Святло зямное

* * *

Ты кажаш, хлопчык, што ў цябе

такое адчуванне, бы навокал

адна пустыня, мёртвая пустыня?

Цярпення набярыся, сцісні зубы

і пастарайся позірку вярнуць

ранейшыя зямныя фарбы.

І ты ўбачыш, як праз нейкі час

аазіс вырасце ў тваёй пустыні,

зазелянее сцежка, i на ёй

жанчына раптам з'явіцца другая..

І ты ўбачыш потым, што яна

не горшая зусім за тую,

здавалася якая самай лепшай,

якая, хочучы таго ці не,

ператварыла сад твой у пустыню..

* * *

А ты ідзі, брат, чынна, —

так. раіў мудры грэк, —

а ты ідзі як мужчына,

ідзі як чалавек.

Справа будзе вораг,

злева будуць сябры, —

а ты ідзі, бо дораг

табе твой шлях зямны.

Будуць пагрозы, парады, —

не вельмі напружвай слых.

Будуць знаходкі і страты, —

спыняйся толькі на міг.

Бо ўсё гэта не прычына,

каб дальніх не бачыць вех...

І ты ідзі як мужчына,

ідзі як чалавек.

* * *

Сёння было мне горка.

Сёння бачыў я,

як згарала зорка.

Я падумаў: чыя?

Ззяла на зорным небе

яна шмат лет і зім,

і ўсім было з ёй лепей,

святлей было ўсім.

І сёння было мне горка,

калі ўбачыў я,

што згарэла зорка.

І я не думаў: чыя?

ПОЕЗД СПРАВЯДЛІВАСЦІ

Поезд справядлівасці

часта спазняецца.

Ці таму, што дзесьці

падоўгу спыняецца?

Ці яго стрымоўваюць

ветры і ліўні?

Ці ён проста ходзіць

па няўдалай лініі?

Ці, можа, чакае

недзе поезд стрэчны?

Ці тут вінаваты

ўсё той жа стрэлачнік?

Спіць сабе, марудзіць,

калі куля мігам

знішчае Лумумбу,

суд вяршыць над Кінгам.

А можа, другія якія прычыны?

Поезд справядлівасці!

Што робіцца ў Чылі?

Поезд, дзе ты, поезд?

Хіба пакараны

забойцы Альендэ,

каты Карвалана?

Ён такі ўжо, поезд.

Паўзе чарапахаю.

Як цягнуўся колісь

поезд Чарапанавых.

I, вядома, спозніцца

пры такім вось ходзе —

то на паўмінуты,

то на паўстагоддзе...

Я стаю на станцыі,

я білет трымаю.

Семафор зялёны насцеж адкрываю.

Я з тых пасажыраў,

хто ў асаблівасці

чакае той поезд,

поезд справядлівасці.

Хто ім проста трызніць,

для каго ён — шчасце.

Хто сябе гатовы

шпалаю пакласці

пад поезд жаданы —

абы толькі йшоў ён,

абы явай быў ён,

не марай дзяшовай...

Шаноўны дзяжурны!

Дарагі дыспетчар!

Зрабіце, каб поезд

рухаўся бяспечна.

Вы агледзьце рэйкі,

вы падсыпце гравійку.

Поезд справядлівасці

хай ідзе па графіку!

ТРЫ ПРЫТЧЫ

1. ДУРМАН

Яго не можаш не заўважыць ты —

разросся пышна ён на ўскрайку вёскі:

шырокія зялёныя лісты

i белыя духмяныя пялёсткі.

Але ніхто яго i не кране.

Не ляжа ў стозе з сенам ён мурожным,

не стане ён букетам на акне —

над восень звяне ў пыле прыдарожным.

Не сок жывы ў яго, a горкі яд.

I гэта не схаваць нічым дурману,

ні лісцем, што прывабіць i пагляд,

ні кветкаю, вялікай i духмянай.

2. АРОЛ ГАЛОДНЫ І СЫТЫ

Пакінуўшы гняздо і дол,

узмыў з усёй бязмежнай сілы

арол, і там, у сіняй сіні,

лятаў,

лунаў,

гуляў арол.

І сам ён быў, як тая высь,

як тая даль, як тыя хмары, —

пакуль не выгледзеў сваёй ахвяры

і каменем не кінуўся ўніз.

Ён тут, унізе, голад наталяў.

Ён потым крылы звешваў у дрымоце.

Як быццам і не быў ён у палёце,

як быццам і не ён лунаў, гуляў...

Арол быў сыты, і цяпер быў ён

падобны нечым на варон.

3. МЫ, МЁД І ПЧАЛА

А потым гаспадыня да стала,

да чаю мёд нам падала.

I усе, адчуўшы пах мядовы,

хваліць той мёд былі гатовы.

Калі ж адчулі яго смак —

хвалілі мёд і так, i сяк.

Хвалілі гаспадыню чынна,

што наставала нас гасцінна,

а ўслед за ёй — гаспадара.

Хвалілі потым пчаляра.

Хвалілі луг, хвалілі кветкі,

што мёд даюць на дзіва рэдкі.

Усім тут аддалі хвалу.

Забылі толькі пра... пчалу.

ТАЧЫЛЬШЧЫК НАЖОЎ

Бывала, па вуліцы ён ідзе.

Ідзе ён і песню сваю вядзе,

ідзе ён і крычыць:

«Каму тачыць, каму тачыць,

каму нажы тачыць!..»

Госць ён патрэбны, не скажы,

у кожнага ёсць тупыя нажы,

адзін за другога тупей,

трэба вастрыць хутчэй.

Круціць тачыльшчык камень нагой,

мерна прытопвае другой:

«Камень кручу, кручу, кручу,

нажы тачу, тачу, тачу!

Нажы тачу!.. Ты, хлопчык, не стой.

Ты з якой хаты, з гэтай ці з той?

Да маці хутчэй бяжы,

скажы, што тачу нажы...

Каму тачыць, каму тачыць,

каму тачыць нажы!»

Бывала... Ды гэта было даўно.

Ды нешта тачыльшчыка не відно.

Пайшоў ён і больш не прыйшоў,

знік ён, тачыльшчык нажоў.

Тады, калі быў ён апошні раз,

нешта ён сумна глядзеў на нас.

І вось ён знік і маўчыць...

«Каму тачыць, каму тачыць,

каму нажы тачыць!»

Глядзяць гаспадыні ў акно.

Нешта тачыльшчыка не відно.

Дзе ты, тачыльшчык нажоў?

Чаму ты больш не прыйшоў?

Глядзяць гаспадыні ў акно.

Нешта тачыльшчыка не чутно,

нешта ён не крычыць:

«Каму тачыць, каму тачыць,

каму нажы тачыць!..»

ШАРАЯ ГАДЗІНА

Шарая гадзіна.

Вечара адзнака.

Шарая гадзіна.

Hi воўк, ні сабака.

Hi сонца, ні месяц.

Hi дзень i ні вечар.

Hi цёмна, ні светла.

Hi ціша, ні вецер.

Hi суша, ні мора.

Hi плывём, ні едзем.

Нi радасць, ні гора.

На якім мы свеце?

Пагасаюць фарбы.

Патанаюць гукі.

Адпачніце, сэрцы!

Адпачніце, рукі!

Сціраюцца грані.

Знікаюць кантрасты.

Гаіцеся, раны!

Заціхайце, страсці!..

Давай ціха, моўчкі

з табой пасядзім мы.

Я люблю чамусьці

шарую гадзіну...

ДА ГЕРОЯЎ

А зараз не месца іроніі,

а зараз іронію ўбок!

Я гавару з героям!,

і ў горле горкі клубок.

Матросавы i Гастэлы,

скажыце, з сваёй вышыні,

як вы смерць сустрэлі?

Як вы на подзвіг ішлі?

У нас тут розныя версіі.

Гаворыць з іх адна:

ішлі на смерць вы весела,

маўляў, вайна дык вайна.

Ішлі гулліва і слепа,

як на пляц, як на пляж.

Маўляў, быў просты, як рэпа,

быў лёгкі подзвіг ваш.

Я ж уяўляю іначай

вас у тым баі...

Там быў парыў гарачы,

адчай i боль былі.

Прад вашымі вачыма

паўстала ўся айчына,

знявечаная вайной,

залітая крывёй.

Паўстала блізка, блізка.

Успыхнула ў сэрцы любоў...

І тут жа ворагаў — выскал,

узброеных да зубоў.

Любоў і нянавісць зліліся,

і жыць немагчыма было.

І вы на ўвесь рост узняліся —

ішлі на жарало.

Сціснуўшы моўчкі зубы, —

толькі б застацца людзьмі! —

варожыя амбразуры

закрывалі грудзьмі.

I гэта быў як выдых

вашай гарачай любві.

Гэта быў як выбух

разгневанай крыві.

Гэта было гарэнне —

дашчэнту i датла.

Гэта было празарэнне,

была перамога святла.