яйкам!

- Але ж я толькі сказала, што Вы да яго падобныя, Сэр,- далікатна сказала Аліса,- На самае прыгожае яйка ва ўсім свеце,- дадала яна, спадзеючыся, што гэта будзе для Ханьці- Данці накшталт кампліменту.

- Некаторыя,- заявіў ён, працягваючы глядзець ў адну кропку,- дурней за самае малое дзіця!

Аліса ў разгубленнасці не ведала, што адказаць. Гэта ўвогуле не было падобна на пачатак размовы, паколькі Ханьці звяртаўся нібы сам да сябе, ці да дрэва, што стаяла за спіной у дзяўчынкі... Таму яна стаяла і ціхенька прыпамінала знаёмую з дзяцінства песеньку:

“Ханьці-Данці на сценцы сядзеў,

Перакуліўся ды ўніз паляцеў.

Хто пехам прыбег, а хто на кані

Сабраць Ханьці-Данці няможна.

Ані.”

- Апошняе слова неяк выбіваецца з вершыка,- дадала яна ўголас, забыўшы, што яе могуць пачуць.

- Чаму ты размаўляеш сама з сабой?- спытаў Ханьці-Данці ў першыню паглядзеўшы на Алісу,- Лепш скажы мне сваё імя і як маешся.

- Я - Аліса, а...

- Якое благое імя,- перарваў яе Ханьці.- Што яно значыць?

- А хіба, павінна?..- сумняваючыся адказала дзяўчо.

- Людцы!.. Зразумела ж павінна,- усміхнуўшыся паведаміў Ханьці-Данці,- напрыклад, маё імя кажа аб тым, што я... самы прыгожы “Я” ва ўсім свеце. А з такім імем, як у цябе можна быць кім заўгодна!

- А чаму Вы сядзіцё тут у адзіноце?- каб не спрачацца далей, перавяла тэму ў іншую плынь Аліса.

- Таму, што для дваіх тут замала месца!- усклікнуў той.- Ці ж ты думала, што я не ведаю адказа на гэтае пытанне? Спытай яшчэ штось…

- А ці не здаецца вам, што тут ўнізе значна лепей?- працягвала дзяўчынка, не будучы ў стане змяніць тэму, таму што надта за яго непакоілася.- Сценачка, такая танюсенькая!

- Твае пытанні такія лёгкія, каб ты ведала!- пакрыўдзіўся Ханьці-Данці.- Ты, не маеш аніякай рацыі! Таму што, нават, калі я перакулюся на зямлю... а гэта наўрацці... але, калі ўявіць неверагоднае...- з гэтымі словамі, ён ганарыста надзьмуўся, і Аліса ледзь стрымала смех.- Дык вось, калі я нават і звалюся адсюль,- працягваў Ханьці,- Сам Кароль...уяўляеш, Кароль!.. сваімі ўласнымі вуснамі абяцаў даслаць мне на дапамогу ўсіх сваіх падданых, каго... каго...

- ... Каго пехам, а каго на кані,- не ўстрымалася Аліса, што з яе боку, было надта неразумным крокам.

- А Мамка ж мая!- ускрыкнуў Ханьці-Данці, адначасова здзівіўшыся і раз’юшыўшыся.- Ты падслухоўвала... за дзвярыма... не, стаяла за дрэвам.... схаваўшыся ў каміннай трубе... Як ты здагадалася?!

- Прачытала,- далікатна адказала яна,- у кнізе!

- Ну, канечне! Канечне, аб гэтам было напісана ў кнізе,- супакоіўшыся прамовіў Ханьці.- У падручніку па “Гісторыі Англіі”. Глядзі на мяне уважліва! Я той, хто размаўляў з самім Каралём. Калі ў цябе будзе магчымасць паглядзець на падобнага героя? Ты толькі не палічы, што я гэтым ганаруся, ты нават можаш паціснуць мне руку!- Яго ўсмешка распаўзлася ад вуха да вуха, калі ён нахіляўся да дзяўчынкі (пры гэтым, ён цудам не зваліўся са сваёй сценцы) і працягваў ёй сваю руку. А дзяўчынка напалохана назірала за ім.

- Калі ён ўсміхнецца, хаця б крыху шырэй, яго вусны сустрэнуцца ззаду,- вырашыла Аліса,- Што будзе з яго галавой?! Ці не адваліцца?!

- Так! Хто пехам, хто на кані, але прынясуцца ўсе да шчэнту,- працягваў Ханьці-Данці.- Яны сабяруць мяне не болей, чым за хвіліну! Але ж мы адхіліліся ад нашай тэмы, аб чым у нас ішла гаворка?

- Я ўжо і не прыпомню,- ветліва прамовіла дзяўчынка.

- Тады, пачнем нанова,- знайшоўся яе суразмоўца,- цяпер пытацца буду я (“Ён кажа так, нібы мы з ім гуляем!”- падумала Аліса),- Увага, пытанне! Колькі табе год?

- Сем год і шэсць месяцаў.- амаль не задумваючыся адказала яна

- Не!- трыўмфуючы ўсклікнуў Ханьці-Данці.- Ніколі не кажы падобнага!

- А як тады? Растлумачце!- спытала Аліса.

- У мяне няма настрою, гэтым займацца,- заявіў Ханьці.

Але ж дзяўчынку гэта не задаволіла, таму яна працягвала,пазбягаючы на яго глядзець.

- Сем год і шэсць месяцаў,- глыбокадумна прамовіў ён.- Няўтульны для ўспрымання ўзрост. Калі б ты спытала ў мяне раней, я б параіў табе спыніцца на сямі... але зараз ужо запозна выпраўляць!

- Мне не патрэбны падобныя парады!- раз’юшылася Аліса.

- А якая ж ты ганарлівая, каб ты ведала!- пачуўся адказ.

- Няўжо?- пачала шалець дзяўчынка.- А хіба можна спыніць свое сталенне?

- Сам насам не,- паведаміў Ханьці-Данці,- але, калі б ты мела памочніка, магла б і супыніцца на сямі.

- Які ў Вас прыгожы пас,- нечакана сказала Аліса.

(Яна вырашыла, што ўжо досыць наразмаўлялася на тэму ўзросту і размову трэба было працягваць далей, тым больш. што была яе чарга пачынаць.)

- Вой, не!- паправілася яна, крыху паразважаўшы,- я мела на ўвазе “прыгожы гальштук”, ці ўсё ж такі пас... прабачце мяне, калі ласка!- напалохалася дзяўчынка, Ханьці-Данці выглядаў смяротна пакрыўджаным, яна пачала шкадаваць аб тым што змяніла тэму.- Каб я ведала,- падумала Аліса,- дзе ў яго шыя, а дзе талія?

Ханьці-Данці, напэўна быў раззлаваны ўшчэнт, ён маўчаў хвіліну, ці дзве. Калі ён спрабаваў сказаць штось, яго голас больш нагадваў гыркатанне.

- Мяне яшчэ ніколі не крыўдзілі гэткім чынам,- ўрэшце прамовіў ён,- няўжо нельга адрозніць гальштук ад пасу?

- Каб Вы ведалі, наколькі я дурная,- прамовіла баязліва дзяўчо, каб супакоіць Ханьці-Данці.

- А маё ты дзіця, канечне ж гэта гальштук і вельмі прыгожы, як ты ўжо заўважыла. Гэта падарунак ад Белага Караля і яго Каралевы! Вось!

- Ды няўжо?- прамовіла Аліса, вельмі задаволеная тым, што звярнула на гэта ўвагу.

- Яны падаравалі яго мне,- глыбокадумна працягваў Ханьці-Данці, паклаўшы адну нагу на другую і трымаючы гальштук у руках, каб дзяўчынка магла лепш яго разгледзіць,- на нядзень нараджэння!

- Калі? Прабачце не зразумела!- разгубілася яна.

- Я не крыўдую,- адказаў Ханьці.- Што ты не зразумела?

- Аб падарунке на Нядзень нараджэння,- крыху падумаўшы адказала Аліса.- На Дзень нараджэння падарункі дораць, гэта я ведаю, а каб гэдак...

- Ты папросту ніколі аб гэтым не думала!- ускрыкнуў Ханьці-Данці.- Вось глядзі, колькі дзён доўжыцца год?

- Трыста шэсцьдзесят пяць!

- А колькі з іх ты святкуеш, Дзень нараджэння?

- Адзін.

- А калі ад трохсот шасцідзесяці пяці адняць адзін, колькі будзе?

- Трыста шэсцьдзесят чатыры, вядома!

- Палічы лепш на паперцы,- засумняваўся Ханьці-Данці.

Аліса, усмяхаючыся дастала з кішэні блакнот з алоўкам і палічыла ў слупок:

365

-1

364

- Здаецца ўсё верна...- сказаў Ханьці, самым уважлівым чынам, разгледзеўшы Алісіны вылічэнні.

- Вы трымаеце яго да гары нагамі,- заўважыла Аліса.

- Аёечку!- узвесяліўшыся прамовіў Ханьці-Данці, калі дзяўчынка перагарнула блакнот.- А я гляджу, твае лічбы нейкія дзіўныя. Але, як я ўжо казаў, ўсё здаецца рэшана верна... Хаця я не маю часу, каб разгледзіць ўсё больш дакладна... Дык вось, ёсць трыста шэсцьдзесят чатыры дні, калі ты можаш атрымаць падарунак на Нядзень нараджэння...

- Так!

- І толькі адзін, каб атрымаць падарунак на Дзень нараджэння. Вось табе і хвала!

- Не разумею, пры чым тут “хвала”,- разгубілася Аліса.

- Вядома, не зразумееш,- хціва ўсмяхнуўся Ханьці-Данці,- пакуль я не растлумачу. Я меў на ўвазе: “Самы добры аргумент у спрэчцы”!

- Але ж “хвала” не значыць “самы добры аргумент у спрэчцы”,- не згадзілася дзяўчынка.

- Калі я карыстаюся якімсьці словам,- пагардліва сказаў той,- яно значыць тое, што я хачу, каб яно значыла... не больш, не менш!

- Дзіва нейкае,- сказала Аліса,- няўжо можна прымусіць словы мець зусім іншы сэнс.

- Зразумела ж,- пачуўся адказ,- але, каб гэтак рабіць, трэба быць сапраўдным майстрам слова.

Аліса была настолькі збянтэжана гэтай заявай, што колькі часу не ведала што й казаць, таму праз хвіліну-другую размову пачаў сам Ханьці-Данці.

- Каб ты ведала словы як я! Некаторыя з іх маюць такі паганы нораў, асабліва дзеясловы, яны самыя ганарлівыя з усіх. Вось с прыметнікамі яшчэ сяк-так, з імі і ты зладзіш, а дзеясловы... А вось Я, магу кіраваць нават колькімі адначасова! НЕДАТЫКАЛЬНАСЦЬ! Гэдак толькі я магу!

- Растлумачце, калі ласка, а што гэта значыць?

- А вось цяперча ты кажаш, як і трэба разумнай дзяўчынцы,- пахваліў Алісу Ханьці, а яго вочы свяціліся ад задавальнення.- Калі я кажу “Недатыкальнасць”, я маю на ўвазе, што гэтую тэму мы ўжо разгледзілі дастаткова, і час пераходзіць да наступнай, паколькі, як я разумею, ты не збіраешся сядзець тут да сівога валосся.

- А ці не здаецца вам, што для аднаго слова гэта занадта?- глыбокадумна заўважыла дзяўчынка.

- Не хвалюйся, мае дзіця, калі слову прыходзіцца працаваць зашмат,- супакоіў яе Ханьці-Данці,- яно заўжды атрымлівае дадатковую плату.

- Ёечку!- толькі і змагла вымавіць Аліса, паколькі чарговы раз была збянтэжана і не магла сказаць штось больш.

- Каб ты бачыла, як яны па чарзе прыходзяць да мяне вечарам у суботу,- працягваў Ханьці-Данці, хістаючы галавою з самым сур’ёзным выглядам,- за сваім заробкам!

(Аліса не рызыкнула спытацца, колькі ён плаціць словам, таму і я нічога не магу паведаміць на гэты конт.)

- Калі вы гэдак добра ведаеце словы, Сэр,- спыталася дзяўчынка.- Ці ж не маглі бы Вы, растлумачыць мне паэму “Жаблацмокія”?

- Напомні аб чым там, а лепш прачытай,- сказаў Ханьці-Данці.- Я магу растлумачыць усе паэмы якія толькі існуюць... і шмат якія з тых, што яшчэ нават не напісаны.

Гэта гучала шматабяцальна, таму Аліса прыняла свой ўлюбёны артыстычны выгляд і пачала:

“Ў час верчавання, крыпезу

Свюлiлi склiбкiя таўкi.

Ды шкробныя, як баргузы,

Смыхчалi мамсюкi.”

- Пакуль годзе,- супыніў яе Ханьці-Данці.- Цяжкіх слоў тут і так вышэй даху. Але пачнем “Час верчавання” - гэта а чацьвёртай дня - Час гатавання вячэры.

- Вой, як цікава,- прамовіла Аліса.- а “Склібкія”?

- “Склібкія” - гэта “Гібкія і Склізкія”, а “Гібкія” - тое самае, што “Актыўныя”. Гэта як партманэт: адно слова мае два сэнсы.

- Буду ведаць.- глыбокадумна адказала дзяўчынка.- А хто такія “Таўкі”?

- “Таўкі” - гэта такія жывёлы. Яны адначасова падобны да барсука, яшчаркі і штопара.

- Напэўна, гэта даволі цікавыя істоты?

- А то ж,- адказаў Ханьці-Данці,- яны любяць ладзіць свае гнёзды ля сонечных гадзіннікаў, а сілкуюцца сырам.

- А што такое “Свюліць”?

- “Свюліць” - гэта “Свярліць” штосьці і пры гэтым круціцца як тая “Юла”.

- А “Крыпеза” - гэта напэўна газон вакол сонечнага гадзінніка, ці так?- спыталася Аліса, сама здзівіўшыся сваёй вынаходлівасці.

- Зразумела ж, мая ты любая! А крыпезой яго называюць таму, што расце ён, крыху наперад, крыху назад...

- І крыху па-за.- дадала дзяўчынка

- Твая праўда. Далей, “Шкробныя” - гэта “Хрупкія як шкло і да таго ж Убогія” (яшчэ адно слова-партманэт, разумееш?). А “Баргузы” - гэткія вельмі нязграбныя птушкі, ў якіх пер’е тарчыць ва ўсе бакі, гэткія жывыя шчоткі для падлогі.

- А “Мамсюкі”?- спытала Аліса.- Я баюся, што хутка вам абрыдну.

- Што ты? Мне шчасце дапамагаць камусь!- супакоіў яе Ханьці.- “Мамсюкі” - гэта зялёныя парсючкі, якія, я, канечне, не надта ўпэўнены, але здаецца, згубілі дарогу дамоў, то бок заблукалі.

- А “Смыхчаць”?

- “Смыхчанне” - гук, які з’яўляецца адначасова “Мычаннем”, “Свістаннем” с “Чыхам” па сярэдзіне. Ты, напэўна, яго нават чула... там у лесе. Ну, ці задаволена ты, мае дзіцятка? Дзе ты знайшла гэткі складаны верш?

- Прачытала ў адной кнізе,- адказала яна.- І мне чыталі... Але нашмат лягчэйшыя за гэты. Па-мойму Цілідзін!

- Што датычыцца паэзіі,- прамовіў Ханьці-Данці, артыстычна складаючы рукі,- Калі так, я сам чытаю верш не горш за астатніх.

- Вой не! Навошта! Не турбуйцеся!- шпарка прамовіла дзяўчынка, спадзеючыся, што гэта яго спыніць.

- Тое, што я зараз прачытаю,- Ханьці быццам не чуў Алісіных слоў,- я напісаў спецыяльна, каб цябе пазабавіць.

Зразумеўшы, што ў любым выпадку слухаць прыйдзецца, яна маркотна падзякавала аўтару і прысела.

Зразумала, я гэта не спяваю...- дадаў Ханьці.

- Я бачу,- адказала Аліса.

- Няўжо ты можаш бачыць спеў, калі так, ты маеш выдатнейшы зрок!- сувора адказаў ён. Каб не пакрыўдзіць яго зноў, Аліса замаўчала.

- Дзякуй вам вялікі,- прамовіла дзяўчо.

- Калі буду іх датуль памятаць,- прамовіла Аліса.

- Твае словы,- адказаў на гэта Ханьці-Данці,- раняць мяне, няўжо ты зможаш гэта забыць?- але працягваў:

- Баюся, што не разумею, аб чым ідзе гаворка,- заўважыла дзяўчынка.

- Не хвалюйся, далей верш будзе значна лягчэй,- адказаў Ханьці.

Гэтыя радкі Ханьці-Данці насамрэч пракрычаў і зрабіў гэта настолькі громка, што Аліса ўзрадавалася, што яна не на месцы беднага лістаноша.

Пачалася доўгая паўза.

- І гэта ўсё?- баязліва спыталася дзяўчынка.

- Так. Гэта ўсё!- адказаў Ханьці-Данці.- Бывай!

Гэта прагучала настолькі нечакана, што спачатку Аліса разгубілася, але вырашыла, што ёй падобным чынам паказваюць, што болей не жадаюць яе бачыць, і заставацца тут далей не надта шляхетна. Таму паднялася і працягнула яму руку.

- Да хуткай сустрэчы!- як мага больш вясёлым тонам прамовіла яна.

- Нават калі мы сустрэнемся зноў, не ўпэўнены, што пазнаю цябе,- незадаволена адказаў Ханьці, працягваючы дзяўчынцы толькі адзін палец,- вы людзі так падобныя адно да аднаго.

- Але ж твары ў нас розныя.- задумліва прамовіла Аліса.

- Не кажы ерунды,- адказаў ён.- Усе вашы твары выглядаюць заўжды аднолькава - два вока (ён намаляваў іх у паветры пальцам), пасярэдзіне нос, а пад ім рот. Заўсёды адно і тое ж. Але, калі б у цябе абодвы вокі былі з аднаго боку ад носа, альбо рот на ілбе... пазнаць цябе было б даволі лёгка.

- Гэта выглядала б даволі брыдка,- заўважыла дзяўчынка. Але Ханьці-Данці толькі заплюшчыў вочы і спытаў:

- А хіба ж ты спрабавала?

Аліса крыху пастаяла, каб упэўніцца, што з ёй больш не размаўляюць. Але паколькі вочы Ханьці больш не расплюшчваліся, і здавалася, што ён забыўся аб дзяўчынцы, яна яшчэ раз развіталася і, не атрымаўшы аніякага адказу, спакойна пайшла прэч, разважаючы сам-насам:

- Ён самы непрыемнейшы!- Аліса сказала гэта громка, адчуваючы задавальненне ад таго, што ужывае гэткае доўгае слова,- самы брыдотнейшы з тых, каго я колісь сустракала...

Яна не паспела скончыць сваю думку, паколькі адчула ў лесе мацнейшы гук нечага падзення.