Сказ пра Лысую гару

МУЖЧЫНСКІ СТРАХ

Аднойчы ўвечары пісакі

Сядзелі гуртам ля цяпла.

(Чытач чакае рыфмы: фракі?

Вазьмі ж! Трымай, каб не ўцякла!)

Па абурэнню завугольным -

Усе змаганцы-левакі,

Яны і тут бруском крамольным

Вастрылі смела языкі.

Пабедаваўшы напачатку

Пра лёс індзейцаў папаго,

Унепрыкмет кульнулі кладку

Да лёсу ўласнага свайго.

- Ну, як у новым выдавецтве -

Крыху варушыцца Ткачоў?

Хоць і таптун, а мне здаецца:

Уцешыць скора чытачоў.

Змітрок падкінуў гэту тэму.

Ды Фёдар рэзнуў як нажом:

- А лысагорскую паэму

І ён не выдасць тыражом!

- Каму на шыю трэба пелька?

І ўсё ж ад сэрца адлягло.

Як гаварыў Тапчэўскі Фэлька:

«Саўсім не тое, што было!»

- Зусім другая атмасфера, -

Паддакнуў горача Кастусь.

- Калі йшчэ будзе і папера,

Дык кожны выдасць кніжак стус.

- У тым, старым, было ўжо звычкай:

Цікавы рукапісны том,

Перавязаўшы чорнам жычкай,

Даціснуць рыжым матузом.

Таму й ляжалі ў шафе мёртва -

Хоць і не сунься і не лезь:

І адмысловы «баснік» Пётра,

І першакласны майстра Чэсь.

- Затое вуліцай зялёнай,

Зусім не ведаючы мук,

Ішоў пад «Езус пахвалёны!»

Алесь Сяргеевіч Шымук...

- Нялёгка з кніжкаю прабіцца

У цэх наборны да станка,

Калі рашае лёс тупіца

З нутром і мордай мясніка.

Яму б сякерай на базары

Рубіць цялячы перадок,

А ён рубіў паэтаў мары -

Крамсаў у кроў жывы радок!

Яму б пярэднік ды на бойню -

Скаціну токам забіваць,

А ён пралез ужо ў абойму -

Яго ўжо сталі «называць»!..

Вось так у гурце, пры цяпельцы,

Пісак патроху браў азарт.

І нават Ваня ў камізэльцы

Разгарачыўся не на жарт.

Вядома, гэта ж не з трыбуны -

Тут можна доблесць паказаць:

Не толькі зайчыкаў трыгубых,

А й кабана на мушку ўзяць.

Найбольш адвагі - аж праз меру -

Папёрла з кожнага, браткі,

Як узяліся штаб-кватэру -

Свой дом - разносіць на шматкі.

- У нашым доме штат бязладны:

Не ўспеўшы стаць кіраўніком,

Гардзіцкі звіс, як шар більярдны,

Загнаны ў лузу Рыбаком.

- Які більярд? Якая луза?

На зло пісьменніцкай сям'і,

Адзін зацяты член Саюза

На дваццаць год схаваў кіі!

- Э-э, тут цябе дапоўніць варта:

Ён не адразу іх схаваў,

Ён тры гады спачатку ўпарта

З кіёў скурацікі зрываў.

- Зрываць аматараў нямала,

Дзе потны дух і дымны чад

Ад маладух-кабет бывалых

І ад сумніцельных дзяўчат.

- Калі б не Мар'я ды Тацяна,

Дык дом наогул зачыняй:

Удзвюх працуюць так старанна,

Хоць у прэзідыум прымай!

- Дый інжынер там пад дзвярыма

Тырчыць, браткі, не проста так.

- Ну, а фатограф гэны з Крыма?

На ўсё, што хочаце, мастак!

- Мяне трывожыць, што Шамякін

Ужо скарынку не грызе:

Жуе без смаку прэсны мякіш,

Нервова стоячы ў чарзе...

- Іван, апроч літаратуры,

Заняты іншым не на смех:

На дошцы шахматнай фігуры

Ён расстаўляе, як стратэг.

Пусціўшы ў тыл каня-пралазу,

Ён пешкі выстраіў у рад

І спадзяецца, што адразу

Усім Іванам зробіць мат.

- Я чуў, як гледзячы на пешкі,

Першаразраднік Куляшоў,

Сказаў, не тоячы насмешкі:

«Ах, Ваня, зноў не тым пайшоў!»

- У гэтым, братцы, ёсць пагроза:

З такой гульні праз колькі год

Уся паэзія і проза

Папасці могуць у цэйтнот!

Чыталі ж «роман», як на востраў

Эстэт эстэтку перавёз,

Яна ж «цыцкой, як куля, вострай»

Прабіла там яго наскрозь.

Тры дні ганяла іх па лесе

Бабуля нейкая з вядром.

Як толькі з буськай ён палезе -

З кустоў «ату!» і медны гром:

«Там кран стаіць, а ты, кабета,

Любошчы ладзіш з халастым!»

Ох, да чаго ўсё смачна гэта

І як ідэйна - разам з тым!..

Цякла гаворка, трэскаў хвораст,

І раптам нехта ў грамадзе:

- Палундра! - крыкнуў на ўвесь голас.

- Марыля з скальпелем ідзе!

Мужчынскі страх - такая сіла,

Што не зраўняеш ані з чым:

Умомант вока падхапіла

І, як віхор, змяла мужчын.

Арочка трохі быў замешкаў,

Але пасля як даў ды даў -

Дык хоць і з кульбай-качарэжкай,

А нават Цвірку абагнаў.

А што Марыля за прычына? -

Карціць дазнацца чытачу?

Зусім прыстойная жанчына.

Марылю крыўдзіць не хачу.

Не сухарэбрына. Не плюндра.

Дай божа баба! Як абняць!

Чаму ж пісак змяла «палундра»?

Тут трэба толкам расказаць.

...Сівы паэт ішоў аднойчы

І стрэў Марылю ля грады.

- Які ў вас кветнік! Трэба ўночы

Залезці з ножыкам сюды!

Ён пакланіўся ёй прыветна

І губы ў трубачку стуліў,

І думаў: «Ах жа, як фацэтна

Я гаспадыню пахваліў!»

На камплімент яго на гэткі

Марыля скальпель падняла:

- Што? Ты мае парэжаш кветкі?

А гэта бачыў? - зараўла.

Раўнула - леў бы так не рыкнуў.

- Хутчэй бяжы адсюль, разак!

А то сцягну парткі, чырыкну -

І ад цурбэлка - толькі знак!..

Збялеў паэт, сказаў: «Вар'ятка!»

Ды як рвануў праз касагор,

Дык без аддыху, без аглядкі

Аж да Кальварыі дапёр.

А там на сцежачцы бетоннай,

Супроць апошняга двара,

Ён ледзь не стукнуўся ў Антона -

Шчаслівай долі песняра.

- Чаго так прэшся ашалела?

- Ой, нават сорам гаварыць:

Марыля Яськава хацела

Мне... аперацыю зрабіць.

- Дурная! Гэта ж не пазногаць,

Што зрэзаў - чорт яго бяры!

А тут чарахнеш - дык не змогуць

Назад прышыць і дактары.

- Зямлі не чуў я пад сабою!

Ой, што за баба, што за злосць!

Антоська, цупні ты рукою

Вышэй-ніжэй, ці ўсё там ёсць?

Антон хацеў спачатку стукнуць

За гэткі жарт - але стрываў.

- А што ты сам не можаш цупнуць? -

Нясмачна сплюнуўшы, спытаў.

Аднак не толькі што згадзіўся,

А й паказаў належны спрыт -

Захватна цупнуў і здзівіўся:

- Ого, сабака! Як капыт!

- То дзякуй богу, дзякуй богу! -

Перажахнуўся небарак.

- Хадзем з нагоды лыкнем троху -

У жонкі ёсць наліўкі гляк...

Пазней, калі хто кпіў з паэта,

Яго аж кідала у жар:

- Яна ж не проста вам кабета!

Яна - стары ветэрынар!

У Смалявічах з малалецтва

Яна лягчала ўсіх кныроў!

Дык што ёй мне зрабіць калецтва?

Чырыкне раз - і будзь здароў!..

Пра гэта доўга гаварылі

І нават прымаўка пайшла:

«Паэт, сыйдзі з вачэй Марылі,

Пакуль інструмант не ўзяла!..»